Profesor Antonina Kłoskowska

Profesor Antonina Kłoskowska (7 listopada 1919 – 12 lipca 2001). Urodzona w Piotrkowie
Trybunalskim, tam uczęszcza do żeńskiego Liceum Zrzeszenia Nauczycieli Szkół Średnich,
wybuch wojny uniemożliwia Jej podjęcie studiów socjologicznych na Uniwersytecie
Warszawskim bezpośrednio po zdaniu matury. W czasie wojny uczestniczy początkowo w
grupowych seminariach, później podejmuje samokształcenie - „indywidualne, codzienne
czytanie i studiowanie” dostępnych pism, m.in. Spencera, Gumplowicza, Tönniesa, ale także
Platona, Montaigne'a, Voltaire'a, Dostojewskiego, Manna. Szczególnie prace Kanta i Russella
przyczyniły się do ukształtowania Jej trwałej orientacji filozoficzno-poznawczej (Kłoskowska
2002: 8-12).
W latach 1945-1948 studiuje socjologię na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu
Łódzkiego, w 1946 roku podejmuje pracę naukową i dydaktyczną jako młodszy asystent (od
1949 roku starszy asystent) w Katedrze Socjologii. Nauczycielami i mistrzami są dla Niej
Józef Chałasiński i Stanisław Ossowski. W roku 1950 uzyskuje stopień doktora nauk
humanistycznych z zakresu socjologii na podstawie rozprawy Zagadnienie osobowości
człowieka pierwotnego we współczesnej etnosocjologii amerykańskiej. Na skutek likwidacji
socjologii na wydziałach uniwersyteckich w 1952 roku przechodzi do PAN, w którym w
Zakładzie Historii Czasopiśmiennictwa XIX wieku zajmuje się historią kultury i myśli
społecznej. Rozprawa Machiavelli jako humanista na tle włoskiego Odrodzenia jest podstawą
do nadania Jej w 1954 roku stopnia docenta. Do UŁ wraca w 1957 roku; w latach 1961-1977
jest kierownikiem Katedry i Zakładu Historii Socjologii i Myśli Społecznej (od 1970 roku
Zakładu Socjologii Kultury) w Instytucie Socjologicznym Wydziału EkonomicznoSocjologicznego. Profesorem nadzwyczajnym zostaje w 1966 roku, profesorem zwyczajnym
w 1977 roku. W tym samym roku przenosi się do Zakładu Socjologii w UW.
Pełni wiele funkcji: jest członkiem rzeczywistym PAN (od 1983 roku),
przewodniczącą Komitetu Nauk Socjologicznych PAN (1972-1989), członkiem Polskiego
Towarzystwa Socjologicznego (przewodnicząca PTS w latach 1989-1994) i
Międzynarodowego Stowarzyszenia Socjologicznego, członkiem rad naukowych, m.in.
Instytutu Kultury, redaktor naczelną kwartalnika „Kultura i Społeczeństwo” (od 1983 roku).
W latach 60.-70. współpracuje z międzynarodowym zespołem badaczy w ramach UNESCO
(Seminarium Socjologii Rodziny).
Wielokrotnie odznaczana, m.in. Honorową Odznaką m. Łodzi (1964, 1971), Złotym
Krzyżem Zasługi (1967), Krzyżem Kawalerskim (1973), Krzyżem Komandorskim OOP
(1986), medalem „Uniwersytet Łódzki w Służbie Społeczeństwa i Nauki” (1975).
Zainteresowania naukowe profesor Antoniny Kłoskowskiej skoncentrowane są na
socjologicznych badaniach zjawisk związanych z szeroko i wąsko rozumianą kulturą (kultura
symboliczna). Obejmują one m.in. studia dotyczące relacji między kulturą i osobowością,
procesy internalizacji kultury, problematykę funkcjonowania małych grup społecznych (w
tym grup pierwotnych) i ich znaczenia dla transmisji kultury, charakterystykę i analizy
charakteru narodowego oraz kultury narodowej, odmienności koncepcji kultury w socjologii i
antropologii, związki między potocznym i akademickim ujęciem kultury, zależności między
różnymi kategoriami kultury wyodrębnionymi w kulturze globalnej, zagadnienia uczestnictwa
w kulturze lokalnej (koncepcja układów kultury), uwarunkowania odbioru sztuki.
Autorka ponad 450 publikacji tłumaczonych na wiele języków, w tym liczne artykuły
w krajowych i zagranicznych czasopismach. Wybrane pozycje:
o „Charakter narodowy” a osobowość we współczesnej problematyce badań społecznych,
„Kultura i Społeczeństwo” t. 1, nr 1, 1957, s. 84-110
o Zagadnienie małych grup społecznych w socjologii, „Przegląd Socjologiczny” t. 12,
1958, s. 9-31
o Rozumienie kultury w antropologii kulturalnej i socjologii, „Przegląd Socjologiczny” t.
16, z. 2, 1962, s. 7-34
o Kultura masowa. Krytyka i obrona, Warszawa: PWN, 1964, s. 482 (wydania kolejne:
1980, 1983, 2005)
o Różnorodność wzorów kultury i funkcje antropologii kulturalnej [wstęp do:] Benedict R.
Wzory kultury, Warszawa 1966, s. 7-56
o Człowiek poza społeczeństwem [w:] Wprowadzenie do socjologii. Wybór tekstów,
Dzięcielska S. (red.), Łódź 1969, s. 39-49
o Z historii i socjologii kultury, Warszawa: PWN, 1969, s. 531
o Rodzaje dokumentów osobistych [w:] Ruch pamiętnikarski i przemiany polskiej kultury,
Gołębiowski B. (red.), Warszawa 1972, s. 79-83
o Społeczne ramy kultury. Monografia socjologiczna, Warszawa: PWN, 1972, s. 317
o Kulturowe uwarunkowanie postaw [w:] Teorie postaw, Nowak S. (red.), Warszawa 1973,
s. 257-285
o [współred. oraz:] The semiotic criterion of culture [w:] Polish sociology. Selection of
papers from The Polish Sociological Bulletin, Wrocław 1974, s. 45-56
o Behawioryzm społeczny G. H. Meada [wstęp do:] Mead G. H., Umysł, społeczeństwo,
osobowość, Warszawa 1975, s. IX-XXXVIII
o Socjologia kultury, Warszawa: PWN, 1981, s. 607 (wydania kolejne: 1983, 2007)
o [współred. oraz:] Antropologiczne stanowisko w socjologii polskiej: tradycja i
współczesność [w:] Naród-kultura-osobowość. Księga poświęcona profesorowi
Józefowi Chałasińskiemu, Wrocław 1983, s. 263-273
o Jakościowa i ilościowa analiza kultury symbolicznej, „Kultura i Społeczeństwo” t. 28, nr
3, 1984, s. 39-52
o Inteligencja i kultura umysłowa [w:] Społeczeństwo i socjologia. Księga poświęcona
profesorowi Janowi Szczepańskiemu, Wrocław 1985, s. 283-294
o Koncepcja autoteliczności kultury symbolicznej [w:] O społeczeństwie i teorii społecznej.
Księga poświęcona pamięci Stanisława Ossowskiego, Warszawa 1985, s. 407-421
o Współczesne tendencje w dziedzinie socjologii kultury [w:] Orientacje teoretyczne we
współczesnej socjologii, Kwaśniewicz W. (red.), Kraków 1988, s. 113-132
o Polacy wobec zagłady Żydów polskich. Próba typologii postaw, „Kultura i
Społeczeństwo” t. 32, nr 4, 1988, s. 111-127
o [red. oraz:] Teoria socjologiczna Pierre'a Bourdieu: wstęp do wydania polskiego [w:]
Bourdieu P., Passeron J.-C. Reprodukcja: Elementy teorii systemu nauczania,
Warszawa 1990, s. 7-41
o Kulturologiczna analiza biograficzna [w:] Metoda biograficzna w socjologii, Włodarek J.,
Ziółkowski M. (red.), Warszawa 1990, s. 171-195
o [red. oraz:] Kultura narodowa: narodowa identyfikacja i dwoistość funkcji [w:] Oblicza
polskości: praca zbiorowa, Warszawa: Wydawnictwo UW, 1990, s. 5-36
o [współred. oraz:] National conversion: a case study of Polish-German neighbourhood
[w:] Grathoff R. The neighbourhood of cultures, Warszawa 1994, s. 79-101
o Nation, race and ethnicity in Poland [w:] Race, ethnicity and nation, Radcliffe P. (red.),
London, 1994, s. 199-221
o Od kultury tradycyjnej do kryzysu nowoczesności w kulturze, „Przegląd Humanistyczny”,
R. 38, nr 5, 1994, s. 11-26
o Kultury narodowe u korzeni, Warszawa: PWN, 1996, s. 469 (wydania kolejne: 2005,
2012)
o Kultury narodowe wobec globalizacji a tożsamość jednostki, „Kultura i Społeczeństwo” t.
41, nr 4, 1997, s. 3-18
o Wojenne seminaria, „Kultura i Społeczeństwo” nr 2, 2002, s. 5-16