bezkręgowce małże pajęczaki owady skorupiaki
advertisement
KONSUMENT I - RZĘDU PRODUCENT ZWIĄZKI NIEORGANICZNE KONSUMENT II - RZĘDU REDUCENCI saprobionty, saprofity (bakterie, grzyby, pierwotniaki) ZWIERZĘTA TO ORGANIZMY CUDZOŻYWNE ( HETEROTROFY ) BIOFAGI SAPROBIONTY zjadają martwe szczątki zjadają inne organizmy Roślinożercy PASOŻYTY korzystają z substancji odżywczych żywiciela Saprofagi sarna zając owca krowa koń słoń dżdżownica żuk gnojowy rurecznik Mięsożercy Drapieżniki wilk lis lew orzeł kot Padlinożercy hiena sęp Wszystkożercy świnia dzik człowiek Wewnętrzne glista owsiki tasiemce włosień spiralny Zewnętrzne Wszy pchły pluskwy komary Każdy łańcuch rozpoczyna organizm przeprowadzający fotosyntezę lub martwy szczątek, a na końcu łańcucha są saprobionty skrzela uszy Płuca lądowych kręgowców i pęcherz pławny ryb to narządy HOMOLOGICZNE skrzydła ważki i skrzydła orła to narządy płetwy ryby i nogi żaby to narządy ANALOGICZNE HOMOLOGICZNE i ANALOGICZNE SKORUPIAKI OWADY STAWONOGI GĄBKI PAJĘCZAKI JAMOCHŁONY ROBAKI MIĘCZAKI GŁOWONOGI MAŁŻE PIERŚCIENICE ŚLIMAKI WODNE LĄDOWE PŁAZY RYBY skrzela blaszkowate płuca workowate a u kijanki skrzela GADY PTAKI SSAKI STAŁOCIEPLNE płuca gąbczaste płuca z workami powietrznymi płuca pęcherzykowate zwierzę zwierzę zwierzę bezkręgowiec kręgowiec stawonóg ptak pingwin pszczoła owad bezkręgowiec pierścienica dżdżownica zwierzę zwierzę kręgowiec ssak wieloryb kręgowiec ptak kiwi kręgowiec ssak bóbr zwierzę zwierzę bezkręgowiec kręgowiec płaz zwierzę bezkręgowiec mięczak jamochłon małż przydacznia salamandra ukwiał zwierzę kręgowiec zwierzę gad bezkręgowiec stawonóg zwierzę, kręgowiec, ssak, żyrafa jaszczurka zwierzę, kręgowiec, ptak, bąkojad owad motyl zwierzę zwierzę kręgowiec zwierzę bezkręgowiec bezkręgowiec stawonóg ryba owad pławikonik jamochłon meduza biedronka roślina zwierzę kręgowiec zwierzę gad kręgowiec płaz żaba okrytonasienna żółw dzbanecznik PASOŻYTY WEWNĘTRZNE TASIEMCE, OWSIKI, GLISTA, WŁOSIEŃ SPIRALNY Aby mieć energię do pracy i innych czynności życiowych paliwo biologiczne – glukoza jest w mitochondriach komórkowych, a spaliny - CO2 i H2O są usuwane na zewnątrz glukoza + tlen → dwutlenek węgla + woda Gdy tlen dotrze do komórki, wnika do mitochondrium i jest zużywany do utlenienia glukozy pochodzącej z pokarmów Węglowodanowych. glukoza + tlen → woda + dwutlenek węgla + energia Energia ta jest magazynowana i zużywana na potrzeby organizmu (czynności życiowe) workowate płuca płazów gąbczaste płuca gadów pęcherzykowate płuca ssaków płuca ptaków z dodatkowymi workami powietrznymi gąbki jamochłony robaki pierścienice nie mają układu oddechowego i pobierają tlen całą powierzchnią małże ślimaki wodne skorupiaki głowonogi skrzela pierzaste ryby pobierają tlen skrzelami skrzela blaszkowate owady mają tchawki są to cienkościenne rurki wewnątrz ich ciała, które mają otwory wylotowe na powierzchni ciała pajęczaki mają płucotchawki są to kieszonki z pofałdowaniami wewnątrz ROZMNAŻANIE : fragment osobnika macierzystego odradza się w nowy organizm BEZPŁCIOWE za pomocą komórek ciała jednego osobnika lub za pomocą gamet (plemników i komórek jajowych), które łączą się podczas zapłodnienia nowy organizm rozwija się z niezapłodnionego jaja organizm macierzysty rozrasta się organizm potomny jest taki sam jak macierzysty PŁCIOWE organizm potomny różni się od macierzystego, ponieważ jest kombinacją genów obojga rodziców ZWIERZĘTA to organizmy przeważnie ROZDZIELNOPŁCIOWE (samiec i samica to oddzielne organizmy) DYMORFIZM PŁCIOWY OBOJNACTWO dotyczy pasożytów wewnętrznych oraz zwierząt osiadłych i mało ruchliwych – tasiemców, które same się zapładniają, a także pierścienic, ślimaków i małży, u których dochodzi do zapłodnienia krzyżowego. ZAPŁODNIENIE WEWNĘTRZNE ZEWNĘTRZNE przeważnie u zwierząt pierwotnie przystosowanych do życia na lądzie przeważnie u zwierząt pierwotnie przystosowanych do życia w wodzie JAJORODNOŚĆ potomek substancje odżywcze czerpie z żółtka i rozwija się poza organizmem matki (gady i ptaki mają ściśle określony czas i warunki termiczne inkubacji jaj) ŻYWORODNOŚĆ rozwijający się potomek substancje odżywcze czerpie z żółtka tylko na początku, a później pobiera je z organizmu matki, wewnątrz którego się rozwija ZWIERZĘTA KRĘGOWE ze względu na stopień ochrony jaj dzielimy na: BEZOWODNIOWCE OWODNIOWCE RYBY I PŁAZY ich jaja mają śluzowatą otoczkę i przebywają w wodzie GADY, PTAKI I SSAKI ich jaja są chronione przed wysuszeniem za pomocą owodni i skorupek: wapiennych lub skórzastych PROSTY (bezpośredni) ROZWÓJ ZŁOŻONY (pośredni) jajo zygota zarodek osobnik dorosły jajo → zygota → zarodek → larwa → osobnik dorosły z przeobrażeniem zupełnym (mucha, pszczoła, motyl) jajo – zygota – zarodek – larwa – poczwarka - dorosły SKORUPIAKI OWADY STAWONOGI GĄBKI PAJĘCZAKI JAMOCHŁONY ROBAKI MIĘCZAKI GŁOWONOGI MAŁŻE PIERŚCIENICE ŚLIMAKI Mogą przypominać rury, dzbany, nieregularne bryły. Mają szkielet wapienny, krzemionkowy lub rogowy. żyją na dnie oceanów i mórz osiągają od 1cm do 2m wysokości bywają pięknie ubarwione nie przemieszczają się ich komórki nie tworzą tkanek nie występuje u nich układ nerwowy ani komórki mięśniowe tworzą kolonie mają zdolność do regeneracji Są heterotrofami, odfiltrowują z wody drobny pokarm zwierzęcy oraz szczątki organizmów Oddychają tlenowo, całą powierzchnią ciała (tlen pobierają z wody) Rozmnażają się płciowo (są rozdzielnopłciowe lub hermafrodytami) lub bezpłciowo (pączkowanie, fragmentacja) Nie posiadają komórek czuciowych, ale nieznacznie reagują na bodźce Odtwarzają utracone fragmenty ciała wentylacja całą powierzchnią substancje trawione w jamie gębowej brak odbytu substancje krążą drogą dyfuzji i osmozy orzęsiona larwa gąbki pływa gdy larwa osiądzie rozwija się z niej postać dorosła • Są filtratorami czyli wchłaniają szczątki organiczne z wody. • Biorą udział w procesie tworzenia skał. • Są używane w jubilerstwie do szlifowania klejnotów. • Szkielety rogowe służą do celów higienicznych. • Są bioindykatorami, czyli wskaźnikami czystości wód • Są grupą rafotwórczą • Gąbka Tethya crypta mająca szkielet z uwagi na właściwości hamowania wzrostu komórek ssaków stanowiła przedmiot badań naukowców w leczeniu białaczki. występują głównie w wodach słonych to najprostsze tkankowe zwierzęta wodne mają ciało zbudowane z dwóch warstw komórek: ektodermy i endodermy mają promienistą symetrią ciała posiadają komórki parzydełkowe występują w postaci : • workowatego polipa (osiadłe) • lub dzwonowatej meduzy (wolno pływające) mają dużą zdolność regeneracji Forma słodkowodna Stułbia płowa • Postać polipa • Przyczepia się do podłoża za pomocą stopy • Wokół otworu gębowego od 6 – 12 ramion • Występują komórki parzydełkowe • Oddycha całą powierzchnią ciała • Rozmnaża się bezpłciowo (przez pączkowanie) • Odżywia się pierwotniakami, larwami owadów, pierścienicami • Parzydełkowce skałotwórcze • Postać polipa, kolonijne • Kolonie żyją kilkaset lat • Przytwierdzone do dna morskiego, głównie w strefie ciepłej i gorącej • Wytwarzają szkielet organiczny (wapienny lub mieszany) • Żywią się zooplanktonem, a większe chwytają skorupiaki, mięczaki i ryby • Polują za pomocą ramion i komórek parzydełkowych • Rozmnażają się przez pączkowanie, podział podłużny lub płciowo z zapłodnieniem zewnętrznym Gatunek występujący w zachodniej części Morza Śródziemnego i w Adriatyku na głębokości 10–100 m. Tworzy rozgałęzione, krzewiaste kolonie wysokości ok. 0,5 m. Szkielet kolonii okryty jest żywą tkanką zwykle czerwoną (także białą lub czarną). Wapienny szkielet ceniony jest jako surowiec w rzemiośle artystycznym od czasów starożytnych . Ukwiały są zwierzętami osiadłymi. Wszystkie żyją pojedynczo, ukwiał najczęściej przytwierdzone podeszwą (tarczą czepną) do podłoża. Są rozpowszechnione głównie w ciepłych morzach świata, Posiadają duże zdolności adaptacji do środowiska. Żywe ubarwienie zawdzięczają barwnikom karotenowym. Stichodactyla gigantea żyjący w symbiozie z błazenkami wentylacja całą powierzchnią substancje trawione w jamie gębowej brak odbytu substancje krążą drogą dyfuzji i osmozy parzydełka orzęsiona larwa pływa gdy larwa osiądzie rozwija się z niej postać dorosła Stanowią pokarm dla niektórych zwierząt. Żyją w symbiozie i komensalizmie ze skorupiakami i rybami. Ich kolonie są siedliskiem dla wielu morskich zwierząt. Są gospodarzami dla wielu pasożytów. Są materiałem na wyroby jubilerskie • Nazywane robakami płaskimi • Grzbietowo – brzusznie spłaszczone • Dwuboczna symetria ciała • Żyją w wodach słodkich i słonych, na ciele lub wewnątrz ciała żywiciela • Większość to pasożyty. Podział Przedstawiciele Tasiemce tasiemiec uzbrojony tasiemiec nieuzbrojony tasiemiec psi bruzdogłowiec szeroki Przywry motylica wątrobowa przywra krwi Wirki wypławek biały • narządy czepne (haczyki, przyssawki) • oddychanie beztlenowe • duża ilość składanych jaj • nie maja oczu i ubarwienia • brak układu pokarmowego • obojnactwo i samozapłodnieni, a także olbrzymia płodność • oskórek (kutykula), chroniący przed sokami trawiennymi • kształt ciała (spłaszczony grzbietowo-brzusznie, wydłużony) • Są pasożytami • Pobierają pokarm całą powierzchnią ciała • Oddychają beztlenowo (fermentacja) • Rozmnażanie płciowe (obojnactwo i samozapłodnienie) • Cykl życiowy ze zmianą żywiciela (żywiciel pośredni –świnia , żywiciel ostateczny człowiek) mątwik z cystą • • • • • • Mają wydłużony, obły kształt ciała Żyją w glebie, wodzie słodkiej i słonej Pasożyty wewnętrzne roślin, zwierząt i człowieka Samice są większe od samca Długość ciała od 0,2 mm do 1m Przedstawiciele: glista ludzka, włosień kręty, owsik ludzki Nicienie należą do zwierząt najbardziej odpornych na działanie niekorzystnych czynników zewnętrznych. Niektóre z nich są w stanie przetrwać nawet w żrącym kwasie octowym. Inne podczas suszy zapadają w stan anabiozy, czyli życia utajonego, który może trwać nawet kilkanaście lat. • Mają ciało pokryte worem skórno – mięśniowym • Wnętrze ciała wypełnia płyn nadający sprężystość i rozprowadzający substancje odżywcze • Układ pokarmowy drożny (otwór gębowy i odbyt) • Brak układu oddechowego i układu krążenia • Występuje układ nerwowy i wydalniczy • ODŻYWIANIE SIĘ pasożyty drapieżniki saprobionty • ODDYCHANIE tlenowe (wolno żyjące)- całą powierzchnią ciała beztlenowe (pasożyty) • ROZMNAŻANIE płciowe (rozdzielnopłciowość) ROBAKI PŁASKIE •tasiemce OBŁE ZARAŻENIE PRZEZ JEDZENIE MIĘSA Z ROBAKAMI ZARAŻENIE PRZEZ BRAK HIGIENY •włosień •glista •owsik •mątwik Wielkość ich ciała waha się od ułamków milimetra do 2m Nie mają szkieletu wewnętrznego Wydłużone, pokryte śluzem ciało, jest podzielone na części, zwane pierścieniami (segmentami) Mają przednią i tylną część ciała Krew krąży w układzie zamkniętym Pierścienice żyją w wodach i glebie Pierścienice są pokarmem dla zwierząt, a niektóre wieloszczety dla ludzi. Dżdżownica poprawia żyzność gleby poprzez jej spulchnianie, mieszanie i napowietrzanie. Pijawki produkują hirudynę (substancję zapobiegającą krzepnięciu krwi), która jest wykorzystywana w medycynie Są bioindykatorami (wskaźnikami) czystości wód. Czynności życiowe Odżywianie się Oddychanie Wieloszczety Pijawki pasożyty, drapieżniki saprobionty tlenowo, całą powierzchnią ciała Rozmnażanie rozdzielnopłciowość się Poruszanie się Skąposzczety pełza, pływa obojnactwo pełza pływa, kroczy Pijawka może jednorazowo wyssać tyle krwi, że ciężar jej ciała wzrośnie kilkakrotnie. Zapas krwi jest magazynowany w wolu- odcinku układu pokarmowego o specjalnej budowie. Krew z wola do żołądka przedostaje, a strawienie zmagazynowanej krwi zajmuje nawet kilka miesięcy. dżdżownica pijawka • Żyją głównie na lądzie • Są drapieżnikami lub pasożytami • Ciało składa się z głowotułowia i odwłoka • Mają jedną lub kilka par prostych oczu • 4 pary odnóży krocznych • Głównie zwierzęta wodne • Mają chitynowy pancerz utwardzony solami wapnia • Ich ciało składa się z głowotułowia i odwłoka • Mają czułki, oczy proste lub złożone z kilkunastu prostych oczek • Oddychają skrzelami wentylacja przez płucotchawki chityna w pancerzyku •głowotułów •odwłok 4 pary odnóży krocznych trawienie na zewnątrz ciała otwarty układ krwionośny wentylacja przez pierzaste skrzela •głowotułów •odwłok chityna w pancerzyku 5 par odnóży krocznych otwarty układ krwionośny wentylacja przez tchawki •głowa •tułów •odwłok •ewentualnie skrzydła chityna w pancerzyku 3 pary odnóży krocznych otwarty układ krwionośny Owady to najliczniejsza grupa zwierząt. Większość owadów ma zdolność latania. Zamieszkują wszystkie środowiska. Ciało składa się z głowy ,tułowia i odwłoka. Ciało pokrywa chitynowy oskórek. Oddychają tchawkami, są rozdzielnopłciowe. Na głowie mają jedną parę czułków, narządy gębowe i zazwyczaj duże oczy złożone. • Poruszają się za pomocą 3 par odnóży krocznych. • • • • • • • owad pajęczak skorupiak GŁOWOTUŁÓW GŁOWOTUŁÓW tułów odwłok odwłok odwłok otwarte naczynia krwionośne ostia – otwory w sercu CECHA SKORUPIAKI OWADY PAJĘCZAKI Środowisko życia ląd, wody słodkie i słone ląd, wody słodkie ląd, wody słodkie Odżywianie się drapieżniki, pasożyty, padlinożerne, roślinożerne drapieżniki, pasożyty, saprobionty, roślinożerne drapieżniki, pasożyty Oddychanie • skrzela • tchawki • cała powierzchnia ciała (małe skorupiaki) Rozmnażanie się • rozdzielnopłciowe (rozwój zarodka z zapłodnionego jaja) • prtenogenetycznie (rozwój zarodka z niezapłodnionego jaja) – niektóre skorupiaki i owady APARATY GĘBOWE OWADÓW • płuca (płucotchawki) Rozwój prosty - forma młodociana różni skorupiaki się od dorosłej jedynie mniejszymi pajęczaki rozmiarami i niezdolnością do rozrodu Rozwój złożony ( z przeobrażeniem niezupełnym - A lub z z przeobrażeniem zupełnym - B) - forma młodociana różni się od dorosłej niezdolnością do rozrodu, wielkością, budową , a często też środowiskiem życia i sposobem odżywiania się Owady A świerszcze B motyle pszczoły osy chrząszcze Znieruchomiała larwa pszczoły przepoczwarza się Ciało pokryte śluzem Wyróżnia się głowę, nogę i worek trzewiowy okryty płaszczem W worku trzewiowym znajdują się narządy wewnętrzne Większość gatunków wytwarza wapienną muszlę Dobrze rozwinięty układ krwionośny i nerwowy Żyją w wodach morskich, słodkich i na lądzie Nie mają szkieletu wewnętrznego Dzielimy je na: ślimaki, małże, głowonogi Żyją na lądzie lub w wodzie Na głowie znajdują się czułki i oczy Oddychają płucami lub skrzelami Są rozdzielnopłciowe lub obojnacze Do poruszania służy im noga Są roślinożerne W jamie gębowej znajduje się tarka (rozcieranie i zdrapywanie pokarmu) Ciało okryte spiralnie zwiniętą muszlą ( u niektórych zredukowana) Żyją w wodzie, zagrzebane w piasku lub mule Ciało otoczone muszlą dwuklapową Noga służy im do rycia w piasku Dzięki specjalnej substancji mogą przyczepiać się do podłoża Większość nie ma oczu Posiadają syfon wpustowy (wciąga wodę) i wypustowy (usuwa wodę) Skrzela służą do odcedzania pokarmu i wymiany gazowej Odżywiają się mikroskopijnymi organizmami i ich szczątkami Nalezą do nich: ośmiornice, mątwy oraz kałamarnice Drapieżne, sprawnie pływające zwierzęta morskie Duże oczy i silne rogowe szczęki, którymi rozszarpują zdobycz Noga przekształcona w długie, silne ramiona z przyssawkami. Macki są rozmieszczone dookoła otworu gębowego Muszla wielokomorowa zewnętrzna (łodzik) lub zredukowana wewnętrzna (kałamarnice) Zdolność zmiany barwy ciała Gruczoł czernidłowy – wydziela ciemną substancję przedsionek serca Komora serca S skrzela • • • • • CZYNNOŚĆ ŻYCIOWA ŚLIMAKI MAŁŻE Środowisko życia ląd, wody słodkie i słone wody słodkie i słone wody słone Odżywianie się roślinożerne, drapieżne, padlinożerne filtratory drapieżne Oddychanie płuca lub skrzela skrzela skrzela Rozmnażanie się płciowe rozdzielnopłciowe lub obojnaki płciowerozdzielnopłciowe lub obojnaki płciowerozdzielnopłciowe Poruszanie się pełzanie większość prowadzi osiadły tryb życia pływanie Są pokarmem dla zwierząt oraz człowieka Są bioindykatorami (wskaźnikami czystości) wód Wykorzystywane w jubilerstwie Niszczą urządzenia portowe i łodzie (świdrak okrętowy) Są szkodnikami upraw oraz hodowli np. ostryg i omółków GŁOWONOGI wentylacja przez skrzela lub płuca zewnętrzne węglan wapnia w muszli otwarty układ krwionośny wentylacja przez skrzela węglan wapnia w muszli otwarty układ krwionośny wentylacja przez skrzela węglan wapnia w muszli ukrytej w głowie zamknięty układ krwionośny wiąże się ze zmianami w środowisku życia (wodne lądowe) i sposobu odżywiania EWOLUCJA UKŁADU RUCHU ZWIERZĄT gąbki nie poruszają się robaki pierścienice mięczaki poruszają się kurcząc mięśnie jamochłony meduzy - poruszają się siłą odrzutu płynu wyrzucanego z jamy chłonąco – trawiącej stułbia – fika koziołki ukwiały – nie poruszają się pajęczaki owady poruszają się za pomocą 6 odnóży krocznych i skrzydeł poruszają się za pomocą 8 odnóży krocznych skorupiaki poruszają się za pomocą 10 odnóży krocznych Układ krążenia pierścienic Układ krążenia stawonogów, ślimaków i mięczaków otwarte naczynia krwionośne ostia – otwory w sercu Układ krążenia głowonogów przedsionek serca Komora serca S skrzela
