Jan Dorman

Jan Dorman
Biografia
• W latach 1928-1933 był słuchaczem Męskiego Seminarium Nauczycielskiego w
Sosnowcu. Następnie pracował jako nauczyciel na Polesiu. Od 1938 do 1939 r.
studiował malarstwo w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Już w seminarium
nauczycielskim grywał na scenie, reżyserował i tworzył scenografie do spektakli.
Zajęcia teatralne z dziećmi prowadził też jako nauczyciel i student. W 1945 r.
wraz z poślubioną w 1938 r. żoną, Janiną Dormanową(1910-2004) założył w
Sosnowcu Międzyszkolny Teatr Dziecka. 22 grudnia 1945 r. teatrzyk ten pod
kierownictwem Dormana wystawił w Sosnowcu przedstawienie "Malowane
dzbanki". Pierwszy spektakl na profesjonalnej scenie wystawiono w ówczesnym
Teatrze Miejskim, dzisiejszym Teatrze Zagłębia. Był to teatr ekspresji dzieci,
oparty na zabawie. W 1947 r. teatrzyk przekształcono w Eksperymentalny Teatr
Dzieci z siedzibą w domu Związku Zawodowego Górników przy ul. Żytniej. Z
powodu trudności lokalowych Dorman od 1949 r. organizował nową placówkę
teatralną w budynku dawnego domu parafialnego w Będzinie przy ul.
Sobieskiego (ob. Teatralna), dokąd przeniósł teatr w 1950 r. 1 kwietnia 1951 r.
otrzymał dzisiejszą nazwę Teatr Dzieci Zagłębia. Kierował nim do chwili przejścia
na emeryturę w 1978 r. W tym czasie teatr uchodził za jedną z najbardziej
awangardowych scen polskich dla dzieci i młodzieży oraz jedną z najlepszych
scen dziecięcych w kraju. Później nadal tworzył swoje autorskie spektakle w
teatrach całej Polski.
Rodzina
• Jego cała najbliższa rodzina (pięcioro dzieci)
związana była z teatrem Dzieci Zagłębia. Żona
Janina z Polańskich współtworzyła teatr, do 1989
r. zagrała w nim 60 ról, była asystentem
reżysera i sama reżyserowała. Dwaj synowie już
jako dzieci grali na scenie. Jacek współpracował
m.in. przy tworzeniu scenografii, drugi syn
jeździł teatralnym autobusem. Iwona Dowsilas
robiła opracowania muzyczne spektakli. W 1998
r. założyła Fundację im. Jana Dormana.
Tworczość i zasługi
• Był twórcą wszechstronnym, do wielu spektakli sam projektował scenografie
•
•
(często z synem Jackiem), tworzył opracowania muzyczne, pisał teksty dla
potrzeb sceny, radia, artykuły do gazet, współpracował z teatralnym ruchem
amatorskim. W latach 1965–1973 był organizatorem Przeglądu Zespołów
Obrzędowych "Herody" ze Śląska i Beskidów. Na ulicach Będzina i na scenie
profesjonalnego teatru pojawiła się spontaniczna twórczość ludowa. Brał
udział w seminariach i dyskusjach z udziałem ludzi nauki, teatru i
badaczami kultury. Prowadził szczegółową dokumentację pracy teatralnej i
własnych działań twórczych.
W swoim teatrze stworzył 59 przedstawień, a w 22 innych teatrach
przygotował 32 inscenizacje, a także kilka przedstawień dyplomowych i
warsztatowych ze studentami wydziału lalkarskiego Państwowej Wyższej
Szkoły Teatralnej we Wrocławiu.
Do najważniejszych jego inscenizacji należą m.in.: "Która godzina?" Z.
Wojciechowskiego (1964), "Szczęśliwy książę" wg Wilde’a (1967), adaptacje
Hamleta Szekspira (1968) i "Kubusia Fatalisty“ Diderota(1968) oraz jego
własne teksty: "Kaczka i Hamlet" oraz "Konik" (1975).
Upamiętnienie
• W zbiorach, którymi od 1998 r. opiekuje się Fundacja
•
•
im. Jana Dormana (założona przez córkę, Iwonę
Dowsilas) znajduje się bogata korespondencja z ponad
200 osobami ze świata kultury, sztuki, nauki(m.in. z
Marią Dąbrowską, Marią Kownacką, Agnieszką Osiecką,
Danielem Passentem, Krzysztofem Pendereckim, Janem
Sztaudyngerem, Gustawem Morcinkiem, prof. Stefanem
Szumanem).
25 marca 1992 r. w foyer Tetru Dzieci Zagłębia w
Będzinie odsłonięta została tablica poświęcona pamięci
Jana Dormana.
W marcu 1996 r. (w 10. rocznicę śmierci i 50-lecie
teatru) Teatr przyjął patronat swego założyciela i twórcy.
DZIEKUJĘ ZA UWAGĘ