METODY I TECHNIKI BADAŃ SOCJOLOGICZNYCH Program dla studentów II roku socjologii zaocznej. Rok akademicki 2005/6. Forma zajęć: 20 godzin ćwiczeń; zaliczenie z oceną. Spotkania zgodnie z terminarzem zjazdów przedstawionym przez kierownika studiów. Prowadzący: dr Tomasz Leszniewski. Dyżur: środa 11.00-12.30; Instytut Socjologii UMK, Ul. Fosa Staromiejska 1a, pok. 211, e-mail: [email protected], tel. (56) 611-36-44. I. Wymagania: * Lektura tekstu obowiązkowego i przyswojenie podstawowych pojęć, które podane są przy temacie zajęć. * Obecność na zajęciach. Dopuszczalna jest jedna nieobecność na jednym dwugodzinnym spotkaniu, pozostałe nieobecności należy odrobić w ciągu czterech tygodni na dyżurze prowadzącego. Osoba nieprzygotowana do zajęć uważana jest za nieobecną, a prowadzący może weryfikować wiedzę studentów poprzez wejściówki. * Aktywność na zajęciach. Osoby szczególnie aktywne mogą liczyć na „plusy” co pozwoli na uzyskanie lepszej oceny końcowej. * Stworzenie i dostarczenie w terminie projektu kwestionariusza. * Napisanie testu, który odbędzie się na ostatnich zajęciach. * Ocena końcowa będzie opierała się na ocenie testu, z uwzględnieniem aktywności (osoby aktywne mogą liczyć na 0,5 oceny więcej niż wynika to z testu końcowego, a osoby bardzo aktywne na podwyższenie oceny o 1). * Nie wypełnienie powyższych warunków (np. zbyt wiele nieodrobionych nieobecności, nie oddanie projektu kwestionariusza, nie napisanie testu) lub/oraz ocena niedostateczna z testu, powodują automatyczne przejście do trybu poprawkowego, który w ciągu dwóch tygodni od chwili ogłoszenia wyników testu, należy uzgodnić z prowadzącym (na dyżurze, telefonicznie, bądź e-mailowo). Jeżeli w tym czasie dana osoba się ze mną nie skontaktuje (w ostateczności można to robić także poprzez sekretariat IS) otrzymuje ocenę niedostateczną. * Wszelkie niejasności w niniejszym programie interpretuje prowadzący, z którym oczywiście można różne rzeczy próbować negocjować. II. Program zajęć 1. Wprowadzenie: przedstawienie reguł gry i wyjaśnienie wątpliwości. Co to są metody i techniki badań socjologicznych? Metody ilościowe a jakościowe. O szukaniu problemu, stawianiu hipotez badawczych i wyborze metody. 2. Wywiad, ankieta, sondaż... (1): Rodzaje wywiadów i dobór próby. Pojęcia: próba celowa, próba losowa, próba warstwowa, wywiad kwestionariuszowy, wywiad swobodny, zogniskowany wywiad grupowy (focus). Lektury: Renate Mayntz, Kurt Holm, Peter Hübner, „Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej”, PWN, Warszawa 1985, s. 87-92, 100-104 (fragmenty rozdziału trzeciego Metody doboru próby). Chava Frankfort-Nachmias i David Nachmias, „Metody badawcze w naukach społecznych”, Zysk i S-ka, Poznań 2001, s. 240-255, 258-264 (rozdział 10 Badania sondażowe). Earl Babbie, „Badania społeczne w praktyce”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 200-239 3. Wywiad, ankieta, sondaż... (2): konstruujemy narzędzie badawcze. Pojęcia: ankieta, kafeteria, kwestionariusz, metryczka, pytania otwarte i zamknięte. Lektura: Andrzej P. Wejland, Kwestionariusz, w: „Badania empiryczne w socjologii. Wybór tekstów”, oprac. Marian Malikowski i Marian Niezgoda, WSSG, Tyczyn 1997, tom I, s. 370390. Earl Babbie, „Badania społeczne w praktyce”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 109-134; 267-290. 4. Wywiad, ankieta, sondaż... (3): pilotaż i sytuacja wywiadu. Pojęcia: „efekt” ankieterski, pilotaż. Lektury: L. A. Gruszczyński, Badania pilotażowe, w: „Badania empiryczne w socjologii. Wybór tekstów”, oprac. M. Malikowski i M. Niezgoda, WSSG, Tyczyn 1997, tom I, s. 331343. Paweł B. Sztabiński, Prowadzenie wywiadu, w: „Badania empiryczne w socjologii. Wybór tekstów”, oprac. M. Malikowski i M. Niezgoda, WSSG, Tyczyn 1997, tom II, s. 110-116. Earl Babbie, „Badania społeczne w praktyce”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 290-303 5. Wywiad, ankieta, sondaż... (4): kodowanie – wstępna analiza danych. Lektura: Chava Frankfort-Nachmias i David Nachmias, „Metody badawcze w naukach społecznych”, Zysk i S-ka, Poznań 2001, s. 350-357 (fragment rozdziału 14 Przygotowanie i analiza danych). Earl Babbie, „Badania społeczne w praktyce”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 400-422; 428-435. 6. Wywiad, ankieta, sondaż... (5): Analiza treści. Lektura: Earl Babbie, „Badania społeczne w praktyce”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 340-367 (rozdział 11 Badania niereaktywne). 7. Obserwacja Pojęcia: obserwacja, obserwacja uczestnicząca. 2 Lektura: W. J. Goode, P. K. Hatt, Ogólne zasady i typy obserwacji, w: „Badania empiryczne w socjologii. Wybór tekstów”, oprac. M. Malikowski i M. Niezgoda, WSSG, Tyczyn 1997, tom II, s. 3-13. 8. Socjometria Pojęcia: gwiazda socjometryczna, socjogram, status wyborów. Lektura: Stanisław Mika, Pojęcie struktury socjometrycznej, w: „Badania empiryczne w socjologii. Wybór tekstów”, oprac. M. Malikowski i M. Niezgoda, WSSG, Tyczyn 1997, tom II, s. 269-277. 9. Eksperyment Pojęcia: grupa eksperymentalna, grupa kontrolna, eksperyment, zmienna, zmienna niezależna, zmienna zależna. Lektura: Earl Babbie, „Badania społeczne w praktyce”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 245-266 (rozdział 8 Eksperyment). 10. Podsumowanie zajęć: Czego socjologowi nie wolno? Ustawa o ochronie danych osobowych. Etyka w badaniach. Lektury: Ustawa o ochronie danych osobowych (szczególnie interesują nas rozdziały 1, 3, 4 i 8 tej ustawy). Chava Frankfort-Nachmias i David Nachmias, „Metody badawcze w naukach społecznych”, Zysk i S-ka, Poznań 2001, s. 89-110 (rozdział 4 Problemy etyczne badań w naukach społecznych). Sprawdzian. III. Uwagi * Pojęć, których definicji nie można znaleźć w tekstach obowiązkowych, należy szukać w różnego rodzaju podręcznikach z metod i technik badawczych (np. Earl Babbie, „Badania społeczne w praktyce” (PWN, Warszawa 2003), Luba Sołoma, „Metody i techniki badań socjologicznych. Wybrane zagadnienia” (WSP Olsztyn, Olsztyn 2002), Chava FrankfortNachmias i David Nachmias, „Metody badawcze w naukach społecznych” (Zysk i S-ka, Poznań 2001), Renate Mayntz, Kurt Holm, Peter Hübner, „Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej” (PWN, Warszawa 1985)), w tekstach zebranych w dwóch tomach pt. „Badania empiryczne w socjologii. Wybór tekstów” (WSSG, Tyczyn 1997), ewentualnie w „Słowniku socjologicznym” Krzysztofa Olechnickiego i Pawła Załęckiego (Graffitti BC, Toruń 1997, były też kolejne wydania) lub w „Słowniku socjologii i nauk społecznych” (PWN, Warszawa 2004). Wyżej wymienione książki (poza słownikami) polecam również osobom chcącym bliżej poznać konkretne metody i techniki badawcze w socjologii. 3