Metody i techniki badań socjologicznych

METODY I TECHNIKI BADAŃ SOCJOLOGICZNYCH
Program dla studentów II roku socjologii zaocznej.
Rok akademicki 2005/6.
Forma zajęć: 20 godzin ćwiczeń; zaliczenie z oceną.
Spotkania zgodnie z terminarzem zjazdów przedstawionym przez
kierownika studiów.
Prowadzący: dr Tomasz Leszniewski.
Dyżur: środa 11.00-12.30; Instytut Socjologii UMK,
Ul. Fosa Staromiejska 1a,
pok. 211, e-mail: [email protected],
tel. (56) 611-36-44.
I. Wymagania:
* Lektura tekstu obowiązkowego i przyswojenie podstawowych pojęć, które podane są przy
temacie zajęć.
* Obecność na zajęciach. Dopuszczalna jest jedna nieobecność na jednym dwugodzinnym
spotkaniu, pozostałe nieobecności należy odrobić w ciągu czterech tygodni na dyżurze
prowadzącego. Osoba nieprzygotowana do zajęć uważana jest za nieobecną, a
prowadzący może weryfikować wiedzę studentów poprzez wejściówki.
* Aktywność na zajęciach. Osoby szczególnie aktywne mogą liczyć na „plusy” co pozwoli na
uzyskanie lepszej oceny końcowej.
* Stworzenie i dostarczenie w terminie projektu kwestionariusza.
* Napisanie testu, który odbędzie się na ostatnich zajęciach.
* Ocena końcowa będzie opierała się na ocenie testu, z uwzględnieniem aktywności (osoby
aktywne mogą liczyć na 0,5 oceny więcej niż wynika to z testu końcowego, a osoby bardzo
aktywne na podwyższenie oceny o 1).
* Nie wypełnienie powyższych warunków (np. zbyt wiele nieodrobionych nieobecności, nie
oddanie projektu kwestionariusza, nie napisanie testu) lub/oraz ocena niedostateczna z testu,
powodują automatyczne przejście do trybu poprawkowego, który w ciągu dwóch tygodni od
chwili ogłoszenia wyników testu, należy uzgodnić z prowadzącym (na dyżurze,
telefonicznie, bądź e-mailowo). Jeżeli w tym czasie dana osoba się ze mną nie skontaktuje (w
ostateczności można to robić także poprzez sekretariat IS) otrzymuje ocenę niedostateczną.
* Wszelkie niejasności w niniejszym programie interpretuje prowadzący, z którym
oczywiście można różne rzeczy próbować negocjować.
II. Program zajęć
1. Wprowadzenie: przedstawienie reguł gry i wyjaśnienie wątpliwości. Co to są metody i
techniki badań socjologicznych? Metody ilościowe a jakościowe. O szukaniu problemu,
stawianiu hipotez badawczych i wyborze metody.
2. Wywiad, ankieta, sondaż... (1): Rodzaje wywiadów i dobór próby.
Pojęcia: próba celowa, próba losowa, próba warstwowa, wywiad kwestionariuszowy, wywiad
swobodny, zogniskowany wywiad grupowy (focus).
Lektury: Renate Mayntz, Kurt Holm, Peter Hübner, „Wprowadzenie do metod socjologii
empirycznej”, PWN, Warszawa 1985, s. 87-92, 100-104 (fragmenty rozdziału trzeciego
Metody doboru próby).
Chava Frankfort-Nachmias i David Nachmias, „Metody badawcze w naukach społecznych”,
Zysk i S-ka, Poznań 2001, s. 240-255, 258-264 (rozdział 10 Badania sondażowe).
Earl Babbie, „Badania społeczne w praktyce”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2003, s. 200-239
3. Wywiad, ankieta, sondaż... (2): konstruujemy narzędzie badawcze.
Pojęcia: ankieta, kafeteria, kwestionariusz, metryczka, pytania otwarte i zamknięte.
Lektura: Andrzej P. Wejland, Kwestionariusz, w: „Badania empiryczne w socjologii. Wybór
tekstów”, oprac. Marian Malikowski i Marian Niezgoda, WSSG, Tyczyn 1997, tom I, s. 370390.
Earl Babbie, „Badania społeczne w praktyce”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2003, s. 109-134; 267-290.
4. Wywiad, ankieta, sondaż... (3): pilotaż i sytuacja wywiadu.
Pojęcia: „efekt” ankieterski, pilotaż.
Lektury: L. A. Gruszczyński, Badania pilotażowe, w: „Badania empiryczne w socjologii.
Wybór tekstów”, oprac. M. Malikowski i M. Niezgoda, WSSG, Tyczyn 1997, tom I, s. 331343.
Paweł B. Sztabiński, Prowadzenie wywiadu, w: „Badania empiryczne w socjologii. Wybór
tekstów”, oprac. M. Malikowski i M. Niezgoda, WSSG, Tyczyn 1997, tom II, s. 110-116.
Earl Babbie, „Badania społeczne w praktyce”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2003, s. 290-303
5. Wywiad, ankieta, sondaż... (4): kodowanie – wstępna analiza danych.
Lektura: Chava Frankfort-Nachmias i David Nachmias, „Metody badawcze w naukach
społecznych”, Zysk i S-ka, Poznań 2001, s. 350-357 (fragment rozdziału 14 Przygotowanie i
analiza danych).
Earl Babbie, „Badania społeczne w praktyce”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2003, s. 400-422; 428-435.
6. Wywiad, ankieta, sondaż... (5): Analiza treści.
Lektura: Earl Babbie, „Badania społeczne w praktyce”, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2003, s. 340-367 (rozdział 11 Badania niereaktywne).
7. Obserwacja
Pojęcia: obserwacja, obserwacja uczestnicząca.
2
Lektura: W. J. Goode, P. K. Hatt, Ogólne zasady i typy obserwacji, w: „Badania empiryczne
w socjologii. Wybór tekstów”, oprac. M. Malikowski i M. Niezgoda, WSSG, Tyczyn 1997,
tom II, s. 3-13.
8. Socjometria
Pojęcia: gwiazda socjometryczna, socjogram, status wyborów.
Lektura: Stanisław Mika, Pojęcie struktury socjometrycznej, w: „Badania empiryczne w
socjologii. Wybór tekstów”, oprac. M. Malikowski i M. Niezgoda, WSSG, Tyczyn 1997, tom
II, s. 269-277.
9. Eksperyment
Pojęcia: grupa eksperymentalna, grupa kontrolna, eksperyment, zmienna, zmienna niezależna,
zmienna zależna.
Lektura: Earl Babbie, „Badania społeczne w praktyce”, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2003, s. 245-266 (rozdział 8 Eksperyment).
10. Podsumowanie zajęć: Czego socjologowi nie wolno? Ustawa o ochronie danych
osobowych. Etyka w badaniach.
Lektury: Ustawa o ochronie danych osobowych (szczególnie interesują nas rozdziały 1, 3, 4 i 8
tej ustawy).
Chava Frankfort-Nachmias i David Nachmias, „Metody badawcze w naukach społecznych”,
Zysk i S-ka, Poznań 2001, s. 89-110 (rozdział 4 Problemy etyczne badań w naukach
społecznych).
Sprawdzian.
III. Uwagi
* Pojęć, których definicji nie można znaleźć w tekstach obowiązkowych, należy szukać
w różnego rodzaju podręcznikach z metod i technik badawczych (np. Earl Babbie, „Badania
społeczne w praktyce” (PWN, Warszawa 2003), Luba Sołoma, „Metody i techniki badań
socjologicznych. Wybrane zagadnienia” (WSP Olsztyn, Olsztyn 2002), Chava FrankfortNachmias i David Nachmias, „Metody badawcze w naukach społecznych” (Zysk i S-ka,
Poznań 2001), Renate Mayntz, Kurt Holm, Peter Hübner, „Wprowadzenie do metod
socjologii empirycznej” (PWN, Warszawa 1985)), w tekstach zebranych w dwóch tomach pt.
„Badania empiryczne w socjologii. Wybór tekstów” (WSSG, Tyczyn 1997), ewentualnie w
„Słowniku socjologicznym” Krzysztofa Olechnickiego i Pawła Załęckiego (Graffitti BC,
Toruń 1997, były też kolejne wydania) lub w „Słowniku socjologii i nauk społecznych”
(PWN, Warszawa 2004). Wyżej wymienione książki (poza słownikami) polecam również
osobom chcącym bliżej poznać konkretne metody i techniki badawcze w socjologii.
3