Pobierz

Od czego wywodzi się teatr?
Przedstawienia teatralne wywodzą się z tradycji
obrzędów religijnych ku czci boga Dionizosa czyli
od świąt zwanych Dionizjami.
 Dionizos zwany też
Bakchosem - według
mitologii greckiej bóg
urodzaju i winorośli,
reprezentujący nie tylko jego
upajający wpływ, ale także
ten dobroczynny. Syn Zeusa i
śmiertelnej kobiety Semele.
Jego kult przywędrował do
Grecji ze Wschodu, z Tracji,
około IV w. p.n.e. Na cześć
Dionizosa odbywały się
Dionizje.
 Dionizje - święto w starożytnej Grecji, na cześć Dionizosa, dzielące się
na Dionizje Wielkie, Dionizje Małe, Lenaje oraz Antesterie.
 Początki Dionizji odnajduje się w ostatniej dekadzie szóstego wieku,
tuż po powstaniu demokracji ateńskiej, nazwa dionizyjskiej osady
mogła więc wzbudzać wówczas uzasadniony entuzjazm, bowiem
eleutheria oznacza po grecku „wolność”. Podczas eisagoge rzeźba boga
była dekorowana laurami i ubierana w odświętne szaty. Dionizje
właściwe rozpoczynały się od pompe – wielkiej procesji ofiarnej,
urozmaicanej tańcami i śpiewem, której trasa znajdowała finał w
świątyni Dionizosa. Tam składano bogu ofiarę, przeważnie był to byk.

Święto obchodzone w Atenach
początkowo przez pięć, potem sześć dni
pod koniec marca i na początku
kwietnia. Wielkie Dionizje rozpoczynały
się od procesji - nocną porą eforowie
uroczyście wnosili posąg Dionizosa do
teatru, by symbolicznie odtworzyć
mityczne przybycie boga do Aten z
Eleuterii. Pierwszy dzień poświęcony był
składaniu Dionizosowi ofiary z byka,
któremu towarzyszył śpiew chłopięcego
chóru. Posąg boga przenoszono ze
świątyni do gaju Akademosa. W gaju
odbywało się nabożeństwo i uczta. Po
zachodzie słońca posąg przenoszono w
blasku pochodni do Aten. Drugiego dnia
miała miejsce prezentacja chórów
chłopięcych i męskich. Kolejny dzień był
przeznaczony na komedie polityczne.
Czwartego, piątego i szóstego dnia
trzech autorów prezentowało swój
dorobek literacki.

Dionizje wiejskie, obchodzono w
grudniu lub styczniu, wówczas bowiem
nadchodził czas, kiedy młode wino było
już wystarczająco dojrzałe, by otwierać
pierwsze jego butelki, świętować,
organizować zabawy ludowe i procesje.
Współczesne dość dokładne
wyobrażenie na temat przebiegu tegoż
święta zawdzięczamy ateńskiemu
historykowi, Fanodemosowi. Ateńczycy,
zebrani w pobliżu stojącej na
moczarach świątyni śpiewali sławiące
Dionizosa pieśni i tańczyli. . Uczestnicy
obrzędu przynosili ze sobą do
sanktuarium gleukos - młode, słodkie
wino - które właśnie podczas owych
ceremonii po raz pierwszy w „nowym
winnym roku” mieszano z wodą i pito
 Proskenion, w starożytnym
teatrze greckim - płaszczyzna
sceny przeznaczona dla
aktorów, podstawowy teren gry.
Wprowadzony na przełomie IV
i III w. p.n.e., a upowszechniony
dopiero w II w. p.n.e.
Ewolucja proskenionu była
najbardziej zmiennym i
najważniejszym elementem
przemian teatru: poszerzano go
i pogłębiano wraz z rozwojem
akcji, później ustawiano na nim
dekoracje.
 w teatrach greckich,
początkowo drewniany,
później kamienny
budynek usytuowany
naprzeciw widowni
(theatronu) wzdłuż linii
stycznej do orchestronu.
 Mieściły się w nim szatnie
dla aktorów i magazyny
rekwizytów
 Parodos boczne
przejście dla chóru (i
widzów pierwszych
rzędów). Znajdowało się
pomiędzy frontową
ścianą skene przylegającą
do orchestry a
theatronem.
 Parodos to również
pieśń wejściowa chóru,
który pozostaje już do
końca utworu na scenie.
 Orchestra- nazwa półkolistego
placu w teatrach greckich ,
znajdującego się pomiędzy sceną a
widownią. Była to centralna część
teatru. Największe znaczenie miała
w teatrach greckich, zwłaszcza w
okresie budowania tzw. teatrów
dionizyjskich. Usytuowana u stóp
wzgórza, była placem o średnicy 20
– 40 m z umieszczonym w jej
środku ołtarzem boga thymele. Na
niej odbywały się występy chóru i
aktorów w wystawianych sztukach.
Z czasem występy aktorów zostały
przeniesione na przestrzeń przed
skene, zwaną w Grecji proskeonem.
 Aktorami byli tylko i wyłącznie mężczyźni. Aktorzy
występowali w kostiumach
o symbolicznym kroju i kolorze, w
podwyższającym postać obuwiu (koturny) i peruce
(onkos). Aktorzy używali masek, które orientowały
widzów w charakterze i wieku postaci,
a jako rezonatory wzmacniały głos; recytacja
aktorów była zbliżona do śpiewu; przedstawieniom
towarzyszyła muzyka instrumentalna.
 Każda postać miała
swoją maskę i perukę.
Maska tragiczna lub
komiczna określała
charakter bohatera,
pełniła też funkcję
rezonatora. Peruki
też miały swoje
znaczenie: jasna to
postać pozytywna,
ciemna – negatywna,
ruda – zdrajca a siwa
– starzec
 Tragedia to utwór o
poważnej tematyce. Ich
bohaterowie pozostawieni
przez bogów, zdradzeni i
osamotnieni musieli często
wybierać między
przestrzegiwaniem prawa a
moralnością i wyrzutami
sumienia. Tragedie kończą
się zazwyczaj śmiercią
głównego bohatera.
Najsłynniejszymi twórcami
tragedii byli piszący w V w.
p.n.e. Ajschylos, Sofokles i
Eurypides.
 Ajschylos- ur. 525 p.n.e. zm. 456 p.n.e.
jeden z najwybitniejszych tragików
ateńskich, powszechnie uważany za
rzeczywistego twórcę tragedii greckiej wprowadził na scenę drugiego aktora,
przyczynił się do rozwoju dialogu i akcji
scenicznej, ograniczył rolę chóru,
wprowadził do tragedii akcję dziejącą się
poza sceną.
 Sofokles (496 p.n.e.-406 p.n.e.) to
największy tragik starożytnej Grecji.
Jego najsłynniejszym dziełem jest
„Antygona”
 Eurypides (ok. 480–406 p.n.e.) – jeden
z najwybitniejszych dramaturgów
starożytnej Grecji. Napisał przeszło 90
sztuk, z czego zachowało się 18 tragedii.
 Komedia to utwór poruszający
poważne sprawy, ale
ośmieszający je. Celem autorów
komedii było rozbawienie widza,
sprawienie że widz zapomina o
swoich kłopotach. Komedia
ośmiesza wszystko i wszystkich.
W komediach wykpiwano
urzędników, filozofów, kapłanów
a nawet samych bogów.
Wyśmiewano w nich także
przywary i błędy ludzkie .Twórcą
wielu słynnych komedii był
Arystofanes żyjący na przełomie
V i IV w. p. n.e.
 Arystofanes z Aten (ok. 446-385
p.n.e.) - najwybitniejszy twórca
komedii staroattyckiej. Jego
twórczość miała ostre akcenty
społeczne i polityczne.
Przedstawił w niej bogaty obraz
życia Aten swoich czasów. W
sztuce „Chmury”, wystawionej w
423 p.n.e., opisał działanie
soczewki. Pierwsze swoje
komedie wystawiał pod
nazwiskami aktorów, ponieważ
sam był zbyt młody, by zgłaszać
utwory na zawody teatralne.
Komedie Arystofanesa są satyrą
społeczną i polityczną. Był on
zagorzałym przeciwnikiem
bogaczy i obrońcą interesów
średnich warstw społecznych
oraz chłopów.