Edudu.pl - Narodziny oraz rozwój teatru i dramatu greckiego

Ściąga eksperta
Narodziny oraz rozwój teatru i dramatu greckiego
teatr od swoich początków był odbiciem społeczeństwa, w którym istniał i które go tworzyło. Idealnym dowodem potwierdzającym tę tezę
jest teatr grecki, gdyż obrazuje on głębokie związki społeczne między ludźmi i ważne miejsce rytuału w ich życiu codziennym; zrodził się
on z dwóch obrzędów, mianowicie Wielkich i Małych Dionizjów, czyli świąt na cześć boga Dionizosa
Małe Dionizje charakteryzowały się tym, że tłum śpiewał niejako w odpowiedzi na kwestie, które podawał mu koryfeusz; ten dialog można
uznać za początek dramatu; Wielkie Dionizje były znacznie huczniej obchodzone, w czasie ich trwania odbywały się konkursy
dramaturgiczne
tragedia wyrosła z formy dytyrambu, która uległa stopniowemu przekształceniu; sama nazwa „dytyramb” pochodzi od słowa Dithyrambos,
czyli jednego z przydomków boga Dionizosa; dytyramb – był to gatunek liryki chóralnej, pieśń na cześć Dionizosa; śpiewał ją w czasie
Dionizji chór przebrany w kozły, śpiew połączony był z ekstatycznym tańcem wokół ołtarza; był to niezwykle ważny dla Greków rytuał;
teatr grecki narodził się z rytuału, takiego m. in. jak dytyramby; rozkwit dytyrambu przypada na VI-V w. p n e.
początkowo był to dialog chóru i koryfeusza, jednak nie miał on udramatyzowanego przebiegu wydarzeń; stopniowo rola koryfeusza
rosła, pojawiły się także śpiewy solowe; to było podłoże dramatu, prawdopodobnie w nim mają swój początek tragedia i komedia
antyczna; istotna rolę dla rozwoju teatru odegrał też dramat satyrowy; był to wesoły utwór o tematyce mitologicznej, którego akcja
rozgrywała się w plenerze i w którym występował chór w kostiumach satyrów, byli to towarzysze Dionizosa ubrani w skóry kozłów; stąd
wzięła się nazwa dramat satyrowy; od tego wywodzi się nazwa tragedii, oznacza ona dosłownie pieśń kozła
zasadniczy rozwój teatru zapoczątkowany i rozwijany był przez czterech autorów: Tespisa, Ajschylosa, Sofoklesa i Eurypidesa; za
czasów Tespisa, czyli w VII w p. n. e. był jeden aktor dialogujący z chórem; Tespis jest faktycznym ojcem tragedii; w roku 534 p. n. e.
wystawił on pierwszy utwór; nie miał prawdopodobnie scenariusza, improwizował, a tylko tekst chóru był wcześniej przygotowany i
wyuczony; drugiego aktora wprowadził Ajschylos (V w.p. n. e.) , wtedy już aktorzy mogli toczyć dialog ze sobą; trzeci aktor pojawił się za
sprawą Sofoklesa; w teatrze greckim aktorami mogli być tylko mężczyźni, nawet, gdy w VI w. pojawiły się w tragedii role kobiece, to grali
je mężczyźni; aktorzy występowali w maskach, były one dwojakiego rodzaju: w tragedii tragiczne i odpowiednio w komedii – komiczne
autor Poetyki – Arystoteles uważał dramat za najdoskonalszy rodzaj poezji, ponieważ naśladował on rzeczywistość, robił to za
pomocą dialogu; słowo dramat pochodzi od greckiego drama, czyli działanie; poeta tragiczny, jak określano czterech
wspomnianych już autorów, odtwarzał na oczach widzów świat mitu, niejako ożywiał go na scenie, dając tym samym widzom
możliwość oglądania zasłyszanych tylko wcześniej historii; tragedia Ajschylosa Persowie jest jedyną tragedią historyczną, jaka
dochowała się do naszych czasów w całości - inne oparte są na mitach
tragedia antyczna miała bardzo ściśle określoną budowę; prolog, który był monologowy lub dialogowy; parados, czyli pierwsza pieśń
chóru; epejsodia, czyli przeplatające się sceny dialogowe, monologi postaci oraz fragmenty narracyjne; stasima, inaczej stasimony, czyli
od 3 do 5 pieśni chóru; eksodos, tj. końcowa pieśń chóru
istotą tragedii było samo pojęcie tragizmu; człowiek ma bardzo ograniczony wpływ na swój los, ponieważ jego życiem rządzi fatum, ślepy
los, przeznaczenie; bohater jest człowiekiem szlachetnym, ma dobre intencje; każde działanie bohatera przybliża go do nieuchronnej
katastrofy, obraca się przeciw niemu; ironia tragiczna oznacza sprzeczność między intencjami a znaczeniem użytych słów; objawia się
ona jednak nie w wypowiedziach, a w działaniach bohatera, najkrócej mówiąc: szlachetne intencje przynoszą fatalne skutki; nazywana
jest często ironią losu, ironią obiektywną
wina tragiczna wiąże się z pojęciem zbłądzenia tragicznego, czyli zbrodni, której dokonał bohater w sposób niejako nieświadomy; Edyp,
który nie wiedział, że człowiek, z którym się kłóci i wskutek tego zabija jest jego ojcem; wina tragiczna, to czyn popełniony bez
premedytacji, niejako nieświadomie; jednak mimo tego na bohatera spada straszna kara i pokuta
hybris to pojęcie oznaczające pychę, dumę, które nie pozwalają człowiekowi na właściwą ocenę sytuacji; szczególnie silnie widoczne jest
to u Edypa, w czasie gdy rozmawia on z Tyrezjaszem; Edyp nie chce przyjąć do wiadomości, że może być w jakikolwiek sposób winny,
ubliża człowiekowi otaczanemu powszechnym szacunkiem; katharsis to jedno z najważniejszych pojęć dotyczących tragedii; los
tragicznej postaci miał wzbudzić u widzów litość i strach, dawać im szansą przeżycia oczyszczenia, czyli właśnie katharsis
profesor Maria Janion w swej rozprawie pt. Tragizm podkreśla, że istotą tragizmu, był fakt iż mądrość zwracała się przeciw temu, kto ją
posiadł, że nie miała konstruktywnego wpływu na życie bohatera, wręcz przeciwnie, wprowadzała destrukcję; idealnie uwidacznia się to
w historii Edypa, który był szczęśliwy póki nie znal całej prawdy o swym losie
w Atenach i Grecji sztuki teatralne były wystawiane na agorze, na prowizorycznie wzniesionych konstrukcjach drewnianych; w roku 490
p.n.e. (część źródeł podaje rok 499 p.n.e.) doszło do katastrofy – drewniana konstrukcja trybun załamała się i śmierć poniosło wiele osób;
najprawdopodobniej to wydarzenie zdecydowało o przeniesieniu widowisk w stałe miejsce, w okolice świątyni Dionizosa na południowym
stoku Akropolis; wraz ze wzrostem liczby aktorów występujących na scenie i wzbogacaniem akcji przedstawień, niezbędne stało się
pomieszczenie, w którym aktorzy mogli zmieniać stroje; problem rozwiązano poprzez wybudowanie około roku 465 p.n.e. przy
orchestrze, naprzeciw theatronu, budynku zwanego skene – inicjatorem tego przedsięwzięcia był Ajschylos
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 1/2
Ściąga eksperta
skene szybko zaczęła służyć nie tylko jako garderoba, ale też jako tło do rozgrywanych przedstawień; w ścianie budynku umieszczono
troje drzwi, przez które wychodzili aktorzy; środkowe, najważniejsze służyły głównym postaciom (np. królowi), a boczne innym bohaterom
dramatu; z czasem przybyło bohaterów akcji, aktorzy przenieśli się z orchestry na proskeon; w około 425 p.n.e., rozpoczęto budowę
teatru kamiennego, w miejscu istniejącego od czasów Pizystrata teatru z drewna; budowa przebiegała etapami, a ukończono ją około
338 p.n.e. (lub 326 p.n.e.); nowy teatr mógł pomieścić około 17 000 widzów (praktycznie aż do 30 000); badania archeologiczne,
prowadzone pod koniec XX wieku dowiodły, że niektóre amfiteatry zbudowane były na planie kwadratu; tym samym te budowle teatralne
nie byłyby tradycyjnymi amfiteatrami
Marta Steiner, Geneza teatru w świetle antropologii kulturowej
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
Strona 2/2