Intuicjonizm etyczny George*a E. Moore*a
advertisement
Intuicjonizm etyczny George’a E. Moore’a George Edward Moore (1873-1958) Główne dzieła: Principia Ethica (1903) The Refutation of Idealism (1903) Ethics (1912) Przedmiot etyki A 1. Aby zdefiniować etykę, musimy ustalić, co jest wszystkim sądom, niewątpliwie etycznym, wspólne i im tylko właściwe; 2. taką wspólną i im tylko właściwą cechą sądów etycznych nie jest jednak to, że odnoszą się do postępowania ludzkiego, lecz to, iż występuje w nich pewne określone orzeczenie „dobry” (oraz jego przeciwstawienie „zły”), które może być stosowane zarówno do postępowania, jak i do innych rzeczy. 3. Podmiotami sądów etyki naukowej nie są „rzeczy poszczególne”, jak to jest w niektórych innych naukach; 4. etyka obejmuje wszystkie sądy powszechne, które stwierdzają stosunek cechy "dobry" do jakiegokolwiek bądź przedmiotu, a zatem obejmuje i kazuistykę. B 5. Etyka musi zbadać nie tylko to, jakim rzeczom przynależy powszechnie cecha „dobry”, lecz również i to, jaka jest sama ta cecha; 6. badanie wykazuje, że cechy tej zdefiniować nie można, 7. czyli, że jest cechą prostą; jeżeli bowiem przez definicję rozumieć analizę przedmiotu myśli, to można definiować tylko przedmioty złożone; 8. takie zaś znaczenie terminu "definicja" jest spośród trzech możliwych znaczeń najważniejsze. 9. Rzeczą nie dającą się zdefiniować, jest nie „dobro” czyli całość tego, co posiada cechę „dobry”, lecz sama cecha „dobry”. 10. Termin „dobry” oznacza więc jeden przedmiot myśli, jedyny w swoim rodzaju pośród niezliczonych innych przedmiotów; przedmiot ten jednak często bardzo utożsamiano z innym - jest to błąd, który możemy nazwać „błędem naturalistycznym”; 11. błąd ten sprowadza tezę, uznawaną zazwyczaj za podstawową zasadę etyki, bądź do tautologii, bądź do twierdzenia, wyjaśniającego znaczenie terminu. 12. Naturę tego błędu łatwo rozpoznać; 13. gdyby go nie popełniano, byłoby rzeczą jasną, że prócz tezy, iż cecha "dobry" nie da się określić, istnieją tylko dwie alternatywy: albo cecha ta jest cechą złożoną, albo też nie ma w ogóle żadnej cechy, którą by etyka wyłącznie się zajmowała - alternatywy te można odrzucić, jedynie odwołując się do bezpośredniego wejrzenia w stan rzeczy, o którym mowa, - lecz w ten sposób obalić je można. 14. Błąd naturalistyczny ilustrujemy na poglądach Benthama i wykazujemy, jak ważne jest to, aby go unikać. C 15. Pomiędzy cechą "dobry" a innymi rzeczami sądy etyczne ustalają w sposób powszechny stosunki dwóch rodzajów: można mianowicie twierdzić bądź, że rzecz jest dobra sama przez się, bądź też, że jest związana przyczynowo z jakąś inną rzeczą, dobrą samą przez się, - że jest dobra "jako środek". 16. Nie można się spodziewać, aby nasze badania stosunku drugiego rodzaju ustaliły coś więcej ponad to, iż czyny pewnego określonego rodzaju mają, na ogół biorąc, najlepsze skutki możliwe; 17. jeżeli natomiast stosunek pierwszego rodzaju zachodzi w jednym wypadku, to zachodzi we wszystkich. Wszystkie zwykłe, potoczne, sądy etyczne stwierdzają stosunki przyczynowe, zazwyczaj jednak nie są za takie uważane, a to dlatego, iż dwa powyżej wymienione rodzaje stosunków nie są rozróżniane. D 18. Badanie, dotyczące tego, co dobre samo przez się, jest skomplikowane na skutek tego, iż wartość całości może być różna od sumy wartości części; 19. w tym wypadku część pozostaje do swej całości w stosunku, który wykazuje z jednej strony podobieństwo do stosunku środka i celu, z drugiej również ważną różnicę. 20. Terminu "całość organiczna" można używać zupełnie dobrze dla oznaczenia tego, iż jakaś całość posiada tę własność, iż wartość całości jest różna od sumy wartości części; z dwóch bowiem innych własności, zazwyczaj obejmowanych implicite przez ten termin, 21. jedna, polegająca na wzajemnej zależności przyczynowej pomiędzy częściami, nie pozostaje w żadnym koniecznym związku z tą pierwszą własnością, 22. druga zaś, na którą kładziono wielki nacisk, nie może być własnością żadnej w ogóle całości, jako że jest pojęciem sprzecznym wewnętrznie, powstałym na skutek pomieszania pojęć.
