Stawonogi - Biologia.net.pl
advertisement
Stawonogi - skorupiaki, owady, pajęczaki, trylobity, wije - Biologia.net.pl Królestwo zwierząt (Animalia) Przegląd systematyczny zwierząt: Typ: Stawonogi Stawonogi - budowa: - Zwierzęta te cechuje symetria dwuboczna, metameria ciała. Segmenty ciała łączą się w większe odcinki, nazywane tagmami . Owady posiadają głowę, tułów i odwłok, a skorupiaki i pajęczaki – głowotułów i odwłok. Tagmy - są to odcinki ciała ( większe niż segmenty), z których zbudowane są stawonogi. - Ich nazwa pochodzi od stawów - połączeń między członowanymi odnóżami. - Występuje u nich mieszana jama ciała (miksocel, hemocel). Powstaje z połączenie blastocelu i celomy. - Ciało okryte jest jednowarstwowym nabłonkiem pochodzenia entodermalnego i grubą warstwą oskórka. Oskórek jest zbudowany z chityny i soli wapnia. Na powierzchni znajduje się pancerz oraz jego twory. Grubość pancerza jest różna. Wzrost ciała poprzedzony jest zrzuceniem pancerza, czyli linieniem. P ancerz pełni funkcje ochronne , chroniąc przed urazami mechanicznymi i wysychaniem. - Mięśnie występują pasmami, tworząc system zginaczy i prostowników. 1/7 Stawonogi - skorupiaki, owady, pajęczaki, trylobity, wije - Biologia.net.pl -- Serce Układ pokarmowy jelita. odbytowym. pokarmu Pokarm Niestrawione trawiony i pajęczaków jego Wokół wstępnej jest otworu resztki w żołądku obróbki. to pokarmowe gębowego przewód iktóre początkowym Kolejne zaczynający znajduje elementy odcinku sąmają się aparat to na otworem jama zewnątrz jelita, gębowy gębowa, aktóre gębowym, wchłaniany służący przełyk, otwór ado przez kończący odbytowy. żołądek, pobierania powierzchnię otworem jelito. Stawonogi mają otwarty układ krążenia. niego krwi. naczyniach posiada krwionośnych. także ostie, Serce łączą ii przedniej naczynia je z.zsię Zbudowany jamą ciała. zastawki, jest zprzez zapobiegające serca i nerwowych odchodzących cofaniu od się Wymiana gazowa skrzela, uprodukty płuca odbywa lub się płucotchawki, w narządach a u oddechowych. owadów tchawki. U są nimi Narządy to cewki Malpighiego albo zmodyfikowane metanefrydia. posiadają uboczne moczowy. gruczołów, wije, Skorupiaki których owady przemiany ujście posiadają i–pajęczaki. znajduje materii. przekształcone Są się Głównym ślepo wusuwane zakończonymi azotowym metanefrydia, części ciała. produktem wyrostkami Są toskorupiaków przyjmują tzw. tych jelita, gruczoły przemian które formę gromadzą zielone. jest parzystych kwas Cewki okołoprzełykowej, biegnących Ośrodkowy powydalnicze brzusznej układ pary nerwowy zwojów stronie podskłada ciała nadprzełykowych się pary zwojów i –dwóch głowowych, pni obrączki odchodzą tworząc U niektórych drabinkę nerwy, gatunków nerwową, tworzące stawonogów obwodowy a u niektórych zwoje układ tworzą w nerwowy. segmentach brzuszny łączą łańcuszek siędo spoidłami nerwowy. poprzecznymi Od zwojów -- narządy Narządy zmysłów oraz słuchu. tworzą dobrze wykształcone oczy, narządy węchu i dotyku wo czułkach Są one rozdzielnopłciowe, rozwoju prostym. Mogą również rozmnażać zapłodnienie się na wewnętrzne, drodze partenogenezy. rozwój złożony, nieliczne Jest to najbardziej zróżnicowany i najliczniejszy typ należący królestwa zwierząt. 2/7 Stawonogi - skorupiaki, owady, pajęczaki, trylobity, wije - Biologia.net.pl Gromada: Trylobity •Wymarłe stawonogi morskie, powszechne na globie w erze paleozoicznej •Ciało złożone z głowy i tułowia, zbudowanego z wielu członów. •Na głowie posiadały oczy złożone, czułki, cztery pary odnóży. Korpus posiadał odnóża, parami na każdym członie. •Zwierzęta rozdzielnopłciowe, rozwój złożony. Gromada: Skorupiaki 3/7 Stawonogi - skorupiaki, owady, pajęczaki, trylobity, wije - Biologia.net.pl Zwierzęta wodne (wody słodkie, morza i oceany). Duże zróżnicowanie pod względem budowy zewnętrznej i rozmiarów. wśród nich: drapieżniki, saprofagi, filtratory. ---- Są Ciało podzielone na głowotułów izmysłowe odwłok. głowowe pełnią funkcje iociała. budują aparat gębowy. tułowiowe pełnią funkcje lokomotoryczne. Odnóża zazwyczaj zredukowane, wielorakich funkcjach. Wzrost i odwłoka linienie przez życie, procesy te są regulowane hormonalnie. Wymiana gazowa odbywa się albo całą powierzchnią ciała albo pośrednictwem skrzeli. parzyste Azotowy gruczoły produkt wydalnicze przemiany w przedniej materii urozwój części tych zwierząt to usuwany przez skrzela i jajowej, partenogeneza bezpłciowego, Są bez w większości udziału polegająca (np. plemnika. Daphnia). rozdzielnopłciowe, nacałe rozwoju Partenogeneza, osobników inaczej złożony potomnych dzieworództwo lubamoniak prosty. jedynie Występuje zza to niezapłodnionej odmiana także rozmnażania komórki Rak rzeczny : dzięsięcionogów. Budowa: Rak rzeczny to przedstawiciel skorupiaków, należy do 1. Ciało złożone z głowotułowia i odwłoka 2. Głowotułów pokryty grubą płytą chitynową, która zakończona jest ostrym „dziobem”. 3. Para złożonych oczu na ruchomych szypułkach, 2 pary czułków. Czułki pierwszej pary – krótkie, czułki drugiej pary – wydłużone 4. Aparat gębowy otaczający otwór gębowy zbudowany z 6 par odnóży 5. Ostatni segment tułowiowy posiada 5 par odnóży krocznych. Pierwsza para jest zakończona potężnymi szczypcami. Odnóża odwłoka zredukowane. U samców odgrywają ważną rolę narządu kopulacyjnego, a u samic są potrzebne do noszenia zapłodnionych jaj. Ostatnia para odnóży odwłokowych przekształcona jest w silna płetwę odwłokową. Rozwój prosty. Występuje przez pewien czas opieka nad potomstwem. Inni przedstawiciele: rozwielitki, oczliki, krewetki, kryle, kiełże, homary, langusty, kraby, pąkle. Skorupiaki lądowe to m.in. stonogi. Gromada: Wije 4/7 Stawonogi - skorupiaki, owady, pajęczaki, trylobity, wije - Biologia.net.pl bezkręgowcami •Stawonogi żyjące (drapieżniki) na lądzie,się lub wtułowia wilgotnych martwą materią itchawek, ciemnych organiczną żywią się drobnymi oczu •Ciało prostych. podzielone Każdy na segment głowę irozwój wieloczłonowy posiada tułów. parę Mają albo parę dwie czułków, pary odnóży aparat krocznych gębowy i parę przy •Wymiana udziale gazowa cewek Malpighiego. odbywa za pomocą a miejscach, uboczne produkty przemiany materii •Wije są rozdzielnopłciowe, prosty złożony •Przedstawiciele: drapieżnik wij drewniak ilub roślinożerca krocionóg. Gromada: Owady •Stawonogi lądowe wykazujące zdolność lotu •Bardzo zróżnicowane pod względem trybu życia i odżywiania się: roślinożercy, drapieżniki, saprofagi, pasożyty •Ciało podzielone na głowę, tułów i odwłok •Na głowie (6 segmentów) znajduje się para czułków, para oczu złożonych i aparat gębowy •Czułki stanowią narząd zmysłu dotyku i węchu, oczy odbierają wrażenia świetlne. Aparat gębowy służy do pobierania pokarmu. •Oczy złożone są zbudowane z podjednostek zwanych omatidiami. Obraz, który powstaje jest nieostry, ponieważ powstaje po zsumowaniu obrazów powstających w poszczególnych omatidiach. Oczy złożone służą dokładnemu rejestrowaniu zmian położenia obiektów otoczenia. •Tułów (3 segmenty) wyposażony jest w 3 pary odnóży i 2 pary skrzydeł. Pierwsza para położona jest w drugim segmencie, a druga para w trzecim segmencie tułowia. •Odwłok (10 segmentów) nie ma właściwych odnóży, posiada tylko przydatki służące do wielorakich funkcji. Znajduje się tu narząd kopulacyjny u samców, a u samic pokładełko, który służy do składania jaj. U niektórych owadów na odwłoku znajduje się żądło. Typy aparatu gębowego: 1.Typu gryzącego – u koników polnych, chrząszczy, świerszczy, karaczanów. Pobieranie i rozdrabianie twardego pokarmu. 2.Typu gryząco-liżącego – u pszczół i trzmieli. Rozdrabnianie twardego pokarmu i pobieranie nektaru. 3.Typu ssącego – u motyli. Ssanie nektaru kwiatowego. 4.Typu kłująco-ssącego – u komarów, pcheł, wszy i mszyc. Przebijanie powłok skórnych zwierzęcia albo tkanki roślinnej i wysysanie płynów ustrojowych organizmu. 5.Typu liżącego – u much. Zlizywanie pokarmów o płynnej konsystencji z powierzchni przedmiotów i innych obiektów. 5/7 Stawonogi - skorupiaki, owady, pajęczaki, trylobity, wije - Biologia.net.pl Różne typy odnóży tułowiowych u owadów: kroczne, pływne, grzebne, skoczne, chwytne. Wszystkie te typy odnóża powstają z pierwotnego typu odnóża krocznego. Typy odnóży u owadów: •Odnóże kroczne – muchy, karaczany, chrząszcze •Odnóża skoczne – pchły, koniki polne •Odnóża pływne – pływaki •Odnóża grzebne – turkuć podjadek •Odnóża chwytne – modliszki Skrzydła u owadów również ulegają przekształceniom. Zmiany te polegają przede wszystkim na redukcji lub zaniku jednej bądź obu par skrzydeł. 1.Dobrze wykształcone obie pary skrzydeł – motyle, ważki, błonkówki 2.Pierwsza para skrzydeł przekształcona w skórzaste pokrywy – chrząszcze i karaczany 3.Druga para skrzydeł przekształcona w przezmianki o funkcjach zmysłowych – muchówki 4.Całkowity zanik skrzydeł – pchły, wszy •Układ pokarmowy nie odbiega budową od pozostałych gromad stawonogów. •W tylnej części ciała znajdują się cewki Malpighiego •Serce posiadające liczne ostie, krótka aorta. Wymiana gazowa odbywa się za pomocą tchawek. Tchawki to system silnie rozgałęzionych rurek oplatający wszystkie narządy wewnętrzne. Uchodzą one na zewnątrz otworami wydalniczymi, tzw. przetchlinkami. •Układ nerwowy różni się od innych stawonogów stopniem centralizacji •Są rozdzielnopłciowe, zapłodnienie wewnętrzne, rozwój złożony •Z zapłodnionego jaja rozwija się larwa, która przekształca się w postać dorosłą trzema różnymi drogami: rozwój bezpośredni, rozwój z przeobrażeniem niezupełnym, rozwój z przeobrażeniem zupełnym Typy rozwoju u owadów: a.Rozwój bezpośredni (ametabolia) – u niektórych owadów bezskrzydłych, np. wesz ludzka. b.Rozwój z przeobrażeniem zupełnym (holometabolia) – chrząszcze, motyle, błonkówki, muchówki, pchły. Larwy różnią się wyglądem, sposobem odżywiania i trybem życia od postaci dorosłych (imago). - larwa muchówek i błonkówek – czerw (brak odnóży i wyodrębnionej głowy) - larwa chrząszczy – pędrak (trzy pary odnóży, aparat gębowy typu gryzącego) - larwa motyli – gąsienice ( wiele par odnóży) Po okresie wzrostu larwy przekształcają się w poczwarki, nie pobierają one pokarmu i są otoczone kokonem. W tym stadium następuje enzymatycznym rozkładzie tkanek i przechodzenia w postać dojrzałą – imago. c.Rozwój z przeobrażeniem niezupełnym (hemimetabolia) – u karaczanów i prostoskrzydłych. Larwy są podobne do postaci dojrzałych, nie posiadają jedynie skrzydeł. Zawiązki skrzydeł w miarę rozwoju stają się coraz dłuższe. Kolejne wylinki przybliżają larwę do imago. 6/7 Stawonogi - skorupiaki, owady, pajęczaki, trylobity, wije - Biologia.net.pl Owady to najliczniejsza gromada zwierząt. Do najważniejszych rzędów należą: ważki, karaczany, prostoskrzydłe, pchły, chrząszcze, motyle, muchówki, błonkówki. Gromada: Pajęczaki •Stawonogi lądowe, drapieżniki lub pasożyty. •Ciało podzielone na głowotułów i odwłok. •Głowotułów – oczy proste (4 pary), dwie pary odnóży gębowych (szczękoczułki, nogogłaszczki), 4 pary odnóży krocznych, odwłok bez odnóży (często gruczoły przędne). •Kwas moczowy, jako uboczny produkt przemiany materii wydalany jest przez cewki Malpighiego. •Wymiana gazowa odbywa się przez płuca lub tchawki. •Płuca to workowatego kształtu zagłębienia występujące w odwłoku, których ściany są pofałdowane i omywane przez krew. Powietrze dostaje się do organizmu przez przetchlinki. •W wymianie gazowej uczestniczy krew, dlatego układ krwionośny jest lepiej rozwinięty niż u pozostałych gromad. •Są rozdzielnopłciowe, rozwój prosty (wyjątek – roztocza przechodzą rozwój złożony) •Do pajęczaków należy kilkanaście rzędów. Najważniejsze z nich to: pająki, kosarze, roztocze, zaleszczotki, skorpiony Do rzędu pająków: drapieżniki pająk krzyżak, topik, czarna wdowa, ptaszniki Do rzędu kosarzy: pajęczaki o bardzo długich i cienkich odnóżach Do rzędu roztoczy: kleszcz ( odżywiają się krwią ssaków, przenoszą groźne choroby wirusowe i bakteryjne, m.in. boreliozę), świerzbowce, szpeciele, przędziorki Do rzędu zaleszczotków: małe, drapieżne pajęczaki, przypominające pokrojem ciała skorpiony. 7/7
