Wrocław, dnia 26 lutego 2015 r. dr hab. Jan Maciejewski prof
advertisement
Wrocław, dnia 26 lutego 2015 r. dr hab. Jan Maciejewski prof. nadzw. UWr Autoreferat Rozwój moich zainteresowań naukowych i badawczych związany jest zarówno z charakterem kończonych kolejno studiów, jak i z instytucjonalnym kontekstem mojej pracy naukowej. Pierwsze studia podjąłem w roku 1974 w Wyższej Szkole Oficerskiej Wojsk Zmechanizowanych im. T. Kościuszki we Wrocławiu i ukończyłem je w 1978 r., uzyskując tytuł inżyniera i stopień oficerski podporucznika Wojska Polskiego. W tymże roku rozpocząłem pracę jako instruktor w 13. Pułku Zmechanizowanym w Kożuchowie. W 1980 r. zostałem skierowany na stanowisko wykładowcy w macierzystej uczelni we Wrocławiu. Od tego już czasu pracuję w charakterze pracownika naukowo-dydaktycznego. Kolejne studia rozpocząłem w roku 1981 na Akademii Ekonomicznej im. O. Langego we Wrocławiu na Wydziale Gospodarki Narodowej, na kierunku ekonomiczno-społecznym (specjalność: ekonomika pracy i polityka społeczna). Ukończyłem je w 1986 r., uzyskując tytuł magistra ekonomii. W tym samym roku zostałem zatrudniony jako wykładowca na Uniwersytecie Wrocławskim i pracowałem do 1992 r. Pogłębiając swoje dydaktyczne kwalifikacje, w 1990 r. ukończyłem roczne studia podyplomowe z zakresu dydaktyki szkoły wyższej, prowadzone przez Uniwersytet Warszawski oraz Akademię Obrony Narodowej w Warszawie. Po tych studiach prowadziłem liczne wykłady, ćwiczenia, konwersatoria i seminaria na UWr, a od 1992 r. znalazłem się ponownie w szeregach kadry naukowej Wyższej Szkole Oficerskiej Wojsk Zmechanizowanych im. T. Kościuszki. W 1993 r. w trybie indywidualnym rozpocząłem studia doktoranckie w Akademii Obrony Narodowej w Warszawie, na Wydziale Wojsk Lądowych, które ukończyłem w roku 1996, broniąc pracę doktorską pt. Samokształcenie podchorążych jako główny determinant przygotowania profesjonalnego oraz karier zawodowych oficerów Wojska Polskiego i uzyskując stopień doktora nauk wojskowych w zakresie dydaktyki wojskowej. Promotorem mojej rozprawy doktorskiej był prof. dr hab. Bogdan Szulc z Akademii Obrony Narodowej. Po uzyskaniu doktoratu zostałem mianowany na stanowisko adiunkta w Katedrze Nauk Humanistycznych w WSO we Wrocławiu, gdzie powierzono mi funkcję kierownika Zakładu Ekonomii i Zarządzania w Katedrze Inżynierii Systemów. W okresie od 1 marca do 31 sierpnia 1998 r. odbyłem staż habilitacyjny w Wojskowym Instytucie Badań Socjologicznych w Warszawie. Prowadziłem tam badania socjologiczne dla MON w jednostkach wojskowych 1 w Polsce, szczególnie w tych, w których przygotowuje się żołnierzy do uczestnictwa w misjach pokojowych. W latach 2000–2001 pełniłem obowiązki Zastępcy Szefa Katedry Inżynierii Systemów, w latach 2001–2002 powierzono mi kierowanie tą Katedrą, a po kolejnej reorganizacji objąłem Katedrę Nauk Społecznych WSO. W tym okresie prowadziłem ćwiczenia, wykłady oraz seminaria z socjologii wojska, socjologii wychowania, socjologii organizacji i zarządzania oraz ekonomii. Od 2004 r. ponownie podjąłem pracę na Uniwersytecie Wrocławskim w Instytucie Socjologii, gdzie od 2009 r. do tej pory pełnię funkcję kierownika Zakładu Socjologii Grup Dyspozycyjnych. Od początków swojej kariery akademickiej w akademickim środowisku dążę do rozwijania swoich zainteresowań badawczych osadzonych w dziedzinie nauk społecznych i humanistycznych w sferze security studies. Podstawą podjętych zamierzeń była próba zmierzenia się z niewspółmiernością proponowanych teorii w tychże naukach, a raczej ich znaczącym brakiem w tym zakresie. Na podstawie dorobku naukowego, organizacyjnego i dydaktycznego oraz rozprawy habilitacyjnej pt. Oficerowie Wojska Polskiego w okresie przemian społecznej struktury i wojska. Studium socjologiczne uzyskałem w 2003 roku stopień naukowy doktora habilitowanego nauk humanistycznych w dyscyplinie socjologia wojska, nadany przez Radę Naukową Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Wrocławskiego. Moja książka habilitacyjna spotkała się z zainteresowaniem wśród socjologów, zwłaszcza zajmujących się socjologią wojska, co stało się dla mnie zachętą do dalszego pogłębiania tej problematyki. Efektem tychże studiów z socjologii wojska było zwrócenie uwagi na istnienie w obrębie systemów bezpieczeństwa państwa (militarnych, paramilitarnych oraz cywilnych) swoistych grup, zdolnych do podejmowania natychmiastowych działań, nawet w ekstremalnych warunkach, w celu przezwyciężenia powstałych zagrożeń. Tego rodzaju grupy społeczne określiłem jako grupy dyspozycyjne. Zarówno kolejne studia, staże naukowe i czynne uczestnictwo w konferencjach, seminariach i kongresach, jak i działalność w instytucjach naukowych przyczyniły się do skonkretyzowania moich zainteresowań teoretycznych i badawczych dotyczących problematyki systemów bezpieczeństwa państwa i funkcjonujących w nich różnych typów grup dyspozycyjnych (militarnych, paramilitarnych, cywilnych oraz ochotniczych). Dlatego też skoncentrowałem się na socjologii, a zwłaszcza na takich jej subdyscyplinach, jak socjologia wojska, socjologia pracy oraz socjologia organizacji i zarządzania. Podejmowałem także próby opisu interesujących mnie zagadnień z punktu widzenia pedagogiki społecznej. 2 W proponowanej socjologii grup dyspozycyjnych analizuję zjawiska z określonej perspektywy, nie odrzucając innych jej wymiarów, lecz wskazując na nową sferę praxis w dotychczasowym dorobku socjologii. Zastosowałem właściwie podejście „genetyczne” w ustalaniu faktów społecznych, określających zarówno pochodzenie, jak i ewolucję badanych tworów społecznych funkcjonujących w systemie bezpieczeństwa państwa i podlegających specyficznym regułom oraz znaczącym ograniczeniom określonym w przepisach prawnych. Zostały one w toku rozwoju społecznego, a następnie postępu naukowo-technicznego, wyodrębnione w strukturach państw narodowych, zyskując wysoki status na tle pozostałych formacji zawodowych. Można wskazać, iż nadal następować będzie dalsza specjalizacja grup dyspozycyjnych w cywilnych, paramilitarnych i militarnych systemach bezpieczeństwa. Podejmowana w moich rozważaniach dyspozycyjność stała się centralną zasadą organizacji społecznych odpowiedzialnych za szeroko rozumiane bezpieczeństwo. Instytucje sektora bezpieczeństwa zostały wyłonione w praktyce życia społecznego i pełnią niezwykle ważne funkcje. Ich współczesna tożsamość jest genetycznie ukazana w moim dorobku naukowym, problematy te są wzorowane na podejściu m.in. Michela Foucaulta, gdzie ujawnione zostały nie tyle fakty historyczne, ile poszczególne warstwy interpretacji socjologicznych, składające się na owe dyspozycyjne instytucje społeczne. Kondycja każdego liczącego się współcześnie podmiotu państwowego (a także niepaństwowego) zależy od wielości oraz specjalizacji grup dyspozycyjnych. Tak więc socjologia grup dyspozycyjnych jest platformą teoretyczną, z jednej strony skupiającą owe podmioty systemu bezpieczeństwa, a z drugiej niewyróżniająca ich specyfiki. Dowiedzione przeze mnie zostało, iż grupy dyspozycyjne stały się współczesną formą uspołecznienia bezpieczeństwa, następuje bowiem ich funkcjonalne zróżnicowanie względem siebie dla celów kompleksowej ochrony i obrony całości istniejących struktur społecznych. Ta ochrona i obrona jest oczywiście realizowana z racji upoważnień, jakie powierza im władza państwa. Struktury te pełnią więc nie tylko funkcje ochronne, ale również dyscyplinujące oraz przymusu, skłaniające członków społeczeństwa do zachowania według ustalonych norm oraz stanowionego prawa. Są to formacje łączące struktury mikro- i makropoziomu z poziomem mezostrukturalnym oraz znacząco wzmacniające struktury państwa. Państwa o słabej pozycji na arenie międzynarodowej nie mogą szczycić się grupami dyspozycyjnymi odpowiadającymi wymogom współczesności. 3 Moje działania naukowe w socjologii, ze szczególnym uwzględnieniem security study, trwają już dwie dekady. W swojej działalności naukowej wyróżniam trzy zasadnicze etapy rozwoju, których efektem jest przedłożona w postępowaniu awansowym monografia. Pierwszy etap – po uzyskaniu habilitacji – ukierunkowany był na poszukiwanie sposobów aktualizacji statusu socjologii wojska, która po wydaniu dzieł naukowych Jerzego Józefa Wiatra Armia i społeczeństwo – wprowadzenie do socjologii wojska oraz Socjologia wojska przestała być „płodna” w zakresie stanowienia teorii i jej aktualizacji do zmieniających się uwarunkowań społecznych, gospodarczych oraz politycznych. Oczywiście, socjologia wojska wywiedziona została z socjologii wojny, których badaczami w Polsce byli Mieczysław Szerer (Socjologia wojny, Kraków 1916), Adam Krzyżanowski (Socjologia wojny, Kraków 1918) oraz Stanisław Swianiewicz (Socjologia wojny, „Pax”, 1937, nr 2). Jednak to socjologia wojska została dyscypliną akademicką. Ten historyczny okres G. Mitchell słusznie określił mianem „Sociology in war-time” w dziele A Hundred Years of Sociology. Swoje studia pogłębiłem rzetelną analizą dorobku takich autorów, jak: Samuel P. Huntington (The Soldier and the State: The Theory and Politics of Civil-Military Relations, 1957); Morris Janowitz (The professional soldier: a social and political portrait, 1960); Charles Moskos (m.in. The American Enlisted Man; The Rank and File in Today’s Military, 1970, oraz Peace Soldiers: The Sociology of a United Nations Military Force, 1979); Robert King Merton i Paul F. Lazarsfeld (Studies in the Scope and Method of “The American Soldier”,1950), czy zespołu badawczego pod przewodnictwem Samuela Andrew Stouffera i ich znaczącego opracowania: Vol. I: The American Soldier: Adjustment During Army Life (1949), Vol. II: The American Soldier: Combat and Its Aftermath (1949), Vol. III: Experiments on Mass Communication (1949), Vol. IV: Measurment and Prediction (1950). Na tym etapie zainteresowany byłem tłumaczeniem zagranicznego dorobku, mając oczywiście na uwadze dokonujące się zmiany w instytucji wojsk narodowych oraz wpływem nowych uwarunkowań wynikających z transformacji ustrojowych. Zauważalny był powszechnie stosowany empiryzm, który wymagał kompetencji badawczych, tj. wszechstronnej wiedzy, rzetelności, dokładności, obiektywizmu i co szczególnie ważne – dociekliwości. W drugim etapie zwróciłem uwagę na dorobek międzynarodowy dyscypliny „Military sociology”, mając na uwadze globalne procesy społeczne prowadzące do profesjonalizacji instytucji bezpieczeństwa państwa. Dostęp do publikacji tak niszowej subdyscypliny był utrudniony, był to bowiem dorobek niebywale rozproszony, dlatego podjąłem się zadania zgłębienia teoretycznych podwalin „Military sociology”, które były nieocenionym wkładem 4 do kierowanych przeze mnie prac badawczo-naukowych. Głównym osiągnięciem była translokacja z The military in the sociological theory do Social research on the Armed Forces. Na potrzeby własnych badań teoretycznych i empirycznych dokonałem analizy i systematyzacji teorii oraz wyników badań wielu wybitnych w socjologii badaczy. Wśród ważniejszych znaleźli się: Giuseppe Caforio (The Sociology of the Military, 1998; The European Officer: A Comparative View On Selection And Education, 2000; Social Sciences and the Military, 2007–2009; Armed Forces, Soldiers and Civil-Military, 2009; Advances n military sociology: essays in honor of Charlie C. Moskos, 2009); David R. Segal oraz James Burk (Military Sociology); Gerhard Kuemmel oraz Andreas Prufert (Military Sociology: The Richness of a Discipline). W literaturze tej drugiej generacji „Military sociology” wskazuje się, iż socjologia byłaby dużo uboższa, gdyby nie dorobek socjologów wojska. Poza ustaleniami ważnymi dla instytucji wojskowych także socjologia klasyczna zyskała teorie potwierdzone badaniami w warunkach frontowych. Późniejsze zainteresowania socjologów wojska ogniskowały się na zagadnieniach demilitaryzacji oraz remilitaryzacji społeczeństw oraz stosunków cywilno-wojskowych. Dorobek ten był przeze mnie systematycznie gromadzony i został wykorzystany w przygotowanych materiałach do e-learningu z przedmiotu „socjologia wojska” dla kierunku socjologia grup dyspozycyjnych oraz dla kierunku socjologia. Dostrzegłem, iż sama socjologia wojska zaczęła w sposób naturalny zawężać swój obszar badawczy, ujawniać zaczęły się aktywnie inne podmioty bezpieczeństwa. Z uwagi na zakończenie „zimnej wojny” wojsko zaczęło tracić centralną pozycję społeczną, gdyż w obliczu propagowanej „kultury pokoju” zagrożenia militarne oddalały się na rzecz zagrożeń o charakterze pozamilitarnym. Na skutek płacenia coraz mniejszych „dywidend” na rzecz pokoju, zaprzestano masowych zbrojeń i rozpoczęto etap profesjonalizacji sił zbrojnych, reorientując cele z większościowym udziałem obronności (funkcja zewnętrzna) na rzecz ochrony bezpieczeństwa (funkcja wewnętrzna). Podkreślam, że „mocna i sprawna” armia jest niezastąpionym czynnikiem siły państwowej, nie wspominając już o roli wojska jako „architekta” podwalin bezpieczeństwa. Nastąpiła intensyfikacja zagrożeń wewnętrznych bezpieczeństwa, pojawiły się bowiem tzw. podmioty prywatne, których celem jest często destabilizacja struktur państwa. W światowej debacie podejmowano wówczas rozważania na temat tego, czy analizy policji, straży pożarnych lub innych podmiotów systemu bezpieczeństwa należy włączyć do socjologii wojska, czy też budować powinno się nowe specjalizacje socjologiczne. Była to 5 kwestia istotna dla moich rozważań, wydaje się bowiem, iż niemieszczące się w socjologii wojska inne podmioty nie mają swoich równoważnych platform teoretycznych i badawczych. Pragnę zaznaczyć, że początki mojej eksploracji socjologii wojny, wojska oraz bezpieczeństwa sięgają czasów, kiedy był to niepopularny w Polsce obszar badawczy, szczątkowo podejmowany w dociekaniach naukowych, a dostęp do publikacji o statusie międzynarodowym był utrudniony. Obecnie jesteśmy świadkami popularyzacji zagadnień z socjologii bezpieczeństwa, jednak żaden z ośrodków naukowych – poza Instytutem Socjologii Uniwersytetu Wrocławskiego – nie może pochwalić się dokonaniami z tej problematyki, z czego większość powstała w kierowanym przeze mnie Zakładzie Socjologii Grup Dyspozycyjnych. Dlatego też w trzecim etapie podjąłem się próby ukształtowania teorii socjologicznej spajającej formacje, służby i podmioty systemu bezpieczeństwa państwa zgodnie z aktualnymi społeczno-politycznymi uwarunkowaniami. Z uwagi na brak osiągnięć naukowych w zakresie socjologii stosowanej podjąłem się zespolenia badań socjologicznych służb, formacji i podmiotów systemów bezpieczeństwa państwa. Taka perspektywa badawcza została przyjęta w wydanej w 2012 roku monografii Grupy dyspozycyjne. Analiza socjologiczna. Skupia się ona na ujawnieniu prawidłowości zjawisk i procesów społecznych adekwatnych dla współczesnych uwarunkowań systemu bezpieczeństwa państwa. Monografia ta stanowi zarówno uogólnienie, jak i podstawę teoretyczną badań naukowych prowadzonych od kilku lat Zakładzie Socjologii Grup Dyspozycyjnych Instytutu Socjologii UWr, a poczynione w niej ustalenia znalazły praktyczne zastosowanie podczas tworzenia programu studiów na prowadzonym przez ten Instytut kierunku „Socjologia grup dyspozycyjnych”. Wskazana syntetyczna monografia jest efektem m.in. wieloletnich i systematycznych podejmowanych prac publikacyjnych, intensywnie eksploruję bowiem rzeczywistość (nie)bezpieczeństwa, określając ich elementarne teoretyczne zbiory pojęciowe. Oczywiście, przedstawiona propozycja teoretyczna spotkała się z krytyką, jednak krytyka ta ograniczyła się do przedstawienia negatywnego stanowiska, bez podania rzetelnych i socjologicznie umocowanych argumentów. Dlatego trzeba raz jeszcze podkreślić, że przedłożona propozycja jest teoretycznym przyczynkiem do podejmowania badań empirycznych. Wynika ona także z typu przeprowadzonych badań naukowych, które określić należy mianem generalizujących, a więc odkrywających i uzasadniających prawidłowości zachodzących zjawisk i procesów społecznych w systemach bezpieczeństwa państwa. Wypracowana przeze mnie metodologia odpowiada mertonowskim założeniom podziału teorii socjologicznej na teorię „pierwszej, drugiej i trzeciej generacji” (J. Szmatka, 6 2002, s. 112–113). Rozwinięte podejścia naukowe (zapoczątkowane przez Zdzisława Zagórskiego) nie tylko znajdują merytoryczne uzasadnienie, ale i wynikają z niemożności usytuowania wszystkich podmiotów w obszarze socjologii wojska. Dlatego też moja propozycja subdyscypliny socjologii grup dyspozycyjnych jest kompleksową, aktualną, a co najważniejsze spójną propozycją w dziedzinie nauk społecznych. Operacyjnym celem podjętego przeze mnie projektu badawczego było poznanie naukowe w obszarze jednorodnej klasy zjawisk. Podjąłem się żmudnego zadania analitycznego, obserwacji, porównań, abstrahowania oraz uogólniania, aby przezwyciężyć impas w zakresie teoretycznego osadzenia badań socjologicznych w sektorze bezpieczeństwa państwa, co zostało pozytywnie odebrane zarówno przez środowisko naukowe, jak i praktyków. Jest to propozycja subdyscypliny socjologii, wynikająca z długoletniej i wnikliwej analizy zjawisk i procesów społecznych przebiegających w systemie bezpieczeństwa państwa. Subdyscyplina ta została określona w sposób ogólny, aby umożliwić przeprowadzenie badań dla zróżnicowanych podmiotów w systemie bezpieczeństwa państwa. Przedstawiona jej koncepcja pozwala także na pełniejsze osadzenie teoretyczne podmiotów systemu bezpieczeństwa w tkance społecznej oraz docenienie ich wagi dla obronności i bezpieczeństwa. Przedstawiany do oceny dorobek naukowy stanowi wymierny efekt mojej działalności naukowej oraz stanowi oryginalną propozycję interdyscyplinarnego spojrzenia na zagadnienia bezpieczeństwa publicznego z perspektywy następujących dyscyplin naukowych: socjologii (socjologia bezpieczeństwa, socjologia pracy, socjologia wojska, socjologia grup dyspozycyjnych, socjologia stosowana oraz socjologia organizacji), nauki o bezpieczeństwie (edukacja dla bezpieczeństwa, rozwój i postęp), nauki o obronności (bezpieczeństwo państwa), nauk prawnych (prawo międzynarodowe publiczne, prawo konstytucyjne, prawo karne, prawo administracyjne oraz prawo pracy) oraz pedagogiki (pedagogika społeczna, andragogika i dydaktyka). Zastosowany przeze mnie twórczy poznawczo paradygmat socjologii grup dyspozycyjnych, o ściśle określonym podejściu teoretycznym i metodologicznym, spotkał się z zainteresowaniem środowiska naukowego, a jego założenia są implementowane do praktyki. Opisywane przeze mnie podmioty dyspozycyjne na rzecz bezpieczeństwa są nie tylko umocowane prawnie i kulturowo, ale i specjalizują się w miarę postępu naukowo-technicznego oraz rozwoju cywilizacyjnego, stając się istotną siłą kształtującą bezpieczeństwo publiczne. Niezależnie od aktywności publicystycznej mierzonej liczbą wydanych przeze mnie publikacji, o jego jakości świadczy także ich indeksowanie w międzynarodowej bazie cytowań „Publish or Perish”, gdzie został mi przypisany biometryczny indeks Hirscha na 7 poziomie 6 (zindeksowanych zostało łącznie 100 cytacji z dorobku 35 najważniejszych publikacji), natomiast biometryczny wskaźnik cytowań według narzędzia Google Scholar w zakresie indeksu Hirscha wynosi 7 (zindeksowanych zostało łącznie 118 cytowań najważniejszych publikacji). Ważniejsze z publikacje indeksowane w skali Hirscha to: Zawód oficera Wojska Polskiego w toku transformacji: studium socjologiczne, Bezpieczeństwo narodowe a grupy dyspozycyjne, Socjologiczne aspekty bezpieczeństwa narodowego, a przede wszystkim monografia wydana w 2012 roku Grupy dyspozycyjne: analiza socjologiczna. Należy jednak zwrócić uwagę, iż nie ma podobnego narzędzia mierzącego globalny wskaźnik cytowań, który uznać należy za znacznie wyższy. Publikowany we wrocławskim ośrodku naukowym mój dorobek, z uwagi na jego obecność w programie kształcenia na kierunku „Socjologia grup dyspozycyjnych” wydawany jest w języku polskim. Aby więc rozszerzyć obieg dorobku w skali międzynarodowej, przygotowywane są tłumaczenia mojej monografii Grupy dyspozycyjne. Analiza socjologiczna. Wydanie drugie rozszerzone w języku angielskim, słowackim i niemieckim. Dorobek przedstawiany w postępowaniu o tytuł naukowy profesora stanowi znaczące rozwinięcie moich wcześniejszych zainteresowań badawczych. Socjologiczna analiza służb, formacji i podmiotów systemu bezpieczeństwa państwa wymagała bowiem rozszerzenia perspektywy teoretycznej i metodologicznej, ograniczonej onegdaj do „socjologii wojska”, na subdyscyplinę szerszą, określoną mianem „socjologii grup dyspozycyjnych”. Chciałbym podkreślić, iż weryfikacja teoretycznego i metodologicznego statusu socjologii grup dyspozycyjnych „dojrzewała” już od 2003 roku, została jednak znacznie wcześniej zapoczątkowana przez Zbigniewa Zagórskiego. Jednocześnie dążenia do wyodrębnienia tej subdyscypliny wpisywały się w dorobek wrocławskiego ośrodka uniwersyteckiego. Określone przemiany w systemie bezpieczeństwa publicznego stanowią o prawidłowościach występujących nie tylko w naszym kraju, ale i w innych krajach, jednak z różnym ich natężeniem. Grupy dyspozycyjne systemu bezpieczeństwa państwa stały się głównym podmiotem instytucjonalnej architektury współczesnych cywilizacji zachodnich. Dlatego zasadna wydaje się konstatacja, iż tylko podmioty zaangażowane w publiczny sektor bezpieczeństwa wzmacniają pozycję i siłę danego państwa oraz świadczą o jego pozycji na arenie międzynarodowej. Określony w głównym nurcie zainteresowań socjologii stosowanej utrwalany ład formacji odpowiedzialnych za bezpieczeństwo państwa staje się problemem coraz wyższej rangi. Doskonalenie narzędzi badawczych służących poznaniu naukowemu omawianej problematyki było celem mojej wieloletniej i zróżnicowanej aktywności naukowej. Moja 8 aktywność naukowa przejawia się także dbałością o publikowanie dorobku naukowego w uznanych wydawnictwach, indeksowanych na wykazach czasopism punktowanych nieposiadających współczynnika wpływy Impact Factor (Kwartalnik Bellona, Acta Univesitatis Lodziensis Folia Sociologica, Economics&Sociology, POLICJA Kwartalnik Kadry Kierowniczej Policji), jak również w innych ośrodkach naukowych. Moje dokonania naukowe są widoczne nie tylko w Polsce, ale i na arenie międzynarodowej, a dorobek obecny jest w ważniejszych bibliotekach na świecie, m.in. w Library of Congress, HathiTrust’s digital library, University of Wisconsin-Madison Libraries, Stanford University Libraries, Naukowej Bibliotece im. M. Maksymowicza w Kijowie, The European Library, Polish American Libraries, Recent Acquisitions in Eastern Europe – UC Berkeley Library. Praca naukowa nie ogranicza mojej pracy dydaktycznej. Od lat prowadzę w Instytucie Socjologii wykłady oraz zajęcia praktyczne z wielu przedmiotów. Do moich najważniejszych specjalności dydaktycznych należy prowadzenie wykładów z socjologii (na wszystkich kierunkach studiów), socjologii problemów społecznych (na kierunku pracy socjalnej), socjologiczne konceptualizacje współczesnych przemian społecznych (na studiach doktoranckich), socjologia wojska, współczesne dyskursy o przemocy (gościnnie na kierunku dyplomacja europejska), grupy dyspozycyjne, rodzaje i źródła współczesnych zagrożeń bezpieczeństwa oraz przedmioty ekonomiczne. Prowadzę także seminaria dyplomowe na poziomie licencjatu, magisterium i studiów doktoranckich. W ramach rozwijania badań empirycznych zaangażowany byłem w realizację warsztatów terenowych dla studentów studiów licencjackich i magisterskich na kierunku socjologia. Ważniejsze zrealizowane tematy badawcze to: – Kobiety w grupach dyspozycyjnych, badania sondażowe (wywiad kwestionariuszowy) oraz badania jakościowe (wywiad pogłębiony); obszar badawczy: Wrocław oraz Kłodzko; liczba uczestników: 24 osoby (2012). – Państwowa Straż Pożarna we Wrocławiu i jej funkcjonariusze: elementy portretu socjologicznego, badania sondażowe (wywiad kwestionariuszowy); obszar badawczy: Wrocław; liczba uczestników: 14 osób (2011). Straż Miejska Wrocławia – elementy portretu socjologicznego, badania ilościowe (ankieta rozdawana) oraz jakościowe (wywiad swobodny); obszar badawczy: Wrocław; liczba uczestników: 25 osób (2010). – Policjanci wrocławscy. Wybrane aspekty w kontekście socjologii grup dyspozycyjnych, badania ilościowe (ankieta audytoryjna); obszar badawczy: Wrocław; liczba uczestników: 22 osoby (2009). 9 Do awansu naukowego na profesora przedkładam 13 artykułów oraz książkę Grupy dyspozycyjne. Analiza socjologiczna, Wydanie drugie rozszerzone z 2014 roku. Dorobek ten stanowi trzon teoretyczny i empiryczny moich badań; z jednej strony w uprawianej szeroko socjologii, a z drugiej strony, w miarę postępu prac badawczych, specjalizuję się w socjologii systemów bezpieczeństwa państwa, przyjmując założenia socjologii stosowanej. Artykuł Nowe uwarunkowania kształcenia dorosłych w Polsce. Ujęcie socjologiczne, [w:] Dorosły w procesie kształcenia, red. A. Fabiś, B. Cyboran, Bielsko-Biała–Zakopane: WSA 2009, został przygotowany w ramach projektu „Biblioteki Edukacji Dorosłych” (BED), realizowanego przez Akademickie Towarzystwo Andragogiczne. Artykuł jest również pokłosiem mojego zaangażowania w działalność wspomnianego Towarzystwa, które stawiało sobie za cel zagadnienia dotyczące edukacji dorosłych i andragogiki i, co istotne, realizowany przez kilkanaście lat projekt był efektem społecznego zaangażowania. Zainteresowanie współczesnymi wymiarami bezpieczeństwa państwa przedstawiłem Czytelnikom w artykule naukowym pt. Ryzyko, zaufanie i nieufność w obliczu zagrożeń bezpieczeństwa, [w:] Współczesny wymiar bezpieczeństwa w aspekcie zmienności zagrożeń, red. M. Trombski, B. Kosowski, Katowice: Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy 2010. Artykuł ten otworzył część II monografii pokonferencyjnej poświęconej problematyce wymiaru współczesnych zagrożeń. Eskalacja zagrożeń w ponowoczesności wymaga eksploracji takich zjawisk, jak ryzyko czy zaufanie. Swoje wywody oparłem na zagranicznych propozycjach teoretycznych, np. N. Eliasa (What is sociology?), J.A. Kotarby i J.M. Johnsona (Postmodern existential sociology), J.X. Kapersona i R.E. Kaperson (The Social Contours of Risk: Publics, risk communication and the social amplification of Risk), czy rodzimych badaczy, m.in. P. Sztompki (Zaufanie. Fundament społeczeństwa) oraz W. Sitka (Między rynkiem a civil society. Konteksty badań socjologicznych). Na podstawie swych badań empirycznych przygotowałem także artykuł naukowy pt. Znaczenie badań akademickich w kontekście bezpieczeństwa transnarodowego, [w:] Metodologia Badań Bezpieczeństwa Narodowego, red. P. Sieńkiewicz, M. Marszałek, H. Świeboda, Warszawa: Akademia Obrony Narodowej 2010. Monografia ta jest pokłosiem międzynarodowej konferencji, której celem było określenie metodologicznych ram badań bezpieczeństwa narodowego z punktu widzenia ich użyteczności dla praktyki. Mając na uwadze odpowiedzialność za tworzenie dorobku wpływającego na kształcenie przyszłych kadr sektora bezpieczeństwa państwa, przygotowałem artykuł pt. Inne spojrzenie na niebezpieczeństwo narodowe Polski. Kontekst socjologiczny, który otwiera zbiorowy tom Edukacja. Kultura. Dialog. Bezpieczeństwo, red. A. Łapa, Gdynia: Nowa Res 10 2010, poświęcony dyskusji nad współczesnymi problemami edukacji oraz bezpieczeństwa i zawierający teksty wielu znanych naukowców. Współpraca z Institute for Security and Development Policy (Sztokholm) przyczyniła się do wydania pracy pt. Social Determinants of Physical Culture in Consideration of Soldiers in the Army. Sociological Remarks, [w:] Physical Activity and Health Promotion in the military environment, red. A. Kaiser, A. Tomczak, Warszawa: Perfect Gaul 2011. Zaproszenie mnie do współpracy umożliwiło mi prezentację dorobku Instytutu Socjologii UWr w krajach skandynawskich. Misją wspomnianej organizacji jest bowiem realizacja szeroko zakrojonych badań bezpieczeństwa w kontekście międzynarodowym. Z kolei w artykule Identyfikacja paradygmatu transformacji oraz jego koneksja z mikro-, makro- i mezzo wymiarami społecznymi przedstawiłem założenia paradygmatu transformującego kraje Europy Środkowo-Wschodniej, określanego w literaturze naukowej jako „New Europe” (Central and Eastern European countries – CEECs) i związany z teorią modernizacji. Wypracowane metateoretyczne ujęcie socjologiczne domyka przedstawiony paradygmat transformacji ze szczególnym wyodrębnieniem przyczyn zmian społecznych na poziomach mikro-, mezzo- oraz makrosocjologii. Również ta orientacja kierowała moimi poczynaniami naukowymi w doprecyzowaniu statusu socjologii grup dyspozycyjnych. Zagadnienia transformacji wpisane są bowiem w dość szeroki kontekst interdyscyplinarnego dyskursu przeobrażeń społecznych, politycznych oraz gospodarczych. Artykuł ten zamieszczony został w pierwszym numerze „Forum Socjologicznego”, dopiero od trzeciego numeru zostały przyznane 3 punkty z listy ministerialnej B, jednak zaznaczyć należy, iż wysoki poziom merytoryczny artykułów wydania pierwszego i drugiego znacząco się do tego przyczynił. Z uwagi na swoje zaangażowanie w socjologię stosowaną przedstawiam artykuł pt. Porządek instytucjonalny a dynamika życia społecznego w kontekście grup dyspozycyjnych, [w:] Zarządzanie kryzysowe w administracji publicznej, red. J. Kisielnicki i in. Warszawa 2010. Zaprezentowałem w nim dynamikę sił społecznych na podstawie dokonań J. H. Turnera, wskazującego na siły zmian społecznych makropoziomu, takie jak emocje, motywacje, kultura, role, status, demografia oraz ekologia. W artykule pt. Organizacja i dezorganizacja społeczna w kontekście bezpieczeństwa imprez masowych, [w:] Bezpieczeństwo imprez masowych, red. E. Ura, S. Pieprzny, Rzeszów: RS Druk 2012, przedstawiłem socjologiczne rozważania na temat fenomenu organizacji i dezorganizacji społecznej. W artykule przedstawiłem procesy reorganizujące ład społeczny 11 przyczyniające się do tworzenia środowiska bezpieczeństwa państwa podczas organizacji imprez masowych. W artykule pt. Grupy dyspozycyjne w przeobrażeniach strukturalnych społeczeństwa, [w:] Równi, ale różni. Studia nad kryzysem i rozwojem społeczeństwa polskiego, red. A. Bobko, B. Marek-Zborowska, Rzeszów: Wyd. Uniwersytet Rzeszowski 2013, przedstawiłem rozważania związane z przeobrażeniami strukturalnymi systemu społecznego. System ten jest wysoce skomplikowanym tworem, składa się z wielu podsystemów, w których zachodzą ciągłe procesy je modyfikujące. Rozważania swoje oparłem na dokonaniach m.in. Talcotta Parsonsa. Artykuł pt. Przeciwdziałanie zagrożeniom poprzez propagowanie koncepcji ‘Safety Culture’ w społeczeństwie obywatelskim, [w:] Wpływ standardów międzynarodowych na rozwój demokracji i ochronę praw człowieka, red. J. Jaskiernia, Warszawa: Wyd. Sejm RP 2013, jest próbą upowszechnienia w społeczeństwie obywatelskim probezpiecznych zachowań. Jest to koncepcja oparta na założeniach ‘Safety Culture’, wymaga jednak wzmożonego wysiłku zarówno ze strony instytucji państwa, jak i obywateli, aby ją skutecznie zakorzenić w społeczeństwie. Treść tego artykułu została zaprezentowana na międzynarodowej konferencji naukowej pt. Wpływ standardów międzynarodowych ma rozwój demokracji i ochronę praw człowieka, gdzie została pozytywnie przyjęta przez środowisko naukowe. Z okazji XXV-lecia Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Wrocławskiego zaproszony zostałem do napisania artykułu naukowego pt. Socjologia grup dyspozycyjnych – wyzwaniem dla badań nad bezpieczeństwem w państwie”, [w:] Współczesna teoria i praktyka badań społecznych i humanistycznych, red. J. Juchnowski, R. Wiszniowski, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2013. Sposobność tę wykorzystałem w celu prezentacji założeń naukowych proponowanej socjologii grup dyspozycyjnych. Artykuł pt. Educational needs of prison staff implied by multicultural, multi-ethnic and multi-religious prison population ukazał się w „Internal Security”, Wyd. Wyższej Szkoły Policji, Szczytno 2014. Przedstawiłem w nim wyniki badań, których celem było ustalenie aktualnych potrzeb wielokulturowości, dotyczących wieloetniczności edukacji i personelu niereligijności więziennego osadzonych. w Jest kontekście to efekt przedsięwzięcia badawczego realizowanego w paramilitarnym systemie bezpieczeństwa państwa, we współpracy z praktykami resortowymi. Złożoność i relacyjność środowiska (nie)bezpieczeństwa. Socjologiczne ujęcie teoretyczne z obszaru bezpieczeństwa (The complexity and relational environment (in) 12 security. Sociological theoretical background of the area of security) to artykuł stanowiący podsumowanie pewnego etapu prac w zakresie postrzegania środowiska nie(bezpieczeństwa). Scharakteryzowałem w nim uwarunkowania kontinuum bezpieczeństwa–niebezpieczeństwa z uwzględnieniem podejścia socjologicznego oraz wskazałem na wielość koncepcji przyczyniających się do występowania raczej security wars theory niż security studies. Praca ta została opublikowana za granicą w odpowiedzi na zaproszenie Rektora Akadémii Policajného zboru v Bratislave (Słowacja). Dorobek publikacyjny domyka monografia, nad którą pracowałam intensywnie przez wiele lat, podejmując zarówno studia teoretyczne, jak i realizując własne badania jako empirysta w socjologii. Książkę pt. Grupy dyspozycyjne. Analiza socjologiczna. Wydanie drugie rozszerzone (Wrocław 2014) przedstawiam w postępowaniu awansowym o tytuł profesora. Podejmuję w niej problematykę grup społecznych jako podstawowych elementów rozmaitych systemów społecznych, a przede wszystkim systemów bezpieczeństwa. Grupy te powstają w spontaniczny lub zamierzony sposób, charakteryzują się swoistą strukturą i są w różnym stopniu zorganizowanie, a tym samym również sformalizowane. Rozwój socjologii i podejmowane w jej ramach analizy rozmaitych struktur umożliwiły dostrzeżenie wśród grup społecznych także tych, które pełnią szczególne funkcje w militarnych, paramilitarnych i niektórych cywilnych systemach społecznych. Jest to znaczące rozbudowanie dotychczasowego stanu wiedzy socjologicznej w zakresie rodzajowym grup społecznych. Te właśnie grupy uczyniłem przedmiotem swoich badań, określając je mianem grup dyspozycyjnych, chociaż nie jestem autorem tego socjologicznego terminu. Moje wieloletnie badania nad tymi specyficznymi grupami wskazują, że różnią się one nie tylko ze względu na to, w jakim systemie zostały ukształtowane, ale także specyfiką tych poszczególnych systemów. Wspólną cechą wszystkich grup dyspozycyjnych jest to, że zatrudnione w nich osoby są gotowe do natychmiastowego podejmowania rozmaitych akcji – bez względu na warunki zewnętrzne – w celu przeciwdziałania przeróżnym zdarzeniom, jak klęski żywiołowe czy wypadki, np. komunikacyjne, i tym podobnym sytuacjom, w których istnieje zagrożenie dla ludzi, środowiska naturalnego bądź zasobów danego kraju. Członkowie grup dyspozycyjnych to ludzie świadomi tego, że od rzetelnego wykonywania swych obowiązków zależy bezpieczeństwo państwa, jego mieszkańców, dóbr materialnych i innych wartości. Z tego też powodu starają się działać profesjonalnie, z zaangażowaniem i ofiarnością. W związku z tym cieszą się dużym zaufaniem i prestiżem w każdym kraju. 13 W książce przedstawiłem socjologię grup dyspozycyjnych jako propozycję teorii, która swoje zainteresowania badawcze koncentruje na swoistych grupach społecznych istniejących w określonych systemach bezpieczeństwa państwa. Są to stanowione grupy, pełniące szczególnie ważne funkcje bez względu na czas, miejsce i istniejące warunki, jeśli pojawi się potrzeba ich działania. Socjologia grup dyspozycyjnych wykorzystuje m.in. dorobek socjologii wojska, pracy, socjologii dużych i małych grup społecznych oraz psychologii społecznej. Przedmiotem badań tej socjologii szczegółowej są między innymi: specyfika poszczególnych grup dyspozycyjnych; sposoby ich kształtowania się i organizowania; selekcja kadr do danych grup oraz procesy ich profesjonalizacji; kształtowanie się funkcji i pozycji społecznych w tych grupach oraz kształtowanie się osobistych karier ich członków; a także uwarunkowania wzorców społecznych członków tych grup oraz ich prestiż w otoczeniu bliższym i dalszym. Rozszerzenie i jednocześnie uzupełnienie wydania drugiego podkreśla wyrazistą reorientację teoretyczną książki, w każdej kulturze bowiem kształtuje się własne teorie naukowe dotyczące sfery bezpieczeństwa państwa. W centrum zagranicznej refleksji socjologicznej lokuje się podejście teoretyczne określające rolę ‘grup dyspozycyjnych’ sektora militarnego, paramilitarnego i cywilnego. Tak szerokie ujęcie podmiotów zaangażowanych w obronę i ochronę struktur państwowych (a także ponadpaństwowych) pozwala na osadzenie tych rozważań w obrębie socjologii stosowanej. Uzupełnieniem socjologicznych rozważań wydania drugiego mojej monografii jest włączenie całkiem nowych uzupełnień dotyczących właściwości grup społecznych. Są to dwa na tyle ciekawe zagadnienia, iż wydały mi się niezbędne w morfologicznym opisie grup społecznych. Pierwsze uzupełnienie tyczy się podrozdziału pt. Luki strukturalne w zorganizowanych grupach. Omówiłem tam istotę „luk strukturalnych”, opierając się na poglądach Ronalda S. Burta i jego artykule opublikowanym w „The American Journal of Sociology” (2010). Oczywiście owe „luki strukturalne” w hierarchicznie uformowanych organizacjach pełnią ważne funkcje, nie zawsze jawnie identyfikowalne. Kolejnym novum jest podrozdział zatytułowany Podobieństwo zjawisk w grupach a fakty społeczne. Podczas badań nad morfologią grup społecznych wykorzystałem analizę fraktalności zjawisk, opierając się w tym zakresie na dokonaniach wielu znakomitych socjologów. Odwołuję się w tej części swej pracy do zjawisk biologicznych lub fizycznych w celu wskazania zjawiska samopodobieństw w organizacjach społecznych. Swoje spostrzeżenia osadzam na opiniach wielu naukowców, którzy przyjęli podobny punkt oglądu zjawisk społecznych. Przedstawione uzupełnienia pozwalają na rozszerzenie percepcji 14 zjawisk zachodzących w zorganizowanych grupach społecznych, co może mieć dla badacza społecznego niebagatelne znaczenie. Wyodrębniona w socjologii dziedzinowa analiza grup dyspozycyjnych stanowi systematyczny opis zjawisk urzeczywistnionych w praktyce życia społecznego oraz uwypukla ich aplikacyjną „wartość dodaną” w przestrzeni ukierunkowanej na przeciwdziałanie oraz eliminację lub skuteczne zażegnanie zagrożeń życia zbiorowego. Socjologia grup dyspozycyjnych osadzona jest na płaszczyźnie rozważań konceptualno-teoretycznych oraz badawczych umożliwiających rzeczywistą analizę naukową konfiguracji zróżnicowanych subsystemów bezpieczeństwa państwa. Subdyscyplina socjologii grup dyspozycyjnych jest zakorzeniona w dorobku wrocławskiego ośrodka akademickiego i wiąże się ze swoistym „sprzężeniem zwrotnym” podmiotów rozmyślnie (a także, co ważniejsze, historycznie) uformowanych w sferze bezpieczeństwa państwa – które zaliczyłem do owych grup dyspozycyjnych – oraz pozostałą instytucjonalnie zorganizowaną strukturą współczesnych społeczeństw. Teoretyczne ramy poznawcze wynikają z klasycznych podejść socjologicznych oraz odwołują się do interpretacji nowoczesnych czy ponowoczesnych, oddających złożoność oraz fraktalny charakter współczesnego świata. Dekonstrukcja systemów bezpieczeństwa państwa oraz ich odrębna analiza jest zasadna z uwagi na ujawniające się zróżnicowane ich uwarunkowania. W toku prac naukowych dokonałem rekonstrukcji innych podejść teoretycznych dotyczących bezpieczeństwa, analizując je w sposób niezwykle wnikliwy. Owe studia, określane mianem security study, dotyczyły przestrzeni eksploracyjnych wyznaczone przez takie nurty, jak m.in. tradycja realistyczna, liberalizm tradycyjny, konstruktywizm, perspektywy krytyczne, feministyczne, kultura pokoju oraz kultura wojny, Wymienione poglądy naukowe w dziedzinie bezpieczeństwa wskazują, iż każdy ośrodek badawczy stara się usystematyzować ramy teoretyczne, które mogą się przyczynić do jeszcze trwalszego zapewniania porządku publicznego oraz prywatnego (celowo dokonuję rozróżnienia tych odrębnych sfer). Wydolność czy też efektywność zapewniania funkcji przez dane państwo w przypadku deficytu odpowiednich formacji systemu bezpieczeństwa znacząco spada, dlatego oprócz sił zbrojnych niezbędne są instytucje typu paramilitarnego lub cywilnego. Każda struktura instytucjonalna – w tym szczególnie podmiot państwowy – dąży do integracji podmiotów zapewniających szeroko rozumianą obronę i ochronę, zapewniając im odpowiednią zdolność do pełnienia nadanych im funkcji. Zdolność do realizacji 15 powierzonych zadań opiera się na utrzymywaniu ciągłej gotowości bojowej oraz zdolności do natychmiastowego reagowania i podejmowania nieustających działań, co określa się mianem dyspozycyjności. Dyspozycyjność pozostaje immanentną cechą formacji systemu bezpieczeństwa, realizowane przez nie zadania wymagają bowiem natychmiastowego tempa, nieustannej i niczym nieprzerwanej działalności do momentu pełnego przywrócenia stanu bezpieczeństwa. Tak rozróżnione formacje systemu bezpieczeństwa państwa przeciwdziałają zagrożeniom, których przybywa wraz z rozwojem cywilizacyjnym oraz postępem naukowotechnicznym. Wyzwania te należą do jednych z ważniejszych, z którymi państwa zmagają się nieustannie przy coraz skromniejszych nakładach na ten cel. W związku z tym poszukuje się form organizacyjnych o najwyższej efektywności. Wraz z zakończeniem okresu „zimnej wojny” nastąpiła i wciąż trwa deorganizacja formacji systemu bezpieczeństwa oraz przenoszenie uprawnień ze sfery militarnej na paramilitarną, a także cywilną. Przekształcenia te mają znaczący wpływ na kondycję struktur organizacyjnych państwa, brak bowiem wyspecjalizowanych sił bezpieczeństwa może być różnie wykorzystany np. przez formacje niepaństwowe w celu przejęcia władzy. Specjalizacja w obrębie systemu bezpieczeństwa państwa ma uzasadnienie w coraz bardziej złożonych uwarunkowaniach systemu społecznego, przy czym kwestią otwartą pozostaje odpowiednie ich współdziałanie w ramach podejmowanych interwencji i prowadzonych akcji ratunkowych, gdzie grupy dyspozycyjne posiadają bardzo wąski, wysoko wyspecjalizowany zakres możliwości w zapewnianiu bezpieczeństwa państwa. Już kilka lat wstecz podjąłem działania zmierzające do wypracowania ram subdyscypliny grup dyspozycyjnych. Wymiernym efektem socjologicznego teoretyzowania są rzetelne studia nad dotychczasowymi teoriami, nieustanna obserwacja przeobrażających się faktów społecznych oraz konceptualizacja i skonstruowanie typologii grup dyspozycyjnych. Moja procedura badawcza wzorowana jest nie tylko na dokonaniach naukowych C. Wrighta Millsa, potwierdza ją także Richard Swedberg w publikacji Theorizing in Social Science: The Context of Discovery. Tak przygotowany autonomicznie warsztat pracy jako socjologa świadczy o prezentowanej przeze mnie postawie teoretycznej, wywodzącej się z wieloletniej eksploracji praktyki. Rzemiosło teoretyzowania stało się dla mnie sztuką tworzenia pewnego novum w otaczającym nas krajobrazie społecznym, przede wszystkim w zakresie refleksyjnego „rozszerzania” tego, co już jest znane. Takie byty idealne, zgodnie z określeniem M. Webera, są kształtowane, „zanim badacz nauczył się bezpiecznie poruszać w morzu faktów empirycznych” (Weber 1949: 104). Przyjęte schematy 16 teoretyczne umocowałem w socjologii klasycznej, wykorzystując zaś podejścia socjologii stosowanej, aktualizuję te schematy zgodnie z dokonującymi się przeobrażeniami strukturalnymi społeczeństwa. „Grupy dyspozycyjne” społeczeństwa w systemie bezpieczeństwa są realnym kapitałem społecznym, wykorzystywanym w sytuacjach kryzysowych dla społeczeństwa, w trakcie których przyjmują swoistą postać i są wprzęgnięte w mechanizm zabezpieczająco-likwidacyjny negatywne następstwa powodowane przez różnorodne zagrożenia. Zasadniczym elementem wpisującym się w przeobrażenia rzeczywistości społecznej jest niebezpieczeństwo, które postrzegać można niemalże jako stan normalny. W związku z tym bezpieczeństwo permanentne w ogólnym znaczeniu nie jest stanem niezmiennym. Człowiek adaptując się do środowiska naturalnego i społecznego, wciąż podejmuje próby zapewnienia sobie stanu bezpieczeństwa, przeciwdziałając racjonalnie licznym zagrożeniom, zarówno tym już znanym i rozumianym przez niego, jak i ciągle ujawniającym się tym nieznanym i tylko intuicyjnie rozpoznawalnym. Stan bezpieczeństwa określam jako racjonalnie i celowo przez ludzi ukształtowany w przestrzeni społecznej ład umożliwiający im rozwój, i definiuję jako uspołecznione bezpieczeństwo. Aby zachowywać wysoki stan bezpieczeństwa, należy wykonać wiele działań podtrzymujących go, co z uwagi na rosnącą złożoność współczesnego świata jest trudne. Mając powyższe na uwadze, nieustannie pogłębiam swoje zainteresowania naukowe i badawcze, eksplorując interesujące mnie aspekty. Próbuję wypracować pewną trajektorię bezpieczeństwa-niebezpieczeństwa, wskazując na „siły” oddziałujące na siebie. Zwróciłem także uwagę na niejednorodny, a przez to fragmentaryczny kontekst socjologicznych analiz sfery bezpieczeństwa. Moim celem stało się rozwinięcie, a następnie ugruntowanie w miarę jednorodnego środowiska dla badań nad bezpieczeństwem z uwzględnieniem socjologicznego wzorca badawczego, który określić można mianem naukowego paradygmatu. Przyjąłem założenie Thomasa Kuhna, iż wiele wcześniejszych osiągnięć naukowych składa się na współczesny ogląd w danych dziedzinach czy dyscyplinach naukowych. Dlatego wzorcem dla proponowanych przeze mnie badań środowiska (nie)bezpieczeństwa pozostaje owa „dyspozycyjność” formacji, służb i podmiotów publicznego sektora bezpieczeństwa państwa. Pogląd ten nie tylko stanowi swoistą „macierz” dla formacji skupionych w systemie bezpieczeństwa państwa, ale i dopełnia nielinearny dorobek socjologii wojska. Wskazuję także, iż socjologia wojska jako swoista subdyscyplina socjologii przestała odgrywać czołową rolę w kształtowaniu rozważań teoretycznych. Zaproponowany przeze mnie paradygmat o określonym podejściu teoretycznym i metodologicznym ogniskuje wysiłki badawcze nie 17 tylko wrocławskiego ośrodka naukowego, ale i aktywizuje międzynarodowe środowisko naukowe pozytywnie weryfikujące przedstawioną socjologię grup dyspozycyjnych. Wypracowany i osadzony w naukach społecznych paradygmat grup dyspozycyjnych staje się powoli dziedziną wyjaśniającą współczesną tożsamość formacji publicznego systemu bezpieczeństwa państwa. W publikowanych artykułach prezentuję środowisko (nie)bezpieczeństwa wraz instytucjami powoływanymi do istnienia, gdyż kulturowy obszar instytucji kształtujących bezpieczeństwo publiczne rozrasta się w miarę rozwoju cywilizacyjnego i postępu naukowego-technicznego. Krajobraz specjalizacji zawodowych w sferze bezpieczeństwa publicznego jest bardzo bogaty, a każda z wyodrębnionych specjalizacji ma swoją historię, kształtowaną przez różny przebieg dziejów. Są to specjaliści w zakresie obrony i ochrony porządku publicznego dla zabezpieczenia realizacji funkcji społeczności lokalnych oraz całego państwa. Formacje, służby i podmioty systemu bezpieczeństwa państwa są ulokowane w systemie bezpieczeństwa w schemacie wieloszczeblowym, tworząc wysoce zorganizowaną strukturę osadzoną w realnym kontekście społecznym. Jednak publiczny system bezpieczeństwa państwa, utrwalany dodatkowo w kulturze polskiego społeczeństwa, staje się sektorem na tyle atrakcyjnym, iż dostrzegam wyraźne zakusy na jego prywatyzację. Dlatego reprezentuję stanowisko, iż społeczna dyspozycyjność w sektorze bezpieczeństwa publicznego jest swoistą tradycją, ważną dla zachowywania sprawności organów władzy publicznej w zakresie ochrony i porządku publicznego. W swoich rozważaniach zwróciłem uwagę na uzupełnienie klasycznych właściwości grup społecznych o dyspozycyjność. Mianowicie należy zwrócić uwagę na jej powszechność, a jednocześnie specyfikę i zadania w systemie społecznym. Każda jednostka systemu militarnego jest potencjalnie przygotowana do wykonywania określonych zadań, ale tylko niektóre z nich pozostają w stanie ciągłej gotowości do podejmowania doraźnych działań, wynikających z zaistniałych potrzeb, i to bez względu na warunki. Takie struktury – jako grupy dyspozycyjne – istnieją w poszczególnych państwach i w każdym systemie społecznym. Wydały mi się one godne pogłębionych zainteresowań badawczych z uwagi na to, że można je wyróżnić także w paramilitarnych i cywilnych systemach, takich jak np. Policja, Państwowa Straż Pożarna, Służba Więzienna, Lotnicze Pogotowie Ratunkowe, Grupa Ratownictwa Medycznego Polskiego Czerwonego Krzyża, Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe i wiele innych ochotniczych grup dyspozycyjnych (np. Ochotnicza Straż Pożarna). 18 Dorobek publicystyczny łączę z zaangażowaniem w aktywność naukową przejawiającą się w wielu sferach podejmowanych przeze mnie inicjatyw badawczych oraz w uczestnictwie w organizowanych w kraju i za granicą wydarzeniach naukowych i resortowych. Od międzynarodowych początków oraz lat 90. krajowych ubiegłego wieku konferencjach brałem naukowych. udział w Byłem wielu także współorganizatorem i organizatorem około trzydziestu międzynarodowych konferencji zarówno krajowych, jak i o statusie międzynarodowym. Do ważniejszych podejmowanych przeze mnie inicjatyw naukowych zaliczyć należy międzynarodową konferencję naukową, organizowaną cyklicznie i dotyczącą problematyki grup dyspozycyjnych. W 2015 roku odbędzie się już XXVI międzynarodowa konferencja naukowa pt. Grupy dyspozycyjne w systemie współpracy transgranicznej na rzecz bezpieczeństwa (Dispositional groups in the cross-border cooperation system for security). Te międzynarodowe konferencje naukowe mają wpływ na rozwój subdyscypliny, jaką jest socjologia grup dyspozycyjnych, oraz służą kształceniu akademickiemu i młodej kadry naukowej. Wymiana doświadczeń w gronie naukowców, ekspertów oraz przedstawicieli resortów i służb systemów bezpieczeństwa odpowiada na wyzwania współczesności. W organizowanych przeze mnie międzynarodowych konferencjach naukowych uczestniczy znaczna liczba osób nie tylko z kraju, ale i z zagranicy (od 160 do nawet 230 osób). Jestem częstym uczestnikiem wszelkiego rodzaju panelów eksperckich, reprezentując polskich socjologów. Do najważniejszych zaliczyć mogę np. uczestnictwo w Centre for European and North Atlantic Affairs (Bratislava, 9–10.09.2013). Wyniki moich prac naukowo-badawczych prezentuję na forum krajowym i międzynarodowym. Na początku 2015 roku byłem przedstawicielem Uniwersytetu Wrocławskiego na międzynarodowej konferencji naukowej The 2nd annual international conference „COMPLEX SYSTEMS SECURITY MANAGEMENT. Przedstawiłem referat pt. The problems of command in the Armed Forces (Problemy dowodzenia w Siłach Zbrojnych). Pod koniec 2012 roku dokonałem inauguracji cyklicznego międzynarodowego seminarium naukowego pt. Metodologia badań systemów społecznych. Inicjatywa ta spotkała się z zainteresowaniem studentów, doktorantów, doktorów, profesorów oraz ekspertów resortowych i biznesowych. Do chwili obecnej zorganizowanych zostało dziesięć tego typu wydarzeń, z czego dwa stały się komponentem projektu unijnego pt. Kształcenie wysoko wykwalifikowanych specjalistów dla sfery publicznej w wymiarze transeuropejskim razem we współpracy z Akadémią ozbrojených síl gen. M. R. Štefánika (Słowacja). Podstawową tematyką każdego seminarium jest systemowa analiza zjawisk społecznych, a przedmiotem 19 wspólnych rozważań są aktualne problemy społeczne. Wprowadzona formuła seminarium umożliwia bowiem podejmowanie prób stworzenia multidyscyplinarnego, a więc możliwie szerokiego podejścia do badań współczesnych problemów społecznych, które są niezwykle złożone i wymagają współdziałania szerszego gremium naukowców i ekspertów do ich przezwyciężenia. Z ważniejszych konferencji zagranicznych w 2014 roku wymienić chciałbym międzynarodową konferencję naukowa pt. „SÚČASNÁ SPOLOČENSKÁ KRÍZA A JEJ NEGATÍVNE PREJAVY“, która zorganizowana została przez Akadémię Policajného zboru w Bratysławie. Tematem swojego wystąpienie uczyniłem Złożoność i relacyjność środowiska (nie)bezpieczeństwa. Socjologiczne ujęcie teoretyczne z obszaru bezpieczeństwa. Wystąpienie to zostało zamieszczone w publikacji pokonferencyjnej. uczestniczyłem w kilku branżowych konferencjach krajowych W 2014 roku dotyczących bezpieczeństwa, podczas których wymienialiśmy doświadczenia. Podczas I Ogólnopolskiego Forum Studiów nad Bezpieczeństwem. Człowiek – Technika – Środowisko, zorganizowanym przez Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM wygłosiłem referat pt. Optymalizacja efektów kształcenia dla kierunków związanych z bezpieczeństwem w uwarunkowaniach antropotechnicznych (Człowiek – Technika – Otoczenie). Przewodnicząc Radzie Naukowej Międzynarodowej Konferencji Naukowej zorganizowanej przez Wyższą Szkołę Policji w Szczytnie, dotyczącej Profesjonalnego treningu funkcjonariuszy grup dyspozycyjnych społeczeństwa przedstawiłem referat pt. Grupy dyspozycyjne wobec zagrożeń bezpieczeństwa w perspektywie socjologicznej. Zostałem zaproszony przez Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego do wygłoszenia referatu na konferencji naukowej pt. Organizacje pozarządowe w systemie Zarządzania Kryzysowego oraz Obrony Narodowej. Wystąpienie zatytułowałem Wykorzystanie potencjału ochotniczych grup dyspozycyjnych w sytuacji zdarzeń kryzysowych. Od roku 2001 w Wydawnictwie Uniwersytetu Wrocławskiego w ramach serii wydawniczej „Socjologia”, kierowanej przez prof. Zbigniewa Kurcza, dyrektora Instytutu Socjologii, ukazało się kilkanaście tomów pod moją redakcją naukową. Nadrzędnym celem tej serii wydawniczej jest stworzenie ogólnopolskiej platformy wymiany wiedzy i poglądów z dziedziny szeroko rozumianego bezpieczeństwa państwa, co udało się uzyskać w wymiarze znacznie szerszym, a więc międzynarodowym. Fenomen bezpieczeństwa oraz dyspozycyjności jego podmiotów omówiony jest w dwudziestu czterech tomach pokonferencyjnych, ujmujących tę problematykę z różnorakich perspektyw problemowych. Do 2013 roku tomy te ukazywały się w ramach serii wydawniczej „Socjologia”. Acta 20 Universitatis Wratislaviensis, pod redakcją naukową Zbigniewa Kurcza, natomiast od 2014 roku ukazuje się podseria wydawnicza „Grupy Dyspozycyjne” pod moim kierownictwem naukowym. Publikacją inaugurującą podserię jest monografia pt. Metodologiczne problemy badań nad grupami dyspozycyjnymi, kolejne pozycje są przygotowywane. Stanowią one ważne źródło wiedzy naukowej i praktycznej oraz platformę prezentacji badań doktorantów. Aktywnie udzielam się jako członek komitetów redakcyjnych i radach naukowych czasopism, m.in. recenzując artykuły naukowe do następujących czasopism: 1. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych w Dęblinie, ISSN 1641- 9723. 2. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych im. gen. T. Kościuszki (Journal of Science of the Gen. Tadeusz Kościuszko Military Academy of Land Forces), ISSN 1731-8157. [Czasopismo punktowane: aktualnie 7 punktów MNiSW, lista B]. 3. „Kwartalnik Bellona”, Wyd. Wojskowy Instytut Wydawniczy ISSN 1897-7065 [Czasopismo punktowane: aktualnie 7 punkty MNiSW, lista B]. 4. Studia Periegetica. Zeszyty Naukowe Wielkopolskiej Wyższej Szkoły Turystyki i Zarządzania w Poznaniu. ISSN 1897-9262 [Czasopismo punktowane: 2010a: 2 pkt.; 2012: 3 pkt.; 2012a: 3 pkt.; 2013: 2 pkt. ; 2014: 2 pkt.]. 5. Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych, Akademia Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte. ISSN 2081-3813. 6. Periodyk „Policja. Kwartalnik Kadry Kierowniczej Policji". ISSN 1640-9280. [Czasopismo punktowane: aktualnie 3 punkty MNiSW, lista B]. 7. Czasopismo „Władza sądzenia” ISSN: 2300-1690. 8. Od 05.2012-nadal: Członek Rady Redakcyjnej „Wrocławskiego Przeglądu Międzynarodowego”, periodyk wydawany przez Dolnośląski Ośrodek Studiów Strategicznych. Systematycznie piszę także recenzje wydawnicze książek oraz czasopism; ważniejsze z nich to: 1. Monografia Jacka Dworzeckiego i Rafała Kochańczyka pt. Współczesne zagrożenia, Wyd. GWSP, Gliwice 2010. 2. Monografia Ewy Brodackiej-Adamowicz pt. Ministrowie oświaty Drugiej Rzeczpospolitej. Okres rządów parlamentarnych (1918-1926), Wyd. UP w Siedlcach 2010. 21 3. Monografia Roberta Pokleka pt. Instytucjonalne i psychospołeczne aspekty więzienia, Wyd. COSSW, Kalisz 2010. 4. Monografia Lesława Wełyczki pt. Zarządzanie wiedzą w uczelni wyższej, Wyd. WSO WL, Wrocław 2010. 5. Książka pod redakcją naukową Franciszka Kusiaka i Władysława Tkaczewa pt. 65 lat Śląskiego Okręgu Wojskowego 1945-2010, Wyd. Wojskowe Stowarzyszenia S-T-O, Wrocław 2010. 6. Książka pod redakcją naukową Marka Trombskiego i Bogdana Kosowskiego pt. Współczesny wymiar bezpieczeństwa w aspekcie zmienności zagrożeń – ratownictwo 2011, Wyd. WSZOP, Katowice 2011. 7. Monografia Bolesława Potyrały i Roberta Fudali pt. Elita sił zbrojnych Związku Radzieckiego w latach 1935-1999, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2012. 8. Monografia Krzysztofa Czubocha pt. Separatyzm etniczny w dobie praw człowieka – nowe wyzwanie dla państwa narodowego i społeczności międzynarodowej”, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2012. 9. Monografia Pawla Turczyńskiego pt. Potencjał wojskowy Unii Europejskiej na początku XXI wieku, Wyd. WSOWL, Wrocław 2012. 10. Monografia Alicji Antas i Beaty Trębickiej-Postrzygacz pt. Wybrane problemy pracy opiekuńczo-wychowawczej z dziećmi i młodzieżą. Z praktyki studenckiej. Część 2, Wyd. UP-H w Siedlcach 2013. 11. Książka pod redakcją naukową Grzegorza Kwaśniaka i Mariusza Wojciszki pt. Funkcjonowanie systemu obronnego państwa na przykładzie województwa opolskiego, Wyd. PWSZ, Nysa 2013. 12. Monografia Piotra Jabkowskiego i Anny Kilarskiej pt. Poczucie bezpieczeństwa i poziom przestępczości w Poznaniu. Mieszkańcy – samorząd lokalny – instytucje państwa, Wyd. UAM, Poznań 2013. 13. Książka pod redakcją naukową Bogdana Kosowskiego pt. Elementy ochrony infrastruktury krytycznej w Zarządzaniu Kryzysowym, Wyd. WSZOP. Katowice 2014. 14. Recenzja Kwartalnika Filozoficznego „CYKUTA” 1(3) – 2014 ISSN: 20805748. Pod redakcją: Adrianny Senczyszyn, Artura Tanona, Dominika Dziedzica. 15. Monografia Łukasza Tomczyka oraz Andrzeja Klimczuka pt. Aging in the Social Space, Wyd. Impuls, Kraków 2014. 22 16. Książka pod redakcją naukową Marii Zielińskiej i Beata Trzop pt. Pogranicza i centra współczesnej Europy, seria: „Transgraniczność w perspektywie socjologicznej” (IX), UZ, Zielona Góra 2014. 17. Monografia Franciszka Kusiaka i Zdzisława Nowackiego pt. Per aspera ad astra w Oficerskiej Szkole Wojsk Zmechanizowanych im. T. Kościuszki we Wrocławiu w latach 1962-1965, Wyd. Wojskowe Stowarzyszenie S-T-O, Wrocław 2014. 18. Monografia Anity Musialskiej pt. Przemiany społeczno-gospodarcze w Gminie Ścinawa w latach 1945-1989, Wyd. Graf, Legnica 2014. 19. Monografia Beaty Czuby pt. Generałowie w Wojsku Polskim, Wyd. WAT, Warszawa 2014. 20. Książka pod redakcją naukową Franciszka Kusiaka i Władysława Tkaczewa pt. 4. Regionalna Baza Logistyczna i Śląski Okręg Wojskowy, Wyd. Towarzystwo Wiedzy Obronnej, Warszawa 2015. Posiadam doświadczenie w realizacji projektów naukowo-badawczych krajowych i europejskich, jednocześnie w wielu z nich podejmuję się kierowania zespołami badawczymi. Zarządzam realizacjami krajowych i międzynarodowych grantów unijnych oraz aktywnie w nich uczestniczę. Pełnię funkcję Koordynatora merytorycznego współpracy ponadnarodowej (zadanie nr 1) w projekcie unijnym przyznanym przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju pt. „Kształcenie wysoko wykwalifikowanych specjalistów dla sfery publicznej w wymiarze transeuropejskim” (POKL.04.01.01-00-014/13, Program Operacyjny Kapitał Ludzki, IV. Szkolnictwo wyższe i nauka, 4.1. Wzmocnienie i rozwój potencjału dydaktycznego uczelni oraz zwiększenie liczby absolwentów kierunków o kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy, 4.1.1. Wzmocnienie potencjału dydaktycznego uczelni). Uczestniczyłem także w projekcie unijnym pt. „Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych – bezpieczne państwo”. Pełniłem funkcję moderatora panelu „Wymagania pracodawców służb publicznych wobec absolwentów szkół wyższych – możliwości zatrudnienia i rozwoju zawodowego studentów i absolwentów” (8.10.2014). Pełna lista projektów naukowo-badawczych realizowanych na szczeblu krajowym i europejskim kształtuje się w sposób następujący: 1. Grant badawczy KBN: Oficer Wojska Polskiego w toku społeczno-ustrojowych w Polsce. Zespół w składzie: Kierownik-Jan Maciejewski. Zespół: Dorota BiłołusSzrejder, Marek Kulczyscki, Olga Nowaczyk, Wrocław 2000, etap I, WSO we Wrocławiu. 23 2. Grant badawczy KBN: Oficer Wojska Polskiego w toku społeczno-ustrojowych w Polsce. Zespół w składzie: Kierownik-Jan Maciejewski. Zespół: Dorota BiłołusSzrejder, Marek Kulczyscki, Olga Nowaczyk, Wrocław 2001, etap II, WSO we Wrocławiu. 3. Grant badawczy KBN: Profesjonalizm a oficerskie kadry dowódcze Wojska Polskiego (Zawód w analizie socjologicznej). Etap I. Zespół w składzie: Kierownik: Jan Maciejewski. Zespół: Dorota Biłołus-Szrejder, Andrzej Demkowicz, Joanna Dziura, Tadeusz Iwanek, Irena Wolska-Zogata, Wrocław 2002, WSO WL we Wrocławiu. 4. Grant badawczy KBN: Profesjonalizm a oficerskie kadry dowódcze Wojska Polskiego (Zawód w analizie socjologicznej). Etap II. Zespół w składzie: Kierownik: Jan Maciejewski. Zespół: Dorota Biłołus-Szrejder, Andrzej Demkowicz, Joanna Dziura, Tadeusz Iwanek, Irena Wolska-Zogata, Wrocław 2003, WSO WL we Wrocławiu. 5. Grant badawczy KBN: „Siły Zbrojne państwa obywatelskiego”. Etap II. Kierownik: Jan Maciejewski. Zespół w wkładzie: Irena Wolska-Zogata, Monika Wójta-Kempa, Andrzej Demkowicz, Jarosław Smykowski, Dorota BiłousSzrejder, Dariusz Trojczak, KBN 2004, WSO WL we Wrocławiu; 6. Grant promotorski: Społeczne problemy komunikacji międzykulturowej w jednostkach wielonarodowych w Polsce” (mgr Marek Bodziany); 7. Grant promotorski: „Czynniki kariery zawodowej oficerów Wojska Polskiego na początku XXI” (mgr Marcin Liberacki); 8. Grant promotorski: „Adaptacja zawodowa kobiet żołnierzy w Wojsku Polskim” (mgr Beata Czuba); 9. Grant badawczy: „Socjologiczna analiza roli, statusu i znaczenia kobiet w grupach dyspozycyjnych społeczeństwa w kontekście grup dyspozycyjnych”, który wraz z dr Katarzyną Dojwą został zrealizowany w 2012 r; 10. Od 2010 – nadal: Granty z dotacji podmiotowej Instytutu Socjologii UWr „Bezpieczeństwo i grupy dyspozycyjne” (1001/S/IS). 11. Projekt unijny przyznany przez Narodowe Centrum Nauki pt. Kształcenie wysoko wykwalifikowanych specjalistów dla sfery publicznej w wymiarze transeuropejskim (POKL.04.01.01-00-014/13, Program Operacyjny Kapitał Ludzki, IV. Szkolnictwo wyższe i nauka, 4.1. Wzmocnienie i rozwój potencjału dydaktycznego uczelni oraz zwiększenie liczby absolwentów kierunków o 24 kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy, 4.1.1. Wzmocnienie potencjału dydaktycznego uczelni). Projekt realizowany w terminie 01.201406.2015. Funkcja: Koordynator merytoryczny współpracy ponadnarodowej (zadanie nr 1). W 2014 roku zrealizowałem trzymiesięczne zagraniczne stypendium stażowe w ramach projektu „Kształcenie wysoko wykwalifikowanych specjalistów dla sfery publicznej w wymiarze transeuropejskim”. Ośrodek akademicki odbywania stażu naukowo- dydaktycznego: Akadémie ozbrojených síl gen. M. R. Štefánika Liptovský Mikuláš (Republika Słowacka). Staż ten przyczynił się do pogłębienia współpracy międzynarodowej, której celem jest wzmocnienie potencjału dydaktycznego Uniwersytetu Wrocławskiego poprzez wdrożenie programu rozwoju ukierunkowanego na nowoczesne specjalistyczne kształcenie w zakresie nauk społecznych na bazie rozwiązań adaptowanych od partnerów zagranicznych. W autorskim seminarium z socjologii ogólnej oraz socjologii wojska i socjologii grup dyspozycyjnych poprowadziłem przewody zakończone nadaniem stopnia doktora i jestem promotorem dwunastu doktorów: 1. Bodziany Marek, Społeczne problemy komunikacji międzykulturowej w jednostkach wielonarodowych w Polsce, obroniony 18.12.2009 (Dyscypliny KBN: socjologia; Specjalności: socjologia bezpieczeństwa, socjologia kultury, socjologia komunikacji masowej, socjologia rozwoju i zmian społecznych); 2. Kołodziejczyk Tomasz Jan, System wartości oficerów Wojska Polskiego a ich uczestnictwo w misjach pokojowych, obroniony 25.06.2010 (Dyscypliny KBN: socjologia. Specjalności: socjologia ogólna, socjologia wojska, socjologia organizacji i zarządzania). 3. Musioł Sabina, Losy zawodowe absolwentów państwowych wyższych szkół zawodowych w dobie konkurencyjnego rynku pracy w Polsce. Studium socjologiczne, obroniona 22.10.2010 (Dyscypliny KBN: socjologia). 4. Tomys Irena Barbara, Społeczeństwo wiedzy w percepcji wybranych grup. Studium socjologiczne, obroniona 26.11.2010 (Dyscypliny KBN: socjologia. Specjalności: socjologia wiedzy, socjologia organizacji, socjologia zarządzania); 5. Budnik Monika, Konflikt w zespole pracowniczym. Studium przypadku, obroniona 15.04.2011 (Dyscypliny KBN: socjologia. Specjalności: socjologia pracy, socjologia organizacji, socjologia konfliktu); 25 6. Liberacki Marcin, Absolwenci szkół wyższych w rolach oficerów Wojska Polskiego. Studium socjologiczne, obroniony 26.09.2012 (Dyscypliny KBN: socjologia. Specjalności: socjologia organizacji, socjologia zarządzania, socjologia edukacji, socjologia pracy, socjologia grup dyspozycyjnych). 7. Czuba Beata Katarzyna, Adaptacja społeczno-zawodowa kobiet-żołnierzy. Studium socjologiczne, obroniona 10.10.2012 (Dyscypliny KBN: psychologia, socjologia. Specjalności: socjologia wojska, socjologia grup dyspozycyjnych, socjologia płci, komunikacja społeczna); 8. Świderski Krzysztof, Czynniki kariery zawodowej oficerów Wojska Polskiego na początku XXI wieku, obroniony 23.01.2013 (Dyscypliny KBN: socjologia. Specjalności: socjologia wojska, socjologia grup dyspozycyjnych, socjologia organizacji i zarządzania); 9. Horyń Jolanta Bożena, Społeczne uwarunkowania kształcenia Romów w Polsce na przykładzie Dolnego Śląska, obroniona 10.07.2013 (Dyscypliny KBN: pedagogika, informatyka, socjologia); 10. Socha Dariusz, Socjologiczne aspekty komunikowania w spółkach energetycznych na przykładzie Kogeneracji SA, obroniony 04.12.2013 (Dyscypliny KBN: socjologia. Specjalności: Socjologia ogólna); 11. Uss-Lik Aneta, Kapitał społeczny w funkcjonowaniu grup przemytniczych na pograniczu wschodnim. Studium socjologiczne, obroniona 09.07.2014 (Dyscypliny KBN: socjologia); 12. Wiktorowicz-Sosnowska Monika, Tożsamości jednostek dotkniętych problemem alkoholizmu w rodzinie pochodzenia. Studium socjologiczne, obroniona 26.11.2014 (Dyscypliny KBN: socjologia. Specjalność: praca socjalna). Kolejne cztery przewody doktorskie są otwarte i w różnym stopniu zaawansowania badań. Przewody doktorskie będące w toku: 1. Pyka Krzysztof, Dalekowschodnie sztuki walki we współczesnym społeczeństwie polskim. Socjologiczna analiza ukrytego aspektu kultury. Przewód doktorski otworzono 18.06.1999. Planowana obrona 05/2015; 2. Pich Sebastian, Podoficerowie służby więziennej w Polsce. Ujęcie socjologiczne. Przewód doktorski otworzono 17.06.2011. Planowana obrona 09/2015; 26 3. Kordaczuk-Wąs Marzena, Uwarunkowania społeczne działań profilaktycznych policji. Studium socjologiczne. Przewód doktorski otworzono 27.11.2009. Planowana obrona 010/2015; 4. Stasiaczek Błażej, Życie rodzinne funkcjonariuszek Służby Więziennej. Przewód doktorski otworzono 28.01.2011. Planowana obrona 12/2015; 5. Wolska-Liśkiewicz Ewa, Generalicja Wojska Polskiego w toku zmian euroatlantyckich. Studium socjologiczne. Otwarcie przewodu w nowym trybie 25.05.2014; 6. Spychała Małgorzata, Świat wartości żołnierzy Marynarki Wojennej Rzeczpospolitej Polskiej. Studium socjologiczne. Otwarcie przewodu w nowym trybie 25.05.2014. Sporządziłem dla czołowych ośrodków naukowych następujące recenzje w przewodach doktorskich: 1. Rafał Kochańczyk pt. Polityka bezpieczeństwa w województwie świętokrzyskim w latach 1999–2012. Koncepcje i ich realizacje. Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Wydział Zarządzania i Administracji. 2. Krzysztof Sikora pt. Kompetencje społeczne dowódców pododdziałów wojskowych i ich uwarunkowania, 10.12.2014, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. 3. Adam Szynal pt. Uwarunkowania społeczno-kulturowe międzynarodowych działań stabilizacyjnych w świetle doświadczeń Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Iraku, Akademia Obrony Narodowej. 4. Robert Balcarzyk, pt. Uwarunkowania karier oficerów jednostek wojskowych, 30.10.2014, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu. 5. Jarosław Hebda pt. Wpływ bezpieczeństwa ważnych osobistości życia publicznego na stabilność polityczną państwa demokratycznego, Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie. 6. Bronisław Jansohn pt. Determinanty działań przeciwrebelianckich w działaniach stabilizacyjnych Sił Zbrojnych RP, Akademia Obrony Narodowej. 7. Zbigniew Kuźniar pt. Przemiany ról zawodowych podoficerów Wojsk Lądowych Sił Zbrojnych RP. Studium socjologiczne, Uniwersytet Wrocławski. 8. Joanna Róg-Ilnicka pt. Uwarunkowania przebiegu biografii zawodowych mieszkańców województwa lubuskiego po zmianie systemowej. Analizy dynamiczne, Uniwersytet Wrocławski. 27 9. Andrzej Siatkowski pt. Kompetencje obywatelskie a aktywność w sferze publicznej, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. 10. Monika Żak pt. Wpływ pracy zawodowej na życie osobiste i funkcjonowanie rodziny. Studium socjologicznych konsekwencji zawodów wysokiego ryzyka. Na przykładzie policjanta, Uniwersytet Łódzki. 11. Pieńkowski Piotr pt. Bezpieczeństwo narodowe a problem bezpieczeństwa i jego percepcji w społeczności Wrocławia. Studium socjologiczne, Uniwersytet Wrocławski. 12. Małgorzata Stochmal pt. Państwowa Straż Pożarna w systemie bezpieczeństwa państwa, Uniwersytet Wrocławski. 13. Wojciech Jaszczak pt. Czynniki rozwoju kompetencji zawodowych podoficerów Sił Powietrznych, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, 14. Jakub Trzebiatowski pt. (Re)socjalizacyjne ścieżki rekonstrukcji ról społecznych na przykładzie zdrowiejących alkoholików poznańskich grup Anonimowych Alkoholików, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. 15. Brygida Gwiazda-Rzepecka pt. Negocjacje jako narzędzie współpracy cywilnowojskowej osiągania celów komunikacji strategicznej w operacjach wsparcia pokoju, Akademia Obrony Narodowej. 16. Aneta Baranowska pt. Człowiek w instytucji totalnej. Społeczne aspekty służby żołnierzy polskich poza granicami kraju – na przykładzie Iraku, Uniwersytet Mikołaja Kopernika. 17. Katarzyna Obuchowska pt. Współczesna rodzina wojskowa. Studium socjologiczne, Uniwersytet Wrocławski. 18. Andrzej Kokiel pt. Wartości życiowe młodzieży akademickiej Pomorza studiującej pedagogikę w średnim mieście, Uniwersytet Wrocławski. 19. Olga Nowaczyk pt. Studenci wyższych szkół oficerskich a przeobrażenia transformacyjne i integracyjne armii i społeczeństwa polskiego, Uniwersytet Wrocławski. 20. Jacek Wołoszyn pt. Budowa modelu ekonometrycznego z wykorzystaniem kryteriów selekcji strukturalnej, Politechnika Radomska. Sporządziłem kolejne dwie recenzje doktoratów, których obrony planowane są na II kwartał 2015 roku. 28 Kamil Miszewski pt. Adaptacja do warunków więziennych skazanych długoterminowo, Uniwersytet Warszawski. Barbara Drapikowska pt. Udział kobiet-żołnierzy w zadaniach operacyjnych realizowanych przez polskie kontyngenty wojskowe w Iraku i w Afganistanie, AON. Zostałem zaproszony do uczestnictwa w przewodach habilitacyjnych jako recenzent i dokonałem oceny dorobku naukowego: 1. Dr Katarzyna Dojwa-Turczyńska pt. Kobiety w grupach dyspozycyjnych, 27/02/2015, Wydział Nauk Społecznych Uniwersytetu Wrocławskiego. 2. Dr Eugeniusz Moczuk pt. Policja. Socjologiczne studium funkcjonowania instytucji, 30/01/2015, Wydział Nauk Społecznych Uniwersytetu Wrocławskiego. 3. Dr Marzena Piotrowska-Trybull pt. Jednostki wojskowe w rozwoju lokalnym w Polsce po roku 1989, 05/01/2014, Wydział Zarządzania i Dowodzenia Akademii Obrony Narodowej w Warszawie. 4. Dr Piotr Płonka pt. Żandarmeria Wojskowa w systemie obronnym Państwa, 13/12/2013, Wydział Zarządzania i Dowodzenia Akademii Obrony Narodowej w Warszawie. 5. Dr Krzysztof Drabik pt. Bezpieczeństwo personalne i strukturalne, 04/11/2013, Wydział Bezpieczeństwa Narodowego Akademii Obrony Narodowej w Warszawie. 6. Dr Tadeusz Szczurek pt. Od deskrypcji do antycypacji wykorzystania potencjału militarnego w kształtowaniu bezpieczeństwa nowoczesnych wspólnot państwowych wobec rozwoju zagrożeń niemilitarnych, 28/10/2012, Wydział Bezpieczeństwa Narodowego Akademii Obrony Narodowej w Warszawie. 7. Dr Adam Kołodziejczyk pt. Zmiana społeczno-kulturowa a wojsko. Analiza socjologiczna, 31/08/2013, Wydział Nauk Społecznych Uniwersytetu Wrocławskiego. 8. Dr Marek Stefański pt. Prewencyjno-edukacyjne działania policji w systemie bezpieczeństwa publicznego, 15/04/2013, Wydział Bezpieczeństwa Narodowego Akademii Obrony Narodowej w Warszawie. 9. Dr Mariusz Kubiak pt. Kulturowe uwarunkowania obronności państwa, 12/02/2013, Wydział Zarządzania i Dowodzenia Akademii Obrony Narodowej w Warszawie. 29 Prowadzę kształcenie młodej kadry naukowej, szczególnie takiej, która zawodowo powiązana jest z praktyką w systemach bezpieczeństwa państwa, co wymaga rzetelnego i aktualnego rozeznania się w potrzebach tychże podmiotów. Doktoranci, którzy pod moją mentorską opieką uzyskali stopień doktora, w dalszym ciągu odnoszą sukcesy naukowe, resortowe oraz biznesowe. Przykładem może być dr Marek Bodziany, który w 2010 roku za wysoki poziom merytoryczny oraz metodologiczny pracy doktorskiej został laureatem Nagrody II stopnia Ministra Obrony Narodowej. Kształcenie warsztatowego, młodej dlatego kadry naukowej organizowane wymaga międzynarodowe socjologicznego konferencje podejścia naukowe oraz międzynarodowe seminaria metodologiczne służą ich rozwojowi naukowemu. Nie zaniedbuję także opieki nad kształtowaniem dorobku publikacyjnego moich podopiecznych. Widząc duże zainteresowanie problematyką bezpieczeństwa podejmuję chętnie opiekę promotorska na stacjonarnych i niestacjonarnych Studiach Doktoranckich Nauk o Polityce, Filozofii i Socjologii Wydziału Nauk Społecznych UWr. Systematycznie angażuję się w popularyzację nauki, zarówno w kraju, jak i za granicą, podejmując wiele różnorodnych inicjatyw. Wśród istotnych przedsięwzięć na rzecz rozwoju młodej kadry naukowej oraz upowszechniania wyników badań od 2004 roku redagowałem lub współredagowałem dwadzieścia sześć prac zbiorowych, co daje około 8,5 tys. stron tekstu. Zadania te koncentrowały się na merytorycznym ocenie każdego tekstu, wprowadzenia korekt na podstawie uwag recenzentów oraz załączenia własnego artykułu oraz słowa wstępnego do każdego wydania. Wysiłek ten wiązał się ze zorganizowaniem dwudziestu pięciu międzynarodowych konferencji naukowych, dziesięciu cyklicznie organizowanych międzynarodowych seminariów „Metodologia badań systemów społecznych” oraz kilkudziesięciu konferencji naukowych współorganizowanych ze znanymi krajowymi i międzynarodowymi ośrodkami akademickimi i instytucjami resortowymi. W ten sposób łączyłem naukę z praktyką. Uczestnicząc w wielu tematycznie zróżnicowanych konferencjach, wygłaszam referaty (korzystając ze środków multimedialnych), które są następnie publikowane w monografiach pokonferencyjnych. Podejmowane przeze nie inicjatywy na rzecz popularyzacji nauki za granicą realizuję w ścisłej współpracy z wieloma ośrodkami i towarzystwami naukowymi, która w wielu przypadkach jest kontynuowana przez kilkanaście lat, co także świadczy o moim znaczącym zaangażowaniu. Główne kierunki mojej aktywności dotyczą takich krajów, jak Słowacja (Akadémią ozbrojených síl gen. M.R. Štefánika, Akadémie Policajného zboru v Bratislave, Slovensko sociologicko spoločnost pri Slovenskej akadémii vied SR Slov, Uniwersytetu J.A. 30 Komeńskiego), Rosja (Uniwersytet Moskiewski im. M. Łomonosowa), Ukraina (University of Kyiv, Odeski Uniwersytet Narodowy im. Ilji Miecznikowa), Białoruś (Uniwersytecie im. Janka Kupały w Grodnie), Bułgaria (Association of the Professors of Slavic Countries in Bulgaria), Mołdawia (The John Amos Comenius International Slavic Academy of Education in Moldova), Republika Czeska (Univerzita Obrany, Univerzita Karlova v Praze) oraz Szwecja (The Institute for Security and Development Policy). Inicjatywy te wynikają z kontekstu makrospołecznego usytuowania Polski i specyfiki krajów Europy ŚrodowoWschodniej w budowaniu systemów bezpieczeństwa państwa. Rozwinąłem także wymianę naukową z uniwersytetami poprzez wykłady gościnne. Na przykład: w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu odbył się wykład pt. Grupy dyspozycyjne w społeczeństwie – współczesny wymiar socjologii; w Uniwersytecie Zielonogórskim – Grupy dyspozycyjne we współczesnym społeczeństwie polskim; na Uniwersytecie Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie – Grupy dyspozycyjne w społeczeństwie ryzyka. Prowadziłem również wykłady z socjologii w ramach przedsięwzięć organizowanych przez Uniwersytet Dzieci „Wiedza i Wyobraźnia” oraz w Uniwersytecie III Wieku. Prowadziłem także wykłady za granicą. Najważniejsze z nich to: (2006) na Uniwersytecie Karola w Pradze, na Uniwersytecie Bohdana Chmielnickiego w Czerkasach (Ukraina), na Uniwersytecie im. Janka Kupały w Grodnie na Białorusi, w Akadémii Ozbrojených Síl Generála Milana Rastislava Štefánika, Liptovský Mikuláš (Republika Słowacka, regularnie od 2007 r.), na Uniwersytecie im. Jana Amosa Komenskiego w Bratysławie (Republika Słowacka), w Narodowym Uniwersytecie Odeskim im. Ilii Miecznikowa (Ukraina), w Narodowym Uniwersytecie Pedagogicznym im. W. Hnatiuka w Tarnopolu, na Uniwersytecie Moskiewskim im. M. Łomonosowa w Rosji, na Uniwersytecie Pedagogicznym w Tule w Rosji (2008), na Baranowickim Uniwersytecie Państwowym na Białorusi oraz w Univerzitecie Obrany w Brnie (Republika Czeska). W maju 2012 r. w ramach współpracy z Akadémią Ozbrojených Síl gen. M.R. Štefánika uczestniczyłem w programie Erasmus, w trakcie którego prowadziłem wykłady z socjologii wojska oraz socjologii grup dyspozycyjnych [(1) Sociológie armády \ Sociology of army \ Socjologia wojska; (2) Sociológia poriadkovej skupiny \ Sociology of the dispositional groups \ Socjologia grup dyspozycyjnych; (3) Etapy profesionalizácia armády \ Stages of the professionalization of the army \ Etapy profesjonalizacji wojska; (4) Medzi dwoma chamtivých inštitúcií \ Between two greedy institutions \ Pomiędzy dwoma instytucjami zachłannymi; (5) Problémy vojenskej rodiny \ Problems of military family \ Problemy rodziny 31 wojskowej]. Wyjazd w ramach tego programu był rezultatem wieloletniej współpracy naukowej, wspólnego organizowania konferencji międzynarodowych. Udzielam się w międzynarodowych zespołach eksperckich, m.in. jestem ekspertem w Slovenskou sociologickou spoločnosťou pri Slovenskej akadémii vied SR Slov. Legitymuję się członkostwem w międzynarodowych organizacjach i towarzystwach naukowych, takich jak: Association of Professors of the Slavonic Countries (APSC); Międzynarodowa Akademia Kształcenia im. Jana Amosa Komeńskiego; oraz rad naukowych w Akadémii Ozbrojených Síl gen. M.R. Štefánika; w Univerzitecie Obrany (Brno, Republika Czeska); w Akadémii Policajného zboru v Bratislave oraz w Slezskiej Univerzita Obchodne podnikatelska fakulta v Karvinie. Od 2000 roku aktywnie uczestniczyłem w ogólnopolskich zjazdach PTS, gdzie organizowałem i prowadziłem grupy tematyczne, na których prezentowano wyniki badań z problematyki bezpieczeństwa oraz grup dyspozycyjnych. Ważniejsze publikacje pozjazdowe to: Socjologiczne aspekty bezpieczeństwa narodowego (2001) oraz Tożsamość społeczna grup dyspozycyjnych (2009). Przewodniczę Sekcji Socjologicznych Problemów Bezpieczeństwa Narodowego Polskiego Towarzystwa Socjologicznego. Pełnię także drugi rok funkcję członka Jury nagrody im. Stanisława Ossowskiego z ramienia Polskiego Towarzystwa Socjologicznego. Jestem także aktywnym członkiem Akademickiego Towarzystwa Andragogicznego, Polskiego Towarzystwa Socjologicznego oraz Polskiego Towarzystwa Nauk o Bezpieczeństwie. Wieloletnie doświadczenie w dziedzinie socjologii wojska przyczyniło się właśnie do nawiązania współpracy z Slovenskou sociologickou spoločnosťou pri Slovenskej akadémii vied SR Slov, w którego ramach prowadzimy międzynarodowy projekt badawczych dotyczący problemów profesjonalizacji sił zbrojnych Polski i Słowacji. Od wielu lat aktywnie współuczestniczę w życiu uniwersyteckim Instytutu Socjologii, sprawując funkcję koordynatora Wydziału Nauk Społecznych UWr w ramach Dolnośląskiego Festiwalu Nauki, w którego trakcie pracownicy naukowi, doktoranci oraz studenci, członkowie kół naukowych występowali z wykładami, prelekcjami oraz dyskusjami z obszaru tematycznego programów studiów Wydziału Nauk Społecznych UWr. Od kilkunastu lat realizuję także badania w ramach statutowego tematu badawczego „Bezpieczeństwo i grupy dyspozycyjne”. Aktywnie popularyzuję i reklamuję utworzony kierunek studiów „socjologia grup dyspozycyjnych”. Byłem także aktywnym członkiem Senackiej Komisji Majątkowej oraz Senackiej Komisji ds. Jakości Kształcenia na Uniwersytecie Wrocławskim. Jestem również rozpoznawany przez media lokalne, jak również ogólnopolskie, jako socjolog obszaru wojskowości i bezpieczeństwa, dlatego zabieram głos w ważnych i 32 aktualnych społecznie sprawach. Współpracuję z takimi mediami, jak „Miasto Wrocław”, „Echo Miasta”, „Times Polska” czy tygodnik Regionalny „Konkrety”, a także z mediami branżowymi, takimi jak „Redakcja Wojskowa”, „Polska Zbrojna”, „Przegląd Obrony Cywilnej”, „Forum Penitencjarne”, „Las Polski”. W działalności popularyzatorskiej prowadzę także dwa serwisy internetowe: http://www.janmaciejewski.pl/ oraz http://grupydyspozycyjne.pl/. Zapraszany jestem do recenzowania prac doktorskich, prac habilitacyjnych oraz monografii i książek pod redakcją naukową z dziedziny nauk społecznych. Wykonałem także na zlecenie Narodowego Centrum Badań i Rozwoju recenzje grantów naukowych dotyczących: (a) poprzemysłowych Innowacyjnego przy sposobu wykorzystaniu projektowania metody; (b) rewitalizacji obszarów Multimedialnego narzędzia wspomagającego pamięć i aktywizującego osoby starsze oraz (c) Innowacyjnego systemu sosIT dla skutecznej poprawy bezpieczeństwa mieszkańców, pozwalającego na wymianę informacji dotyczących zagrożeń i ich redukcji pomiędzy społeczeństwem, służbami mundurowymi oraz Urzędem Miasta. Za prowadzoną działalność dydaktyczną, naukową i organizatorską w nauce jestem corocznie wyróżniany Nagrodą Rektora Uniwersytetu Wrocławskiego. W 2006 r. otrzymałem brązowy medal Uniwersytetu J.A. Komeńskiego (Wydział Pedagogiczny) w Bratysławie za współpracę w rozwoju nauki. We wrześniu 2012 r. uzyskałem prawo ochronne na znak towarowy i określenie „Grupy dyspozycyjne”, potwierdzony numerem Z.404733, wydane przez Urząd Patentowy RP. W dniu Święta Uniwersytetu Wrocławskiego 15.11.2012 zostałem wyróżniony Medalem Komisji Edukacji Narodowej. Dorobek publikacyjny jest również widoczny i dobrze indeksowany w bazach biometrycznych. Według narzędzia „Publish or Perish” indeks Hirscha wynosi 6, natomiast według narzędzia „Google Scholar” indeks Hirscha wynosi 7 (wyniki z dnia 26.02.2015). Wykaz cytowanych w wymienionych w bazach dorobek znajduje się w załączniku wzór 1 II. 33
