1 - Ekonomicznie.pl
advertisement
1. Ekonomia – zajmuje się problemem jak najlepiej zagospodarować zasoby, które są ograniczone do zaspokojenia nieograniczonych potrzeb. Pozytywna – koncentruje się na wypracowaniu najbardziej uniwersalnych narzędzi analizy ekonomicznej w celu możliwie bezstronnego uogólnienia procesów gospodarczych i mechanizmów rynkowych. Zajmuje się definiowaniem pojęć i określaniem zależności między nimi. Nie wydaje sądów wartościujących, ani w żaden inny sposób nie interpretuje dokonanych obserwacji. Normatywna – koncentruje się na formułowaniu systemu poglądów wartościujących i stara się odpowiedzieć na pytanie, jak powinno być. Oparta jest na etyce i tworzonych na jej podstawie sądach wartościujących. Ocena zjawisk jest uzależniona od celu badań i subiektywnego podejścia analityka do ocenianych pojęć i zjawisk. 2. Mikroekonomia zajmuje się badaniem gospodarki przez pryzmat przedsiębiorców i konsumentów z punktu widzenia maksymalizacji ich korzyści. Często zakłada warunki gospodarowania, ale dzięki temu przyczynia się do wypracowania precyzyjnych narzędzi służących do analizy zachowania producentów i konsumentów. Bada czynniki wpływające na kształtowanie się wielkości produkcji i podaży poszczególnych produktów i usług, rozmiarów popytu na nie oraz wysokości ich cen. Makroekonomia – bada zachowanie gospodarki jako całości, zajmuje się wielkimi agregatami np. dochód narodowy, wydatki na konsumpcję, rozmiar zatrudnienia i bezrobocia. 3. Prawo ekonomiczne – związki występujące pomiędzy badanymi zjawiskami o charakterze względnie stałym i zasadniczym, np. prawo popytu i podaży. -obiektywny charakter – prawo ekonomiczne działa niezależnie od woli człowieka, działa w sposób konieczny. -statystyczny charakter – prawa dotyczą zjawisk masowych, nie mają charakteru powszedniego, działają na zasadzie prawdopodobieństwa, nie pewności. -historyczny charakter – działanie praw jest określone historycznie, każde prawo działa w ściśle określonych warunkach i przy pewnych założeniach, prawa działają tak długo, jak długo istnieją określone warunki ekonomiczne Rodzaje praw: -przyczynowe – po jednym zjawisku następuje inne -współistnienia - dwa lub więcej zjawisk stale występuje łącznie -funkcjonalne – gdy istnieje związek między ilościowo wymiernymi zjawiskami, który daje się opisać za pomocą funkcji matematycznych 4. Potrzeba to stan braku czegoś, niespełnienia. Jest to subiektywne odczuwanie braku, niezaspokojenia lub pożądania określonych warunków lub rzeczy, które człowiek uważa za niezbędne do utrzymania go przy życiu, umożliwienia rozwoju, realizowania ról społecznych itp są nieograniczone mają charakter autodynamiczny – każda zaspokojona potrzeba rodzi nową są substytucyjne, to znaczy, że istnieją różne możliwe sposoby ich zaspokojenia są komplementarne, czyli uzupełniające się np. piciu alkoholu towarzyszy często palenie tytoniu, piciu kawy jedzenie słodyczy, mają społeczny charakter, zmieniają się w czasie i przestrzeni pod wpływem uwarunkowań społecznych i zwrotnie oddziałują na przemiany tych uwarunkowań, są odnawialne np. potrzeba jedzenie czy picia powtarza się w nas co jakiś czas. 5. Rodzaje potrzeb: - indywidualne i zbiorowe -podstawowe i wyższego rzędu -biologiczne, psychologiczne, socjologiczne 6. Dobra to środki służące do zaspokajania potrzeb. Wolne Ekonomiczne Występują w przyrodzie i każdy może z nich Powstające poprzez pozyskanie z przyrody drogą korzystać (np. woda i powietrze) wydobycia, przerobienia i przekształcenia ich cech fizycznych, chemicznych lub biologicznych Konsumpcyjne Produkcyjne Przeznaczone do spożycia lub konsumpcji Wykorzystywane do produkcji (trwałego użytku i nietrwałe, podstawowe i luksusowe) Substytucyjne Komplementarne Dobra, które się nawzajem zastępują Nawzajem się uzupełniają USŁUGI Produkcyjne Nieprodukcyjne Dotyczą obsługi dóbr już nabytych (naprawa) lub Dotyczą obsługi osób tych, które mają być nabyte np. transport 7. Krzywa możliwości produkcyjnych pokazuje alternatywne kombinacje dóbr, które mogą być wykorzystane w innym zakresie przy pełnym wykorzystaniu posiadanych zasobów i technologii. Pokazuje maksimum możliwości produkcji jednego dobra przy produkcji innego. Założenia: -stałość zasobów i technologii -produkcja 2 dóbr lub 2 grup dóbr -pełne wykorzystanie zasobów i maksymalna produkcja Aby zwiększyć produkcję dobra X, musimy zmniejszyć produkcję innego. Kształt krzywej odzwierciedla działanie prawa malejącej substytucji. Trzeba rezygnować z coraz większych ilości dobra x, aby produkować więcej. Poruszamy się po krzywej. Krzywa może mieć kształt linii prostej, jeśli jednostkowe nakłady na produkcję dóbr są takie same. Będziemy mieli wtedy do czynienia ze stałą stopą substytucji. 8. Zasady racjonalnego gospodarowania: Gospodarowanie to dziedzina w sferze produkcji i podziału mająca na celu zaspokojenie potrzeb lub stworzenie do tego odpowiednich warunków. Oznacza dokonywanie wyboru przy wielu celach i ograniczonych środkach. Aby było racjonalne musi być jasno ograniczony cel. Musimy brać pod uwagę zachowania innych podmiotów. W sensie ekonomicznym działanie racjonalne to takie, które przynosi zysk. -zasada maksymalizacji efektów polega na tym, aby z danych nakładów osiągnąć jak największe efekty -zasada minimalizacji nakładów – osiąganie danego efektu przy jak najmniejszych nakładach 9. Produkcja – świadoma i celowa działalność przystosowująca zasoby i siły przyrody dla wytworzenia dóbr i usług. Czynniki produkcji: -praca – liczba osób zatrudnianych, czas pracy, kwalifikacje, wykształcenie, doświadczenie zawodowe, praktyka. Wynagrodzeniem tego czynnika jest płaca. -ziemia – powierzchnia ziemi wraz z tym wszystkim, co się w niej znajduje, najważniejszy czynnik produkcji w rolnictwie i czynniki lokalizacji w przemyśle. Wynagrodzeniem jest czynsz lub renta. -kapitał – pieniężny, wynagrodzeniem tego czynnika są odsetki - rzeczowy – majątek, który przedsiębiorstwo posiada (środki trwałe, surowce), wynagrodzeniem tego czynnika jest zysk 10. 11. Formacje przedkapitalistyczne: -wspólnota pierwotna – wspólne czynniki produkcji, produkty pracy są własnością wspólnoty jako własności i podlegają jednakowemu podziałowi, produkcja ma charakter naturalny – tzn. wytworzone produkty są przeznaczone do bezpośredniego zaspokojenia potrzeb wytwórcy, niski poziom sił wytwórczych (w miarę pojawiania się narzędzi zaczęła się pojawiać nadwyżka ponad własne potrzeby, miała ona jednak charakter przypadkowy, posiadanie nadwyżki nie jest wystarczającym warunkiem rozwoju wymiany, konieczna jest prywatna własność i dobrowolność wymiany. Ewentualna wymiana miała charakter naturalny i oparta była na naturalnym podziale pracy. Produkcja nie miała charakteru produkcji towarowej – nie była przeznaczona na sprzedaż, początki produkcji towarowej pojawiły się pod koniec wspólnoty pierwotnej, gdy pojawiła się prywatna własność. -niewolnictwo – prywatny właściciel widział możliwość bogacenia się dzięki wzrostowi produkcji i wymiany i szukał siły roboczej, wykorzystywał jeńców, którzy przekształcali się w niewolników. Zastosowanie siły roboczej było warunkiem zwiększenia produkcji, która miała jednak charakter naturalny, a wymiana była sporadyczna. Pierwszy podział pracy nastąpił przez wyłonienie rzemiosła i handlu oraz rynków towarowych, pojawiła się produkcja towarowa na większą skalę. -feudalizm – niewolnicy otrzymują ziemię w zamian za pańszczyznę lub rentę. Uwłaszczenie chłopów (koniec feudalizmu) wyzwoliło dużą ilość wolnej siły roboczej. 12. Przesłanki powstania produkcji kapitalistycznej: -towarowy charakter produkcji -własność prywatna -najemna siła robocza (właściciel siły roboczej musi być wolny osobiście) -nastawienie na osiąganie zysku Kapitalizm, system ekonomiczny, którego podstawę stanowi własność prywatna i wolna przedsiębiorczość. Zrodził się na przełomie XV i XVI w. w Europie Zachodniej, jeszcze w łonie feudalizmu. Jego rozwój umożliwiło zwycięstwo rewolucji burżuazyjnych kolejno w Niderlandach, Anglii, Francji, a później w innych krajach Europy i świata. 13. Pierwotna akumulacja kapitału Akumulacja to forma gromadzenia kapitału, przeznaczenie części zysków w celu zakupu dodatkowych środków produkcji i siły roboczej. Pierwotna akumulacja kapitału polegała na przekształceniu istniejącego wcześniej bogactwa niekapitalistycznego w kapitał przemysłowy. Źródła pierwotnej akumulacji: rugi chłopów z ziemi odkrycia geograficzne system kolonialny wojny korsarstwo protekcjonizm celny pożyczki państwowe na budowę manufaktur system podatkowy 14. Techniczno-organizacyjne stadia rozwoju kapitalizmu -system nakładczy – początkowo rzemieślnik pracował na własny rachunek. Z czasem stał się zależny od kupca, który dostarczał surowce, ponosił nakłady na produkcję, dostarczał zamówień i organizował sprzedaż. Ponieważ angażował własne zasoby produkt pracy przestał być własnością rzemieślnika, a stał się własnością kupca. Oddzielenie środków własności produkcji nie jest całkowite. Rzemieślnik wykorzystuje własne narzędzia, wykonuje pracę sam, ewentualnie wraz z rodziną. Udział kupca prowadził do wzrostu produkcji. -kooperacja prosta – polega na zgromadzeniu siły roboczej w jednym pomieszczeniu, co zwiększa łatwość kontrolowania przebiegu pracy i pozwala na zmniejszenie kosztów transportu. Pracownik nie jest właścicielem środków produkcji. Pojawia się najemna siła robocza. Pracownicy wykonują czynności jednorodne, bez podziału pracy. Wytwarzają produkt od początku do końca, następuje wzrost wydajności pracy i skali produkcji. -kooperacja złożona (manufaktura) oznacza zakład pracy, w którym produkcja odbywa się na podstawie podziału pracy ręcznej między pracownikami. Pracownik wykonuje tylko część procesu produkcyjnego nawet jedną operację. Pojawia się techniczny podział pracy, czyli podział procesu produkcji na funkcję, które są wykonywane przez odrębnych pracowników. Umożliwia to wzrost skali produkcji dzięki specjalizacji. Pracownicy nie są właścicielami środków produkcji. Obniżka kosztów i wzrost konkurencyjności wobec rzemiosła. -fabryka – następuje zatrudnienie najemnej siły roboczej, podział pracy i specjalizacja, ale rozpoczęto mechanizację pracy, czyli zastępowanie pracy ludzi pracą maszyn – wzrost wydajności, ale też powstaje konieczność podnoszenia kwalifikacji i trudności w organizowaniu i zarządzaniu pracą oraz konieczność wymiany parku maszynowego, który ulega zużyciu. Dalsze przemiany doprowadziły do: zastosowania nowych surowców, nowych źródeł energii, robotyzacji produkcji. 15. Rodzaje przedsiębiorstw i kryteria wyboru Przedsiębiorstwo – zespół siły roboczej i kapitału zorganizowany tak, aby pomnażać kapitał. -prywatne – przedsiębiorstwo 1-osobowego właściciela i spółki -publiczno-prawne – spółdzielnie -państwowe – powołane przez państwo lub przejęte w skutek nacjonalizacji -samorządowe lub komunalne – oddane w zarząd samorządom – świadczą usługi na rzecz lokalnej ludności Kryteria wyboru formy przedsiębiorstwa: odpowiedzialność i ryzyko możliwości finansowe system podatkowy koszty założycielskie elastyczność zarządzania 16. Cechy spółki osobowej: - istnienie i stosunki wewnętrzne oparte są na umowie -minimum dwuosobowa -trwałość składu osobowego -obowiązek współdziałania wspólników dla osiągnięcia celu -brak osobowości prawnej -trwałość kapitałow, gdyż majątek pochodzi z wkładów -współwłąsność majątku -osobista odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki 17. Cechy spółki kapitałowej: -istnienie oparte jest na statucie -może być jednoosobowa -nie ma wymogu trwałości składu osobowego, czyli skład ten może się zmieniać -wspólnicy nie mają obowiązku współdziałania i prowadzenia spraw spółki oraz jej kontroli – do tym celu powołane są specjalne organy: zarząd, rada nadzorcza, komisja rewizyjna -prawa i obowiązki wspólników nie są równe, są proporcjonalne do wniesionych udziałów lub liczby akcji -posiada osobowość prawną -kapitał ma charakter zmienny -majątek spółki jest wyodrębnionym majątkiem, zaś wspólnicy ryzykują tylko do wysokości wniesionego wkładu 18. Spółka jawna: - jest spółką prawa handlowego, jej celem jest prowadzenie działalności zarobkowej w większym rozmiarze, we wspólnym imieniu i na zasadzie pełnej i osobistej odpowiedzialności wspólników -brak osobowości prawnej, ale może zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozwanym -za zobowiązania odpowiada cała spółka, a równocześnie każdy ze wspólników -nie posiada organów zarządzających -umowa spółki pod wymogiem nieważności powinna być zawarta na piśmie -podlega wpisowi do rejestru handlowego -udział w zyskach i stratach jest równy, niezależny od wysokości wniesionego wkładu, chyba że umowa stanowi inaczej -obowiązuje zakaz konkurencyjności wobec innych wspólników -rozwiązanie spółki może nastąpić z przyczyn przewidzianych w umowie, w wyniku wspólnej uchwały wspólników, wskutek śmierci jednego ze wspólników lub wypowiedzenia umowy, ogłoszenia upadłości Spółka cicha (skarbu państwa): - na podstawie umowy wspólnik cichy uczestniczy wkładem majątkowym w prowadzeniu przedsiębiorstwa przez inną osobę -nie istnieje na zewnątrz -wspólnik cichy wnosi wkłady, czerpie korzyści i nie odpowiada za zobowiązania, nie ma żadnych praw do majątku spółki, maksymalne ryzyko, które ponosi to wniesiony wkład, przy czym umowa może stanowić, że nie partycypuje w stratach 19. Spółka komandytowa: - dwa rodzaje wspólników: komandytariusz Wnosi wkład, nie może prowadzić spraw spółki, ani reprezentować jej na zewnątrz, ma prawo do ograniczonej kontroli i odpowiada za zobowiązania do wysokości sumy komandytowej określonej w umowie komplementariusz Wnosi wkład, uczestniczy w prowadzeniu spółki, ma prawo reprezentowania spółki na zewnątrz i odpowiada za zobowiązania całym majątkiem osobistym 20. Spółka z o. o.: Jest to spółka kapitałowa, ale ma pewne pierwiastki spółki osobowej: -prawo do indywidualnej kontroli -możliwość wyłączenia wspólnika na wniosek pozostałych -ograniczenie zbywalności udziałów -występuje osobista odpowiedzialność w przypadku: -za zobowiązania zaciągnięte przed zarejestrowaniem spółki -gdy członkowie zarządu składają nieprawdziwe oświadczenia o wniesieniu udziałów -powstaje poprzez rozprowadzenie udziałów w celu zebrania kapitału zakładowego (min. 50 000zł). Za zobowiązania spółka odpowiada wyodrębnionym majątkiem. -warunkiem powstania jest podpisanie umowy, zebranie kapitału zakł., ustanowienie władz i dokonanie wpisu do rejestru -posiada osobowość prawną -skład osobowy może się zmieniać, przyjęcie nowego wspólnika wymaga zgody pozostałych -udziałowcy mają prawo do udziałów w zysku i kontroli działalności, udziały uprzywilejowane dają max. 3 głosy na 1 udział -sprawy spółki prowadzi zarząd, który reprezentuje ją także na zewnątrz -rada nadzorcza – cele kontrolne -prawa i obowiązki zależą od wniesionych udziałów 21. Spółka akcyjna: -zawiązać spółkę akcyjną może jedna albo więcej osób. Spółka akcyjna nie może być zawiązana wyłącznie przez jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. -warunkiem powstania jest sporządzenie statutu -wyznaczenie władz spółki -złożenie do depozytu sądowego 1/12 kapitału akcyjnego na zaspokojenie roszczeń lub z tytułu uchybień przy zakładaniu spółki -statut spółki akcyjnej powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego. -osoby podpisujące statut są założycielami spółki. -minimalny kapitał – 500 000zł -kapitał może być wniesiony przez założycieli (zawiązanie łączne) lub może być zebrany w celu publicznej subskrypcji akcji (zawiązanie sukcesywne) -akcje na okaziciela nie mogą być wydawane przed dokonaniem pełnej wpłaty -akcjonariusze są zobowiązani jedynie do świadczeń określonych w statucie. -spółka ma osobowość prawną -skład osobowy jest zmienny -za zobowiązania odpowiada spółka wyodrębnionym majątkiem -członkostwo w spółce wyraża się tytułem korzystania z praw: -do dywidendy -do głosu na W.Z.A. -prawa do udziału w majątku spółki po jej likwidacji -poboru akcji w ponownej emisji - zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje ją na zewnątrz -najważniejszym organem jest walne zgromadzenie akcjonariuszy -do celów kontrolnych powołana jest rada nadzorcza -prawa i obowiązki wspólników nie są równe, zależą od ilości posiadanych akcji -spółka może być rozwiązana z przyczyn przewidzianych w statucie, w wyniku wspólnej uchwały akcjonariuszy lub wskutek ogłoszenia upadłości 22. Akcja - dokument wystawiany posiadaczowi części kapitału spółki akcyjnej. Potwierdza jego prawa jako udziałowca, uprawnia do otrzymania dywidendy, a także daje prawo uczestnictwa w Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy i bierne prawo wyborcze do organów spółki. imienne na okaziciela Właściciel jest podany imiennie, są rejestrowane w Każdy, kto posiada dokument jest uznawany za księdze akcyjnej, ich sprzedaż wiąże się z jego właściciela koniecznością zgłoszenia tego faktu spółce o dokonaniem zmian w księdze akcyjnej. Zbywalność ograniczona. Akcje te mogą być kupowane przed dokonaniem pełnej wpłaty zwykłe uprzywilejowane Dają zwykłe prawa -Dają większe prawa -zwykle są imienne -mogą dawać prawa do 2 głosów na akcję -wyższa dywidenda -stała dywidenda gotówkowe aportowe Wydawane za wkłady pieniężne Za wkłady rzeczowe świadectwa użytkowe akcje nieme Są wydawane w zamian za akcje umorzone Nie dają prawa do głosu na WZA -dają prawo do dywidendy 23. poziome – ta sama gałąź pionowe – dostawcy i odbiorcy (np. fabryka samochodów i huta stali) 24. Podmioty gospodarcze mogą się na różne sposoby zrzeszać w ramach : kooperacji - jest to dobrowolna współpraca przedsiębiorstw, które nie tracą osobowości prawnej za wyjątkiem dziedzin zastrzeżonych w umowie, koncentracji - łącząc się tracą samodzielność gospodarczą, a często także osobowość prawną na rzecz wspólnego kierownictwa. Oba te związki wynikają z chęci podniesienia efektywności gospodarowania . Działając samodzielnie przedsiębiorstwu trudniej byłoby osiągnąć zamierzone cele niż współdziałając z innymi przedsiębiorstwami. 25. Kartel – rodzaj praktyki monopolistycznej mającej na celu eliminowania lub ograniczania konkurencji, najczęściej dotyczy przedsiębiorstw z tej samej branży, przedmiotem kartelu jest ustalenie wspólnej ceny sprzedaży, jej wysokości lub podziału rynku zbytu. Przykładem kartelu, nie na poziomie przedsiębiorstw, lecz państw, jest OPEC, czyli Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową. Zawieranie kartelu obniża zainteresowanie podnoszeniem efektywności gospodarowania. Koncern - jest to szczególna forma przedsiębiorstw, które powstają w wyniku połączenia przedsiębiorstw o odrębnej osobowości prawnej, działających jednak pod wspólnym zarządem. Koncern stanowi zatem grupę przedsiębiorstw zachowujących wprawdzie osobowość prawną, lecz rezygnujących z samodzielności gospodarczej na rzecz wspólnego kierownictwa, Przedsiębiorstwa wchodzące w skład koncernu często są powiązane pionowo (np.. koncern samochodowy z własnymi stalowniami, wytwórniami opon itp..). Głównym celem jest zlikwidowanie konkurencji między przedsiębiorstwami oraz utworzenie wspólnoty kapitałowej wzmacniającej podstawy funkcjonowania. Konglomerat – organizacja gospodarcza skupiająca różnorodne podmioty gospodarcze, nie powiązane ściśle ze sobą. Najczęściej konglomerat tworzony jest przez holding i grupę zróżnicowanych jednostek. -służy zwiększeniu siły nacisku na wspólnych partnerów gospodarczych -uniknięcie zarzutu monopolizacji rynku 26. Towar i jego cechy: Produkt pracy ludzkiej, przeznaczony na sprzedaż. Posiada wartość użytkową (zdolność towaru do zaspokojenia potrzeb) i wartość nabywczą (ilość innego towaru, którą jesteśmy skłonni oddać za dany towar) 27. Wartość konsumencka (consumer value) Specyficzna kombinacja korzyści czerpanych przez nabywców z zakupionych towarów, która obejmuje jakość, cenę, warunki zakupu, punktualną dostawę i usługi przedsprzedażowe oraz posprzedażowe. Paradoks wartości - Adam Smith w Bogactwie narodów postawił pytanie: jak to jest możliwe, aby tak bardzo użyteczne dobro jak woda, bez której życie jest niemoż1iwe, miało tak niską cenę, natomiast całkowicie zbędne do normalnego życia diamenty mogą mieć cenę tak wysoką? Krzywe podaży i popytu na wodę ułożone są w taki sposób, że punkt ich przecięcia przypada przy bardzo niskiej cenie równowagi rynkowej. Z kolei wysoka cena diamentów wynika zapewne z tego że krzywe popytu i podaży przecinają się wysoko. Adam Smith nie mógł dać takiej odpowiedzi, gdyż w jego czasach nie znano jeszcze tych krzywych. 28. Podstawowe systemy pieniężne: pieniądz kruszcowy: -bimetalizm – funkcję pieniądza pełnią dwa metale szlachetne -monometalizm – funkcje pieniądza pełni jeden metal (najczęściej złoto) pieniądz papierowy 29. Funkcje pieniądza: -miernika wartości – pieniądz mierzy i wyraża wartość towarów, wartość wyrażona w pieniądzu to cena, pieniądz pełni tę funkcję idealnie, tzn. nie trzeba go faktycznie posiadać, by wyrazić wartość towaru -środka cyrkulacji (pośrednika wymiany) – pośredniczy w wymianie towarowej i pozwala rozerwać akt kupna-sprzedaży na dwa osobne akty, pieniądz pełni tę funkcję realnie (trzeba go posiadać, żeby nabyć jakieś towary) -środka płatniczego – pieniądz zwalnia ze zobowiązań (spłata kredytu, podatki itd.) funkcja jest pełniona realnie -tezauryzacji – gromadzenie oszczędności, pieniądz odłożony przekształca się w oszczędności, oszczędności w takiej formie łatwo przechowywać i uruchomić, funkcję tę pieniądz występuje realnie i powinien mieć względnie stałą siłę nabywczą -funkcja pieniądza światowego jest spełniona przez jednostki pieniężne, które pełnią wszystkie pozostałe funkcje w obrotach międzynarodowych 30. Ilość pieniądza niezbędna w obiegu: I T K B Z S I – potrzebna ilość pieniądza T – suma cen towarów i usług przeznaczonych w danym okresie do sprzedaży K – wartość towarów i usług sprzedanych w danym okresie na kredyt, pomniejsza T, gdyż sprzedawca nie uzyskuje pieniędzy, powstaje tylko zobowiązanie do zapłaty w terminie późniejszym B – wartość transakcji barterowych dotyczących wymiany bezpośredniej „towar za towar”, brak zapłaty w gotówce, więc pomniejsza T Z – suma zobowiązań przypadających do zapłaty w danym okresie S – szybkość obiegu pieniądza, które ma wpływ na ilość pieniądza niezbędną w obiegu, im szybciej pieniądz krąży, tym mniej potrzeba go w obiegu, na ilość pieniądza w obiegu ma wpływ tezauryzacja Nadwyżka pieniądza w obiegu w systemie pieniądza papierowego powoduje spadek jego wartości i wówczas mamy do czynienia z inflacją. Niedobór pieniądza w obiegu powoduje trudności w dokonywaniu zakupów i realizacji zobowiązań i nazywamy to deflacją. Można go usunąć dodrukowując pieniądz .potrzeba go w obiegu, na ilość pieniądza w obiegu ma wpływ tezauryzacja Nadwyżka pieniądza w obiegu w systemie pieniądza papierowego powoduje spadek jego wartości i wówczas mamy do czynienia z inflacją. Niedobór pieniądza w obiegu powoduje trudności w dokonywaniu zakupów i realizacji zobowiązań i nazywamy to deflacją. Można go usunąć dodrukowując pieniądz. 31. Rodzaje inflacji: -jawna i ukryta -popytowa i kosztowa 32. Inflacja jawna: trwały wzrost ogólnego poziomu cen. Powoduje spadek siły nabywczej pieniądza, tzn. że za jednostkę lub określoną sumę pieniędzy można nabyć coraz mniej dóbr i usług. Inflacja jawna występuje w warunkach wzrostu poziomu cen i jest widoczna. Jej skutki to: -spadek roli cen jako parametrów wyboru -wzrost niepewności ryzyka -spadek zainteresowania inwestycjami -niekorzystna redystrybucja dochodów Inflacja ukryta: Ceny są stabilne, ale narastają trudności z zakupem pożądanych dóbr, albo pogarsza się ich jakość. Skutki: -spadek stopy życiowej -niekorzystna redystrybucja dochodów (czarny rynek) -łapówkarstwo -spadek motywacyjności płac i efektywności zarządzania -spadek dążeń do obniżki kosztów i wzrostu innowacyjności -cena nie jest prawdziwym czynnikiem wyboru -skutkiem inflacji jest luka inflacyjna Luka inflacyjna – niezrealizowana nadwyżka popytu nad podażą nie rozładowana przez wzrost cen, np. w wyniku administracyjnego zakazu ich podwyżki. Wskazuje na potencjalny wzrost cen, jaki by nastąpił przy braku ograniczeń cenowych, inaczej są to tzw. przymusowe oszczędności, czyli ta część dochodów, której nie można wydać ze względu na brak towarów. 33. Inflacja popytowa – pojawia się w gospodarce w wyniku wzrostu zagregowanego popytu. Poziom cen jest w takim wypadku ciągnięty przez zwiększony popyt nabywców. Inflacja kosztowa – pojawia się w wyniku wzrostu kosztów produkcji spowodowanych wzrostem cen, np. energii lub płac. Poziom cen jest wtedy pchany przez rosnące koszty. 34. Popyt - ilość towaru, którą nabywcy są skłonni kupić w określonym czasie przy ustalonej cenie. Przy niezmienności innych warunków rynkowych wzrost ceny powoduje zmniejszenie wielkości popytu, a obniżka ceny wywołuje wzrost wielkości popytu, popyt odzwierciedla nie tylko potrzebę posiadania dóbr, ale przede wszystkim zdolność do zapłacenia za nie. Kryteria podziału popytu: wg przedmiotu: na towary i usługi wg przeznaczenia: konsumpcyjny i produkcyjny wg stopnia zaspokojenia popytu: zaspokojony i niezaspokojony popyt potencjalny („co bym kupił, gdybym miał pieniądze”) i efektywny (ma poparcie w funduszach) 35. Czynniki kształtujące wielkość popytu: -potrzeby -podaż, ceny, dochód -ceny dóbr komplementarnych i substytucyjnych -liczba i struktura ludności -czynniki materialno-rzeczowe (poziom zamożności, majątek) -czynniki społeczne (zwyczaje, tradycje, moda, presja społeczna) -bezpośrednie zarządzenia administracyjne państwa (reglamentacja, system kartkowy) 36. Cena a popyt: Reakcja normalna – krzywa popytu (cena maleje – popyt rośnie, cena rośnie - popyt maleje) 37. Paradoks Giffena - Jest związany z dochodowym efektem zmiany ceny wywołanym wzrostem cen dóbr niższego rzędu ( np. ziemniaków ). Paradoks ten dotyczy relatywnie tanich podstawowych dóbr niższego rzędu zwłaszcza najtańsze rodzaje żywności (ziemniaki itp..) stanowiących ważną pozycję w strukturze konsumpcji i wydatków gospodarstw domowych. Towary te mają duży udział w ogólnych wydatkach najbiedniejszych gospodarstw domowych, stąd wzrost ich ceny powoduje silny spadek ich dochodów realnych. Nietypowe zachowanie nabywców objawia się w zwiększeniu zakupów tych produktów, a zatem w zmianie struktury ogólnego spożycia. Taka paradoksalna reakcja popytu jest związana z powstałą w wyniku wzrostu ceny danego towaru koniecznością zwiększenia jego zakupów dla zrekompensowania ubytku innych dóbr, na których zakup nie wystarcza pieniędzy wskutek wzrostu ceny dobra stanowiącego ważną pozycję w strukturze konsumpcji i budżecie gospodarstwa domowego. Na przykład wzrost ceny ziemniaków może ograniczyć popyt na mięso i wzmóc zakupy ziemniaków w celu częściowego zastąpienia nim spożycia mięsa .Stąd ubogie rodziny zwiększają zapotrzebowanie na wyżej opisane produkty, rezygnując z konsumpcji pozostałych artykułów żywnościowych( np. mięsa, warzyw, owoców itd. ), które, pomimo że zdrożały, pozostają najtańsze . Dzieje się tak dlatego, że uszczuplone w rezultacie realne dochody uboższych warstw ludności powodują zmniejszenie spożycia lepszych gatunków żywności i kompensowanie tego ubytku zwiększoną konsumpcją niższych gatunków żywności, Podsumowując, paradoks Giffena dotyczy dóbr niższego rzędu, których wzrost ceny wywołuje wystąpienie efektu dochodowego silniejszego aniżeli efekt substytucyjny. Efekt Veblena - Stwierdził on, że popyt na drogie kosmetyki zachowuje się paradoksalnie ,gdy cena rośnie wraz z nią rosną kupowane ilości – To nietypowe zachowanie popytu rynkowego można wytłumaczyć tym ,że zwyżka ceny traktowana jest przez kupujących niejako automatycznie jako oznaka poprawy ich jakości, zaś spadek ceny- jako pogorszenie jakości. Stąd, gdy towary te drożeją ,wzrasta zapotrzebowanie na nie, zaś gdy ich cena spada – wraz z nią spadają kupowane ilości . Swoistą odmianą paradoksu Veblena jest paradoks snoba Paradoks snoba - Paradoks nazywany jest również paradoksem prestiżowym , gdyż dotyczy on dóbr będących dla niektórych osób symbolami prestiżu społecznego i poziomu zamożności. Podlegający jego działaniu konsumenci starają się użytkować drożejące dobra bez względu na ich cenę, aby zademonstrować swój status materialny i wynieść się ponad środowisko. Sytuacja ta dotyczy dóbr luksusowych nabywanych nie ze względu na ich wartości użytkowe, lecz na prestiż, o którym świadczy ich posiadanie. W takim przypadku, zapotrzebowanie na te dobra rośnie w miarę wzrostu ich ceny. Posiadanie bowiem drogiego, niedostępnego cenowo dla większości nabywców produktu podnosi według nabywcy jego statut społeczny. Konsumpcja ma w tym wypadku charakter ostentacyjny .Ograniczają natomiast zakupy gdy dane dobro tanieje, staję się bardziej dostępne, a co za tym bardziej pospolite . Efekt naśladownictwa – przyczyna jest moda, chęć upodobnienia się do grupy Efekt spekulacji – spekulant kupuje tanio, żeby sprzedać drożej. Nabywanie dóbr, kiedy przewidywany jest wzrost cen, albo sezonowe potrzeby. 38. Prawo Engla - Gdy społeczeństwo staje się zamożniejsze, czyli dysponuje coraz większymi realnymi dochodami pieniężnymi, maleje udział wydatków na dobra zaspakajające potrzeby podstawowe np. żywność w całości wydatków konsumpcyjnych, natomiast rośnie udział wydatków na dobra luksusowe. Krzywe Engla – wraz ze wzrostem dochodów: -popyt na dobra normalne rośnie wolniej niż dochody -popyt na dobra luksusowe rośnie szybciej niż dochody -popyt na dobra giffenowskie maleje wolniej niż rosną dochody 39. Podaż a cena – reakcja normalna Podaż, ilość towaru, którą dostawcy są skłonni dostarczyć na rynek w określonym czasie. Przy niezmienności innych warunków rynkowych wzrostowi ceny towaru towarzyszy wzrost podaży, a obniżaniu się ceny - spadek wielkości podaży. podaż = produkcja towarowa podaż > sprzedaż Czynniki kształtujące wielkość podaży: -popyt -ceny -opłacalność produkcji -możliwości produkcyjne i ich powiększenie w wyniku inwestycji -zmiana produktywności w wyniku zmiany technologii -zmiana dostępności zasobów 40. Podaż a cena - reakcja nietypowa: -podaż sztywna - oznacza, że pomimo wzrostu cen firmy albo nie chcą ( bo im się to nie opłaca ),albo nie mogą powiększyć dostaw rynkowych. Np. koszt wyprodukowania dodatkowej jednostki wyrobu jest tak wysoki, że rosnąca cena rynkowa nie jest w stanie go zrekompensować -podaż nieelastyczna 41. Prawo popytu i podaży – cena równowagi (cena, dla której wielkość popytu równa się wielkości podaży – wszystko, co zostało zaoferowane, zostało kupione) s>d – rynek nabywcy, nadwyżka towarów, niedostatek popytu, konsument jest w lepszej sytuacji, może dokonywać swobodnego wyboru i w pełni zrealizować zakupy. Ten typ nierównowagi wymaga aktywnej postawy sprzedawcy, który musi poszukiwać nabywcy, zabiegać o jego względy, dbać o jakość i reklamę. s<d – rynek sprzedawcy, nadwyżka popytu i niedostatek towarów, zamiary sprzedawcy mogą być w pełni zrealizowane, nie musi szukać nabywcy. Rynek sprzedawcy występuje, gdy popyt jest większy od podaży lub niezgodny z nią pod względem czasowym, asortymentowym lub przestrzennym. 42. Model pajęczyny – oscylacja przytłumiona (nachylenie krzywej podaży mniejsze niż krzywej popytu) 43. Model pajęczyny – reakcja eksplodująca (nachylenie krzywej podaży większe niż krzywej popytu) 44. Elastyczność cenowa popytu – miara procentowej, albo względnej zmiany popytu na dane dobro w stosunku do procentowej albo względnej zmiany ceny tego dobra. D p D1 D p1 p Ep : : = tangens kąta nachylenia krzywej popytu D p D p 45. Wpły elastyczności cenowej na dochód (TR) sprzedawcy: Cena rośnie Ep=1 TR=const. Ep>1 TR w dół 0<Ep<1 TR w górę Ep=0 TR w górę Ep<0 TR w górę Cena spada TR=const. TR w górę TR w dół TR w dół TR w dół 47. Elastyczność krzyżowa popytu – wielkość zmiany ceny dobra A spowodowanej zmianą ceny dobra B. Jeżeli elastyczność krzyżowa jest większa od zera, tzn. że dobra te są swoimi substytutami. Jeżeli jest mniejsza od zera, to są to dobra komplementarne. 48. Użyteczność, korzyść, przyjemność lub satysfakcja osiągane przez konsumenta w wyniku konsumpcji dóbr lub usług, przydatność określonego dobra lub usługi albo ich zbioru (kombinacji, koszyka) do zaspokojenia potrzeb konkretnego konsumenta. Użyteczność całkowita Użyteczność całkowita jest sumą użyteczności krańcowych wszystkich konsumowanych jednostek danego dobra lub - w szerszym ujęciu - wszystkich jednostek wszystkich konsumowanych dóbr i usług. Użyteczność krańcowa - Dodatkowa użyteczność uzyskana ze spożycia ostatniej lub kolejnej jednostki produktu; stosunek przyrostu użyteczności całkowitej do minimalnego przyrostu zapasu dobra. Ponieważ przyrosty użyteczności całkowitej są coraz mniejsze, to w miarę wzrostu zapasu dobra jego użyteczność krańcowa maleje, czyli można powiedzieć, że każda jednostka posiadanego zapasu dobra ma dla konsumenta taką wartość subiektywną, jak gdyby służyła do zaspokojenia najmniej intensywnej potrzeby. Jest to fundamentalna prawidłowość, na której zbudowana została cała teoria postępowania konsumenta. I prawo Gossena - użyteczność marginalna z konsumpcji danego dobra maleje wraz z konsumpcją każdej kolejnej jednostki dobra II prawo Gossena – maksymalne zadowolenie z konsumpcji dóbr X i Y konsument osiąga wówczas, kiedy stosunek użyteczności tych dóbr zrówna się z relacji ich cen. 49. Ścieżka cen – przedstawia wszystkie kombinacje konsumpcji dwóch dóbr (koszyki dóbr), które mogą być zrealizowane przez konsumenta przy danym dochodzie i danych cenach. 50. Punkt równowagi konsumenta charakteryzuje się tym, że marginalna stopa substytucji (MSS) równa się stosunkowi ceny dobra X do dobra Y. 51. – 53. Efekt substytucyjny: wzrost ceny dobra X powoduje zmianę relacji ceny dobra X do ceny dobra Y, przez co dobro Y staje się relatywnie tańsze. Może to skłaniać konsumenta do zastępowania (substytucji) dobra relatywnie droższego (X) dobrem relatywnie tańszym (Y). Efekt dochodowy: wzrost ceny dobra X powoduje spadek siły nabywczej konsumenta. W konsekwencji konsument może nabyć mniejszą ilość obu produktów. 54. Funkcja produkcji całkowitej w krótkim okresie czasu (krzywej Knighta) Założenia: - technologia i organizacja produkcji są stałe` -istnieje tylko jeden czynnik stały (np. kapitał) -istnieje tylko jeden czynnik zmienny (np. praca) -produkt jest jednorodny, -funkcja produkcji jest ciągła 55. Produkcyjność przeciętna – jest to wielkość produkcji przypadająca na jednostkę nakładu czynnika zmiennego (pracy) AP=TP/V Produkcyjność krańcowa – jest to przyrost produkcji związany ze zwiększeniem czynnika zmiennego (pracy) o jednostkę MP=ΔTP/ΔV 59. Pojęcie i rodzaje kosztów: Nakłady – suma środków wydatkowanych w celu stworzenia warunków do produkcji (np. zakup czynników wytwórczych) inaczej – kapitał włożony Koszty – część nakładów zużytych w danym czasie do wytworzenia określonej produkcji Koszt produkcji – koszt wytworzenia wielkości produkcji -jawne – wydatek pieniężny niezbędny w celu pozyskania określonego zasobu, produktu czy usługi równy cenie, którą trzeba za niego zapłacić -ukryte – niewykorzystana możliwość wykonania lub pozyskania czegoś innego albo zastosowania posiadanych zasobów do innych celów Podział wg rodzaju: -osobowe – wynagrodzenia + dodatki -materiałowe – wartość zużytych materiałów, surowców, paliw i energii -amortyzacji – koszt zużycia majątku trwałego -bezpośrednie – koszty, które można odnieść bezpośrednio do konkretnego wyrobu -pośrednie – takie, których nie można bezpośrednio odnieść na konkretne wyroby. Są one rozliczane za pomocą specjalnych kluczy -wydziałowe – związane z utrzymaniem w ruchu maszyn, urządzeń, pojazdów i pomieszczeń wydziału (dozorca, paliwo_ -ogólnozakładowe – dotyczą całego przedsiębiorstwa: -administracyjno-gospodarcze (płace zarządu, delegacje, opłaty) związane z przestojami, ubytkami, niedoborami -stałe – nie zmieniają się wraz ze zmianą wielkości produkcji -zmienne – zależą od wielkości produkcji -całkowite -przeciętne -krańcowe
