Od Wielkich Dionizji do teatru antycznego

Od Wielkich Dionizji
do teatru antycznego
Początki teatru
greckiego wiążą się
z kultem Dionizosa.
Dionizos to
w mitologii greckiej
bóg dzikiej natury,
winnej latorośli
i wina.
Był synem Zeusa
i śmiertelniczki
Semele.
Najczęściej jest
przedstawiany jako
brodaty mężczyzna.
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Delos_Dionysos.jpg
Bywa też ukazywany jako młody, nagi, piękny młodzieniec w wieńcu z bluszczu.
Inne jego atrybuty to: gałąź winorośli, tyrs, maski tragiczne, puchar czy rydwan
zaprzęgnięty w pantery.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Ariadna
„Młody Bachus”, Caravaggio
Na cześć boga żywotnych sił natury
organizowano:
- Wielkie Dionizje (miejskie)– podniosłe
misteria trwające 5-6 dni, zaczynające
się w końcu marca. W trakcie ich
trwania między innymi składano ofiarę
z kozła, śpiewano dytyramby,
przenoszono posąg boga do Aten,
wreszcie przy udziale chóru wystawiano
sztuki.
Dytyramby (wzniosłe hymny ku czci
Dionizosa) przekształciły się z czasem
w tragedie, które były oparte na dialogu
koryfeusza z chórem.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Moses_van_Uyttenbroeck
http://pl.wikipedia.org/wiki/Bachanalia_przed_
herm%C4%85_Pana
-Małe Dionizje (wiejskie) –
miały charakter wesołej,
ludowej zabawy. Obchodzono
je pod koniec grudnia
i na początku stycznia.
Czczono tak porę otwierania
naczyń z młodym winem.
W czasie uroczystości,
podobnie jak podczas
Wielkich Dionizji, składano
ofiarę z kozła, a przez kolejne
dni organizowano wesołe
zabawy czy pochody.
Śpiewano wówczas żartobliwe
pieśni, które przekształciły się
w komedie.
Tak więc z Wielkich i Małych Dionizji
narodziły się tragedie i komedie,
które wystawiano w teatrze.
Teatr grecki rozwinął się
z miejsca przy świątyni Dionizosa.
Teatr Dionizosa
• Teatry powstawały zwykle u stóp wzgórz. Wygląd
•
•
•
•
•
•
sceny i widowni budzi wciąż spory
i jest prawdopodobne, że obowiązujący model
teatru antycznego jest naukową fikcją.
Według niego na środku teatru znajdowała
się orchestra (koliste miejsce dla chóru).
Do orchestry przylegał theatron (widownia
mająca kształt amfiteatru) oraz skene (budynek,
w którym znajdowały się garderoby dla aktorów).
Skene posiadała wysunięty pomost – proskenion
(miejsce występów aktorów).
Po bokach orchestry znajdowały się dwa
przejścia parados służące do wprowadzania
aktorów.
Teatr w Epidauros
1, skene 2. proskenion 3. orchestra 4. ołtarz 5. parados 6.theatron
Teatry w antycznej Grecji
były monumentalne
i mogły pomieścić kilkanaście
tysięcy widzów.
Akustyka
• Dla uzyskania lepszej słyszalności
ustawiano w różnych miejscach
amfiteatru miedziane naczynia.
• Lepszą akustykę zapewniało również
położenie teatru wśród skał.
Efekty specjalne
• W trakcie przedstawienia stosowano różne
sposoby, by uzyskać efekt cudowności, np.
wtaczano platformę z dekoracyjną przystawką.
Tak oto pojawiał się
wkraczający do akcji
bóg.
• Inny efekt specjalny uzyskiwano za pomocą
urządzenia zwanego theos apomechane („bóg
z maszyny”).
Aktorzy
• Początek późniejszemu aktorowi dał
koryfeusz (przewodnik chóru).
To on prowadził dialog z chórem.
• Pierwszego aktora wprowadził Tespis
Po raz pierwszy wypowiedział on
tekst w pierwszej osobie, a nie jak
dotąd w trzeciej.
• Drugiego aktora wprowadził
Ajschylos, a trzeciego Sofokles.
Aktorami byli tylko mężczyźni. Nosili oni
kolorowe, ozdobne, sztywne, grubo podbite szaty.
Czyniły one postać aktora masywniejszą. Ponadto
ich strój dopełniały: wysoka peruka (onkos)oraz
koturny (buty na wysokich, drewnianych
podeszwach).
Tak ubrani stawali się bardziej widoczni, a ich
sylwetka osiągała ponad dwa metry wysokości.
Aktorzy teatru antycznej Grecji
Maski teatralne
• Twarze aktorów zasłaniały maski.
Pozwalały one ustalić wiek, płeć,
pozycję społeczną i nastrój bohatera.
• Maski wykonane były z drewna lub
płótna.
• Wyrażały zwykle radość, smutek, gniew
lub strach.
Maska tragiczna
Maska
przedstawiająca
bożka Pana
http://pl.wikipedia.org/wiki/Maska
Najsłynniejsi tragicy
greccy
Tespis – grecki poeta
i aktor.
Wprowadził pierwszego
aktora.
Swoje dramaty wystawiał,
jeżdżąc na wozie.
Nazwa „wóz Tespisa”
oznacza teatr
objazdowy.
Nie zachowały się
autentyczne fragmenty
jego dramatów.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Tespis
Ajschylos wprowadził drugiego
aktora, ograniczył
rolę chóru, rozbudował
akcję i umieścił ją
także poza sceną.
Przypisuje mu się
stworzenie kostiumu
teatralnego. Stosował
malowane maski.
Autor m. in.: „Siedmiu
przeciw Tebom”,
„Agamemnon”,
„Prometeusz
w okowach”.
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Archeologico_firenze,_bronzi_della_Meloria,_eschilo.JPG
Sofokles – aktor,
twórca dramatów.
Wprowadził trzeciego
aktora, zwiększył
liczbę chórzystów,
wprowadził monolog,
dzięki któremu
bohaterowie
dramatów wyrażali
swe myśli, uczucia.
Napisał m.in.
„Antygonę”,
„Elektrę”,
„Filokteta”.
http://kaa.wikipedia.org/wiki/Sofokles
Bibliografia
• Kosiński D. i in., Słownik wiedzy o teatrze,
Bielsko -
Biała 2007
• Kudliński T., Vademecum teatromana, Warszawa 1976
• Mikołajczak A. W., Grecja bogów i herosów, Wrocław 2005
• Największe wydarzenia w historii sztuki, pod red.
Marseille’a J., Wrocław cop.1998