11 listopada 1795

Odzyskanie przez Polskę niepodległości
„Naród, który traci pamięć przestaje
być Narodem – staje się jedynie zbiorem
ludzi, czasowo zajmujących dane
terytorium”
Narodowe święto Niepodległości to najważniejsze polskie
święto narodowe, obchodzone co roku 11 listopada, na pamiątkę
odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 roku.
Dnia 11 listopada 1918 roku, po 123 latach zaborów Polska
odzyskała wolność. Tego dnia Rada Regencyjna przekazała władzę
wojskową Józefowi Piłsudskiemu. Rozpoczęto przygotowania do
powołania koalicyjnego rządu, w skład którego mieli wejść
przedstawiciele polskich stronnictw politycznych.
W XVIII w. silna niegdyś Rzeczpospolita zaczęła się chylić ku
upadkowi co doprowadziło do trzech rozbiorów Polski, ostatni trzeci
rozbiór trwał od roku 1795, przez 123 lata, aż do 1918 roku kiedy to , 11
listopada, Rada Regencyjna (organ sprawujący władzę nad Królestwem
Polskim) przekazała władzę nad wojskiem, Józefowi Piłsudzkiemu, który
dzień wcześniej powrócił z internowania w Magdeburgu, a w trzy dni
później rozwiązała się, przekazując mu pełną władzę ustanawiając go
Naczelnikiem Państwa. Powstała Druga Rzeczpospolita.
W dniu 11 listopada 1918 r. marszałek francuski F. Foch w
imieniu państw sprzymierzonych podyktował delegacji
niemieckiej warunki zakończenia działań wojennych. Niemcy
podpisały rozejm. Było to w wagonie kolejowym niedaleko
Compiegne pod Paryżem. W ten sposób zakończyła się I wojna
światowa. Brały w niej udział 33 państwa; w czasie jej trwania
zmobilizowano 70 milionów ludzi, 10 milionów poniosło śmierć, a
prawie 20 milionów zostało rannych. Upadły 3 cesarstwa,
zniszczono dorobek, na który pracowały całe pokolenia. Po
wojnie zawarto nowe traktaty pokojowe, zmieniły się granice
państwowe oraz formy rządów.
Dzień 11 listopada został ustanowiony - ustawą Sejmu
Rzeczpospolitej Polskiej z 1937 r. - polskim świętem narodowym i
pozostawał oficjalnie świętem państwowym RP do roku 1944. W
roku 1945 komunistyczne władze PRL jako święto państwowe
ustanowiły dzień 22 lipca. Święto Niepodległości, obchodzone w
dniu 11 listopada, zostało przywrócone przez Sejm RP dopiero w
roku 1989. W tym dniu Polska oddaje też hołd marszałkowi J.
Piłsudskiemu, spoczywającemu w krypcie pod wieżą Srebrnych
Dzwonów w podziemiach Katedry Wawelskiej.
Klęska Rosji w wojnie z Japonią (1904-1905) spowodowała w
społeczeństwie polskim wzrost nadziei na utworzenie w nieodległej
przyszłości niepodległego państwa polskiego. W Galicji w latach 19081914 zaczęły powstawać organizacje wojskowo-niepodległościowe. Po
wybuchu I wojny światowej (1914) w polskich partiach politycznych
ujawniły się różne koncepcje odbudowy niepodległego państwa
polskiego. Roman Dmowski i inni działacze Narodowej Demokracji
liczyli na zwycięstwo Rosji i mocarstw zachodnich, natomiast Józef
Piłsudski i dowództwo Legionów Polskich przy armii Austro-Węgier
liczyli początkowo na zwycięstwo państw centralnych (Niemcy i
Austro-Węgry). Wydarzenia potoczyły się jednak zupełnie inaczej.
Rosja, Niemcy i Austro- Węgry nie miały zamiaru wychodzić
naprzeciw oczekiwaniom polskich polityków. Potrzebowały one
jedynie polskich rekrutów i zapasów wojennych. Stosunek zaborców
do sprawy polskiej zaczął się zmieniać wraz z przeciąganiem się
działań wojennych, wyczerpywaniem się rezerw ludzkich i
materialnych. Wydarzeniem, które po raz pierwszy postawiło na
arenie międzynarodowej sprawę utworzenia państwa polskiego, był
wydany 5 XI 1916 przez cesarzy Austro- Węgier i Niemiec akt o
utworzeniu w przyszłości z ziem polskich należących dawniej do
Rosji satelickiego Królestwa Polskiego.
Następnie deklarację o potrzebie utworzenia
niepodległej, zjednoczonej Polski złożyli m.in. car Rosji Mikołaj
II (25 XII 1916), prezydent USA T.W. Wilson (22 I 1917),
Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich (27
III 1917) i rosyjski Rząd Tymczasowy (30 III 1917). W czerwcu 1917
we Francji rozpoczęto formowanie Armii Polskiej (od 1918 pod
dowództwem gen. J. Hallera), a 15 VIII 1917 w Lozannie powstał
Komitet Narodowy Polski (działał w Paryżu, na czele z R.
Dmowskim), który pełnił rolę rządu polskiego na emigracji, m.in.
w 1919 uczestniczył w przygotowaniu i podpisaniu traktatu
wersalskiego.
W lipcu 1917 dobiegło kresu istnienie Legionów Polskich
walczących u boku Niemiec przeciwko Rosji ponieważ Polacy
odmówili złożenia przysięgi na wierność cesarzowi Niemiec
(większość legionistów internowano, a J. Piłsudskiego
umieszczono w twierdzy magdeburskiej). W tym czasie w Rosji
rozpoczęto formowanie Korpusów Polskich, które miały podjąć
walkę pod dowództwem rosyjskim. Zbliżająca się klęska państw
centralnych w wojnie spowodowała jesienią 1918 nasilenie
przygotowań do utworzenia na ziemiach polskich własnej
administracji. W Krakowie powołano 28 X 1918 Polską Komisję
Likwidacyjną, na której czele stał W. Witos.
Odjazd 2 i 3 pułku II Brygady Legionów na front
W zaborze pruskim na początku listopada 1918 utworzona
została Naczelna Rada Ludowa, a w nocy 6-7 XI w Lublinie powstał
Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej na czele z I.
Daszyńskim. W rządzie tym dominowali zwolennicy J.
Piłsudskiego, który powrócił do Warszawy z Magdeburga 10 XI
1918. Następnego dnia, 11 XI 1918 zostało podpisane z Niemcami
porozumienie o zawieszeniu broni na froncie zachodnim,
kończące I wojnę światową. Tego dnia Rada Regencyjna
(powołana przez państwa centralne w 1917 jako najwyższa władza
tymczasowa w Królestwie Polskim) przekazała J. Piłsudskiemu
naczelne dowództwo nad wojskiem polskim, na ulicach Warszawy
i innych miast rozbrajano Niemców i świętowano odzyskanie
niepodległości.
Legiony Polskie to formacja wojskowa utworzona i walcząca u
boku państw centralnych w latach 1914-1917, podległa częściowo
Naczelnemu Komitetowi Narodowemu. Skupiała żołnierzy oddziałów
strzeleckich i innych polskich organizacji o charakterze wojskowoniepodległościowym; początkowo 2 legiony - Zachodni i Wschodni jesienią 1914 połączone w Legiony Polskie składające się z 3 brygad.
Komendantem I Brygady w latach 1914-1916 był Józef Piłsudski. W 1917
w wyniku kryzysu przysięgowego (legioniści odmawiali składania
przysięgi Niemcom formującym Polską Siłę Zbrojną) uległy rozbicie część żołnierzy włączono do PSZ lub internowano, część wcielono do
armii austriackiej lub pozostawiono w Polskim Korpusie Posiłkowym.
Proces tworzenia się państwa polskiego był długi i
skomplikowany. Ośrodkiem władzy politycznej i stolicą
Odrodzonej Rzeczpospolitej od początku była Warszawa. Osobą
jednoczącą różne ośrodki władzy politycznej był J. Piłsudski - w
listopadzie 1918 swoje uprawnienia przekazały mu Rada
Regencyjna i Rząd Lubelski (oba organy rozwiązały się). 17
listopada 1918 J. Piłsudski powołał pierwszy centralny rząd z J.
Moraczewskim na czele, zaś 22 XI ogłosił się Naczelnikiem
Państwa.
Wobec braku akceptacji tego rządu przez polską prawicę i
mocarstwa zachodnie 16 I 1919 został powołany rząd premiera I.
Paderewskiego, który zyskał uznanie międzynarodowe. 26 I 1919
odbyły się wybory do sejmu ustawodawczego, który miesiąc
później przyjął tzw. małą konstytucję, określającą naczelne
organy władzy państwowej. Najważniejszą sprawą dla nowych
władz było ustalenie granic państwowych i zjednoczenie ziem,
które przez 123 lata pozostawały pod panowaniem państw
zaborczych. W Wielkopolsce 28 grudnia 1918 wybuchło powstanie
skierowane przeciwko władzom niemieckim, zakończone
szybkim opanowaniem całej Wielkopolski przez oddziały polskie
(dowódca mjr Stanisław Taczak). Było to najbardziej udane z
polskich powstań, a wywalczone zachodnie granice Polski zostały
potwierdzone w traktacie wersalskim.
Silne antagonizmy polsko-niemieckie istniały na Górnym
Śląsku. Doprowadziło to do wybuchu trzech powstań w latach
1919, 1920 i 1921. Wpływ na ostateczny kształt granicy w tym
regionie, podobnie jak na Warmii i Mazurach miały plebiscyty,
których wyniki zatwierdziła Liga Narodów. Wyniki plebiscytów
były niekorzystne dla Polski. Granica polsko-czeska na Śląsku
Cieszyńskim została ustalona w 1919 w wyniku ofensywy wojsk
czeskich, które zajęły prawie cały ten region do Wisły. Najbardziej
długotrwałe i zażarte boje toczyły się o kształt granicy
wschodniej.
Starcia z Armią Czerwoną trwały od wiosny 1919. Wojska
polskie zdobyły Wilno (IV 1919). W następnym roku przejściowo
zajęły Kijów (V 1920). Latem 1920, w wyniku szeroko zakrojonej
ofensywy wojsk sowieckich zagrożona została Warszawa.
Spowodowało to wyjątkową mobilizację całego społeczeństwa
polskiego do obrony kraju. Kontrnatarcie wojsk polskich (bitwa
warszawska 13-25 VIII 1920, kontruderzenie znad Wieprza 16 VIII
1920) doprowadziło do rozbicia nacierających sił sowieckich i
zmusiło je do panicznego odwrotu. Wojska polskie przeszły do
kontrofensywy i zajęły ogromne połacie Białorusi i Ukrainy.
„Gdy podejmuję ważne decyzje,
Modlę się wpierw do Matki Bożej
Ostrobramskiej”
Terytoria te na mocy traktatu pokojowego z Rosją
Radziecką podpisanego w Rydze w 1921 pozostały w granicach
Polski. 17 III 1921 sejm ustawodawczy uchwalił Konstytucję
marcową, która określała podstawy ustroju państwa. Nadawała
ona duże uprawnienia władzy ustawodawczej, co w sytuacji
rozdrobnienia partyjnego było przyczyną niestabilności
politycznej państwa.
9
„Polacy chcą niepodległości, lecz pragnęliby, aby ta niepodległość kosztowała
dwa grosze i dwie krople krwi….
A niepodległość jest dobrem nie tylko cennym, ale i bardzo kosztownym”
Prezentacje przygotowali uczniowie klasy IIIG:
Katarzyna Jarosz
Paulina Bartosik
Daniel Pietrzak