(USA) MODEL AD/AS W DZIAŁANIU
advertisement
1 Witam Państwa na wykładzie z podstaw polityki gospodarczej, :)… 2 Bogusław Czarny KSAP 2011 POLITYKA GOS PODARCZA I. PLAN ZAJĘĆ 1. Cele państwa w gospodarce (efektywność i sprawiedliwość). 2. Ochrona konkurencji. 3. Kontrola efektów zewnętrznych. 4. Dobra publiczne i kłopoty z informacją. 5. Produkt Krajowy Brutto a inne mierniki poziomu życia I. 6. Produkt Krajowy Brutto a inne mierniki poziomu życia II. 7. Model AD-AS i analiza polityki makroekonomicznej państwa. 8. Spory o politykę makroekonomiczną. 9. Państwo a ład instytucjonalny w gospodarce (przykład zmiany ustroju gospodarczego w Polsce u schyłku XX wieku). II. SPOSÓB PROWADZENIA ZAJĘĆ Zajęcia mają charakter konwersatorium. Przed zajęciami słuchacze powinni zapoznać się z literaturą. III. LITERATURA: 1. N. G. Mankiw, P. H. Taylor: Mikroekonomia, Makroekonomia, Warszawa, PWE, 2009 (fragmenty). 2. J. E. Stiglitz: Ekonomia sektora publicznego, Warszawa, PWN, 2004 (fragmenty). 3. B. Czarny: www.podstawyekonomii.pl/politykagospodarcza/ skrypt internetowy). Warszawa, 17 czerwca 2011 r. Bogusław Czarny 3 Zadanie W pewnej gałęzi panuje konkurencja doskonała. Prywatny i społeczny koszt krańcowy produkcji są stałe i wynoszą – odpowiednio – 6 i 4. Linia popytu jest dana wzorem: Q=-P+10 (Q to zapotrzebowanie, a P to cena). a) Jak to możliwe? Podaj stosowny przykład. 4 W pewnej gałęzi panuje konkurencja doskonała. Prywatny i społeczny koszt krańcowy produkcji są stałe i wynoszą – odpowiednio – 6 i 4. Linia popytu jest dana wzorem: Q=-P+10 (Q to zapotrzebowanie, a P to cena). a) Jak to możliwe? Podaj stosowny przykład. 1. a) Występują pozytywne efekty zewnętrzne produkcji (np. bezpieczeństwo w okolicy luksusowego hotelu). b) Narysuj tę sytuację. 5 W pewnej gałęzi panuje konkurencja doskonała. Prywatny i społeczny koszt krańcowy produkcji są stałe i wynoszą – odpowiednio – 6 i 4. Linia popytu jest dana wzorem: Q=-P+10 (Q to zapotrzebowanie, a P to cena). a) Jak to możliwe? Podaj stosowny przykład. 1. a) Występują pozytywne efekty zewnętrzne produkcji (np. bezpieczeństwo w okolicy luksusowego hotelu). b) Narysuj tę sytuację. P, MPC, MSC 6 B MPC A 4 D MSC DD 0 4 6 Q c) Ile wynosi strata nadwyżki całkowitej spowodowana efektem zewnętrznym (zaznacz jej obszar)? 6 W pewnej gałęzi panuje konkurencja doskonała. Prywatny i społeczny koszt krańcowy produkcji są stałe i wynoszą – odpowiednio – 6 i 4. Linia popytu jest dana wzorem: Q=-P+10 (Q to zapotrzebowanie, a P to cena). a) Jak to możliwe? Podaj stosowny przykład. 1. a) Występują pozytywne efekty zewnętrzne produkcji (np. bezpieczeństwo w okolicy luksusowego hotelu). b) Narysuj tę sytuację. P, MPC, MSC 6 B MPC A 4 D MSC DD 0 4 6 Q c) Ile wynosi strata nadwyżki całkowitej spowodowana efektem zewnętrznym (zaznacz jej obszar)? BAD. 2. d) Zaproponuj sposób rozwiązania problemu. 7 W pewnej gałęzi panuje konkurencja doskonała. Prywatny i społeczny koszt krańcowy produkcji są stałe i wynoszą – odpowiednio – 6 i 4. Linia popytu jest dana wzorem: Q=-P+10 (Q to zapotrzebowanie, a P to cena). a) Jak to możliwe? Podaj stosowny przykład. 1. a) Występują pozytywne efekty zewnętrzne produkcji (np. bezpieczeństwo w okolicy luksusowego hotelu). b) Narysuj tę sytuację. P, MPC, MSC 6 B MPC A 4 D MSC DD 0 4 6 Q c) Ile wynosi strata nadwyżki całkowitej spowodowana efektem zewnętrznym (zaznacz jej obszar)? BAD. 2. d) Zaproponuj sposób rozwiązania problemu. Chodzi o odwrotność podatku Pigou, czyli o „subsydium Pigou”. Do każdej sprzedanej porcji produktu państwo powinno dopłacać producentowi 2. 8 MODEL AD-AS I POLITYKA GOSPODARCZA 9 Zajmiemy się teraz modelem AD/AS jako narzędziem analizy polityki gospodarczej. Model ADAS opisuje wahania rzeczywistej produkcji, Y, wokół produkcji potencjalnej, Yp. Tym fluktuacjom towarzyszą zmiany poziomu BEZROBOCIA i tempa INFLACJI. 10 1. MODEL AD/AS. Oto znana nam z wykładu podstaw ekonomii graficzna wersja modelu AD/AS: P LAS SAS2 E2 B SAS1 E1 A AD2 AD1 0 Y YP 1. Linia zagregowanego popytu, AD, jest ujemnie nachylona. 2. Linia zagregowanej podaży krótkookresowej, SAS, jest dodatnio nachylona i płaska. 3. Linia zagregowanej podaży długookresowej, LAS, jest pionowa. 11 UJEMNIE NACHYLONE LINIE ZAGREGOWANEGO POPYTU, AD. P LAS E2 B E1 0 SAS 2 SAS1 A AD 2 AD1 YP Y 1. Zmiany średniego poziomu cen w gospodarce, P, zmieniają zagregowane wydatki, AEPL, poprzez EFEKT STOPY PROCENTOWEJ. 12 P LAS E2 B E1 0 SAS 2 SAS1 A AD 2 AD1 YP Y 2. Zmiany średniego poziomu cen, P, zmieniają zagregowane wydatki, AEPL, poprzez EFEKT MAJĄTKOWY. 13 P LAS E2 B E1 0 SAS 2 SAS1 A AD 2 AD1 YP Y 3. Zmiany średniego poziomu cen, P, zmieniają zagregowane wydatki, AEPL, poprzez wpływ na opłacalność eksportu, X, i importu, Z. 14 P AD1 AD AD2 0 Y POZYTYWNE MAKROEKONOMICZNE SZOKI POPYTOWE (np. ekspansywna polityka pieniężna banku centralnego) zwiększają zagregowane zapotrzebowanie na dobra finalne, AE, odpowiadające poszczególnym poziomom cen, P (zob. ADAD1). Odwrotny skutek mają SZOKI NEGATYWNE (np. spadek wydatków prywatnych inwestorów) (zob. ADAD2). 15 PŁASKIE LINIE ZAGREGOWANEJ PODAŻY KRÓTKOOKRESOWEJ, SAS. P LAS E2 B P* P1 0 E1 SAS 2 A SAS1 AD2 YP AD1 Y Y W krótkim okresie na zmiany zapotrzebowania firmy reagują raczej zmianą wielkości produkcji, a nie zmianą cen. PO PIERWSZE, nawet, gdy produkcja jest bliska potencjalnej, w krótkim okresie można ją zwiększyć, intensywnie eksploatując zasoby. 16 P LAS E2 B P* P1 0 E1 SAS 2 A SAS1 AD2 YP AD1 Y Y W krótkim okresie na zmiany zapotrzebowania firmy reagują raczej zmianą wielkości produkcji, a nie zmianą cen. PO DRUGIE, płace nominalne są „lepkie”, a w warunkach konkurencji „lepkość płac” powoduje „lepkość” cen. Przyczyną jest m. in. ten fakt, że umowy o pracę są długoterminowe i zdecentralizowane, a także „problem koordynacji”. 17 PIONOWA LINIA ZAGREGOWANEJ PODAŻY DŁUGOOKRESOWEJ, LAS. P LAS E2 B E1 0 SAS 2 SAS1 A AD 2 AD1 YP Y Kiedy wszystkie ceny, w tym ceny czynników produkcji, są doskonale „giętkie” (a tak jest w długim okresie!), na rynkach czynników panuje stale równowaga. 18 PIONOWA LINIA ZAGREGOWANEJ PODAŻY DŁUGOOKRESOWEJ, LAS. P LAS E2 B E1 0 SAS 2 SAS1 A AD 2 AD1 YP Y Kiedy wszystkie ceny, w tym ceny czynników produkcji, są doskonale „giętkie” (a tak jest w długim okresie!), na rynkach czynników panuje stale równowaga. W efekcie - przy danym położeniu linii popytu i podaży na rynkach czynników – rzeczywista produkcja, Y, równa się stałej produkcji potencjalnej, Yp (zakładam stałą produkcyjność czynników). 19 P LAS2 LAS LAS1 SAS2 SAS SAS1 0 YP SAS, LAS Ogólnie, przyczyną MAKROEKONOMICZNYCH SZOKÓW PODAŻOWYCH są w gospodarce wszystkie te zdarzenia, które powodują zmianę wielkości zagregowanej oferty dóbr, odpowiadającej poszczególnym poziomom cen w gospodarce. Ich graficzną ilustracją są przesunięcia linii zagregowanej podaży, SAS i (lub) LAS. 20 P LAS2 LAS LAS1 SAS2 SAS SAS1 0 YP SAS, LAS POZYTYWNEMU makroekonomicznemu SZOKOWI podażowemu odpowiada przesunięcie linii zagregowanej podaży w prawo. Np. skutkiem zawodowej aktywizacji kobiet jest przesunięcie linii LAS w prawo. 21 P LAS2 LAS LAS1 SAS2 SAS SAS1 0 YP SAS, LAS NEGATYWNEMU makroekonomicznemu SZOKOWI podażowemu odpowiada przesunięcie linii zagregowanej podaży (w lewo) w górę. Np. skutkiem wzrostu ceny ropy naftowej jest przesunięcie linii SAS w lewo (w górę). 22 2. RÓWNOWAGA MAKROEKONOMICZNA I JEJ ZAKŁÓCENIA MAKROEKONOMICZNĄ RÓWNOWAGĄ oznacza, że wydatki zagregowane, AEpl, są równe zagregowanej podaży, AS (krótkookresowej, SAS, lub długookresowej, LAS). Kiedy AEpl=SAS=LAS, istnieje jednocześnie równowaga krótkookresowa i długookresowa. P P* LAS E SAS AD 0 YP ADpl, AS 23 MAKROEKONOMICZNĄ RÓWNOWAGĄ oznacza, że wydatki zagregowane, AEpl, są równe zagregowanej podaży, AS (krótkookresowej, SAS, lub długookresowej, LAS). Kiedy AEpl=SAS=LAS, istnieje jednocześnie równowaga krótkookresowa i długookresowa. P P* LAS E SAS AD 0 YP ADpl, AS „Siły rynkowe” zapewniają makroekonomiczną równowagę w gospodarce. ZADANIE Używając oznaczeń z rysunku (np. E1AE0), pokaż MOŻLIWE krótkookresowe i długookresowe skutki tych zdarzeń: a) Wzrost wydatków państwa. b) Zwiększenie się ilości kapitału w przedsiębiorstwach. c) Znaczny wzrost PIT-u. d) Znaczny wzrost VAT-u. e) Wzrost zasiłków dla bezrobotnych. f) Powszechna komputeryzacja i spadek kosztów produkcji. g) „Uwłaszczenie”, czyli rozdanie ludziom majątku państwa (np. mieszkań komunalnych). P LAS P1 P0 0 B E1 SASB E0 SASA A AD2 AD1 YP Y ZADANIE Używając oznaczeń z rysunku (np. E1AE0), pokaż możliwe krótkookresowe i długookresowe skutki tych zdarzeń: a) Wzrost wydatków państwa. b) Zwiększenie się ilości kapitału w przedsiębiorstwach. c) Znaczny wzrost PIT-u. d) Znaczny wzrost VAT-u. e) Wzrost zasiłków dla bezrobotnych. f) Powszechna komputeryzacja i spadek kosztów produkcji. g) „Uwłaszczenie”, czyli rozdanie ludziom majątku państwa (np. mieszkań komunalnych). P LAS P1 P0 0 a) E0AE1. B E1 SASB E0 SASA A AD2 AD1 YP Y ZADANIE Używając oznaczeń z rysunku (np. E1AE0), pokaż możliwe krótkookresowe i długookresowe skutki tych zdarzeń: a) Wzrost wydatków państwa. b) Zwiększenie się ilości kapitału w przedsiębiorstwach. c) Znaczny wzrost PIT-u. d) Znaczny wzrost VAT-u. e) Wzrost zasiłków dla bezrobotnych. f) Powszechna komputeryzacja i spadek kosztów produkcji. g) „Uwłaszczenie”, czyli rozdanie ludziom majątku państwa (np. mieszkań komunalnych). P P1 P0 LAS LAS1 B E1 SASB E0 SASA A AD2 AD1 a) E0AE1. 0 Y YP b) E1A. Zwiększa się produkcyjność pracy. Linia LAS przesuwa się w prawo. Jednak punktem równowagi krótkookresowej pozostaje E1. W długim okresie bezrobocie wymusza spadek płac nominalnych i cen. Linia SASB zajmuje położenie SASA. Wzrost wydatków zapewnia odbudowanie równowagi rynków. ZADANIE Używając oznaczeń z rysunku (np. E1AE0), pokaż możliwe krótkookresowe i długookresowe skutki tych zdarzeń: a) Wzrost wydatków państwa. b) Zwiększenie się ilości kapitału w przedsiębiorstwach. c) Znaczny wzrost PIT-u. d) Znaczny wzrost VAT-u. e) Wzrost zasiłków dla bezrobotnych. f) Powszechna komputeryzacja i spadek kosztów produkcji. g) „Uwłaszczenie”, czyli rozdanie ludziom majątku państwa (np. mieszkań komunalnych). P LAS P1 P0 B E1 SASB E0 SASA A AD2 AD1 a) E0AE1. 0 b) Y YP E1A. Zwiększa się produkcyjność pracy. Linia LAS przesuwa się w prawo. Jednak punktem równowagi krótkookresowej pozostaje E1. W długim okresie bezrobocie wymusza spadek płac nominalnych i cen. Linia SASB zajmuje położenie SASA. Wzrost wydatków zapewnia odbudowanie równowagi rynków. c) E1BE0. Zakładam, że wzrost podatku nie wpływa na podaż pracy. ZADANIE Używając oznaczeń z rysunku (np. E1AE0), pokaż możliwe krótkookresowe i długookresowe skutki tych zdarzeń: a) Wzrost wydatków państwa. b) Zwiększenie się ilości kapitału w przedsiębiorstwach. c) Znaczny wzrost PIT-u. d) Znaczny wzrost VAT-u. e) Wzrost zasiłków dla bezrobotnych. f) Powszechna komputeryzacja i spadek kosztów produkcji. g) „Uwłaszczenie”, czyli rozdanie ludziom majątku państwa (np. mieszkań komunalnych). P LAS P1 P0 B E1 SASB E0 SASA A AD2 AD1 a) E0AE1. 0 Y YP b) E1A. Zwiększa się produkcyjność pracy. Linia LAS przesuwa się w prawo. Jednak punktem równowagi krótkookresowej pozostaje E1. W długim okresie bezrobocie wymusza spadek płac nominalnych i cen. Linia SASB zajmuje położenie SASA. Wzrost wydatków zapewnia odbudowanie równowagi rynków. c) E1BE0. Zakładam, że wzrost podatku nie wpływa na podaż pracy. d) Np.: E0BE0 lub E0BE1. ZADANIE Używając oznaczeń z rysunku (np. E1AE0), pokaż możliwe krótkookresowe i długookresowe skutki tych zdarzeń: a) Wzrost wydatków państwa. b) Zwiększenie się ilości kapitału w przedsiębiorstwach. c) Znaczny wzrost PIT-u. d) Znaczny wzrost VAT-u. e) Wzrost zasiłków dla bezrobotnych. f) Powszechna komputeryzacja i spadek kosztów produkcji. g) „Uwłaszczenie”, czyli rozdanie ludziom majątku państwa (np. mieszkań komunalnych). P P1 P0 LAS1 B LAS E1 SASB E0 SASA A AD2 AD1 a) E0AE1. 0 Y b) YP E1A. Zwiększa się produkcyjność pracy. Linia LAS przesuwa się w prawo. Jednak punktem równowagi krótkookresowej pozostaje E1. W długim okresie bezrobocie wymusza spadek płac nominalnych i cen. Linia SASB zajmuje położenie SASA. Wzrost wydatków zapewnia odbudowanie równowagi rynków. c) E1BE0. Zakładam, że wzrost podatku nie wpływa na podaż pracy. d) Np.: E0BE0 lub E0BE1. e) E0B. Naturalne bezrobocie zwiększa się, maleje produkcja potencjalna. LAS przesuwa się w lewo; jednak punktem równowagi krótkookresowej pozostaje E0. W długim okresie niedobór rąk do pracy powoduje wzrost płac nominalnych i cen. Spadek zagregowanych wydatków zapewnia odbudowanie równowagi na rynkach. ZADANIE Używając oznaczeń z rysunku (np. E1AE0), pokaż możliwe krótkookresowe i długookresowe skutki tych zdarzeń: a) Wzrost wydatków państwa. b) Zwiększenie się ilości kapitału w przedsiębiorstwach. c) Znaczny wzrost PIT-u. d) Znaczny wzrost VAT-u. e) Wzrost zasiłków dla bezrobotnych. f) Powszechna komputeryzacja i spadek kosztów produkcji. g) „Uwłaszczenie”, czyli rozdanie ludziom majątku państwa (np. mieszkań komunalnych). P LAS P1 P0 0 B E1 SASB E0 SASA A AD2 AD1 Y YP f) Np.: E1AE1. Spadek kosztów produkcji sprawia, że linia SASB przesuwa się w dół do położenia SASA. To jest pozytywny makroekonomiczny szok podażowy. Ceny obniżają się, na rynku pracy pojawia się brak rąk do pracy. Wzrost płac i cen powoduje, że w długim okresie gospodarka powraca do punktu E1. ZADANIE Używając oznaczeń z rysunku (np. E1AE0), pokaż możliwe krótkookresowe i długookresowe skutki tych zdarzeń: a) Wzrost wydatków państwa. b) Zwiększenie się ilości kapitału w przedsiębiorstwach. c) Znaczny wzrost PIT-u. d) Znaczny wzrost VAT-u. e) Wzrost zasiłków dla bezrobotnych. f) Powszechna komputeryzacja i spadek kosztów produkcji. g) „Uwłaszczenie”, czyli rozdanie ludziom majątku państwa (np. mieszkań komunalnych). P LAS P1 P0 0 B E1 SASB E0 SASA A AD2 AD1 Y YP f) Np.: E1AE1. Spadek kosztów produkcji sprawia, że linia SASB przesuwa się w dół do położenia SASA. To jest pozytywny makroekonomiczny szok podażowy. Ceny obniżają się, na rynku pracy pojawia się brak rąk do pracy. Wzrost płac i cen powoduje, że w długim okresie gospodarka powraca do punktu E1. g) E0AE1. Efekt majątkowy jest tu przyczyną pozytywnego makroekonomicznego szoku popytowego. ZADANIE 32 1. Co ma zrobić bank centralny: a) Ceny ropy silnie spadły (załóż, że celem jest stabilizacja produkcji na poziomie potencjalnym i zwalczanie inflacji). b) Związki wymusiły wysokie podwyżki płac (celem jest zahamowanie inflacji). c) W obliczu recesji i nadwyżki budżetu rząd prowadzi ekspansywną politykę fiskalną (władzy monetarnej zależy na ograniczeniu bezrobocia). d) Rząd prowadzi restrykcyjną politykę fiskalną (bank centralny chce przyśpieszyć wzrost gospodarczy). Zilustruj te sytuacje rysunkami. ZADANIE 33 1. Co ma zrobić bank centralny: a) Ceny ropy silnie spadły (załóż, że celem jest stabilizacja produkcji na poziomie potencjalnym i zwalczanie inflacji). b) Związki wymusiły wysokie podwyżki płac (celem jest zahamowanie inflacji). c) W obliczu recesji i nadwyżki budżetu rząd prowadzi ekspansywną politykę fiskalną (władzy monetarnej zależy na ograniczeniu bezrobocia). d) Rząd prowadzi restrykcyjną politykę fiskalną (bank centralny chce przyśpieszyć wzrost gospodarczy). Zilustruj tę sytuacje rysunkami. a) Skutki pozytywnego makroekonomicznego szoku podażowego skompensuje restrykcyjna polityka pieniężna. Efektem będzie powrót rzeczywistej produkcji do wielkości potencjalnej i – spadek cen (zob. rysunek). P LAS E1 SAS1 SAS 2 A E2 0 YP AD Y ZADANIE 34 1. Co ma zrobić bank centralny: a) Ceny ropy silnie spadły (załóż, że celem jest stabilizacja produkcji na poziomie potencjalnym i zwalczanie inflacji). b) Związki wymusiły wysokie podwyżki płac (celem jest zahamowanie inflacji). c) W obliczu recesji i nadwyżki budżetu rząd prowadzi ekspansywną politykę fiskalną (władzy monetarnej zależy na ograniczeniu bezrobocia). d) Rząd prowadzi restrykcyjną politykę fiskalną (bank centralny chce przyśpieszyć wzrost gospodarczy). Zilustruj te sytuacje rysunkami. a) Skutki pozytywnego makroekonomicznego szoku podażowego skompensuje restrykcyjna polityka pieniężna. Efektem będzie powrót rzeczywistej produkcji do wielkości potencjalnej i – spadek cen (zob. rysunek). b) By skompensować ten negatywny makroekonomiczny szok podażowy bank centralny powinien prowadzić neutralną lub restrykcyjną politykę pieniężną. P LAS E1 SAS1 SAS 2 A E2 0 AD YP Y LAS E2 SAS2 P A E1 SAS 1 AD 0 YP Y ZADANIE 35 1. Co ma zrobić bank centralny: a) Ceny ropy silnie spadły (załóż, że celem jest stabilizacja produkcji na poziomie potencjalnym i zwalczanie inflacji). b) Związki wymusiły wysokie podwyżki płac (celem jest zahamowanie inflacji). c) W obliczu recesji i nadwyżki budżetu rząd prowadzi ekspansywną politykę fiskalną (władzy monetarnej zależy na ograniczeniu bezrobocia). d) Rząd prowadzi restrykcyjną politykę fiskalną (bank centralny chce przyśpieszyć wzrost gospodarczy). Zilustruj te sytuacje rysunkami. a) Skutki pozytywnego makroekonomicznego szoku podażowego skompensuje restrykcyjna polityka pieniężna. Efektem będzie powrót rzeczywistej produkcji do wielkości potencjalnej i – spadek cen (zob. rysunek). P LAS E1 SAS1 SAS 2 A E2 0 AD YP Y LAS E2 SAS2 P b) By skompensować ten negatywny makroekonomiczny szok podażowy bank centralny powinien prowadzić neutralną lub restrykcyjną politykę pieniężną. A SAS 1 AD 0 c) Potrzebna jest neutralna lub ekspansywna polityka pieniężna banku centralnego. E1 YP P LAS E2 E1 • A 0 Y SAS1 AD AD’ Y YP ZADANIE 1. Co ma zrobić bank centralny: a) Ceny ropy silnie spadły (załóż, że celem jest stabilizacja produkcji na poziomie potencjalnym i zwalczanie inflacji). b) Związki wymusiły wysokie podwyżki płac (celem jest zahamowanie inflacji). c) W obliczu recesji i nadwyżki budżetu rząd prowadzi ekspansywną politykę fiskalną (władzy monetarnej zależy na ograniczeniu bezrobocia). d) Rząd prowadzi restrykcyjną politykę fiskalną (bank centralny chce przyśpieszyć wzrost gospodarczy). Zilustruj te sytuacje rysunkami. a) Skutki pozytywnego makroekonomicznego szoku podażowego skompensuje restrykcyjna polityka pieniężna. Efektem będzie powrót rzeczywistej produkcji do wielkości potencjalnej i – spadek cen (zob. rysunek). P LAS E1 SAS1 SAS 2 A E2 0 AD YP Y LAS E2 SAS2 P b) By skompensować ten negatywny makroekonomiczny szok podażowy bank centralny powinien prowadzić neutralną lub restrykcyjną politykę pieniężną. A YP P E1 0 P SAS1 AD AD’ Y YP LAS E2 E1 • A 0 Y LAS E2 • A d) Być może, bank centralny powinien zdecydować się na ekspansywną politykę pieniężną. Niezależnie od efektów krótkookresowych skutkiem takiej policy mix będzie obniżka stóp procentowych, która sprzyja inwestycjom i wzrostowi gospodarczemu. SAS 1 AD 0 c) Potrzebna jest neutralna lub ekspansywna polityka pieniężna banku centralnego. E1 SAS1 AD AD’ Y YP 37 4. PRZYKŁADY ANALIZY GOSPODARKI ZA POMOCĄ MODELU AD/AS Oto jedna z głównych idei „ekonomistów podażowych” (ang. supply side economics): Wysokie podatki osłabiają materialną motywację do efektywnego gospodarowania, zmniejszając płace i zyski, co zniechęca ludzi do pracy, oszczędzania, inwestowania i wdrażania innowacji. W efekcie podatki hamują wzrost produkcji potencjalnej, Yp. 38 CZĘŚĆ zwolenników tzw. ekonomii podażowej sądzi/sądziła, że obniżka podatków tak znacznie zwiększy zagregowaną podaż, że w efekcie wpływy budżetu z opodatkowania raczej SIĘ ZWIĘKSZĄ, NIE ZMALEJĄ (np.: „krzywa Laffera”). 39 KRZYWA LAFFERA Kiedy przeciętna stopa opodatkowania, , wynosi 0, podatkowe dochody budżetu też są równe 0 (zob. rysunek). (Przecież podatek nie jest pobierany). Kiedy przeciętna stopa opodatkowania, , wynosi 100%, znowu wynoszą one 0. (Nikt nie chce pracować, kiedy państwo zabiera wszystkie owoce pracy). Linia na rysunku to KRZYWA LAFFERA, która ukazuje zależność wpływów do budżetu i wysokości przeciętnej stopy opodatkowania. Krzywa Laffera Wpływy do budżetu 0 100% 40 Krzywa Laffera Wpływy do budżetu A B 0 A * B Obniżenie podatków spowoduje silny wzrost produkcji i dochodów, a więc podstawy opodatkowania. Nawet przy niższych stawkach podatków wywoła to wzrost dochodów budżetu. Produkcja się zwiększy, ponieważ: 1. Obniżenie podatków sprawi, że ludziom będzie się opłacać więcej pracować. (Przecież państwo zostawi im większą część owoców pracy). (Wzrosną nakłady pracy w gospodarce). 41 Krzywa Laffera Wpływy do budżetu A B 0 A * B Obniżenie podatków spowoduje silny wzrost produkcji i dochodów, a więc podstawy opodatkowania. Nawet przy niższych stawkach podatków wywoła to wzrost dochodów budżetu. Produkcja się zwiększy, ponieważ: 2. Sektor prywatny efektywniej wykorzysta zasoby uwolnione przez – zmuszony obniżką podatków do zmniejszenia wydatków - sektor publiczny. (Wzrośnie produkcyjność pracy w gospodarce). 42 A zatem, CZĘŚĆ zwolenników ekonomii podażowej sądzi/sądziła, że obniżka podatków tak znacznie zwiększy zagregowaną podaż, że w efekcie wpływy budżetu z opodatkowania raczej się zwiększą, a nie zmaleją. (np.: „krzywa Laffera”). Jak piszą Dornbusch, Fischer, Startz: „Nawet polityczni sojusznicy tych zwolenników ekonomii podażowej (np. George Bush (ojciec) nim został prezydentem) nazywają ten (skądinąd bardzo popularny w Polsce – B.Cz.) pogląd «EKONOMIĄ VOODOO»”A --------------------------------------------------------------------------------------------A Zob. R. Dornbusch, S. Fischer i R. Startz: Macroeconomics, McGraw-Hill 2003, s. 106-7. Czy obniżenie podatków zwiększa podaż pracy w gospodarce? 43 WIELKA BRYTANIA: „(...) rząd Margaret Thatcher zapoczątkował realizację wielkiego programu obniżek podatków (...). Realna wartość ulg i odliczeń zmniejszających podstawę opodatkowania dochodów osobistych wzrosła o 25%. Podstawowa stopa podatku dochodowego została obniżona z 33% do 25%, zaś stopa najwyższa – z 83% do 40%. (...). Wyniki (...) ocenił C. V. Brown w pracy The 1988 Tax Cuts, Work Incentives and Revenue, „Fiscal Studies” 1988. Brown stwierdził, że znaczne zwiększenie ulg podatkowych spowodowało wzrost podaży pracy o mniej niż pół procenta. Obniżenie podstawowej stopy podatku dochodowego nie miało na podaż pracy żadnego zauważalnego wpływu. Drastyczna obniżka krańcowej stopy podatku płaconego (...) w niewielkim stopniu pobudziła wzrost oferowanej przez nich (pracowników – B. Cz.) podaży pracy.” (D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, Makroekonomia 2003, PWE, Warszawa, s. 224). 44 STANY ZJEDNOCZONE: W latach 1981-1983 (za prezydentury Ronalda Reagana) próbowano wykorzystać recepty radykalnych zwolenników ekonomii podażowej (np. Arthura Laffera). Np. w USA krańcowa stopa opodatkowania podatkiem dochodowym spadła z 50% do 28%). Wynikiem był – przede wszystkim - wielki deficyt budżetowy. 45 W USA skutkiem obniżki podatków okazał się znaczny wzrost zagregowanego popytu, AD, jednak produkcja i dochody (a zatem również podstawa opodatkowania) wzrosły umiarkowanie. Stało się to przyczyną dużego deficytu budżetowego. Pojawiła się inflacja. (Zob. rysunek). P LAS LAS1 E2 E1 AD 2 E 0 Yp Yp1 AD 1 Y 46 Zgodnie z modelem AD/AS „zarządzanie popytem” jest – jak wiadomo - skuteczne jedynie krótkookresowo. Po szoku popytowym w długim okresie produkcja powraca do wielkości potencjalnej. Nic dziwnego, że od „zarządzania popytem” i polityki stabilizacyjnej wielu ekonomistów woli „podażowe” instrumenty polityki gospodarczej. Jednak – inaczej niż zwolennicy ekonomii voodoo - nie wierząc w twierdzenia o ich nadzwyczajnej skuteczności - ekonomiści ci obok obniżania podatków zalecają jednoczesne zmniejszanie wydatków państwa. Ich zdaniem, w efekcie takiej polityki gospodarczej wpływy z podatków zmniejszyłyby się, lecz zmalałyby również wydatki państwa, a więc łączny wpływ tych zdarzeń na deficyt budżetowy okazałby się neutralny. 47 „W efekcie takiej polityki gospodarczej wpływy z podatków zmniejszyłyby się, lecz zmalałyby również wydatki państwa, a więc łączny wpływ tych zdarzeń na deficyt budżetowy okazałby się neutralny”. Oto obraz takiej sytuacji: P LAS LAS1 E1 E AD 2 AD 1 0 Yp Yp1 Y MODEL AD/AS W DZIAŁANIU; Cd... 48 Oto zachowanie gospodarki amerykańskiej po 1970 r. opisane za pomocą modelu AD/AS. Na rysunku wzrostowi produkcji odpowiadają przesunięcia długookresowej linii podaży, LAS. W latach 90. były one nieco większe niż w latach 70. XX w. Natomiast linia zagregowanego popytu, AD, wędrowała szybciej w górę w latach 70., co było przyczyną względnie wysokiej inflacji... Długookresowe zmiany zagregowanego popytu i podaży (USA) Za: R. Dornbusch, S. Fischer, R. Startz, Macroeconomics, s. 108. 49 50 Studium to zostało napisane przez dr. Bogusława Czarnego ze Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie ----------------------------------------------------------------------------------------------------------- „Wahaniami koniunktury nazywamy spowodowane makroekonomicznymi szokami popytowymi i podażowymi odchylenia rzeczywistej wielkości produkcji od poziomu produkcji potencjalnej i towarzyszace im zmiany poziomu cen i bezrobocia.Wahania koniunkturalne można opisać za pomocą modelu AD/AS.” B. Czarny, Podstawy ekonomii, Warszawa 2011. „ZWIĘKSZY SIĘ PRODUKCJA, ZMALEJE BEZROBOCIE.”„NIEPRAWDA! WZROŚNIE INFLACJA.” © 2009 by Bogusław Czarny -----------------------------------------------------------------------------------------------------------Warszawa, listopad 2009 51 W 2001 r. poglądy, co do pożądanego kształtu polskiej polityki gospodarczej były skrajnie zróżnicowane. Niektórzy przeciwnicy ekspansywnej polityki gospodarczej twierdzili, że jej skutkiem będzie głównie wzrost cen, czyli inflacja. Natomiast niektórzy jej zwolennicy byli zdania, że popyt w Polsce jest zbyt mały i - w zasadzie - spowoduje ona jedynie przyśpieszenie wzrostu gospodarczego i spadek bezrobocia... * „Nasze tempo wzrostu gospodarczego jest najniższe od ośmiu lat, tymczasem realne stopy procentowe rosną i trzeci rok są najwyższe na świecie. (...) Rada Polityki Pieniężnej (...) konsekwentnie ignoruje spustoszenie, jakie w całym organizmie gospodarczym czynią wysokie ponad miarę stopy procentowe. (...) RPP – niezależnie, czy uzna, że jest do tego czy nie – na politykę wzrostu gospodarczego wpływa. Teoretycznie można nie zwracać na to uwagi. (...) Wówczas recesja gospodarcza traktowana jest jako drugorzędny koszt osiągania ambitnych wskaźników obniżania inflacji. Odwrotnie, niż chce społeczeństwo. (...) Ludzie stają się biedniejsi i coraz dramatyczniej szukają pracy. Jeśli więc RPP ma (nadal – B.Cz.) walczyć z inflacją (...), to wniosek nasuwa się jeden – trzeba walczyć z RPP.” [Prof. Andrzej Sopoćko, szef Zespołu Budżetu i Finansów SLD, Fatalne skutki podwyżki stóp procentowych, w: Rzeczpospolita z 14 kwietnia 2001 r.] „Znaczna obniżka stóp procentowych jest koniecznym warunkiem ponownego ożywienia w gospodarce (...). Zmiany struktury popytu można tez dokonać przez zasadniczy wzrost wydatków publicznych na inwestycje (...) generujące produkcję krajową – przede wszystkim w infrastrukturze transportu i budownictwie mieszkaniowym. Jak to sfinansować? Od dawna twierdzę, że trzeba powrócić do niewielkiego (2 – 3 proc.) podatku importowego. Taki podatek przyniósłby nie tylko środki na sfinansowanie wspomnianych, projektów, ale też osłabiłby presję na import. Zwrot polityki makroekonomicznej (...) powinien otworzyć nową politykę gospodarczą. Trzeba się na to zdecydować, mimo że obniżka stóp i podjęcie wspomnianych działań nie ułatwi zmniejszenia inflacji. Ale nie widać powodów, by miał nastąpić jej ponowny wzrost (...). Jest wysokie bezrobocie i dużo niewykorzystanego majątku. Na osłabienie importu krajowi producenci powinni zareagować wzrostem produkcji. (...) 52 „Jarosław Bauc należy do tych, którzy wątpliwości nie mają. Mówi: ‘gdy słyszę, jakie recepty proponuje się na zwalczanie bezrobocia, chwytam się za głowę. To myślenie tkwiące korzeniami w teoriach Johna Maynarda Keynesa. To są bzdury’. Jednak różne nurty keynesizmu pozostają wpływowe, a żaden minister finansów nie powinien ich arogancko odrzucać.” [Ryszard Bugaj, Smutny finał pewnej ortodoksji, w: Rzeczpospolita z 18 sierpnia 2001 r.] * „Cały wywód szefa Zespołu Budżetu i Finansów SLD sprowadza się do jednego: »my, społeczeństwo« chcemy szybszego wzrostu gospodarczego, niższego bezrobocia, nie przeszkadza nam wyższa inflacja (...). W (...) gospodarce zawsze znacznie łatwiej jest stymulować wzrost manipulując przy globalnym popycie (...) niż skoncentrować się na zmianach propodażowych (reforma rynku pracy, reforma fiskalna, reforma finansow publicznych, demonopolizacja, prywatyzacja). (...) Nie ma się więc co dziwić, że ludzie, dla których większy deficyt i niższe stopy są remedium na bolączki polskiej gospodarki, chcą nas wpuścić w beznadziejnie zamulony kanał stymulacji fiskalnej i monetarnej, mającej rewitalizować wzrost. (...) [Janusz Jankowiak, główny ekonomista grupy BRE Banku, Recepta na murowane kłopoty, w: Rzeczpospolita z 21 kwietnia 2001 r.] „Ciągle (...) są ludzie, którzy wierzą, że – drukując pieniądze i zadłużając skarb państwa - można z Polski uczynić Kanadę. (...) Może przestaniemy wierzyć w znachorskie recepty, wedle których, wydając rosnące kwoty z budżetu na coraz to nowe - rzekomo niezbędne – potrzeby, »kreujemy dodatkowy popyt«. Być może nie będzie można już – poza miejscami specjalnie wydzielonymi - ogłaszać, że deficyt »nakręca koniunkturę«. Niewykluczone także, że RPP przestanie być chłopcem do bicia, a postulat »uzgadniania polityki pieniężnej i fiskalnej« nie będzie eufemizmem oznaczającym, iż Rada ma obniżać stopy na każde skinienie rządu. Być może także zrobimy to, co dawno należało zrobić. Zaczniemy przestrzegać Konstytucji RP zezwalającej na uchwalanie nowych ustaw jedynie przy wskazaniu źródła ich finansowania. Przeprowadzimy reformę finansów publicznych przywracającą społeczną kontrolę nad nimi. Naprawdę, a nie tylko na pokaz, szukać zaczniemy oszczędności zarówno w wydatkach sztywnych, jak i bieżących kosztach administracji i sfery budżetowej. 53 Czy tak się stanie? Tego nie wiem. Ale też zachowania tych osób, które - na wszelki wypadek - gromadzą sól, a oszczędności trzymają w dolarach ulokowanych w skarpecie, wcale nie uważam za nieracjonalne.” [Michał Zieliński, Szok i podaż Kaszpirowskich, w: Rzeczpospolita z 3 października 2001 r.] A teraz... ODPOWIEDZ NA NASTĘPUJĄCE PYTANIA1: 1. Zinterpretuj opinię Sopoćki. a) Na rysunku z modelem AD/AS wskaż punkt, odpowiadający stanowi polskiej gospodarki - jego zdaniem – istniejącemu na przełomie XX w. i XXI w. b) Co – według niego - było przyczyną takiego stanu gospodarki? 2. Jakich skutków poluźnienia polityki pieniężnej i budżetowej spodziewa się Bugaj w tej sytuacji? Dlaczego? Pokaż te skutki na rysunku, który powstał przed chwilą. 3. A teraz za pomocą modelu AD/AS przedstaw poglądy Jankowiaka i Zielińskiego. a) Na stosownym rysunku wskaż punkt, odpowiadający stanowi polskiej gospodarki – ich zdaniem – istniejącemu na przełomie XX w. i XXI w. b) Na rysunku z modelem AD/AS scenariusz zdarzeń usprawiedliwiający Jankowiaka i Zielińskiego zaniepokojenie możliwością wzrostu tempa inflacji. 4. a) Co w zamian proponuje Jankowiak, który nie akceptuje polityki zachwalanej przez Sopoćkę i Bugaja i przestrzega przed niekontrolowanym wzrostem tempa inflacji? b) Na rysunku pokaż skutki „zmian propodażowych”, o których wspomina Jankowiak. c) Po kolei opisz wpływ tych „zmian propodażowych” na wielkość produkcji potencjalnej w gospodarce. ----------------------------------------Analizujemy wybrane fragmenty poglądów cytowanych autorów. Celem jest nie rozstrzygnięcie ich sporu, lecz jego opisaniew celach dydaktycznych. 1Uwaga! DLA NAUCZYCIELA: 54 1. Zinterpretuj opinię Sopoćki. a) Na rysunku z modelem AD/AS wskaż punkt, odpowiadający stanowi polskiej gospodarki - jego zdaniem – istniejącemu na przełomie XX w. i XXI w. 55 1. Zinterpretuj opinię Sopoćki. a) Na rysunku z modelem AD/AS wskaż punkt, odpowiadający stanowi polskiej gospodarki - jego zdaniem – istniejącemu na przełomie XX w. i XXI w. Sopoćko uważa, że zagregowany popyt w gospodarce jest za mały, i rzeczywista produkcja, Y, jest o wiele mniejsza od produkcji potencjalnej, YP. Jego zdaniem na rysunku gospodarka znajduje się początkowo w punkcie A, a nie w punkcie E1. P LAS P2 P1 E2 SAS2 E1 SAS1 A 0 Y AD1 AD0 YP Y 56 1. Zinterpretuj opinię Sopoćki. a) Na rysunku z modelem AD/AS wskaż punkt, odpowiadający stanowi polskiej gospodarki - jego zdaniem – istniejącemu na przełomie XX w. i XXI w. Sopoćko uważa, że zagregowany popyt w gospodarce jest za mały, i rzeczywista produkcja, Y, jest o wiele mniejsza od produkcji potencjalnej, YP. Jego zdaniem na rysunku gospodarka znajduje się początkowo w punkcie A, a nie w punkcie E1. P LAS P2 P1 E2 SAS2 E1 SAS1 A 0 Y AD1 AD0 YP Y b) Co – według niego - było przyczyną takiego stanu gospodarki? 57 1. Zinterpretuj opinię Sopoćki. a) Na rysunku z modelem AD/AS wskaż punkt, odpowiadający stanowi polskiej gospodarki - jego zdaniem – istniejącemu na przełomie XX w. i XXI w. Sopoćko uważa, że zagregowany popyt w gospodarce jest za mały, i rzeczywista produkcja, Y, jest o wiele mniejsza od produkcji potencjalnej, YP. Jego zdaniem na rysunku gospodarka znajduje się początkowo w punkcie A, a nie w punkcie E1. P LAS P2 P1 E2 SAS2 E1 SAS1 A 0 Y AD1 AD0 YP Y b) Co – według niego - było przyczyną takiego stanu gospodarki? Zdaniem Sopoćki przyczyną była przede wszystkim bardzo restrykcyjna polityka pieniężna Narodowego Banku Polskiego [bardzo wysokie („najwyższe na świecie”) stopy procentowe]. 58 2. Jakich skutków poluźnienia polityki pieniężnej i budżetowej spodziewa się Bugaj w tej sytuacji? Dlaczego? Pokaż te skutki na rysunku, który powstał przed chwilą. 59 2. Jakich skutków poluźnienia polityki pieniężnej i budżetowej spodziewa się Bugaj w tej sytuacji? Dlaczego? Pokaż te skutki na rysunku, który powstał przed chwilą. P LAS P2 P1 E2 SAS2 E1 SAS1 A 0 Y AD1 AD0 YP Y Bugaj sądzi, że ekspansywna polityka pieniężna i budżetowa doprowadzą do wzrostu zagregowanego popytu. Linia AD z położenia AD0 przesunie się wtedy do położenia AD1. W efekcie rzeczywista produkcja, Y, stopniowo zwiększy się do poziomu odpowiadającego produkcji potencjalnej, YP. Argumentując, Bugaj wskazuje na istnienie w Polsce niewykorzystanych możliwości produkcyjnych („Jest wysokie bezrobocie i dużo niewykorzystanego majątku.”). Zdaniem Bugaja w takiej sytuacji zwiększenie zagregowanego popytu nie spowoduje znacznej presji na wzrost cen czynników produkcji (np. płac). 60 3. A teraz za pomocą modelu AD/AS przedstaw poglądy Jankowiaka i Zielińskiego. a) Na stosownym rysunku wskaż punkt, odpowiadający stanowi polskiej gospodarki – ich zdaniem – istniejącemu na przełomie XX w. i XXI w. 61 3. A teraz za pomocą modelu AD/AS przedstaw poglądy Jankowiaka i Zielińskiego. a) Na stosownym rysunku wskaż punkt, odpowiadający stanowi polskiej gospodarki – ich zdaniem – istniejącemu na przełomie XX w. i XXI w. P LAS P2 P1 E2 SAS2 E1 SAS1 AD2 AD1 0 YP Y Szukany punkt leży w okolicy punktu E1. Teza o niewykorzystanych zdolnościach produkcyjnych polskiej gospodarki nie jest oczywista. Na przykład, wielu polskich ekonomistow sądzi, że – mimo wysokiego bezrobocia – przy istniejącym prawie pracy i kosztach pracy zatrudnienie dodatkowych pracowników wcale nie jest dla przedsiębiorstw łatwe. 62 3. A teraz za pomocą modelu AD/AS przedstaw poglądy Jankowiaka i Zielińskiego. b) Na rysunku z modelem AD/AS scenariusz zdarzeń usprawiedliwiający Janowiaka i Zielińskiego zaniepokojenie możliwością wzrostu tempa inflacji. 3. 63 A teraz za pomocą modelu AD/AS przedstaw poglądy Jankowiaka i Zielińskiego. b) Na rysunku z modelem AD/AS scenariusz zdarzeń usprawiedliwiający Janowiaka i Zielińskiego zaniepokojenie możliwością wzrostu tempa inflacji. P LAS P2 P1 E2 SAS2 E1 SAS1 A AD2 AD1 0 YP Y Przeciwnicy „zarządzania popytem” są zdania, że ekspansywna polityka budżetowa i pieniężna spowodują klasyczny pozytywny makroekonomiczny szok popytowy. Ich zdaniem po krótkotrwałym wzroście produkcji PKB powróci do początkowej wielkości i dojdzie do przyśpieszenia inflacji. Przyczyną będzie odchylenie się rzeczywistej wielkości produkcji od wielkości produkcji potencjalnej i spowodowana nim presja na wzrost cen czynników produkcji (np. pracy). W efekcie w długim okresie jedynym skutkiem ekspanssywnej polityki budżetowej okaże się znaczny wzrost cen. Na rysunku z punktu E1 gospodarka przesunie się początkowo do punktu A, następnie zaś do punktu E2. 64 4. a) Co w zamian proponuje Jankowiak, który nie akceptuje polityki zachwalanej przez Sopoćkę i Bugaja i przestrzega przed niekontrolowanym wzrostem tempa inflacji? 65 4. a) Co w zamian proponuje Jankowiak, który nie akceptuje polityki zachwalanej przez Sopoćkę i Bugaja i przestrzega przed niekontrolowanym wzrostem tempa inflacji? Jankowiak proponuje, aby „skoncentrować się na zmianach propodażowych (reforma rynku pracy, reforma fiskalna, reforma finansów publicznych, demonopolizacja, prywatyzacja)”. 66 4. a) Co w zamian proponuje Jankowiak, który nie akceptuje polityki zachwalanej przez Sopoćkę i Bugaja i przestrzega przed niekontrolowanym wzrostem tempa inflacji? Jankowiak proponuje, aby „skoncentrować się na zmianach propodażowych (reforma rynku pracy, reforma fiskalna, reforma finansow publicznych, demonopolizacja, prywatyzacja)”. b) Na rysunku pokaż skutki „zmian propodażowych”, o których wspomina Jankowiak. 67 4. a) Co w zamian proponuje Jankowiak, który nie akceptuje polityki zachwalanej przez Sopoćkę i Bugaja i przestrzega przed niekontrolowanym wzrostem tempa inflacji? Jankowiak proponuje, aby „skoncentrować się na zmianach propodażowych (reforma rynku pracy, reforma fiskalna, reforma finansów publicznych, demonopolizacja, prywatyzacja)”. b) Na rysunku pokaż skutki „zmian propodażowych”, o których wspomina Jankowiak. Ogólnie, chodzi o działania, których skutkiem jest zwiększenie się produkcji potencjalnej, YP. Na rysunku powodują one przesunięcie się długookresowej linii zagregowanej podaży, LAS, z położenia LAS1 do położenia LAS2. P LAS LAS1 AD P2 SAS1 P1 0 SAS2 E1 E2 YP YP ’ Y Jak pamiętamy, zgodnie z logiką modelu AD/AS nie tylko w krótkim, lecz także w długim okresie doszłoby wtedy do wzrostu produkcji i spadku bezrobocia. W dodatku zahamowaniu uległaby inflacja. 68 4. a) Co w zamian proponuje Jankowiak, który nie akceptuje polityki zachwalanej przez Sopoćkę i Bugaja i przestrzega przed niekontrolowanym wzrostem tempa inflacji? Jankowiak proponuje, aby „skoncentrować się na zmianach propodażowych (REFORMA RYNKU PRACY, REFORMA FISKALNA, REFORMA FINANSÓW PUBLICZNYCH, DEMONOPOLIZACJA, PRYWATYZACJA)”. b) Na rysunku pokaż skutki „zmian propodażowych”, o których wspomina Jankowiak. Ogólnie, chodzi o działania, których skutkiem jest zwiększenie się produkcji potencjalnej, YP. Na rysunku powodują one przesunięcie się długookresowej linii zagregowanej podaży, LAS, z położenia LAS1 do położenia LAS2. P LAS LAS1 AD P2 SAS1 P1 0 SAS2 E1 E2 YP YP ’ Y Jak pamiętamy, zgodnie z logiką modelu AD/AS nie tylko w krótkim, lecz także w długim okresie doszłoby wtedy do wzrostu produkcji i spadku bezrobocia. W dodatku zahamowaniu uległaby inflacja. c) Po kolei opisz wpływ tych „zmian propodażowych” na wielkość produkcji potencjalnej w gospodarce. 69 4. a) Co w zamian proponuje Jankowiak, który nie akceptuje polityki zachwalanej przez Sopoćkę i Bugaja i przestrzega przed niekontrolowanym wzrostem tempa inflacji? P LAS LAS1 AD P2 SAS1 P1 0 SAS2 E1 E2 YP YP ’ Y c) Po kolei opisz wpływ tych „zmian propodażowych”na wielkość produkcji potencjalnej w gospodarce. Oto niektóre z oddziaływań: PO PIERWSZE, reforma rynku pracy ułatwi firmom zatrudnianie pracowników. Wzrost liczby zatrudnionych podniesie produkcję potencjalną, YP. 70 4. a) Co w zamian proponuje Jankowiak, który nie akceptuje polityki zachwalanej przez Sopoćkę i Bugaja i przestrzega przed niekontrolowanym wzrostem tempa inflacji? P LAS LAS1 AD P2 SAS1 P1 0 SAS2 E1 E2 YP YP ’ Y c) Po kolei opisz wpływ tych „zmian propodażowych” na wielkość produkcji potencjalnej w gospodarce. Oto niektóre z oddziaływań: PO PIERWSZE, reforma rynku pracy ułatwi firmom zatrudnianie pracowników. Wzrost liczby zatrudnionych podniesie produkcję potencjalną, YP. PO DRUGIE, reformy fiskalna i finansów publicznych ułatwią ograniczenie deficytu budżetowego, a przez to zmniejszą skalę „wypierania” i umożliwią bardziej ekspansywną politykę pieniężną. Sprzyja to prywatnym inwestycjom (I), zwiększającym ilość kapitału rzeczowego w gospodarce. W dodatku dzięki reformom budżetu państwu łatwiej jest wygospodarować środki na rozbudowę infrastruktury (np. drogi) (G), co również pobudzi prywatne inwestycje. 71 4. a) Co w zamian proponuje Jankowiak, który nie akceptuje polityki zachwalanej przez Sopoćkę i Bugaja i przestrzega przed niekontrolowanym wzrostem tempa inflacji? P LAS LAS1 AD P2 SAS1 P1 0 SAS2 E1 E2 YP YP ’ Y c) Po kolei opisz wpływ tych „zmian propodażowych”na wielkość produkcji potencjalnej w gospodarce. Oto niektóre z oddziaływań: PO PIERWSZE, reforma rynku pracy ułatwi firmom zatrudnianie pracowników. Wzrost liczby zatrudnionych podniesie produkcję potencjalną, YP. PO DRUGIE, reformy fiskalna i finansów publicznych ułatwią ograniczenie deficytu budżetowego, a przez to zmniejszą skalę „wypierania” i umożliwią bardziej ekspansywną politykę pieniężną. Sprzyja to prywatnym inwestycjom (I), zwiększającym ilość kapitału rzeczowego w gospodarce. W dodatku dzięki reformom budżetu państwu łatwiej jest wygospodarować środki na rozbudowę infrastruktury (np. drogi) (G), co również pobudzi prywatne inwestycje. PO TRZECIE, demonopolizacja wzmaga konkurencję w gospodarce, a - jak pamiętamy – gałąź zmonopolizowana „produkuje mniej i sprzedaje drożej” w porównaniu z gałęzią, w której panuje konkurencja. 72 4. a) Co w zamian proponuje Jankowiak, który nie akceptuje polityki zachwalanej przez Sopoćkę i Bugaja i przestrzega przed niekontrolowanym wzrostem tempa inflacji? P LAS LAS1 AD P2 SAS1 P1 0 SAS2 E1 E2 YP YP ’ Y c) Po kolei opisz wpływ tych „zmian propodażowych”na wielkość produkcji potencjalnej w gospodarce. Oto niektóre z oddziaływań: PO PIERWSZE, reforma rynku pracy ułatwi firmom zatrudnianie pracowników. Wzrost liczby zatrudnionych podniesie produkcję potencjalną, YP. PO DRUGIE, reformy fiskalna i finansów publicznych ułatwią ograniczenie deficytu budżetowego, a przez to zmniejszą „wypieranie” i umożliwią bardziej ekspansywną politykę pieniężną. Sprzyja to prywatnym inwestycjom (I), zwiększającym ilość kapitału rzeczowego w gospodarce. W dodatku dzięki reformom budżetu państwu łatwiej jest wygospodarować środki na rozbudowę infrastruktury (np. drogi) (G), co również pobudzi prywatne inwestycje. PO TRZECIE, demonopolizacja wzmaga konkurencję w gospodarce, a - jak pamiętamy – gałąź zmonopolizowana „produkuje mniej i sprzedaje drożej” w porównaniu z gałęzią, w której panuje konkurencja. PO CZWARTE, w długim okresie prywatyzacja zwiększa efektywność gospodarowania, co także przyczynia się do wzrostu produkcji potencjalnej.
