233_Poczatki_teatru

Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej
Portalu www.szkolnictwo.pl
Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl
mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie
w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie
i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania
w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.
Dlaczego ludzie stworzyli teatr?
- bowiem leży to w naturze ludzkiej?
- bowiem grając można więcej wyrazić niż tylko
słowami?
- bowiem język nie jest w stanie wyrazić
wszystkiego?
Dlaczego teatr to nie tylko aktor,
ale także widz?
- bowiem świadomy widz jest współtwórcą teatru?
Odpowiedzi na te pytania znajdziecie w książce
Leopolda Grzegorka Poznajemy teatr
Spróbujmy sobie odpowiedzieć na pytanie:
Skąd, zdaniem Europejczyków, wywodzi się teatr
i co z czasów jego młodości przetrwało do dzisiaj?
Początki teatru sięgają
VI wieku p.n.e.,
wiążą się z uroczystościami
religijnymi starożytnych Greków.
Pięć razy w roku obchodzili oni
święto Dionizosa - boga winnej
latorośli, wina, a także narodzin
i śmierci.
Dwa - z uwagi na nasz temat
najważniejsze święta
to tzw. Wielkie (Miejskie)
i Małe (Wiejskie) Dionizje.
Wielkie
Dionizje
●
obchodzono w miastach
na przełomie
marca i kwietnia,
●
miały charakter
misterium,
●
trwały pięć, a potem
sześć dni.
- składanie ofiary z kozła,
- przebrany za kozła
koryfeusz śpiewa uroczystą
pieśń zwaną dytyrambem
(pieśń chwaląca Dionizosa),
- ulicami spacerują ludzie
uwieńczeni bluszczem,
każdy niesie kubek albo
dzban wina, nucone są
wesołe i rubaszne piosenki,
- prastary drewniany
posąg Dionizosa z czcią
przenosi się za miasto i z
powrotem do jego kaplicy.
Małe Dionizje
obchodzone były na
wsiach jesienią,
- nawet niewolnicy w tym
dniu mają zupełną swobodę,
miały charakter wesołej
- wędrowni grajkowie
i komedianci mieszają się
z gospodarzami, którzy
przysłaniają twarze
zabawnymi maskami z kory
drzewnej, inni chodzą
posmarowani osadem
winnym lub farbą
garncarską, podobni do
starych, nieokrzesanych
bożków,
●
●
ludowej zabawy,
●
- zabija się kozła i jego
krwią podlewa korzenie
winorośli,
połączone z jarmarkiem
garncarskim.
- wino przelewa się
Po co nam znać charakter Dionizji?
Swój początek
w uroczystościach Dionizji Wielkich
ma bowiem TRAGEDIA
KOMEDIA natomiast
wywodzi się z obchodów
o wiele bardziej żartobliwych
Dionizji Małych
Komedia
Utwór lekki, pogodny,
o charakterystycznym pomyślnym
zakończeniu

Komizm związany był z charakterami
postaci (komizm charakterów),
śmiesznymi sytuacjami (komizm
sytuacyjny) lub dowcipami (komizm
słowny).


Najbardziej znanym komediopisarzem
antycznym był Arystofanes.
Tragedia

Dramat poważny i konfliktowy, ponieważ
dochodzi w nim do starcia się
przeciwstawnych postaw ludzkich.

Istotą tragedii jest konflikt równorzędnych
wartości moralnych, w wyniku którego
jednostka działająca świadomie w imię
wielkiego celu skazana jest na klęskę.

Jest to najwyżej ceniony przez starożytnych
Greków gatunek literacki.

Najwybitniejszymi twórcami tragedii
antycznych byli: Ajschylos, Sofokles
i Eurypides.
W jaki sposób
święto zaczęło przeobrażać się w teatr?
U południowego stoku Akropolu,
w świętym okręgu Dionizosa Pizystrat
zbudował świątynię tego boga.
Miedzy
powstałą
świątynią
a Akropolem urządzono obszerny
płaski plac najpierw o kształcie
trapezu, a potem okrągły z ołtarzem
Dionizosa na środku.
Była to tzw. ORCHESTRA, czyli
"tanecznia" (z języka greckiego),
na której chór, liczący do piętnastu
osób, wykonywał swoje tańce i śpiewy.
Za orchestrą znajdowała się scena zwana PROSCENIUM,
na której występowali aktorzy.
Za proscenium znajdowała się SCENE – ściana,
dzięki której głosy odbijały się i rozchodziły na całą
widownię.
Służyła ona też za garderobę i miejsce do wieszania
dekoracji.
Dookoła orchestry z trzech stron na stokach
urządzone były
Akropolu
wznoszące się stopniowo
w
górę miejsca przewidziane
dla kilkunastu tysięcy
widzów:
drewniane ławy,
zbudowane z belek i desek
(w późniejszym czasie
wyżłobione w skale).
Był to theatron,
czyli widownia.
1 - THEATRON, 2 – ORCHESTRA
3 - PROSCENIUM, 4 - SKENE,
5 - PARODOS
Po obu stronach teatru
pomiędzy orchestrą a skeną
biegł PARODOS.
Chór, który uczestniczył
w działaniach
dramatycznych,komentował
wydarzenia rozgrywające się
w wystawianej sztuce,
oceniał je i wyrażał wolę
ludu,
wchodził nim na orchestrę.
Tędy mógł przychodzić także
aktor, gdy przybywał z miasta
lub z dalszej okolicy.
Poza tym po parodosie
wchodzili również widzowie
na widownię.
Przedstawienia teatralne wywodzą się więc ze świąt
i były w Atenach prawdziwym świętem ludowym.
Od świtu do zmroku, bez przerwy, tłum widzów oglądał
widowiska współzawodniczących aktorów.
Publiczność obowiązywał odświętny strój (biała szata).
W teatrze mogli bywać także niewolnicy,
jeśli uzyskali zgodę pana.
Kobiety siedziały w ostatnich rzędach
nie miało to jednak wpływu na odbiór sztuki,
ponieważ akustyka i widoczność w antycznych
teatrach była doskonała.
“ponieważ akustyka i widoczność w antycznych
teatrach była doskonała”
Jak poradzili sobie z tym Grecy skoro nie używali
znanych nam systemów nagłośnień
a przedstawienia odbywały sie na świeżym
powietrzu?
Jak myślicie?
Dla
Po pierwsze: to za sprawą
rekwizytów teatralnych
przedstawień
teatralnych
szyto
specjalne stroje, sporządzano obuwie
na grubych korkowych podeszwach
(koturny),
peruki
z
misternymi
fryzurami (onkosy) po to, aby być
bardziej
widocznym.
chórzyści
nosili
Aktorzy
maski,
i
które
wykonywano z usztywnianego płótna.
Były one ściśle związane z określoną
rolą, sygnalizowały widzom kim jest
postać
pojawiająca
oddawały
jej
się
przeżycia
na
i
scenie,
uczucia.
Po drugie: teatr korzystający
z naturalnego ukształtowania terenu
Aktorzy mogli być słyszani,
dzięki naturalnej akustyce
miejsc,
w której znajdowały się teatry
i ich budowie.
Nawet najmniejszy hałas był
słyszalny dla widza.
W VI i V wieku p.n.e. przedstawienia teatralne wystawiano dwa
razy w roku, w czasie świąt. Ich organizacją zajmowali się
choregowie. Najczęściej łączono je z konkursem dramatycznym,
tzw. agonem.
Autorzy dramatów musieli wystawić na scenie tzw. tetralogię, czyli
trzy tragedie (trylogia) i jeden dramat satyrowy (pogodny utwór o
tematyce mitologicznej, w którym chór występował w strojach
przedstawiających satyrów, stąd nazwa).
Nagrodą za zwycięstwo było powszechne uznanie, jakim zresztą
cieszyli się wszyscy aktorowie w społeczeństwie greckim,
pierwszeństwo do wystawiania sztuk
i duża suma pieniężna.
Tworzenie sztuki teatralnej nie było działaniem
przypadkowym.
Dramat antyczny odznaczał się pewnymi cechami
charakterystycznymi:
- zasada trzech jedności: czasu (doba), miejsca
i akcji
(jeden główny wątek),
- istnienie chóru - ma ściśle ograniczone
kompetencje:
wprowadza aktorów, komentuje i ocenia
przebieg wydarzeń,
- zasada decorum (stosowności) - poważny temat
- wysoki styl (tragedia), a błahy temat - niski styl
(komedia),
- nie pokazywanie na scenie ludzkiej śmierci,
scen pojedynków, okaleczeń,
- zasada jedności estetyki, która wykluczała
przeplatanie scen tragicznych z komicznymi,
-brak scen zbiorowych - na scenie mogły
być maksymalnie trzy osoby,
-zasada niezmienności charakterów postaci,
-tytułowanie utworu imieniem głównego bohatera.
Dodatkowe istotne pojęcia
związane ze starożytnym teatrem:
Parodos - wstępna pieśń chóru, śpiewana przy wchodzeniu na
orchestrę.
Stasimony - pieśni chóru w czasie wystawiania sztuki.
Kosmos - pieśni o charakterze smutnym i żałobnym wykonywane
na zmianę przez chór i jednego lub dwóch aktorów.
Exodos - ostatni występ chóru zawierający podsumowanie akcji
i komentarz do jego wydarzeń.
Parabasis - występujące w komediach pieśni chóru poruszające
tematy nie mające związku z wystawianą akcją.
Koryfeusz - przodownik chóru w teatrze greckim.
Koryfeusz to inaczej "wybitny, przodujący". Uznaje się go
za pierwszego aktora na scenie greckiej (był nim Tespis).
Drugiego aktora na scenę teatru antycznego wprowadził
Ajschylos, natomiast trzeciego - Sofokles.
Rozwój tragedii szedł w kierunku
ograniczenia roli chóru
i elementu opowiadającego
na rzecz elementu dramatycznego,
przenoszącego coraz więcej akcji na scenę.