Socjologia stara się stworzyć teorię podstawową społeczeństwa

SOCJOLOGIA – wykład I
Socjologia stara się stworzyć teorię podstawową społeczeństwa
August Comte – uważany za ojca chrzestnego socjologii, ogłosił w 1830 3 tomy „Filozofii
pozytywnej”, w której zawarł klasyfikację nauk. Podzielił nauki na:
1. teoretyczne: abstrakcyjne i konkretne
2. praktyczne
Socjologia – zajmuje się społeczeństwem jako całością (według Comte`a), zawiera określenie
przedmiotu, zadanie i metody badań socjologii.
Socjologia pojawiła się pod koniec XVIII wieku w społeczeństwach nazywanych zachodnimi,
możliwe tylko w społeczeństwach przemysłowych. Refleksja socjologiczna istniała już
wcześniej, ale przyjmowano, że to, co tworzy społeczeństwo leży poza nim, np.,. że jest to
Bóg, wola Boska.
 Reformacja przełamuje religijną jedność Europy i wprowadza języki narodowe do
nabożeństw i pisma, wprowadza publikacje adresowane do społeczeństwa, do opinii
publicznej. Pytania retoryczne stają się tym, nad czym trzeba się zastanowić
 Oświecenie – odkrycia geograficzne, kształtuje się system kapitalistyczny
 Ważność tej refleksji jest funkcją zmian w społeczeństwach europejskich europejskich
jej czynnikiem jest nowoczesność
 Zmiana to motor socjologicznego myślenia
 Rewolucja industrialna – uprzemysłowienie, urbanizacja
 Pierwsi socjologowie chcieli naprawiać świat, zastanawiali się jakie siły rządzą
społeczeństwem, jak można je poznać i jak je pokazać
 W II poł. XIX wieku socjologowie przestają się troszczyć o to, co d , uprawiają
refleksje teoretyczne, są one: spekulatywne (ze względu na brak metod), syntetyczne
(jedna zasada filozoficzna, ma wyjaśnić wszystko, co dzieje się w społeczeństwie.
Czynnikiem tym miała być ekonomia (Marks)
 Współczesna socjologia jest silnie zakorzeniona w teorii II poł. XIX wieku
 Współczesne spory: socjologia nauką naturalistyczną czy antynaturalistyczną?
 Comte chciał, żeby socjologia zajmowała się wszystkim, co dotyczy społeczeństwa,
tzn. że zabierał zakres pracy naukom takim jak psychologia, ekonomia, antropologia
itd. i próbował udowadniać, że te nauki są niepotrzebne
 Jego następcy się z tym nie zgodzili – socjologia – to zjawiska i fakty społeczne
 Socjologia szuka tego, co religijne i filozoficzne, jest nauką empiryczną, poddaje się
regułom formalnym zwanym „intersubiektywną komunikacyjnością” p- zobowiązuje
nas do jasnej, zwięzłej terminologii, do tworzenia pojęć i do tworzenia modeli i siatek
pojęciowych – związki między pojęciami
 „intersubiektywna kontrolowalność” – dotyczy badań empirycznych, żeby w
określonych warunkach inni badacze mogli je powtórzyć i zweryfikować wyniki.
 Socjologii nie ogranicza żadne instrumentarium ani żadna terminologia, bo pojęcia
socjologiczne są obecne w języku naturalnym
 Problem zdrowego rozsądku – jak postawić granicę pomiędzy zdrowym rozsądkiem a
wiedzą socjologiczną?:
1. socjologia bierze odpowiedzialność za słowa, poddaje się regułom formalnym
2. socjologia ma dużo rozleglejszy obszar, na którym zbiera swoje dane
3. unika personifikacji rzeczywistości społecznej
4. zdrowy rozsądek uważa, że wszystko można wytłumaczyć motywami
 dzięki socjalizacji możemy:
1. nauczyć się patrzeć na świat z innej perspektywy
2. mamy świadomość różnic społecznych
3. możliwość tolerancji
4. możliwość oceny skutków praktycznych inicjatyw społecznych
5. samopoznanie – są ludzie, którzy podobnie myślą i czują
 interakcja – wzajemne oddziaływanie; fundamentalny proces w tworzeniu
społeczeństw
 ustalenia G. H. Mead`a: interakcja zachodzi, gdy jeden organizm wysyła znaki
wykorzystując aktywność w środowisku, drugi odbiera te znaki i reaguje na nie
zmieniając swoje postępowanie. Pierwszy organizm rozpoznaje sygnały drugiego i
zmienia swoje działanie (bajka o psie i kocie). Interakcja może się odbywać między
różnorodnymi organizmami. Znaki nie muszą być interpretowane. U ludzi pomiędzy
bodźcem a reakcją jest faza interpretacji
B ---------------→ R
Interpretacja
 nikt nie reaguje na gest, ale na znaczenie jakie przywiązuje się danym gestom. O
znaczeniu decyduje kontekst. Ludzie to stwory symboliczne, potrafią tworzyć znaki i
znaczenia symboliczne. Najważniejszym systemem symbolicznym w komunikacji jest
język (mowa), która umożliwia uzewnętrznienie (eksternalizacja) przeżyć,
obiektywizację, intersubiektywność zjawiska, na przekaz międzypokoleniowy i
kumulację wiedzy, osiągnięć.
 Intersubiektywizm symboliczny umożliwiają:
1. umiejętność tworzenia symboli i ich użycia
2. myślenie (umysł według Mead`a) – „próba generalna wyobraźni”: rozumienie
gestów symbolicznych, zastosowanie ich w celu przyjęcia roli innych;
potrafimy zinterpretować teksty, podejmowanie prób alternatywnych
wyobraźni i wybieranie adekwatnej. Tego trzeba się nauczyć, trzeba to nabyć
3. jaźń – umiejętność symbolicznego oznaczenia i przedstawienia siebie samego
jako obiektu
4. przyjmowanie roli (wchodzenie w rolę)
 interpretowanie gestów służy do samooceny (ile jestem wart?) i do samookreślenia
(kim jestem?)
 w trakcie interakcji jesteśmy w stanie do wytworzenia wizji samego siebie
SOCJOLOGIA – wykład II
 3 stadia rozwoju jaźni:
1. zabawa – zdolność wchodzenia w interakcję z 1 lub 2 osobami, dziecko nie
odczuwa dystansu pomiędzy rolą jaką gra a rzeczywistością
2. gra – dziecko 6-10 lat, potrafi sobie wyobrazić co nastąpi i rozróżnić role,
wymaga rozwinięcia cech, myślenia przyczynowo – skutkowego, (metafora
gry w baseballa)
3. uogólniony inny – 11-13 lat, potrafimy myśleć abstrakcyjnie, wyobrazić,
zaakceptować i wprowadzić zasady, normy jakimi rządzą się dane sytuacje,
jest w stanie tworzyć względnie trwały obraz siebie
 żeby posiadać jaźń, muszą wchodzić w interakcje z innymi
 wchodzenie w role – proces umożliwiający odczytywanie gestów innych ludzi,
nadawanie im znaczeń, umiemy postawić się na miejscu innych ludzi, umiemy
antycypować jak na nasze zachowania zareagują inni
 dzięki interakcji symbolicznej jesteśmy włączeni w kulturę
 podział na:
1. sceny – na niej rozgrywa się interakcja
2. kulisy – proces przygotowywania do interakcji

systemem zabezpieczeń są etnometody (metody środowiskowe), odkrył je Garginkel –
niezwerbalizowane techniki, stosowane w celu nadania spójności interakcji, stosujemy
je nieświadomie. Techniki:
1. poszukiwanie normalnej formy
2. przekładalność perspektyw – pewne doświadczenia są wszystkim nam wspólne
3. etcetera- jeżeli nie mamy informacji pozwalających zrozumieć sytuację, to
czekamy na tę informację, kiedy czegoś nie rozumiem, czekam, aż ktoś mi
wyjaśni, technika ta zawiera sformułowanie „wiesz, zrozumiesz”
 na rolę społeczną składa się: pozycja społeczna i normy kulturowe
 rola, to konfiguracja zachowań, w której jedni przekazują, inni zaś przyjmują, że
gesty oznaczają określony rodzaj i kierunek działania
 mamy zdolność przechowywania ról w pamięci
 rama interakcyjna – stypizowanie całych elementów interakcji, metafora obrazu, w
interakcji może być wiele ram, możemy je zmieniać albo układać warstwowo
 rytuały interakcyjne – stereotypowe, nawykowe zachowania, uznane sposoby
postępowania
 „znają się jak łyse konie” – mamy pewność, że możemy się zachować w określony
sposób
 SOCJALIZACJA – proces uwewnętrzniania wymogów społecznych, potraktowanie
ich jako własnych, bez przymusu, budowanie własnej osobowości, zdolny do
poznawania i działania podmiot – jego rozwój
1. zdobywanie motywów, które powodują, jakie pozycje w społeczeństwie
zajmujemy
2. nabywanie scenariuszy kulturowych – kulturowych trakcie socjalizacji
poznajemy wartości, normy i przekonania, jakie obowiązują w naszej kulturze
i odczuwamy wewnętrzną potrzebę ich akceptacji
3. tożsamość – umiejętność patrzenia na siebie jako na odrębny podmiot,
potrafimy werbalizować koncepcję nas samych, nasze zachowania są logiczne
i mogą podlegać ocenie, mogą być poddane kontroli społecznej
4. nabywamy cały zestaw wiedzy i umiejętności związanych z wykonywaniem
roli społecznych
 Fakt, że rodzimy się z umiejętnościami, tłumaczy różnice międzyludzkie
SOCJOLOGIA – wykład III
 Grupa społeczna:
1. zbiór ludzi, między którymi zachodzą jakiekolwiek stosunki społeczne
(znaczenie szersze)
2. zbiór ludzi zespolonych więzią społeczną, mających świadomość tej więzi
− w psychologii społecznej i socjologii, zaliczany do zbiorowości społecznej
zbiór co najmniej 3 osób (nie raz 2), którego członkowie współdziałają ze sobą w
celu zaspokojenia własnych potrzeb, charakteryzujący się trwałą strukturą i
względnie jednolitym systemem norm i wartości
− więcej niż dwie osoby wyodrębnione na podstawie przyjętego kryterium, np.
celu (grupa celowa), poglądów i norm zachowań (grupa odniesienia), więzi
społecznych (grupa społeczna)
 cechy konstytuujące grupę społeczną:
1. co najmniej 3 osoby
2. cel
3. struktura wewnętrzna zbudowana z pozycji zajmowanych przez członków
4. tożsamość (my/oni)
5. ośrodki skupienia i symbole

−
−

−
−

−
−
−
−
−

grupa społeczna a jednostka:
„nacisk” grupy na jednostkę: konformizm, nonkonformizm
socjalizacja: jednostka biologiczna → jednostka społeczna
struktury wewnątrz-grupowe:
styl kierowania: demokratyczny, liberalny, autokratyczny
przywództwo: formalne i nieformalne
motywacje do łączenia się w grupę:
by wykonać zadanie
by znaleźć zadowolenie z bycia w związku z innymi i nawiązywania stosunków
wspólne działanie
przebywanie ze sobą
z obu ostatnich względów razem
spójność grupy zależy od: braku wrogich bądź zaburzonych osobowości, bliskości
fizycznej, doświadczenia, podobieństwa pochodzenia, wartości, zainteresowań,
zadowolenia, przywódcy
 kryteria klasyfikacji grup społecznych:
− obiektywne: liczebność grupy, trwałość grupy (naród, rodzina), sposób rekrutacji
(przypisane, przymusowe, otwarte – ekskluzywne i inkluzywne), intensywność
uczestnictwa (jedno i wielofunkcyjne), „grupy żarłoczne”, rygoryzm i zakres kontroli
(grupy totalne), korzyści z członkostwa w grupie (grupy zadaniowe – instrumentalne i
autoteliczne), stopień zorganizowania grupy (formalne i nieformalne)
−subiektywne: typy identyfikacji z grupą (grupy „istotne”)
1. identyfikacja, solidarność, lojalność
2. repulsja, dystans, wrogość
3. grupy odniesienia (negatywne i pozytywne, porównawcze, normatywne)
 socjometria – zajmuje się oddziaływaniami między członkami grupy, bądź między
jednostką a zbiorowością, metoda opracowywania już zdobytych materiałów
 struktura socjometryczna – typowy układ wzajemnych sympatii i antypatii lub
obojętności jakie występują pomiędzy członkami grupy. Powstaje w wyniku
oddziaływań ludzi na siebie, Pozwala na opis grupy z punktu widzenia jej dynamiki
 cele stosowania techniki socjogramu:
− poznanie stosunków międzyludzkich – ujawnienie istnienia klik w grupie
− porównanie hierarchii oficjalnej z nieoficjalną
− uzyskanie informacji o istnieniu nieformalnych przywódców lub gwiazd
socjometrycznych
− porównanie oficjalnych i nieoficjalnych kanałów informacyjnych
 techniki badań: obserwacja, kwestionariusz socjometryczny: zgadnij kto, plebiscyt
życzliwości i niechęci
 sposób postępowania:
− ułożenie pytań z wyborem pozytywnym lub negatywnym
− budowa bazy danych
− skonstruowanie matrycy wskazań pozytywnych i negatywnych
− budowa diagramu
− wykreślanie tarczy „byczego oka”
− wykreślenia socjogramu
− analiza socjogramu
 socjogram – graficzna prezentacja stosunków między ludźmi, więzi społecznych lub
relacji, sympatii – antypatii, uznania

socjogram hierarchiczny – gwiazda socjologiczna, klika, łańcuch, sieć, szara
eminencja, odrzuceni, izolowani, pary
SOCJOLOGIA – wykład IV
 umiejętności: emocje – stany wrodzone (strach, gniew, ciekawość, smutek i radość),
pozostałe stany emocjonalne są stanami złożonymi – miłość proces socjalizacji, bez
tych stanów, uczucia – przefiltrowane przez stan świadomości
Rodzaje socjalizacji:
 pierwotna – toczy się w pierwszych latach życia, do 6 roku życia
 wtórna – nabywanie umiejętności, 13-15 rok życia – ukształtowana struktura
człowieka, trwa dopóki, dopóty człowiek trwa w jednostce społecznej
 resocjalizacja – proces nabywania umiejętności np. przeprowadzanie się z jednego
kraju do drugiego, akulturacja – ponowne nauczenie się całej kultury, szok kulturowy
 socjalizacja polityczna – wdrożenie do kultury politycznej danego kraju, nauka w
szkole – WOS
 socjalizacja antycypująca – głównymi bohaterami są grupy odniesienia (grupy, od
których czerpiemy zachowania, dokonania; do tych grup można należeć lub nie. Jeżeli
przewidujemy, że zostaniemy członkiem tej grupy i przyswajamy sobie te wzory,
które w danej grupie istnieją (ubiór, styl życia)
 socjalizacja odwrotna – częsty przypadek, młodsze pokolenie ma dostateczna wiedzę,
która może przekazać pokoleniu starszemu np. w obsłudze komputerów
 socjologia do ról dewiacyjnych – prawdopodobieństwo, że dzieci alkoholików będą
miały tę samą przypadłość co rodzice, patologie społeczne, będą miały karierę
dewiantów – szybciej zaczną z powodu wrastania w te kulturę
Skutek socjalizacji na poziomie:
 makro – zapewnia ciągłość kulturze i społeczeństwu
− socjalizacja – pas transmisyjny, reprodukuje strukturę społeczną
− socjalizacja – to kumulacja wiedzy i umiejętności
− socjalizacja – sposób na utrzymanie ładu i porządku społecznego (role, normy, poglądy
społeczne - łatwo zmienialne), (motywacje, emocje, tożsamość – spójne, niezmienialne,)
 poziom mikrostrukturalny:
− internalizacja – uwewnętrznienie, efekt, w którym wymogi jakie stawia kultura staje się
częścią nas
− porzucenie obowiązku, np. edukacja
− obawa przed sankcjami, np. przejście przez pasy na czerwonym świetle, może zostać
ukarane przez policjanta mandatem. Ludzie boja się popełniania błędów przed sankcjami
− łamanie norm społecznych, sankcja powoduje negatywne nastawienie, łamanie norm
przynosi satysfakcję
 punitywność – nadmierne karanie w stosunku do popełnionego czynu
 permisywność – w sytuacjach łamania norm społecznych, brak reakcji na pewne
zachowania
Słabe ogniwa socjalizacji:
I – szybkie zmiany społeczno – kulturowe i stan anemii – normy ulegają rozpadowi i efekty
socjalizacji ulegają rozpadowi
II – wielość agend socjalizacyjnych (rodzice, szkoła), agendy mogą kierować się różnymi
oczekiwaniami, które prowadzą do osłabienia socjalizacji (pojawia się rygor, agresja w
stosunku do oczekiwanego)
III – defekty osobowościowe – niemożliwość przystosowania się do wymogów, unikanie kary
Zasady socjalizacji:
I – silne oddziaływania socjalizacyjne mają na nas największy wpływ
II – najistotniejsze są kontakty w grupach pierwotnych (rodzina), wtórne (szkoła)
długotrwałe związki między ludźmi mają większy wpływ niż krótkotrwałe
socjalizacja trwa cały czas: pierwotna, wtórna
świadomość człowieka jest wykształcona przez niego samego
osobowość jest zmienna
nikt z nas w socjalizacji nie jest przedmiotem jest podmiotem
Modele socjalizacji:
I – III – odnoszą się do socjalizacji pierwotnej i początku wtórnej
model PIAGET`A – trzeba znać
fazy:
 sensomotryczna – od niemowlęcia do 1,5 roku życia
 faza przedoperacyjna
 faza operacji formalnych – 11-13 lat
Struktury społeczne – całości, które są warunkami, z którymi musimy się liczyć:
I – pozycja społeczna – oczekiwania innych
II – układ pozycji i ról społecznych
III – napięcia
I – pozycja społeczna – to podstawowy element struktury społecznej; oczekiwania innych,
scenariusze kulturowe, które służą do realizacji tych oczekiwań (język, technologia, techniki
posługiwania się ciałem), dokonywanie wyborów; pozycja, konstrukt teoretyczny – ma sens
w obrębie języka teoretycznego, (role społeczne – empiryczny i dynamiczny aspekt
społeczeństwa, nie są prostym odzwierciedleniem prostych pozycji, odzwierciedla osobowość
i sytuację, w której się znajdujemy)
Społeczeństwo złożone – składa się z wielu grup społecznych
Układ pozycji społecznych
Dekompozycja cech statusu społecznego: wysoki prestiż, np. ogrodnik, który osiągnął wysoki
status społeczny
1989 rok – dekompozycja cech statusu społecznego – praca, pozycja zawodowa
układowi pozycji odpowiada układ ról społecznych
rola dominująca różni się stopniem skomplikowania, złożoności, np. sprzedawca, ekspedient
napięcia, ciśnienia i konflikty – różnią się intensywnością
napięcia – sprzeczne oczekiwania, pracująca matka mająca dziecko chore musi iść do pracy
Typologia struktur społecznych !!!!! – Tuner
 grupy
 organizacje
 instytucje
 społeczności lokalne
 struktury kategoryzujące
 stratyfikacje
 społeczeństwa globalne
 struktury międzynarodowe
Grupy – niewielkie struktury, niewielka ilość pozycji, osób, jasne oczekiwania, jakie
oczekiwane są od osób (rodzina, klasa szkolna, mała grupa studencka)
Organizacje – org. biurokratyczna – typ organizacji, który stawia wyraźne wymagania,
zakres kompetencji i zakres odpowiedzialności; łączą ze sobą obce osoby ceniące
profesjonalizm i są hierarchiczne z podziałem władzy. Organizacje powołuje się, aby
zdobywać cele, aby nauczać, edukować, bronić, karać: szkoła, uniwersytet, więzienie, armia,
mogą być utylitarne, przymusowe lub dobrowolne albo mieszane
Instytucje – zawierają w sobie grupy i organizacje, które rozwiązują problemy w związku ze
społecznym trybem życia: zarządzają, kontrolują: system edukacyjny, samorządy, gospodarka
rodzinna
Społeczności lokalne – niewielkie zbiorowości terytorialne, w których ludzie zaspakajają
swoje potrzeby, przestrzeń, wieś, małe miasta, dzielnica, więzi zawodowe
Struktury kategoryzujące – cechy rozróżniające nas: płeć, wiek, przynależność klasowa,
pochodzenie, rasa
Społeczności globalne – terytorialne, przyjęły formę państw narodowych: terytorium,,
władza, narodowość, etniczność
Struktury międzynarodowe – UE, NATO, ONZ, podejmują działania regulacji prawnych i
gospodarczych przekraczające granice państw narodowych
SOCJOLOGIA – wykład V
„Nierówności i stratyfikacje”
stratyfikacje (głównie prasowe), najczęściej wymienia się stratyfikacje płci lub etniczne.
Pojęcie służy do opisu systemów, które nierówno rozdzielają dobra
 nie znaleziono do tej pory społeczeństw, które równo traktują swoich członków
 system instytucjonalizowania nierówności – system stanowy (do stanu należy się z
urodzenia i nie ma awansu ze stanu do stanu), niewolnictwo, system kastowy (Indie,
jest silnie powiązany z religią, najwyższe kasty to kasty jasne i czyste, a najniższe to
te, które nie maja tej czystości i nie mogą jej uzyskać. Od kasty może nas wyzwolić
reinkarnacja w innej kaście. Najczystsza kasta nie wykonuje żadnej pracy
 stratyfikacja – pojęcie używane do opisywania społeczeństwa, które po pierwsze
rozdziela w sposób nierówny dochody, władzę, prestiż i inne wartościowe dobra; po
drugie – tworzy odrębne klasy, po trzecie – członkowie tych klas różnią się między
sobą pod względem kulturowym, behawioralnym – wzory zachowań w zależności od
klasy i organizacyjnym – do jakich grup ludzie przynależą i jakie są ich
przynależności. Chodzi o takie różnice jak w języku i sposobach jego używania,
pomiędzy systemami symboli
 dobra, które mają stratyfikacyjną moc – wprowadzają nierówności (nasza
przynależność klasowa daje nam możliwości dostępu do dóbr):
1. pieniądz – bogactwo – akcje, nieruchomości, ruchomości, dochody
2. władza jako panowanie, wpływ – możliwość kontrolowania zachowań innych
ludzi, ma wartość autoteliczną, daje poczucie siły, władzy, panowania, i
instrumentalną – wymienna na inne dobra
3. prestiż – roszczenie do szacunku ludzkiego, ma wartość autoteliczną – daje
satysfakcję i ma charakter instrumentalny
 mają stratyfikacyjną moc, bo 1. jest ich mało – można ich wytworzyć tylko określoną
ilość, 2. jest ich relatywnie mało – człowiek – istota o niezaspokojonym pragnieniu
 pewne obiekty mają nadaną wartość kulturową i same ich posiadanie jest wartością,
mają wartość autoteliczną (samą w sobie), są pożądane, bo są symbolami pozycji
społecznej
 mają charakter instrumentalny, bo można je zamienić na pieniądze, a je na inne
bogactwa
 wykształcenie, praca, zdrowie – dobra, które cenią społeczeństwa kapitalistyczne.
Narażone są na pytanie, które z nich są rzadkie? 1. urządzenia, organizacje i
instytucje, 2. rzadkie są motywacje i umiejętności ludzkie, 3. różne akcenty kładzione
przez różne grupy na kulturowa wartość tych dóbr, np. w niektórych grupach zdrowie
nie jest wartością











wszystkie te dobra mają stratyfikacyjną moc, bo są stopniowalne i możemy stworzyć
pewne hierarchie, szeregi ludzi
dekompozycja cech statusu społecznego – jedna jednostka znajduje się w różnych
miejscach w danej hierarchii
każda próba ustalenia klas społecznych nie powiodła się, zawsze zostają ludzie nie
przynależący do żadnej z klas
najbardziej ogólny schemat: klasa wyższa – średnia – niższa + każda z nich dzieli się
jeszcze na wyższą, średnią i niższą, co daje 9 klas
jak wyraźne są granice pomiędzy klasami? – jak bardzo ludzie się od siebie różnią?
pytanie o mobilność mobilność trwałość klas społecznych (awans / degradacja)
jak stwierdzić, że ktoś awansował? Metody:
1. awans wewnątrzpokoleniowy – np. wśród 25-latków i sprawdzamy po 20
latach, można na tej zasadzie określić mobilność Polaków
2. awans międzypokoleniowy – pozycja klasowa rodziców w wieku lat 40, a
nasza w wieku lat 40
nie muszą pojawiać się degradacje, żeby mogły pojawiać się awanse
MARKS – społeczeństwo pojawiło się wraz z zaistnieniem pracy i narzędzi do pracy,
wtedy pojawiły się nierówności. Na bazie ekonomicznej powstaje kulturowa
nadbudowa – mogą kontrolować i którzy mają narzędzia przymusu
MAX WEBER – stratyfikacja jako zjawisko wielowymiarowe – oprócz wymiaru
ekonomicznego, który charakteryzuje klasy wyższe, jest także wymiar: grup statusu
społecznego – kategoria społeczeństw, w których więź powstała na podstawie
poglądów, symboli, co powoduje, że grupy te cieszą się podobnym prestiżem
społecznym, partie – dotyczy władzy, stanowi sposób organizowania się politycznego
grup ludzkich. Wymiary te mogą na siebie zachodzić, ale nie muszą.
DAVIS i MOORE – model funkcjonalistyczny, funkcja – wkład danego elementu do
utrzymania i trwania danego społeczeństwa i jego kultury. „Jeśli jakaś rola społeczna
ma znaczenie funkcjonalne i trudno ją odgrywać, ponieważ wymaga wysokich
kwalifikacji, wówczas gwarantuje ona większy dostęp do cenionych dóbr. Ale oba
warunki muszą być spełnione jednocześnie”. Stratyfikacja – jako sposób
motywowania jednostek do ciągłego wysiłku i wyżeczeń jakie są konieczne dla
pełnienia tych ról, które odtwarzają strukturę społeczeństwa. Model jest krytykowany,
bo: 1. to, co mówi dotyczy ról społecznych podlegających instytucjonalizacji, 2.
usprawiedliwiają nierówności społeczne, 3. nie zawsze role społeczne wysoko
wynagradzane zasługują na te 2 klasyfikacje.
SOCJOLOGIA – wykład VI
1. Kultura masowa – dominująca forma organizacji kultury, uznaje się, że pojawiła się
na przecięciu procesów uprzemysławiania i urbanizacji, które wymogła rozwój miast.
Potrzebny jest również rozwój technologiczny, który umożliwia szybkie powielanie
informacji – koniec XIX –pocz. XX wieku. Synonimem jest „kultura popularna”. Są
to np. formy spędzania wolnego czasu przekazywane wielu ludziom. Masowa – bo
masa, a nie publiczność. Propaguje rzeczy niskich lotów. Odnosi się do treści
przekazywanych niewielkich do ogromnych ilości ludzi. Musi spełniać 2 kryteria:
1. ilości – wielu odbiorców
2. zestandaryzowanie
2. skutkiem jest bardzo szczególna publiczność, masa, rozproszona przestrzennie,
zapośredniczone, jednoczesny przekaz. Nadawca nie ma zwrotnej reakcji od odbiorcy.
Pośrednio poznaje opinie. Można poznać opinie odbiorców przez:
1. badania przeprowadzane przez nadawców (podobne do badań rynku),
najważniejsza jest oglądalność
2. listy od czytelników
 przekaz jest przekazem sformalizowanym. Nadawca nie jest osobą, ale instytucją;
mamy do czynienia z instytucjami zasobnymi ekonomicznie, nadawanie informacji
wymaga użycia drogich urządzeń i dużych zasobów finansowych, żeby się utrzymać
na rynku. Taki sposób tworzenia kultury wymaga aparatu produkcji i dystrybucji.
Kultura jest artykułem i rządzą tutaj zasady rynku. Kultura masowa dąży do
znalezienia „wspólnego mianownika” – znalezienia treści, które zainteresują
wszystkich bez względu na wykształcenie czy kompetencję językową. Tych wątków
jest bardzo niewiele: 1. romantyczno-seksualny (love story, melodramat), 2.
sensacyjny, 3. kryminalny, 4. związany z osobami publicznymi
 homogenizacja kultury – uważa się, że kultura ma różne poziomy, przekaz jest
wielowarstwowy; z tych najbardziej znanych dzieł literackich bierze się tylko niektóre
wątki i dobierając współczesnych aktorów i uwspółcześniając utwór, tworzy się nowy
film czy spektakl
 Skutki kultury masowej: poziomy w subiektywnym odbiorze wymieszały się, brak
gustu, bo pogubiliśmy kryteria.
 kultura masowa wymaga pewnych ram społecznych:
1. ludzie skupieni na niewielkich przestrzeniach
2. mobilność – ludzie musza mieć chęć, możliwości, a czasami konieczność
przemieszczenia z miejsca na miejsce
3. rozwój środków technologicznych
4. zmiana trybu i stylu życia ludzi – zwiększona ilość wolnego czasu od pracy
5. wykształcenie ludzi przynajmniej na poziomie podstawowym (czytanie i
pisanie)
 zapotrzebowanie pracowników, państwo zaczęło się interesować edukacją – szkoła
jest miejscem, gdzie uczono tożsamości narodowej
 zmiana społeczna – nowe stany pojawiające się w niewielkiej skali. Każda zmiana,
która się utrzyma i rozrasta, aż jest w stanie naruszyć równowagę układu społecznego.
Każda zmiana, która nie narusza porządku społecznego lub nie wyzwala bardzo
silnych postaw obronnych, nie umożliwia kumulacji, nazywana jest rozwojem. Każda
zmiana jest społeczno-kulturowa.
 3 źródła zmian (obszary):
1. sama kultura – odkrycie (nowe inf), wynalazek (wynalazek odkrycia użytek
praktyczny), dyfuzja – przenikanie elementów kultury z jednej do drugiej. Te 3
elementy = technologia. Kultury zamknięte, które nie przejmują elementów z
innych kultur, rozwijają się bardzo wolno.
2. wartości i przekonania – wartości są tak abstrakcyjne i musza być
operacjonalizowane, są różnice między wartościami kolektywnymi a
indywidualnymi (te rozwijają się szybciej). Przekonania – wyobrażenie
płynące z ideologii lub doświadczenia, na temat tego, jak zbiorowość powinna
wyglądać
3. praca; zawód – był powołaniem, bogactwo – jest zapisane w prawie Bożym.
Nie było większego grzechu niż próżniactwo.
 Źródła zmian:
1. nierówności społeczne – najczęściej wywołują konflikty
2. subkultury
3. instytucje
4. procesy demograficzne – przyrost naturalny, migracje, struktura płci i wieku