Rodzaje zachowań zwierząt uzasadniających odpowiedzialność z

RODZAJE ZACHOWAŃ
ZWIERZĄT
UZASADNIAJĄCYCH
ODPOWIEDZIALNOŚĆ
Z ART. 431 K.C.
tradycyjny
pogląd
zakłada,
że
odpowiedzialnością przewidzianą w art. 431 k.c. są
objęte wyłącznie szkody wyrządzone przez
zwierzę spontanicznie, z jego własnego popędu
 zgodnie z tym stanowiskiem art. 431 k.c. nie
dotyczy przypadków, w których zachowaniem
zwierzęcia kierował człowiek, np. ktoś poszczuł
psa
(wówczas
przede
wszystkim
odpowiedzialność z art. 415 lub 430 k.c.)

art. 431 k.c. przyjmuje się jednak jako podstawę
odpowiedzialności wtedy, gdy kierowane przez
człowieka zwierzę wyrządza szkodę reagując pod
wpływem strachu lub innego bodźca, a człowiek
nie zdołał go powstrzymać. Jako przykład
wskazuje się wyrządzenie szkody przez zwierzę
na smyczy nie dające się opanować przez
prowadzącego
(W. Czachórski)
 w literaturze brak uzasadnienia tego stanowiska;
być może dlatego, że jako tradycyjnie
przyjmowane, było jednomyślne


w nowszej literaturze P. Machnikowski i A.
Śmieja postulują ponowne przemyślenie
tej kwestii (w: red. A. Olejniczak, System Prawa Prywatnego, t.
6, Prawo zobowiązań – część ogólna,Warszawa 2009, s. 496 i nast.):

zdaniem tych autorów, określenie „wyrządzenie
szkody” użyte w art. 431 k.c. należałoby
rozumieć w sposób nienawiązujący do
zachowania żywej istoty. W konsekwencji
przepis ten nie odnosiłby się wyłącznie do
zachowań zwierzęcia sterowanych przez jego
układ nerwowy.
nie ma pewności, czy ratio legis art. 431 k.c. należy
rozumieć tak, jak w ujęciu tradycyjnym
 zagrożenie ze strony zwierzęcia może być
spowodowane nie tylko jego samodzielnością w
działaniu, ale również samym faktem, że jest ono
żywe (np. zwierzę jako nosiciel innych żywych
organizmów); nie wszystkie zagrożenia ze strony
zwierzęcia wiążą się z nieprzewidywalnością jego
działania, a nawet z jego mobilnością

autorzy ci podkreślają, że art. 431 § 1 k.c. nie
wymaga, by wina wyrażała się w zaniedbaniu
nadzoru;
„mówi po prostu o winie i na tym koniec”
 z
założenia, że domniemanym motywem
ustawodawcy mogła być chęć obciążenia
odpowiedzialnością osób sprawujących nadzór
nad zwierzęciem, nie wynika, że odpowiedzialność
ta ogranicza się do przypadków zaniedbania
nadzoru i nie odnosi się do innych nagannych
zachowań, w szczególności umyślnych

przychylenie się do dominującego stanowiska
może prowadzić do rezultatów niesłusznych z
obiektywnego punktu widzenia:
gdy chowający zwierzę umyślnie pokierował nim,
wyłączenie zastosowania art. 431 k.c. na rzecz art.
415 k.c. oznacza mniej korzystny dla
poszkodowanego rozkład ciężaru dowodu

tradycyjna wykładnia art. 431 k.c. skutkująca
odrzuceniem tego przepisu jako podstawy
odpowiedzialności
może
prowadzić
do
pogorszenia sytuacji poszkodowanego także
przez zmianę osoby zobowiązanej do
naprawienia szkody
np. właściciel psa powierzył swojemu 17-letniemu
synowi,
dojrzałemu
i
zrównoważonemu,
wyprowadzenie psa na spacer, a syn podczas
gwałtownej sprzeczki z kolegą poszczuł psa na
tego kolegę

Konkluzje wskazanych autorów:
1) nie należy przyjmować a priori ścieśniającej
wykładni art. 431 § 1 k.c.; kwestia powinna zostać
do pewnego stopnia otwarta, umożliwiając
sprawiedliwe
rozstrzygnięcie
przypadków
nietypowych czy granicznych
2) nie należy ograniczać zakresu zastosowania art.
431 k.c. tylko do tych zachowań, które są
specyficzne dla zwierząt w ogóle lub też dla danego
ich gatunku
3) nie należy ograniczać zakresu zastosowania art.
431 k.c. tylko do aktywnych zachowań zwierząt,
wyłączając jego zastosowanie wtedy, gdy zwierzę
jest bierne
