tutaj

ZWIERZĘTA
Parzydełkowce
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
W wodach słonych i słodkich,
Mają promienistą symetrię ciała
Występują w dwóch postaciach: osiadły polip i wolnopływająca meduza
Komórki parzydełkowe na czułkach do obrony i zdobywania pokarmu,
Drapieżne
Rozmnażają się płciowo (wytwarzają gamety) i bezpłciowo (podział poprzeczny polipa, pączkowanie)
Należy tu chełbia modra, stułbia, koralowce (tworzą kolonie polipów połączonych ze sobą, tworzą rafy
koralowe)
Płazińce
Spłaszczone grzbieto – brzusznie, mają dwuboczną symetrię ciała. W ich budowie można wyróżnić część przednią i
tylną.
a) Tasiemce
a. Pasożyty, dorosłe osobniki żyją w przewodzie pokarmowym kręgowców.
b. Budowa: główka, szyjka, członowane ciało. Bliżej główki znajdują cię człony niedojrzałe.
c. Przystosowanie do pasożytnictwa: pokrycie ciała odporne na działanie soków trawiennych, brak
układu pokarmowego – pochłania pokarm całą powierzchnią ciała, oddychają beztlenowo, na główce
przyssawki lub haczyki, silnie rozwinięty układ rozrodczy, duża ilość jaj, obojnactwo
d. Tasiemiec uzbrojony (żywicielem pośrednim jest świnia), tasiemiec nieuzbrojony (żywicielem
pośrednim jest krowa), bruzdogłowiec szeroki, tasiemiec psi
e. Powodują chorobę – tasiemczycę, zakażenie przez zjedzenie mięsa z wągrami
b) Wirki
a. Wolnożyjące w zbiornikach wodnych
b. Drapieżne
c. Obojnaki, rozwój prosty
d. Na głowie oczy
e. Układ pokarmowy ze ślepo zakończonym jelitem
f. Wypławek biały, wypławek czarny
Nicienie
a) Pasożyty, saprotrofy, mogą żyć w glebie i wodzie
b) Wydłużone, obły kształt, w przekroju przypomina koło, rozdzielnopłciowe, samice większe od samców
c) Układ pokarmowy z odbytem, silnie rozwinięty układ rozrodczy, brak układu oddechowego, wymiana gazowa
całą powierzchnią ciała
d) Glista ludzka (zakażenie przez połknięcie z wodą lub pokarmem mikrolarwy) – choroba to glistnica, owsiki
(bytują w jelicie cienkim i grubym, zakażenie przez połknięcie jaj na rękach) – choroba to owsica, włosień
kręty (zakażenie przez zjedzenie larw – wągrów znajdujących się w mięsie, choroba to włośnica).
e) Nicienie glebowe są saprotrofami
Pierścienice
Ciało pokryte śluzem, podzielone jest na części (segmenty, metamery). Wyróżniamy odcinek głowowy, tułowiowy i
odbytowy. Krew krąży w układzie zamkniętym, brak serca, układ pokarmowy: otwór gębowy, gardziel, przełyk
żołądek, jelito
a) Skąposzczety – dżdżownica
a.
b.
c.
d.
e.
Żyje w glebie, jest saprotrofem,
Na segmentach szczecinki, służące do poruszania się,
Ciało pokryte śluzem, który ułatwia poruszanie i wymianę gazową,
Narządem zmysłu są komórki światłoczułe
Obojnaki, rozwój prosty, zapłodnienie krzyżowe (wymieniają się plemnikami, miejscem połączenia
dwóch osobników jest siodełko)
f. Rola: przyczyniają się do spulchniania ziemi, drążąc kanały polepszają rozprowadzanie powietrza i
wody w glebie, przyczyniają się do tworzenia próchnicy
b) Wieloszczety – nereida
a. Organizmy wodne, na odcinku głowowym są oczy, czułki i wąsy (zmysł dotyku i węchu),, na odcinku
tułowiowym parapodia służące do wymiany gazowej (wąs grzbietowy – skrzela) i do poruszania
b. Rozdzielnopłciowe, drapieżne
c) Pijawki – pijawka lekarska, pijawka rybia
a. Pasożyty, żywią się krwią,
b. Na odcinku głowowych przyssawka, na dnie której jest otwór gębowy ze szczękami, na odcinku
odbytowym druga przyssawka, służą one do poruszania,
c. W przewodzie pokarmowym – w wolu, gromadzi krew
d. Narząd zmysłu – oczy, brak układu oddechowego, wymiana gazowa całą powierzchnią ciała.
Mięczaki
Ciało zbudowane z głowy, nogi i worka trzewiowego, najczęściej okryte muszlą. Muszla powstaje jako wytwór
płaszcza (fałd skórny pokrywający worek trzewiowy). Zbudowana z węglanu wapnia lub chityny. Jest szkieletem
zewnętrznym, stanowi miejsce przyczepu mięśni. Wewnątrz wora trzewiowego są narządy wewnętrzne. Układ
krwionośny otwarty, pojawia się serce
a) Ślimaki
a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
b) Małże
a.
b.
c.
d.
e.
f.
Wodne lub lądowe, muszla zwinięta spiralnie
Na głowie czułki i oczy
Oddychają płucami lub skrzelami
Roślinożerne (na języku posiadają tarkę, którą ścierają roślinę) lub drapieżne
Rozdzielnopłciowe lub obojnaki
Do poruszania służy noga, posiada ona gruczoły śluzowe, produkujące śluz, który ułatwia poruszanie
Ślimak winniczek, ślinik, pomrów, zatoczek,
Wodne,
Muszla dwuklapowa
Osiadłe
Ciało zbudowane z nogi i wora trzewiowego
Wymiana gazowa przez skrzela
Są filtratorami, odfiltrowują z wody zawiesinę pokarmową, która osiada na skrzelach i jest kierowana
do układu pokarmowego
g. Omułki, racicznica, perłopławy
c) Głowonogi
a. Morskie, drapieżne
b. Na głowie oczy i silne rogowe szczęki, którymi rozszarpuje zdobycz,
c. Noga przekształcona w ramiona z mackami,
d. Muszla zredukowana, występuje chitynowa wewnętrzna blaszka
e. Poruszają się krocząc na ramionach lub wyrzucając wodę
f. Ośmiornice, łodzik , kalmary, kałamarnice
Stawonogi
a) Skorupiaki
a. Rak rzeczny, kiełż, kraby, langusta, rozwielitka (dafnia)
b. Zwierzęta wodne. Okryte chitynowym pancerzem utwardzonym solami wapnia (tzw. oskórek, który
zrzucany jest w procesie linienia.
c. Ciało zbudowane z głowotułowia i odwłoka, części odnóży połączone stawami
d. Na głowotułowiu oczy , dwie pary czułek, odnóża (u raka 5 par odnóży (1 para przekształcona w
szczypce, pozostałe służą do poruszania)), aparat gębowy. U raka na odwłoku odnóża odwłokowe
służące do przytrzymywania jaj, zakończony jest wachlarzem ułatwiającym pływanie.
e. Skrzela
b) Pajęczaki
a. Pająk krzyżak, świerzbowiec, kleszcze, kosarze, skorpiony (odwłok zakończony kolcem jadowym),
topik (polski pająk żyjący pod wodą)
b. Ciało składa się z głowotułowia i odwłoku
c. Na głowotułowiu oczy, aparat gębowy (odnóża gębowe to szczękoczułki i nogogłaszczki), 4 pary
odnóży krocznych. W odwłoku płucotchawki, kądziołki przędne.
d. Drapieżnie, pasożyty (świerzbowiec, kleszcz)
c) Owady
a. Mają głowę, tułów i odwłok. Ciało pokryte chitynowym oskórkiem.
b. Na głowie aparat gębowy (gryzący u chrząszczy, liżący u muchy, kłująco – ssący u komara, ssący u
motyla), oczy (złożone z wielu oczek prostych), czułki (zmysł dotyku i węchu)
c. Na tułowiu znajdują się skrzydła (dwie pary u motyli; jedna para u muchy; u chrząszczy pierwsza para
przekształcona w sztywne pokrywy, druga błoniasta). Trzy pary odnóży krocznych (pływne – pływak
żółtobrzeżek, skoczne – pasikonik, pchła, grzebne – turkuć podjadek)
d. Na odwłoku u pszczoły i osy żądło
e. Wymiana gazowa przez tchawki
f. Oko złożone z oczek prostych, powstający obraz jest mozaikowy, pole widzenia jest szerokie, widzą
kolory (pszczoła widzi w ultrafiolecie, motyle w podczerwieni)
g. Są rozdzielnopłciowe, rozwój złożony z przeobrażeniem niezupełnym (larwa podobna do osobnika
dorosłego, np. u pasikonika), lub z przeobrażeniem zupełnym (larwa niepodobna do osobnika
dorosłego, różni się wyglądem zewnętrznym, budową aparatu gębowego, rodzajem pobieranego
pokarmu, środowiskiem życia. Larwy: czerw muchy, gąsienica motyla, pędrak chrząszcza. Występuje
poczwarka).
h. Znaczenie: zapylanie kwiatów, rozsiewanie nasion, regulują liczebność zwierząt (owady drapieżne i
pasożytnicze), przyspieszają rozkład martwej materii organicznej, produkują miód, mleczko pszczele,
kit i wosk pszczeli, zbierają pyłek (propolis), jedwab. Szkodniki młynów (wołek zbożowy), szkodniki
upraw (stonka ziemniaczana, bielinek kapustnik), szkodniki sadów i lasów (owocówka jabłóweczka,
barczatka sosnówka). Żyją w symbiozie.
i. Mimetyzm – to upodabnianie się niektórych gatunków zwierząt do środowiska barwą, wzorem
ubarwienia, kształtem lub zachowaniem. Na przykład liściec dwuoki przypomina liść. Mimikra to
upodabnianie się bezbronnych gatunków zwierząt do gatunków mających przystosowania obronne,
np. motyl przeziernik osowiec przypomina szerszenia.
Ryby
a) Dzielimy je na chrzęstne (szkielet zbudowany z tkanki chrzęstnej, np. rekin, płaszczka) i kostne (szkielet
zbudowany z tkanki kostnej, np. śledź, tuńczyk, płoć, szczupak). Są zmiennocieplne.
b) Opływowy kształt ciała
c) Skóra posiada gruczoły śluzowe. Śluz zmniejsza tarcie, ułatwia pływanie. Pokryta łuskami ułożonymi
dachówkowato.
d) W skórze są liczne komórki barwnikowe. Barwa ciała jest przystosowaniem do otaczającego środowiska
e) Płetwy parzyste: piersiowe i brzuszne sterują ciałem i utrzymują jego równowagę. Pozwalają na pływanie do
przodu i do tyłu oraz zatrzymywanie się w toni wodnej. Płetwy nieparzyste – grzbietowa, ogonowa,
odbytowa – umożliwiają prawidłowe położenie ciała, ponadto płetwa ogonowa wraz z końcowym odcinkiem
ciała wyginającym się na boki jest narządem napędowym umożliwiającym ruch ciała do przodu.
f) Oczy są pozbawione powiek. U ryb jaskiniowych i niektórych głębinowych występują oczy zredukowane.
g) Linia boczna występuje po obu stronach ciała, tworzą ją ciałka zmysłowe położone w niewielkich
zagłębieniach przekazujące informacje o kierunku prądów wodnych,
h) Wymiana gazowa przez skrzela. U ryb kostnych przykryte są pokrywami skrzelowymi, u ryb chrzęstnych
prowadzą do nich szczeliny skrzelowe. Zbudowane są z listków i blaszek skrzelowych umieszczonych na
łukach skrzelowych. Są silnie ukrwione. U niektórych gatunków wymiana gazowa odbywa się przez skórę, np.
podskoczek mułowy (ryba żyjąca u wybrzeży Afryki), dzięki pobieraniu tlenu przez skórę może przebywać
poza wodą nawet kilka godzin.
i) Pęcherz pławny u ryb kostnych umożliwia utrzymanie równowagi. Wypełniony jest mieszaniną gazów (90%
azot, reszta to tlen i dwutlenek węgla). Gdy pęcherz rozszerza się wypełniając się gazami ciężar właściwy ryby
zmniejsza się. Gdy pęcherz maleje – ciężar ryby wzrasta i opadają one niżej. Brak jest go u ryb chrzęstnych,
dlatego muszą one pozostawać w ciągłym ruchu.
j) Szkielet: czaszka, kręgosłup (połączone są nieruchomo), szkielet płetw.
k) Rozmnażanie: rozdzielnopłciowe, zapłodnienie zewnętrzne (u większości), jajożyworodne (jaja rozwijają się w
ciele samicy, następnie młode wylęgają się w jej drogach rodnych z których wydostają się samodzielnie, np.
ryby chrzęstnoszkieletowe) . Okres godowy – tarło, miejsce składania jaj (ikry) to tarlisko. U nielicznych
opieka nad potomstwem: ciernik buduje gniazdko z roślin wodnych, pyszczaki noszą młode , pławikonik –
samce noszą ikrę i narybek w kieszeni lęgowej. Węgorze żyją w wodach słodkich, ale na tarło płyną do Morza
Sargassowego. Łososie dorosłe żyją w morzach, na rozród wracają do strumieni górskich.
l) Znaczenie: stanowią pokarm dla ludzi i zwierząt (mięso bogate w białko, żelazo fosfor, wapń i witaminy).
Dostarczają substancji leczniczych (tran), silnych trucizn (tetrodoksyna), kleju, skóry, paszy dla zwierząt. Są
wskaźnikami jakości wody.
Płazy
a) Organizmy wodno – lądowe, zmiennocieplne, drapieżne. W okresie zimowych popadają w stan hibernacji.
b) Skóra pokryta śluzem służy do wymiany gazowej i zmniejsza opór wody podczas pływania. Zawiera komórki
barwnikowe. U ropuch występują gruczoły jadowe.
c) Narządy zmysłów: oczy, ucho z błoną bębenkową
d) Dzielą się na bezogonowe (żaba trawna, ropucha szara, kumak górski, rzekotka drzewna), ogoniaste (traszka
zwyczajna (żyje w wodzie), salamandra plamista(żyje w wyżynnych i górskich lasach)), beznogie (marszczelce)
e) Przystosowanie żaby do życia na lądzie: dwie pary kończyn (tylne pięcio-, przednie czteropalczaste),w
przedramieniu i podudziu jedna kość, oczy z powiekami, workowate płuca, wilgotna skóra – umożliwia
oddychanie przez skórę, błona bębenkowa (element ucha obierający dźwięki z otoczenia), nozdrza
zewnętrzne. Skóra ma pory, przez które woda przenika do wnętrza organizmu – płazy nie muszą pić wody.
Przystosowanie żaby do życia w wodzie: opływowy kształt ciała, skóra pokryta śluzem, który zmniejsza tarcie,
palce kończyn tylnych są spięte błoną pławną, duże wypukłe oczy pozwalające obserwować powierzchnię
bez wynurzania się z wody, klapki na nozdrzach chronią przez przedostawaniem się wody do wnętrza
organizmu. U kijanek występują skrzela i ogon.
f) Rozmnażanie odbywa się w wodzie. Są jajorodne. Skrzek (jaja) znajdują się w galaretowatej osłonce. Kijanka
w początkowym stadium rozwoju oddycha skrzelami zewnętrznymi. Potem wyrastają jej tylne odnóża i
skrzela wewnętrzne. Pojawiają się kończyny przednie, skrzela zanikają, powstają płuca, zanika ogon. Pod
koniec metamorfozy opuszcza zbiornik.
g) Znaczenie: pożywienie dla człowieka i zwierząt, zjadają narybek w stawach rybnych, toksyny pozyskiwane z
gruczołów jadowych używane są do produkcji leków.
h) Dwa obiegi krwi. Serce zbudowane z dwóch przedsionków i jednej komory, w której miesza się krew
odtlenawana z utlenowaną.
Gady
a) Zmiennocieplne owodniowce, hibernują
b) Dzielą się na żółwie (brak zębów szczęki okryte rogowym dziobem), krokodyle (mają serce z pełną przegrodą
międzykomorową), węże (brak kończyn i mostka, powieki zrośnięte, przeźroczyste, niektóre posiadają zęby
jadowe), jaszczurki (mogą odrzucać ogon)
c) Wytwarzają błony płodowe umożliwiające rozmnażanie się oraz rozwój zarodka na lądzie. Owodnia tworzy
zamkniętą komorę wypełnioną płynem, która chroni zarodek przez wyschnięciem. W omoczni gromadzą się
wytworzone przez zarodek zbędne produkty przemiany materii. Kosmówka ułatwia zarodkowi wymianę
gazową oraz chroni go przed niekorzystnymi czynnikami środowiska. Zarodek odżywia się, korzystając ze
składników pokarmowych zawartych w pęcherzyku żółtkowym.
d) Skóra jest grupa, pokryta suchym stwardniałym naskórkiem. Zapobiega on przed wysychaniem. Naskórek
tworzy rogowe łuski lub tarczki. U żółwi tarczki zrastają się i tworzą pancerz. Stary naskórek jest zrzucany
podczas linienia.
e) Wymiana gazowa przez płuca, wentylacja płuc wspomagana jest przez ruchy klatki piersiowej.
f) Dwa obiegi krwi. Serce z dwóch przedsionków i jednej komory z niepełną przegrodą (wyjątek krokodyle)
g) Oczy z powiekami, dobrze rozwinięty zmysł słuchu (wyjątek żółwie i węże), węch i dotyk.
h) Rozdzielnopłciowe, zapłodnienie zewnętrzne, jaja składane na lądzie. U krokodyli opieka nad potomstwem.
i) Gatunki polskie żółw błotny, jaszczurka zwinka, zaskroniec, padalec, żmija zygzakowata, wąż Eskulapa
Ptaki
a) Stałocieplne, owodniowce
b) Serce zbudowane z dwóch przedsionków i dwóch komór,
c) Przystosowanie do lotu: ciało pokryte piórami (puchowe, okrywowe, lotki, sterówki. Zbudowane z dudki,
stosiny i chorągiewki – która jest zbudowana z nachodzących na siebie promieni z haczykami). Szkielet jest
lekki, mała ażurowa czaszka, kości pneumatyczne, brak zębów, zredukowana ilość kości palców dłoni,
grzebień mostka (miejsce przyczepu mięśni poruszających skrzydła, zrośnięte kręgi tułowia, kończyny
przednie przekształcone w skrzydła, silnie mięśnie piersiowe, brak pęcherza moczowego (ptaki wydalają
kałomocz, szkodliwe produkty przemiany materii są wydalane w postaci kryształków kwasu moczowego wraz
z kałem), gąbczaste płuca i worki powietrzne zapewniają stały dopływ tlenu zarówno w czasie wdechu jak i
wydechu (tzw. podwójne oddychanie), dobrze rozwinięty móżdżek.
d) Kształt kończyn tylnych zależy od sposobu poruszania. Cztery palce zakończone pazurami. Pazury ptaków
drapieżnych są zakrzywione w postać szponów, ptaki pływające mają między palcami rozpiętą błonę
ułatwiającą pływanie.
e) Narządy zmysłów: wzrok, słuch. Dobrze rozbudowana krtań pozwala na śpiew.
f) Skóra sucha pozbawiona gruczołów. Wyjątkiem jest gruczoł kuprowy u nasady ogona, produkuje wydzielinę
służącą do natłuszczania piór. Silnie rozwinięty u ptaków wodnych.
g) Kształt dzioba zależy od rodzaju pobieranego pokarmu.
h) Układ pokarmowy: jama gębowa, przełyk, wole (pokarm jest magazynowany i rozmiękczany), żołądek
(dwukomorowy: część gruczołowa zawiera gruczoły produkujące enzymy trawienne, część mięśniowa
zawiera kamienie rozcierające pokarm), jelito, kloaka.
i)
Rozmnażanie: są jajorodne, dymorfizm płciowy. Budowa jaja: skorupka wapienna, dwie błony pergaminowe,
komora powietrzna, białko, żółtko z tarczką zarodkową, skrętki białkowe. Ptaki dzielimy na gniazdowniki i
zagniazdowniki. Pasożytnictwo gniazdowe: kukułka.
Ssaki
a) Stałocieplne, owodniowce
b) Skóra pokryta włosami (sierścią), która pełni funkcję termoregulacyjną. Skóra zbudowana z naskórka i skóry
właściwej, która zawiera naczynia krwionośne, zakończenia nerwowe i gruczoły. Gruczoły potowe wydzielają
pot regulujący temperaturę ciała i usuwa mocznik. Gruczoły łojowe wydzielają łój, który natłuszcza skórę i
chroni przed wysychaniem. Pod skórą znajduje się tkanka tłuszczowa. U samic występują gruczoły mleczne
produkujące mleko w okresie po porodowym. Wytworami naskórka są kopyta, rogi, pazury.
c) Pęcherzykowate płuca.
d) Dwa obiegi krwi, serce z dwóch komór i dwóch przedsionków.
e) Narządy zmysłów: wzrok, węch, słuch, u nietoperzy echolokacja.
f) Zęby: siekacze, kły (brak u gryzoni), przedtrzonowa, trzonowe. U przeżuwaczy powierzchnia zębów płaska, u
drapieżników ostre. U krowy brak jest siekaczy i kłów w szczęce górnej.
g) Układ pokarmowy: jama gębowa, przełyk, żołądek, jelito. U przeżuwaczy żołądek czterokomorowy (żwacz,
czepiec, księgi, trawieniec), występują w nim pierwotniaki i bakterie (symbioza) ułatwiające trawienie
celulozy. U roślinożernych układ pokarmowy jest dłuższy niż u drapieżnych.
h) Żyworodne, dymorfizm płciowy.
Torbacze: ciąża krótka, młode rodzi się nagie ie ślepe, zaraz po porodzie wpełza do torby lęgowej na brzuchu
samicy, w której znajdują się ujścia gruczołów sutkowych. Pozostają tam do czasu, gdy będą samodzielne.
Należy tu kangur i koala.
Stekowce: należy tu kolczatka i dziobak, jest jajorodny, ale młode żywione są mlekiem. Samce mają kolce
jadowe umieszczone na tylnych kończynach. Nie mają zębów, szczęki chronione są rogowym dziobem. Brak
sutków. Gatunki endemiczne (występują tylko na ograniczonym obszarze).
Łożyskowce: wytwarza łożysko z kosmówki zarodka i błony śluzowej macicy. Należą tu:
*Walenie: brak kończyn tylnych, kończyna przednia oraz ogon przekształcone w płetwy, żyją w wodzie.
Należy tu płetwal błękitny
*Nietoperze: jedyne opanowały zdolność aktywnego lotu, prowadzą nocny tryb życia.