Teatr starożytny Jakub Brzozowski

Teatr starożytny
Jakub Brzozowski
Teatr starożytny

Powstał z uroczystości
religijnych ku czci Dionizosa. W VI
w. p.n.e. chór uczestniczący w
obrzędach wyłonił
z siebie
koryfeusza, przewodnika chóru.
Następnie pojawili się aktorzy
(pierwszego aktora wprowadził
Tespis).W tym czasie ukształtowała
się forma literacka zwana
dramatem i powstały budowle
zwane teatrem. Widowiska traciły
stopniowo charakter kultowy,
zachowały jednak cechy
uroczystości powszechnych. W
ciągu wieków teatr ulegał
przeobrażeniom od teatru
objazdowego (VI w. p.n.e.), przez
klasyczny teatr z V w. p.n.e., teatr
hellenistyczny (od IV w. p.n.e. na
obszarach zhellenizowanych) po
teatr grecki.
Budowa teatru starożytnego


Amfiteatr
Miejsce, w którym odbywało się
przedstawienie, nazywano
amfiteatrem. Wyróżniano tam
następujące elementy: * teatron –
miejsce dla publiczności, *
orchestra – miejsce dla chóru
(okrągła powierzchnia amfiteat
proskenion – nieszerokie prostokątne
podwyższenie, na nim pokazywali się
artyści (było to miejsce niezwykle
krótkich spotkań chóru z aktorem),
skene (gr. skene – 'buda') – budynek z
pięknymi kolumnami, przypominał
wyglądem świątynię lub pałac. Miał
zwykle front z trzema parami drzwi,
przez które wchodzili i wychodzili
aktorzy.
Teatr

Na środku teatru znajdował się
okrągły plac (gr. orchestra). Na nim
występował chór. Z trzech stron,
dokoła placu umieszczona była
kamienna widownia (gr. theatron).
Im dalej znajdowały się miejsca dla
publiczności, tym wyżej były one
położone (dlatego właśnie teatry
budowano na stokach wzgórz). Z
czwartej strony placu znajdował się
budynek sceniczny (gr. skene). Pełnił
on funkcję szatni dla aktorów. W nim
także przebywali ci artyści, którzy
akurat w danej chwili nie grali.
Budynek sceniczny odgrywał również
istotną rolę dla akcji wystawianej
sztuki. Często w nim odbywały się
wydarzenia, które nie były
pokazywane na scenie i o których
postacie tylko mówiły. Na jego ścianie
zamieszczano dekoracje. Na krańcach
ograniczony był bocznymi
skrzydłamiPrzed nim znajdowało się
podwyższenie (gr. proskenion). Na
podwyższeniu tym występowali
aktorzy. Z budynku scenicznego na
podwyższenie prowadziło troje drzwi.
Zawód aktorski był wyłącznym przywilejem mężczyzn.
 Aktor antyczny występował w chitonie, czyli długiej, luźnej szacie
z rękawami o jaskrawych barwach, często zdobionych wzorami
geometrycznymi lub figuralnymi, przepasanej wysoko pod piersiami.
Na chiton narzucał chlamidę (krótki płaszcz spinany na prawym
ramieniu) lub himation (długie okrycie zarzucane na prawe ramię),
zależnie od roli. Bohaterów tragedii (bogów, herosów, królów, posłów,
niewolników i innych) wyróżniano za pomocą szczegółów stroju
i atrybutów.
 Elementem znaczącym, symbolicznym były kolory. Purpurę
przeznaczono dla władcy, kolor pomarańczowy – dla kurtyzany,
a szarość i czerń oznaczały żałobę (tak jak i ścięte włosy). Kolory peruk
wskazywały na wiek i przynależność społeczną granej postaci: rude
nosili niewolnicy albo barbarzyńcy, czarne – mężczyźni w “kwiecie
wieku”, czarne z siwizną – starsi mężczyźni, jasne – młodzieńcy i młode
dziewczyny, a siwe – starcy.
 Uzupełnieniem kostiumu aktora – zarówno w tragedii, jak i w komedii –
była maska i wysokie buty na koturnach.

Aktorzy w teatrze starożytnym
Ajschylos


Był właściwym twórcą tragedii
greckiej. Ajschylos w ciągu blisko
50-letniej działalności na scenie
ateńskiej wystawił 70 tragedii i 20
dramatów satyrowych. Wprowadził
na scenę drugiego aktora,
dekoracje oraz ulepszone stroje.
Początkowo tworzył tragedie
wypełnione głównie pieśniami chóru
(Persowie, Błagalnice do Orestei),
później ograniczył rolę chóru,
bardziej rozwinął akcję
postaci jego bohaterów miały
bardziej wyraziste charaktery
(tragedie „Prometeusz skowany”,
„Siedmiu przeciw Tebom”).
Zachowała się także jedna z jego
„
trylogii tragicznych
Oresteja”, na
którą składają się: „Agamemnon”,
„Ofiarnice” (Choefory), „Enumidy”).
Eurypides

tragedię bogów i herosów uczynił
bardziej realistyczną. Napisał 17
tragedii oraz jeden dramat satyryczny.
Sofokles powiedział ponoć
o Eurypidesie: „Ja przedstawiam ludzi
takimi, jakimi być powinni, a
Eurypides takimi, jakimi są.”
Eurypides odszedł od religijnych
korzeni tragedii. W jego dziełach nie
ma już tak obfitych boskich
interwencji, wpływania bogów na
ludzkie losy. Z tego powodu
oskarżano go o bezbożność.
Eurypidesa można określić mianem
agnostyka. Nie wierzy w bogów
i bóstwa, widzi realny świat i takim go
przedstawia – z jego złem
i okrucieństwem. Do najbardziej
znanych tragedii Eurypidesa należą:
Elektra, Andromacha, Trojanki,
Medea, Hippolit, Helena, Orestes
Sofokles
Sofokles urodził się ok. 496 p.n.e. w
Kolonos, a zmarł w 406 p.n.e. w
Atenach) – największy obok Ajschylosa
i Eurypidesa tragik starożytnej Grecji.
Sofokles był także politykiem, dowódcą
wojskowym i kapłanem. Jego
działalność polityczna i praca twórcza
przypadają na okres pomiędzy
twórczością Ajschylosa
a życiem
Eurypidesa.
Zarówno za życia jak i po śmierci był
czczony przez współobywateli jak
bohater.





Sofokles zerwał z klasyczną konwencją
trylogii tragediowej mieszczącej się w
ramach tetralogii, której zwieńczeniem był
dramat satyrowy. Wprowadził do tragedii
trzeciego aktora (choć zdaniem niektórych
badaczy (Freeman) jest to innowacja
wprowadzona przez Ajschylosa u schyłku
jego życia, natomiast Sofokles jako
pierwszy zastosował ją na taką skalę),
zwiększył liczebność chóru z 12 do 15 osób;
położył ogromne zasługi na polu scenografii
znacznie ją rozbudowując .
Najsłynniejsze utwory to: „Antygona”,
„Edyp królem”.
Ruiny najsłynniejszych teatrów
starożytnych - Syrakuzy
Ruiny najsłynniejszych teatrów
starożytnych - Delfy
Ruiny najsłynniejszych teatrów
starożytnych – wyspa Delos
Ruiny najsłynniejszych teatrów
starożytnych – Priene