KSR - Stosowanie MSR

Komitet Standardów Rachunkowości – stosowanie MSR w Polsce
Informacja Komitetu Standardów Rachunkowości
na temat stosowania
Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
Wdrożenie Międzynarodowych Standardów Rachunkowości i Międzynarodowych
Standardów Sprawozdawczości Finansowej (dalej MSR) do przepisów krajowych, a następnie
analiza ich wprowadzania i stosowania wobec istnienia globalnego rynku europejskiego i
światowego, jest zagadnieniem niezmiernie wielkiej wagi. Zajmuje się tym wiele instytucji.
Rokrocznie ARC – Komitet Regulacyjny ds. Rachunkowości (Accounting Regulatory
Committee) zleca drogą przetargu przeprowadzenie badania poświęconego stosowaniu
rozporządzenia 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19.07.2002 r. w sprawie
stosowania międzynarodowych standardów rachunkowości (Dz. Urz. WE L 243 z 11.09.202,
str.1.; Dz.Urz.UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13,t.29 str 609) oraz wchłaniania
(przyjęcia) lub dostosowywania (przystosowania) MSR do krajowych przepisów regulujących
sprawozdawczość finansową. Obszerne raporty z wyników badań, którymi objęte są spółki
notowane i nienotowane na giełdzie, są podstawą do oceny i porównań sposobu stosowania
przepisów rozporządzenia w poszczególnych krajach UE.
Raport „Ocena zastosowania MSR do sprawozdań finansowych spółek UE za rok
2006”, sporządzony na zlecenie Komisji Europejskiej przez francuską firmę doradczą Ineum
Consulting, został opublikowany przez Komisję w maju 2009 r. Badaniem objęto 270 spółek
(w tym 6 w Polsce) notowanych na rynkach regulowanych w UE, sporządzających
skonsolidowane sprawozdania finansowe. Wyniki badań zawarte w raporcie przedstawia
Agnieszka Stachniak w miesięczniku „Rachunkowość” nr 7/2009, s. 52-53.
Badania porównawcze prowadzi również Bank Światowy, który analizuje stosowane
w poszczególnych krajach rozwiązania w zakresie rachunkowości i rewizji finansowej poprzez
raporty ROSC (Reports on Observance of Standards and Codes). Wynikające z tych raportów
obserwacje na temat problemów związanych z wdrażaniem MSR są następujące:
•
przyjęte MSR nie są później aktualizowane,
•
wprowadzenie MSR przez jednostki gospodarcze nie zawsze jest odpowiednio
przygotowane (brak właściwego zaplanowania etapów procesu),
•
prawidłowe stosowanie MSR nie jest egzekwowane,
•
zbyt mało jest szkoleń z MSR dla księgowych,
•
duże problemy sprawia poprawne tłumaczenie MSR,
•
istnieje potrzeba szerszego zakresu pomocy dla stosujących lub
zamierzających stosować MSR.
Tekst informacji na przyjęty na posiedzeniu KSR 20.04.2010
Strona 1
Komitet Standardów Rachunkowości – stosowanie MSR w Polsce
Wdrażanie MSR ocenia także IASB rada wydająca MSR/MSSF. Według stanu na wrzesień
2008 r. MSR są stosowane (lub będą stosowane) przez spółki giełdowe w 114 krajach. W 80
krajach MSR są stosowane (lub będą stosowane) także przez inne niż spółki giełdowe
jednostki. Zdaniem przedstawicieli IASB idealnym rozwiązaniem jest przyjęcie pełnej wersji
MSR (wszystkie standardy i wszystkie interpretacje) jako bezpośrednio wiążących ram
prawnych dla sprawozdawczości finansowej. Jest to jednak, w niektórych krajach, trudne do
zrealizowania ze względu na obowiązujący tam system prawny. Podstawowe problemy
wiążące się z akceptowaniem MSR jako prawa krajowego dotyczą kilku kwestii, wśród
których wymienia się m.in. pokusę wprowadzania zmian, upolitycznienie, wysokie koszty
wprowadzenia i stosowania, niejasność do czego ma się odnosić raport z badania, ryzyko, że
rynek nie zrozumie co jest podstawą sporządzenia sprawozdań. To co podnoszą
przedstawiciele IASB, to istnienie podstawowej różnicy między przyjęciem („adopt”) MSR a
przystosowaniem („adapt”) MSR do krajowego porządku prawnego. Jeżeli MSR są
przyjmowane do porządku prawnego z modyfikacjami, to niedopuszczalne jest stwierdzanie
zgodności z MSR sprawozdań finansowych sporządzanych zgodnie z tymi regulacjami.
W Polsce, badania nad zakresem oraz skutkami stosowania MSR nie są prowadzone
w sposób systemowy. Pewnymi danymi dysponuje Komisja Nadzoru Finansowego,
Warszawska Giełda Papierów Wartościowych, Główny Urząd Statystyczny. Podjęte przez
Komitet Standardów Rachunkowości prace miały na celu określenie ilościowego zakresu
stosowania MSR jako podstawy sprawozdania finansowego.
Podstawą do ustalenia liczby jednostek sporządzających sprawozdania finansowe wg
MSR są przepisy ustawy o rachunkowości, które mają charakter obligujący i dopuszczający.
W myśl art. 55 ust. 5 ustawy o rachunkowości obowiązek sporządzania sprawozdań
finansowych zgodnie z MSR dotyczy skonsolidowanych sprawozdań finansowych emitentów
papierów wartościowych, o których mowa w art. 4 rozporządzenia 1606, oraz banki.
Prawo stosowania MSR jako podstawy sporządzenia sprawozdania finansowego mają
w przypadku:
a)
skonsolidowanego sprawozdania finansowego (art. 55 ust. 6) – emitenci
papierów wartościowych zamierzający ubiegać się lub ubiegający się o ich dopuszczenie do
obrotu na jednym z rynków regulowanych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego;
b)
skonsolidowanego sprawozdania finansowego (art. 55 ust. 7) – jednostki
dominujące niższego szczebla wchodzące w skład grupy kapitałowej, w której jednostka
dominująca wyższego szczebla sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe zgodnie z
MSR;
c)
jednostkowego sprawozdania finansowego (art. 45 ust. 1a) – emitenci
papierów wartościowych dopuszczonych oraz emitenci zamierzający ubiegać się lub
ubiegający się o ich dopuszczenie do obrotu na jednym z rynków regulowanych krajów
Europejskiego Obszaru Gospodarczego;
d)
jednostkowego sprawozdania finansowego (art. 45 ust. 1b) - jednostki
wchodzące w skład grupy kapitałowej, w której jednostka dominująca sporządza
skonsolidowane sprawozdanie finansowe wg MSR;
Tekst informacji na przyjęty na posiedzeniu KSR 20.04.2010
Strona 2
Komitet Standardów Rachunkowości – stosowanie MSR w Polsce
e)
jednostkowego sprawozdania finansowego (art. 45 ust. 1e) – oddziały
przedsiębiorcy zagranicznego, jeżeli przedsiębiorca ten sporządza sprawozdanie finansowe
wg MSR.
Decyzję w sprawie sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych wg
MSR przez jednostki o których mowa w punktach a) i b) podejmuje organ
zatwierdzający jednostki dominującej. Decyzje w sprawie skorzystania z prawa sporządzania
sprawozdania jednostki wg MSR (punkt c i d) również podejmuje organ zatwierdzający
jednostki. Zgodnie z art. 64 ust. 3 ustawy o rachunkowości sprawozdania finansowe
sporządzone wg MSR podlegają badaniu.
Przytoczone przepisy umożliwiają stosunkowo dużej liczbie jednostek sporządzanie
sprawozdań finansowych wg MSR. Niemniej ustalenie liczby jednostek rzeczywiście
sporządzających sprawozdania finansowe wg MSR, czy to mocą obowiązku czy to wyboru
jest trudne, jeśli nie wręcz niemożliwe.
Bazą informacyjną do ustalenia liczby jednostek stosujących MSR jako podstawy do
sporządzania sprawozdania finansowego są dane pozyskane z raportów spółek notowanych
na Warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych i Głównego Urzędu Statystycznego. Oba
źródła nie mogą jednak zapewnić kompletności i prawdziwości podawanych liczb. Wynika to
z różnych przyczyn. M.in. zmienne liczby podmiotów i możliwość zmian w przyjmowanych
podstawach do sporządzania sprawozdań finansowych (MSR lub ustawa o rachunkowości)
powodują, że pozyskane informacje mają charakter historyczny i są ustalane wg stanu na
określony dzień w oparciu o sprawozdania za określony (najczęściej poprzedni) rok.
Oba wymienione źródła udostępniają informacje dostarczone im przez podmioty. O
ile dane pozyskane za pośrednictwem giełdy są identyfikowalne (imienne wykazy spółek
zapewniają dostęp do ich raportów) i weryfikowalne (sprawozdania podlegają badaniu, w
tym także co do deklaracji założeń koncepcyjnych sprawozdania finansowego), o tyle dane
udostępnione przez GUS są zagregowane (bez nazw jednostek) i opierają się na
sprawozdaniach statystycznych (F-02 i SP), które nie podlegają weryfikacji. Powoduje to, że
podane niżej liczby wynikające z danych GUS mogą być obarczone błędem.
Na dzień 30.11.2009 r. na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych było
notowanych 375 spółek, z czego 25 to spółki zagraniczne, a 15 banki. 257 spółek i 14 banków
sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe – zgodnie z art. 55 ust. 5 ustawy o
rachunkowości – wg MSR.
Większość spółek notowanych na giełdzie, wykorzystując art. 45 ust. 1a ustawy o
rachunkowości sporządza jednostkowe sprawozdanie finansowe wg MSR. Według stanu na
dzień 30.11.2009 r. spośród 335 spółek (liczba 375 pomniejszona o spółki zagraniczne i
banki) 275 spółek, czyli 82%, sporządza swoje jednostkowe sprawozdanie finansowe wg
MSR. Jest to zdecydowany przyrost w stosunku do roku 2008. Analogiczne badania,
przeprowadzone przez Komitet Standardów Rachunkowości w roku 2008 r., wskazywały, że
było to 228 spółek, stanowiących blisko 75% ogółu notowanych spółek. Część spółek
informowała wówczas, że sporządza sprawozdanie finansowe wg MSR po raz pierwszy, a
Tekst informacji na przyjęty na posiedzeniu KSR 20.04.2010
Strona 3
Komitet Standardów Rachunkowości – stosowanie MSR w Polsce
część deklarowała, że pierwszym rokiem będzie rok 2009, co potwierdzają wyniki badań
przeprowadzonych w grudniu 2009 r. wg stanu na 30.11.2009 r.
W przeprowadzonych badaniach znalazła potwierdzenie teza, że spółki giełdowe
wykorzystują zapisane w ustawie o rachunkowości prawo do stosowania MSR jako podstawy
sprawozdania finansowego. Jedynie 13 spółek (5%) spośród tych, które jako jednostki
dominujące sporządzają sprawozdanie skonsolidowane wg MSR, sporządza swoje
jednostkowe sprawozdanie finansowe wg ustawy o rachunkowości.
Nie jest możliwy bezpośredni dostęp do informacji o spółkach, które nie są
emitentami papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu, a które mogły
skorzystać z art. 55 ust. 6 i 7 oraz jednostek, które mogły wykorzystać prawa wyboru
zapisane w art. 45 ust. 1a, 1b, 1e ustawy o rachunkowości. Dostępne w raportach dane o
podmiotach powiązanych nie dają podstawy do określenia, czy a jeśli tak, to ile spółek
wchodzących w skład grupy kapitałowej sporządza jednostkowe sprawozdania finansowe wg
MSR.
Brak też danych o jednostkach ubiegających się i o zamierzających się ubiegać o
dopuszczenie papierów wartościowych do obrotu na rynku regulowanym. Tymczasowy
charakter tego statusu powoduje, że brak informacji o liczbie tych jednostek nie ma
istotnego znaczenia.
Pośrednio, jednak bez możliwości zidentyfikowania mocą których artykułów ustawy
o rachunkowości, dane o liczbie jednostek sporządzających sprawozdanie wg MSR rejestruje
GUS na podstawie sprawozdań statystycznych F-02 i SP w których jednostki sprawozdawcze
deklarują podstawy prawne sporządzanych sprawozda finansowych (wg Ustawy o
rachunkowości czy MSR) zaznaczając odpowiedni kwadrat sprawozdania statystycznego.
Według danych uzyskanych przez Komitet Standardów Rachunkowości w dniu 5
stycznia 2010 r. od GUS 1198 podmiotów deklarowało, że sprawozdanie finansowe za rok
2008 sporządziło wg MSR; stanowi to 2,25% wszystkich (53 148) podmiotów sporządzających
sprawozdanie finansowe.
W tej grupie podmiotów znalazło się 426 spółek akcyjnych (z czego
najprawdopodobniej 228 to spółki notowane na giełdzie) oraz 4 oddziały przedsiębiorców
zagranicznych. 60% podmiotów to spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Sprawozdanie
finansowe wg MSR sporządza też 1 państwowa jednostka organizacyjna. Jest nią Polska
Agencja Żeglugi Powietrznej, na którą obowiązek sporządzania sprawozdania finansowego
wg MSR nakłada ustawa z dnia 8 grudnia 2006 r. o Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej,
wdrażająca rozporządzenie (WE) nr 550/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 10.03.2004
r. w sprawie zapewniania służb nawigacji lotniczej w Jednolitej Europejskiej Przestrzeni
Powietrznej (Dz. Urz. UE L 96 z 31.03.2004; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 7, t.
8, str. 31) i rozporządzenie Komisji (WE) nr 2096/2005 z dnia 20 grudnia 2005 r.
Według materiałów GUS deklaracje, że sprawozdanie finansowe sporządzone jest wg
MSR, złożyło też 5 spółek komandytowych, 3 spółki komandytowo-akcyjne, a także inne
jednostki, co do których wątpliwe jest prawo do stosowania tego rozwiązania. Są to 1 spółka
partnerska, 2 spółki cywilne, 28 spółek jawnych, 2 przedsiębiorstwa państwowe.
Tekst informacji na przyjęty na posiedzeniu KSR 20.04.2010
Strona 4
Komitet Standardów Rachunkowości – stosowanie MSR w Polsce
Przeprowadzone w tej grupie, wyrywkowo ze względu na dostępność danych
identyfikujących podmioty, badania potwierdziły, że deklaracja stosowania MSR jako
podstawy sporządzania sprawozdania finansowego zawarta w sprawozdaniu statystycznym
nie odpowiada rzeczywistości. Wbrew deklaracji, sprawozdanie finansowe sporządzane jest
wg ustawy o rachunkowości.
Bez badań systemowych, ustalenie zakresu stosowania MSR w Polsce może być
jedynie szacowane. Dolna granica (co najmniej) jest prawie pewna – są to wg stanu na 30
listopada 2009 r. 303 jednostki (w tym 276 spółek, 15 banków, 4 oddziały przedsiębiorców
zagranicznych i 1 państwowa agencja oraz 7 spółek New Connect), górna granica – 1198
jednostek podanych przez GUS może być zawyżona. Wielkości te są przy tym zmienne w
czasie.
Ocena zakresu stosowania MSR w Polsce wymaga nie tylko analizy ilościowej, ale
także jakościowej, obejmującej korzyści i niedogodności stosowania MSR. Jest to szczególnie
ważne z punktu widzenia oceny ew. potrzeby rozszerzania listy podmiotów zobligowanych
lub uprawnionych do sporządzania sprawozdań finansowych wg MSR.
Skutki zastosowania MSR do sporządzania sprawozdań finansowych są
wielopłaszczyznowe – obok efektów wymiernych, do których zalicza się wpływ na sumę
bilansową, poszczególne pozycje bilansowe, wynik finansowy i przepływy pieniężne, ważne
są – nieodzwierciedlone wprost w sprawozdaniu finansowym bądź znajdujące
odzwierciedlenie w dłuższym horyzoncie czasowym – takie kwestie jak jakość sprawozdań
finansowych, wiarygodność firmy, jej prestiż itd. Ocena skutków jest złożona.
Charakterystyczne jest, że :
a) wymierne bezpośrednio skutki zastosowania MSR można określić badając rok
„przejścia” z ustawy o rachunkowości na MSR,
b) zmienność MSR powoduje, że mogą wystąpić różnice wynikające z różnego roku
„przejścia”, czyli obowiązywania nowych MSR lub zmodyfikowanych ich wersji, co utrudnia
porównywalność,
c) badanie skutków bezpośrednio niewymiernych wymaga analizy wieloletniej i innej
metodologii niż w przypadku skutków bezpośrednio wymiernych.
Badania wpływu stosowania MSR na sytuację finansową spółek są prowadzone w
ramach prac własnych wielu ośrodków akademickich.
Komitet Standarów Rachunkowości nie prowadzi badań oceniających jakościowe
skutki zastosowania MSR. Stąd w niniejszym opracowaniu przytoczono jedynie wyniki badań
prowadzonych w ośrodkach akademickich gdzie pracują członkowie Komitetu Standardów
Rachunkowości .
Do najwcześniej podjętych należą badania prowadzone przez członka Komitetu
Standardów Rachunkowości panią Danutę Krzywdę z Katedry Rachunkowości Finansowej
Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie i pana Marka Schroedera z Department of
Tekst informacji na przyjęty na posiedzeniu KSR 20.04.2010
Strona 5
Komitet Standardów Rachunkowości – stosowanie MSR w Polsce
Accounting and Finance, The University of Birmingham w roku 2002 a więc przed
wprowadzeniem MSR do porządku prawnego unii Europejskiej. Badaniami objęto
sprawozdania finansowe spółek giełdowych, na które od 1999r Komisja Papierów
Wartościowych i Giełd nałożyła obowiązek zidentyfikowania głównych obszarów różnic
miedzy sprawozdaniami finansowym sporządzanymi wg polskich zasad rachunkowości i tych
które byłyby sporządzane przy zastosowaniu MSR. Wyniki tych badań były opublikowane
pod tytułem „Sprawozdania finansowe polskich spółek giełdowych za rok 2001 dowodem
empirycznym potencjalnych problemów wdrażania Międzynarodowych Standardów
Sprawozdawczości Finansowej „
w pracy zbiorowej pod red. B. Micherdy
„Sprawozdawczość rewizja finansowa
w procesie podnoszenia kwalifikacji
menedżerskich”(Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 2003). Przeprowadzone
badania sprawozdań finansowych spółek giełdowych za rok 2001 wykazały, że:
• istniało wówczas 25 kategorii rozbieżności pomiędzy polskim prawem o
rachunkowości a MSR – ujawnianych przez spółki giełdowe,
• najczęściej wymieniane rozbieżności dotyczyły ujęcia zysków z nierzeczywistych
transakcji walutowych oraz późniejszego kosztu kapitału, jak również aktualizacji
wyceny rzeczowych aktywów trwałych według rozporządzeń ministerialnych,
• z całkowitej próby 95 spółek jedynie 10 przedstawiło dane liczbowe odnoszące się do
głównych kategorii rozbieżności , a pozostałe spółki ograniczyły się do opisu
słownego,
• w 8 na 10 przypadków przychody zaksięgowane według MSR różniły się znacząco od
zaksięgowanych według Ustawy o rachunkowości (przez określenie „znacząca
różnica” rozumie się, dla potrzeb tej analizy, przekroczenie 5% odchylenia od
przychodów według Ustawy o rachunkowości); w połowie przypadków różnica
polegała na zwiększeniu przychodów, a w połowie na ich zmniejszeniu.
Z przeprowadzonego badania sprawozdań finansowych spółek giełdowych za rok 2001
wynika szereg innych wniosków przedstawionych w wyżej powołanej publikacji.
Od 1 styczna 2002 r. weszła w życie nowelizacja Ustawy o rachunkowości, która znacznie
zbliżyła polskie rozwiązania w zakresie wielu zagadnień do MSR.
Badania kontynuowano w odniesieniu do sprawozdań finansowych sporządzanych za
lata 2003 i 2004. Wyniki są treścią artykułu pt. „An Analysis of the Differences between IFRS
and Polish Accounting Regulations: Evidence from the Financial Statemens of Listed Entities
on the Warsaw Stock Exchange for the Calender Years Ending 2001, 2003 and 2004”
opublikowanego w “Accounting in Europe” Volume 4:Numbers 1-2 :2007 Rezultaty tych
badań wskazują między innymi, że kapitał własny w bilansach sporządzonych według Ustawy
o rachunkowości jest istotnie zaniżony – średnio pomiędzy 6 a 9 % w porównaniu z bilansami
sporządzonymi według MSR. Podobnie wynik finansowy netto jest zaniżony średnio aż o
35%. Główną przyczyną tak znacznego zaniżenia wyniku finansowego netto był wpływ MSSF
3 Połączenia jednostek gospodarczych na rozwiązania zgodne z Ustawą o rachunkowości
polegające na uprzednim kapitalizowaniu i amortyzowaniu wartości firmy i ujemnej wartości
firmy z konsolidacji. Stwierdzenie to wynikające z badania sprawozdań finansowych spółek
Tekst informacji na przyjęty na posiedzeniu KSR 20.04.2010
Strona 6
Komitet Standardów Rachunkowości – stosowanie MSR w Polsce
giełdowych jest wskazówką do oszacowania potencjalnego wpływu wprowadzenia MSR na
kapitał własny i wynik finansowy netto jednostek nienotowanych na giełdzie,
sporządzających sprawozdania finansowe według Ustawy o rachunkowości.
Prowadząc badania dotyczące wpływu MSR na sprawozdania finansowe w Polsce
wspomniani autorzy
przedstawili alternatywną metodę pomiaru porównywalności
sprawozdań finansowych - przy użyciu indeksu konserwatyzmu S.J. Grey´a . Wyniki prac
opublikowali w referacie “Measuring the degree of conservatism of financial statemens:
methodlogical convsiderations” umieszczonym w pracy zbiorowej pod red. B.Micherdy pt.
“Sprawozdawczość I rewizja finansowa w procesie poprawy I bezpieczeństwa obrotu
gospodarczego “(Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 2005).
Komitet dysponuje materiałami faktograficznymi 30 grup kapitałowych notowanych
na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych, jakie były przedmiotem badań panów
Konrada Grabińskiego i Marcina Kędziora z Katedry Rachunkowości Finansowej Akademii
Ekonomicznej w Krakowie. Wyniki tych badań zostały opublikowane w artykule „Bilanse
według ustawy o rachunkowości i Międzynarodowych Standardów Rachunkowości”
(„Rachunkowość” nr 11/2007). Badania dotyczyły wpływu „przejścia” z ustawy o
rachunkowości na MSR na sytuację finansową badanych grup kapitałowych (analizowano
skonsolidowane sprawozdania finansowe) oraz oceny stopnia „konserwatyzmu”
(rozumianego skrótowo jako stosowanie zasady ostrożnej wyceny i niekreowanie
niezrealizowanego zysku) rozwiązań ustawy o rachunkowości i MSR. Wprawdzie brak
podstaw do uogólnienia wyników badań na wszystkie spółki giełdowe, to jednak godne
zauważenia jest, że badania wykazały iż :
•
nie występują zasadnicze różnice na poziomie całego bilansu – średnie
różnice 2,5%,
•
najważniejsze pozycje – aktywa trwałe, obrotowe, kapitał własny,
zobowiązania zmieniły się nie o więcej niż 5%,
•
w aktywach trwałych największe różnice odnotowano w pozycji wartość firmy
jednostek podporządkowanych i rozliczenia międzyokresowe,
•
wysoka jest korelacja miedzy różnicami wyceny aktywów trwałych a
wartością kapitałów własnych (przeszacowanie – kapitał z aktualizacji wyceny),
•
największe zmiany w pasywach dotyczyły rozliczeń międzyokresowych,
•
większość zmian wywołana jest przeceną środków trwałych (różnice wyceny) i
przekwalifikowaniem składników majątku z jednej do drugiej grupy bilansu,
•
przepisy ustawy o rachunkowości są bardziej konserwatywne niż MSR (indeks
S.J. Greya).
Analogiczne wyniki (poza indeksem S.J. Grey´a ) dostarczyły badania prowadzone
przez magistrantów w Katedrze Rachunkowości Finansowej i Kontroli Uniwersytetu
Ekonomicznego we Wrocławiu. Badaniem objęto 3 spółki sporządzające jednostkowe
sprawozdania finansowe wg MSR, bowiem ich jednostki dominujące są emitentami papierów
wartościowych notowanymi na giełdzie we Frankfurcie. Wymierny wpływ na wielkości
Tekst informacji na przyjęty na posiedzeniu KSR 20.04.2010
Strona 7
Komitet Standardów Rachunkowości – stosowanie MSR w Polsce
bilansowe i kosztowe nie przekroczył 3%. W tym jednak przypadku przepisy MSR okazały się
bardziej konserwatywne aniżeli ustawa o rachunkowości.
Niezwykle cenne są wyniki, szeroko zakrojonych badań prowadzonych przez
Uniwersytet Łódzki. Szczególnie badania zespołu prof. A. Jarugi (Jaruga A., J. Fijałkowska, M.
Jaruga-Baranowska, M. Frendzel, The Impact of IAS/IFRS on Polish Accounting Regulations
and Practical Implementation in Poland, Accounting in Europe, Volume 4, Numbers 1 – 2,
2007, str. 67 – 78) oraz prace prof. Radosława Ignatowskiego, których wyniki przedstawił w
książce: Instytucjonalne uwarunkowania i otoczenie globalnych standardów rachunkowości,
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2009. Prof. Radosław Ignatowski objął
badaniem wszystkie dostępne skonsolidowane raporty roczne wszystkich spółek publicznych
co do konserwatyzmu UoR względem MSSF analizując je także w przekroju spółek dużych
(WIG20) i małych (20 spółek indeksu WIG80), oraz przedstawił wyniki badania jakościowego
sprawozdań finansowych spółek publicznych w latach pierwszych implementacji MSSF
(raporty z 2005 i 2006). Obszerność badań oraz waga wynikających z nich wniosków czyni to
opracowanie godnym bardziej szczegółowej prezentacji na stronach Komitetu Standardów
Rachunkowości, na co autor wyraził zgodę i co też będzie miało miejsce.
W latach 2007-2009 prowadzone były, pod kierunkiem prof. dr hab. Gertrudy
Krystyny Świderskiej , badania których celem było ustalenie wpływu zakresu ujawnianych
informacji na poprawę ochrony inwestorów oraz pozycję konkurencyjną emitentów
papierów wartościowych. Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej i Instytutu
Ekonometrii Szkoły Głównej Handlowej, w ramach projektu finansowanego przez
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa wyższego, dokonał analizy 48 wybranych spółek za kolejne
3 lata. Badania przeprowadzono na podstawie skonsolidowanych raportów rocznych za lata
2005-2007 tj. pierwsze lata, w których skonsolidowane sprawozdania finansowe były
obowiązkowo sporządzone zgodnie z MSR. Zbadano obszary, które w przekonaniu autorów
badania są najbardziej istotne z punktu widzenia jakości raportu rocznego i przekładają się
na sposób postrzegania przedsiębiorstwa przez jego otoczenie, tj. zasoby materialne,
zarządzanie ryzykiem, wartość godziwa, rachunkowość zabezpieczeń, leasing, segmenty
działalności, rezerwy, sprawozdanie z działalności oraz sprawozdanie z relacji z otoczeniem.
Dopracowano zestaw miar pozwalających na określenie faktycznego stopnia ujawnień w
stosunku do ujawnień wymaganych (w przypadku ujawnień obowiązkowych lub
postulowanych (w przypadku dobrowolnych) . Ustalono wskaźniki pomiaru stopnia ochrony
inwestora oraz oceny pozycji konkurencyjnej. Zbudowano unikatowy dla polskich spółek
giełdowych Wskaźnik Ujawnień Korporacyjnych (Polish Corporate Disclosure Index PCDI).
Następnie zbadano związek między poziomem ujawnień mierzonym za pomocą PCDI a
zmiennymi opisującymi stopień ochrony inwestorów i pozycję konkurencyjną. Analizie
poddano także (obok spółek giełdowych) relacje wybranych zmiennych w szerszym
kontekście przedsiębiorstw pozagiełdowych z bazy InfoCredit. Wyniki badań wskazują, że
spółki o wyższym wskaźniku ujawnień PCDI charakteryzuje wyższy poziom ochrony inwestora
ale również lepsza pozycja konkurencyjna. Okazuje się, ze obecny poziom ujawnień w
sprawozdaniach finansowych sporządzonych zgodnie z MSR, nie tylko nie wpływa
Tekst informacji na przyjęty na posiedzeniu KSR 20.04.2010
Strona 8
Komitet Standardów Rachunkowości – stosowanie MSR w Polsce
negatywnie na pozycję konkurencyjna przedsiębiorstw, lecz wręcz przeciwnie powoduje jej
wzrost.
Przedstawione wyniki badań różnych zespołów nie dają podstaw do uogólnień, ale
mogą stanowić przyczynek do dalszych prac.
Komitet Standarów Rachunkowości, widząc potrzebę oceny zakresu i skutków
stosowania MSR w Polsce, z zadowoleniem przyjmie informacje o badaniach w tej dziedzinie
i chętnie zapozna się z ich wynikami.
Tekst informacji na przyjęty na posiedzeniu KSR 20.04.2010
Strona 9