Templariusze - Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej

Templariusze: miłość i krew
reż. Peter Flinth
MATERIAŁY DYDAKTYCZNE
DLA NAUCZYCIELI
SPIS TREŚCI
1.
2.
Informacje o filmie. (str. 2)
Scenariusz lekcji języka polskiego. (str. 6)
Temat: „Bóg ma plany wobec Arna…” – losy średniowiecznego rycerza i kochanka, bohatera filmowej
sagi Petera Flintha „Templariusze. Miłość i krew”.
stowarzyszenie nowe horyzonty
zamenhofa 1, 00-153 warszawa, tel. +48 22 530 66 40, fax +48 22 831 06 63, www.nhef.pl
1
INFORMACJE O FILMIE
Opracował: Sylwia Galanciak
NOTA O FILMIE
Tytuł: Templariusze. Miłość i krew (org. Arn – Tempelriddaren)
Reżyseria: Peter Flinth;
Scenariusz: Hans Gunnarsson (na podstawie książek Jana Guillou Vägen till Jetusalem
i Tempelriddaren);
Kierownictwo produkcji: Leif Mohlin;
Zdjęcia: Eric Kress;
Muzyka: Tuomas Kantelinen;
Montaż: Anders Villadsen, Søren B. Ebbe, Morten Højbjerg;
Dyrektor artystyczny: Linda Janson, Frederic Evard;
Kostiumy: Kicki Ilander;
Charakteryzacja: Jenny Fred, Wendy Kemp Forbes, Love Larsson, Anna-Lena Melin;
Dźwięk: Gábor Pasztor, Carl Edström, Stefan Ljungberg, Bo Persson, Jonas Rudels;
Scenografia: Anna Asp;
Efekty specjalne: Gusten Blick, Robin Blick, Colin Campbell, Laurence Harvey;
Casting: Morag Arbutthnot;
Producent: Alistair MacLean-Clark, Jarkko Hentula, Waldemar Bergendahl, Jan Marnell, Nina Lyng,
Karoline Leth, Mark Foligno;
Producent wykonawczy: Johan Mardell;
Obsada aktorska: Joakim Nätterqvist (Arn Magnusson), Sofia Helin (Cecilia Algotsdotter), Stellan
Skarsgárd (Birger Brosa), Simon Callow (Ojciec Henry), Vincent Perez (Brat Guilbert), Bibi Andersson
(Matka Rikissa), Steven Waddington (Mistrz Torroja), Gustaf Skarsgárd (Knut Eriksson), Michael
Nyqvist (Magnus Folkesson), Alex Wyndham (Armand De Gascogne), Milind Soman (Saladyn), Jakob
Cedergren (Ebbe Sunesson), Nicholas Boulton (Gerard De Ridefort), Thomas W. Gabrielsson (Edmund
Ulvbane), Göran Rangerstam (Biskup 1), Sven-Bertil Taube (Biskup 2), Martin Wallström (Magnus
Mansköld), Lina Englund (Katarina Algotsdotter), Julia Dufvenius (Helena Sverkersson), Driss Roukhe
(Fakir), Fanny Risberg (Cecilia „Blanka” Ulfsdotter), Morgan Alling (Eskil Magnusson), Svante Martin
(Karl Sverkersson), Annika Hallin (Siostra Leone), Nijas Ørnbak-Fjeldmose (Sune Folkesson), Bisse
Unger (12-letni Arn), Mirja Turestedt (Sigrid), Joel Kinnaman (Sverker Karlsson), Anders Baasmo
Christiansen (Harald), Christian Fiedler (Karle), Charlotta Larsson (Dorotea), Donald Högberg (Algot
Pulsson), Frank Sieckel (Sigfried De Turenne), Noa Samenius (Młody Arn), Johan Arrenius (Młody
Knut), Mikael Bohlin (Młody Eskil), Douglas Johansson (Brat Stefan), Chems-Eddine Zinoune (Służący
Saladyna);
Produkcja: Szwecja, Dania, Finlandia, Niemcy, Norwegia, Wielka Brytania, Maroko;
Rok produkcji: 2007; film barwny,
Czas trwania: 134 minuty;
Data premiery światowej: 17 grudnia 2007 roku; data premiery w Polsce: 25 grudnia 2009 roku;
Dystrybucja w Polsce: Kino Świat;
NAGRODY
•
•
2008 – Nagrody Szwedzkiego Przemysłu Filmowego Złote Żuki – nagroda Złotego Żuka dla
najlepszej aktorki drugoplanowej (Bibi Andersson) oraz Nagroda Publiczności dla najlepszego
filmu;
2008 – Nagrody Szwedzkiego Przemysłu Filmowego Złote Żuki – nominacja w kategorii
najlepsze zdjęcia (Eric Kress);
2
•
2008 – Europejska Nagroda Filmowa – nominacja do Nagrody Publiczności;
NOTA O REŻYSERZE
Peter Flinth urodził się 7 listopada 1964 roku w Kopenhadze. Tam też studiował na Wydziale Reżyserii
w Den Danske Filmskole. Początkowo pracował jako asystent reżysera przy realizacji wielu filmów
fabularnych. W 1993 roku nakręcił krótkometrażowy film Den Sidste Færge. W pełnym metrażu
zadebiutował w roku 1997 obrazem Oko orła. W Polsce znany jest głównie jako autor filmów
o templariuszu Arnie oraz serii telewizyjnej Wallander o przygodach szwedzkiego inspektora policji.
WYBRANA FILMOGRAFIA
Oko orła (reżyseria, 1997), Mały gang Olsena (reżyseria, 2001), Fakir z Bilbao (reżyseria, 2004),
Wallander (seria TV, reżyseria, 2005), Templariusze. Miłość i krew (reżyseria, 2007), Arn. Królestwo na
końcu drogi (reżyseria, 2008), Arn (serial TV, reżyseria, 2010), Nobels testamente (reżyseria, 2012);
O FILMIE
Film Templariusze. Miłość i krew powstał na podstawie dwóch pierwszych tomów
bestsellerowej trylogii Jana Guillou Krzyżowcy. O dalszych losach bohaterów opowiada produkcja Arn.
Królestwo na końcu drogi (2008), będąca ekranizacją ostatniej części powieści. Templariusze... są
zrealizowaną z wielkim rozmachem, epicką opowieścią o zakazanej miłości dwojga młodych ludzi –
Arna i Cecilii. Tło dla opowiedzianej historii stanowią średniowieczne niepokoje w, formującej się w
organizm państwowy, Szwecji oraz walka templariuszy o utrzymanie Ziemi Świętej. Niewątpliwym
walorem filmu jest wielka dbałość o oddanie historycznych realiów. Oprócz wciągającej fabuły,
pięknych krajobrazów i interesujących scen batalistycznych obraz oferuje dużą porcję informacji na
temat historii Skandynawii, procesów rodzenia się państwowości w średniowiecznej Europie
i wreszcie działalności najsłynniejszego zakonu rycerskiego – templariuszy. Templariusze... to
największa i najdroższa produkcja w dziejach szwedzkiego kina (kosztowała ok. 30 milionów dolarów),
a także jeden z najdroższych filmów powstałych w Europie. Film jest produkcją europejską,
zrealizowaną bez najmniejszego udziału, specjalizujących się w superprodukcjach, filmowców
amerykańskich.
Tło historyczne: Akcja filmu toczy się w połowie XII wieku w Szwecji oraz w Ziemi Świętej. Dla
Skandynawii był to czas bardzo niespokojny, czas kształtowania się państw i nieustannych walk
o władzę. Ówczesna Szwecja, z której wywodzą się bohaterowie, to dość luźny zlepek plemiennych
państewek. Łączy je osoba króla oraz religia chrześcijańska, zaprowadzona w tym regionie około stu
lat wcześniej. Niepokoje społeczno-polityczne związane są nieustającymi walkami o tron królewski
między pretendentami, wywodzącymi się z rozmaitych plemiennych dynastii. W filmie pokazany
został jeden z wielu przewrotów z tamtego okresu, kiedy to władzę siłą zdobywa Karol z rodu
Sverkerssonów. Jego przeciwnikiem staje się Knut Eriksson, którego poznajemy jako małego chłopca,
świadka śmierci własnego ojca – króla zamordowanego przez Sverkerssonów.
Templariusze... znakomicie oddają nie tylko polityczne realia epoki, ale także drobiazgowo
rekonstruują tło kulturowe, na czele z dominującą pozycją Kościoła Katolickiego, którego hierarchowie
faktycznie dzierżą w regionie stery władzy. Kształtują surowe normy moralne, udzielają poparcia
władcom, w dużym stopniu kontrolują także sądownictwo (skazanie pary bohaterów za cudzołóstwo
na wieloletni „resocjalizacyjny” pobyt w klasztorze).
Drugim, oprócz Szwecji, miejscem akcji filmu jest Królestwo Jerozolimskie, gdzie krzyżowcy
z coraz większym trudem bronią przed muzułmanami stworzonego przez siebie państewka.
Pierwszoplanowymi bohaterami stają się tutaj templariusze, zakon stworzony do ochrony
pielgrzymów podążających do Jerozolimy, teraz zaś z poświęceniem walczący o istnienie Królestwa.
3
W fabule filmu wątki fikcyjne sprawnie przeplatają się z historycznymi, w których ważną rolę
odgrywają postaci historyczne. Najważniejszą spośród nich jest niewątpliwie Saladyn – sułtan
imperium muzułmańskiego, wybitny wódz i polityk, najgroźniejszy przeciwnik XII-wiecznych
krzyżowców. Jego losy splotą się z losami Arna, gdy młody Szwed uratuje mu życie, broniąc przed
bandycką napaścią. Saladyn w interpretacji twórców filmu (i zgodnie z relacjami historyków) jest
człowiekiem honoru – szlachetnym, prawym i wiernym swym ideałom. W Arnie dostrzeże kogoś
podobnego sobie, co da początek wyjątkowej więzi między oboma bohaterami – wrogami, darzącymi
się nawzajem ogromnym szacunkiem. Główną sceną batalistyczną Templariuszy... jest rekonstrukcja
słynnej bitwy pod Montgisard (25 listopada 1177 roku), w której niewielki, kilkusetosobowy oddział
krzyżowców rozbił i zmusił do odwrotu kilkudziesięciotysięczną armię Saladyna. W filmie
pomysłodawcą przygotowania zasadzki na arabskie wojsko jest Arn, który także dowodzi bitwą.
W rzeczywistości dowódcą był sam król Baldwin, młody i ciężko chory na trąd, zaś w boju zastępował
go Renald z Châtillion, rycerz dopiero co wypuszczony przez Saladyna z niewoli (rzekomo – inaczej niż
filmowy Arn – nienawidzący sułtana z całego serca).
Oprócz Saladyna w gronie postaci historycznych w filmie pojawiają się między innymi
przedstawiciele szwedzkich rodów Sverkersson (wieloletnich władców kraju) oraz Magnusson (którzy
przejęli władzę kilkadziesiąt lat po wydarzeniach przedstawionych w Templariuszach), przyszły król
Knut Eriksson oraz jego ojciec Eryk IX Święty, a także niektórzy obecni w Ziemi Świętej rycerze
tytułowego zakonu (np. Gerard de Ridefort). Naprawdę istniał także skandynawski rycerz Arn
Magnusson, pierwowzór głównego bohatera, lecz jego przygody przedstawione w filmie są już
owocem wyobraźni autora powieści (zabieg podobny jak w przypadku postaci Michała
Wołodyjowskiego).
Fabuła: Osią fabularną filmu jest historia wielkiej miłości Arna i Cecylii. Oboje pochodzą ze
szlacheckich rodów, jednak ich uczucie w realiach ówczesnej Szwecji skazane jest na klęskę. Ich rody
należą bowiem do przeciwnych obozów politycznych, co w czasach, gdy typowe przejęcie władzy
dokonywało się poprzez zamordowanie króla, oznacza jawną wrogość. Zakochani, na skutek intrygi
zazdrosnej siostry Cecylii, zostają oskarżeni o cudzołóstwo. Zadana im pokuta spędzenia 20 lat
w służbie bożej rozłączy ich na długo i skaże na nieustanne cierpienia. Od tego momentu fabuła
rozgałęzia się na dwie przeplatające się ze sobą opowieści – skandynawski, klasztorny wątek Cecylii
oraz jerozolimski wątek Arna, którego zakon wysyła do templariuszy broniących Ziemi Świętej. Wbrew
polskiemu tytułowi (oryginalny to Arn – Tempelriddaren czyli Arn – templariusz) w centrum
zainteresowania scenarzysty nie znajduje się zakon ubogich rycerzy Chrystusa, ani nawet
jerozolimskie przygody Arna. Najważniejsza staje się tragedia dwójki bohaterów, rozgrywająca się na
tle historii kształtowania się szwedzkiej państwowości. Od momentu poznania Cecylii myśli i czyny
Arna krążą wokół ukochanej. Wielka polityka, w tryby której się dostaje jako dawny towarzysz
dziecinnych zabaw Knuta Erikssona, obchodzi go o tyle, o ile stanowi drogę do połączenia
zakochanych. Wysłany przez cystersów do Ziemi Świętej sumiennie pełni służbę, jednak stale pamięta
o złożonej Cecylii obietnicy powrotu (rozmowa z Saladynem). Czy to w walce, czy w dyspucie wydaje
się nieobecny duchem, a z jego twarzy nie znika grymas cierpienia. Motyw uczucia łączącego parę
bohaterów to niewątpliwie odzwierciedlenie średniowiecznego ideału miłości rycerskiej –
nieszczęśliwej, pełnej przeszkód, często niemożliwej do spełnienia, ale wiernej aż po grób (a czasem
i dłużej – np. historia Tristana i Izoldy).
Kompozycja filmu: Obraz otwiera scena, w której templariusz Arn, zwany przez muzułmanów
Al Gothi, ratuje trzech arabskich podróżnych przed pustynnymi bandytami. „Dlaczego nas bronił?” –
dziwi się jeden z nich (jak się później okaże jest to sam Saladyn). Najazd kamery na twarz modlącego
się po walce rycerza, zbliżenie koncentrujące się na jego spojrzeniu, pełnym bezbrzeżnego smutku
i znużenia, przenosi nas w świat jego myśli i wspomnień. Od tego momentu film przybiera formę
retrospekcji przedstawiającej drogę życiową, która przywiodła bohatera z północy Europy na
pustkowia Królestwa Jerozolimskiego. Następnie narracja powraca do punktu wyjścia, czyli do
momentu, w którym kamera porzuciła Arna klęczącego na pustyni. Jednak odtąd będzie prowadzona
równolegle, ukazując na przemian koleje losu Arna i dręczonej w klasztorze Cecylii (rolę przeoryszy gra
wybitna szwedzka aktorka Bibi Andersson, znana m. in. z wielu filmów Ingmara Bergmana – Tam,
4
gdzie rosną poziomki, Siódma pieczęć, Persona – stworzona przez nią kreacja należy niewątpliwie do
najmocniejszych punktów filmu).
Typ narracji zastosowanej w Templariuszach... to narracja personalna. Narrator pozostaje
ukryty, choć oczywiście uwidacznia się w dziele poprzez sposób prowadzenia kamery, kompozycję
kadrów (np. wyeksponowanie ociekającego krwią krzyża, który Karol Sverkersson zdarł z szyi zabitego
króla), muzykę i inne filmowe środki wyrazu. Opowieść prowadzona jest z punktu widzenia pary
bohaterów, koncentruje się na ich emocjach, subiektywizując w ten sposób ocenę wydarzeń. Zdarza
się, że zaglądamy w głąb ich duszy – twórcy kilkukrotnie wykorzystują zabieg wmontowania w tok
narracji krótkich ujęć, symbolicznie komentujących sytuację.
Sposób realizacji: Film powstał w koprodukcji siedmiu krajów – Szwecji, Danii, Finlandii,
Niemiec, Norwegii, Wielkiej Brytanii i Maroka. W części z nich powstały zdjęcia. Tłem dramatycznych
wydarzeń są zarówno zielone plenery chłodnej Szwecji (Lidköping i Trollhättan) oraz Szkocji (okolice
Edynburga, historyczny region Lothian), jak i piękne pustynne krajobrazy Maroka. Sceneria
wykorzystano w filmie tak, by podkreślić stany emocjonalne bohaterów. Mimo zieleni rozległe
skandynawskie przestrzenie wydają się zimne i nieprzyjazne, budzą lęk. Ważnym wyjątkiem są tutaj
jasne, słoneczne sceny zabaw małego Arna z byłym templariuszem Guilbertem de Beaune oraz
spotkań z Cecylią. To nieliczne szczęśliwe chwile w życiu bohatera i ten stan ducha odzwierciedla także
widziana jego oczami przyroda. Żółć i czerwień, dominujące barwy spalonej słońcem pustyni,
wyraźnie kontrastują ze szwedzkim krajobrazem, ale wyłącznie na poziomie czysto wizualnym.
W przestrzeni mentalnej reprezentują podobne emocje – podkreślają samotność i smutek bohatera.
Recepcja filmu: Templariusze... powtórzyli w Skandynawii sukces literackiego pierwowzoru,
spotykając się z uznaniem widzów oraz życzliwością krytyki. Na fali powodzenia zrealizowano drugą
część opowieści o losach Arna i Cecylii, a następnie całość poszerzono i przemontowano, tworząc
udany serial telewizyjny. Na potrzeby dystrybucji kinowej poza Szwecją powstała także mocno
okrojona wersja jednoczęściowa, która spotkała się jednak z dezaprobatą publiczności ze względu na
drastyczną redukcję fabuły i chaotyczny montaż.
Dla Szwedów jest to przede wszystkim opowieść o trudnych początkach ich państwowości,
podana w atrakcyjnej formie romansu rycerskiego oraz ukazująca ich jako pełnoprawnych
uczestników i współtwórców kultury europejskiej (obecność nacji słabo kojarzonej z templariuszami
i ruchem krucjatowym pośród obrońców Ziemi Świętej, wątki miłosny i bohaterski typowe dla
średniowiecznych pieśni trubadurów). Dla pozostałych widzów – cenna lekcja historii i opowieść
o wartościach uniwersalnych – miłości, prawości i prawie człowieka do szczęścia.
5
SCENARIUSZ LEKCJI JĘZYKA POLSKIEGO
Opracowała: Małgorzata Wiśniewska
Temat: „Bóg ma plany wobec Arna…” – losy średniowiecznego rycerza
i kochanka, bohatera filmowej sagi Petera Flintha „Templariusze.
Miłość i krew”.
CELE LEKCJI
Po lekcji uczeń powinien:
•
•
•
•
•
•
poszerzyć i pogłębić wiedzę na temat epoki średniowiecza;
wskazywać elementy kultury średniowiecza w filmie i właściwie je interpretować;
rozumieć zachowania i postawy bohaterów w świetle średniowiecznych norm i zasad
postępowania;
rozpoznawać i analizować symbole i atrybuty obecne w filmie;
zdobyć umiejętność pracy z filmem jako kontekstem literatury i wiedzy o kulturze;
umieć funkcjonalnie wykorzystywać zasoby Internetu/inne źródła wiedzy o filmie i epoce.
METODY I FORMY PRACY
•
•
•
•
•
samodzielne korzystanie z Internetu, wyszukiwanie informacji i tworzenie notatek w domu;
budowanie planu wydarzeń (notatka z lekcji);
dyskusja problemowa;
praca zespołowa/w grupach, pod kierunkiem nauczyciela;
praca ze słownikami.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE
•
•
•
•
•
•
•
film Petera Flintha Templariusze. Miłość i krew, Dania, Finlandia, Niemcy, Norwegia, Szwecja,
Wielka Brytania, Maroko, 2007;
Maria Ossowska, Etos rycerski i jego odmiany;
Władysław Kopaliński, Słownik symboli;
Władysław Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury;
www.filmweb.pl;
www.film.org.pl;
www.templariusze.org.pl.
POJĘCIA KLUCZOWE
•
•
•
etos rycerski
sztuka romańska
templariusze
CZAS
1 lekcja
6
PRZEBIEG LEKCJI
1. Praca z filmem. Na wstępie nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie czasu i miejsca akcji oraz
przebiegu wydarzeń w filmie (praca zespołowa pod kierunkiem nauczyciela – notatka
z lekcji/praca domowa po obejrzeniu filmu):
- czas i miejsce akcji właściwej: Ziemia Święta, rok 1177;
- czas i miejsce wydarzeń retrospektywnych (przypominamy uczniom to pojęcie): Gotalandia, lata
30/40 XII wieku (dzieciństwo i młodość Arna Magnussona).
Przebieg wydarzeń w filmie:
1. obrona kupców arabskich przed zbójcami;
2. retrospekcja: dzieciństwo Arna z Arnas;
- zabicie króla Eryka, prawowitego władcy, przez jego konkurenta;
- wybuch wojny – ucieczka królewskiego syna i przyjaciela Arna do Norwegii – fortyfikacja Arnas;
- wypadek chłopca – cudowne ocalenie – poświęcenie dziecka Bogu;
- oddanie Arna do klasztoru;
- śmierć matki;
- klasztorna edukacja;
- obrona dziewczyny – zabicie w pojedynku dwóch napastników;
- opuszczenie klasztoru (z podarowanym mieczem i na własnym koniu);
- powrót do rodzinnego domu;
- obrona honoru ojca w pojedynku z przekupionym przez nowego władcę butnym sąsiadem – Arn
nie zabija przeciwnika;
- kuszenie Katariny, siostry Cecilii – oddalenie dziewczyny;
- miłość do Cecilii;
- powrót syna zamordowanego króla, Knuta, który oczekuje od Arna poparcia;
- walka o tron;
- intryga zazdrosnej siostry – sąd biskupi nad kochankami – wyznaczenie obojgu 20-letniej pokuty
w klasztorach;
- pożegnanie Arna z Cecilią – odrzucenie oskarżenia – przysięga wierności i powrotu;
- zamknięcie Cecilii w klasztorze;
- przyjęcie Arna do Zakonu Templariuszy – wyjazd do Ziemi Świętej (w ramach pokuty).
3. ocalenie życia „fałszywemu kupcowi”, którym okazuje się Saladyn – sułtan Kairu i Damaszku,
wróg chrześcijan – zaproszenie wybawcy na wspólny posiłek;
4. poinformowanie Wielkiego Mistrza Zakonu o planowanym przez innowierców ataku na
Jerozolimę;
5. dramat Cecilii, której odebrano narodzonego w klasztorze syna i za opór wtrącono do
ciemnicy;
6. spotkanie dziewczyny z Cecilią Blanką, narzeczoną Knuta – informacja o dziecku;
7
7. propozycja Saladyna: oddanie miasta w zamian za zachowanie życia – odmowa;
8. niespodziewany atak na arabską armię w wąwozie – zwycięstwo templariuszy;
9. śmierć giermka – wycofanie się innowierców;
10. nagroda za zwycięstwo – powrót Arna do oczekującej na go w klasztorze ukochanej.
Wnioski: kompozycja fabularna filmu oparta jest na retrospekcji oraz narracji dwóch wątków
równoległych: Arna i Cecilii. Epizod wojenny zajmuje niewiele miejsca, akcja koncentruje się na
losach Arna w Gotalandii, zwłaszcza na jego związku z Cecilią. Film buduje portret rycerzakochanka, który pokutuje za swą grzeszną miłość, walcząc z niewiernymi w Jerozolimie, ale
uczucia się nie wypiera. Co więcej, to właśnie miłość do Boga, ale również i ukochanej nadaje
wyższy, duchowy sens jego krucjacie.
2. Nauczyciel prosi młodzież o przypomnienie pojęcia etosu rycerskiego i typowych cech rycerza (na
podstawie notatek z wcześniejszych lekcji/według polecenia wyszukania definicji w słowniku):
Etos rycerski – zespół wartości i zasad, wykształconych w kręgu średniowiecznej kultury rycerskiej,
którymi powinien charakteryzować się idealny wojownik – w życiu i na wojnie.
Cechy średniowiecznego rycerza (wg pracy M. Ossowskiej):
•
dobre, szlachetne urodzenie;
•
promieniowanie urodą i wdziękiem;
•
nadludzka siła (zbroja ważyła 60-80-kg, miecz niewiele mniej);
•
posiadanie własnego, specjalnie wykonanego dla rycerza miecza, rączego konia i pięknej
zbroi;
•
poszukiwanie sławy na polach bitew i turniejach;
•
obrona słabszych, kobiet, wdów i sierot;
•
kierowanie się chrześcijańską wiarą, lojalnością wobec suwerena oraz wiernością
podjętym przysięgom i zobowiązaniom, honorem, dumą, szacunkiem dla przeciwnika;
•
uczuciowość – posiadanie damy serca.
• marzenie o godnej, heroicznej śmierci, najlepiej w walce z niewiernymi.
3. Nauczyciel prosi młodzież o scharakteryzowanie postawy Arna jako średniowiecznego mnicharycerza-kochanka (możemy odwołać się do znajomości losów Rolanda z Pieśni o Rolandzie
i Tristana z Dziejów Tristana i Izoldy) – dyskusja kierowana, podejmująca problem wyboru
i hierarchii wartości, np:
Nietypowość bohatera sagi polega na tym, że jako dziecko zostaje oddany do zakonu w dowód
wdzięczności rodziców za uzdrowienie z ciężkiej choroby. Ma zostać zakonnikiem. W klasztorze w
Arnhem uczy się łaciny i teologii, wiary i pokory, ale także fechtunku, strzelania z łuku i konnej
jazdy. Okazuje się wyjątkowo pojętnym uczniem – pociąga go bardziej władanie mieczem niż
modlitwa. I chociaż nosi suknię zakonną, potrafi stanąć w obronie nękanej przez niekochanego
adoratora kobiety i zabić w pojedynku dwóch przeciwników. Mądry przeor dostrzega zdolności
i siłę Arna, dlatego pozwala mu służyć Bogu za pomocą miecza. Wojenne umiejętności szybko
przydadzą się dorosłemu bohaterowi w konflikcie ze zwaśnionym z jego rodziną rodem, a także
w walkach dynastycznych o królewską koronę. Stanie w obronie obrażonego i poniżonego ojca,
będzie też bronił swego dobrego imienia. Pokona sąsiada, ale go nie zabije. Arn nie chce zabijać,
obca jest mu zemsta, zawiść, zdrada. Jako dziecko był świadkiem brutalnego zabójstwa
8
panującego króla. Niewykluczone, że to traumatyczne doświadczenie zaważyło na jego
usposobieniu. Bohater nie ucieknie jednak od zła świata i słabości ludzkiej natury. Padnie na
niego niesłuszne oskarżenie o współżycie z dwiema siostrami, jego miłość do Cecilii zostanie
uznana za grzeszną i zakazaną (por. związek Tristana i Izoldy). Wprawdzie młodzi zostają
kochankami, a dziewczyna zachodzi z Arnem w ciążę, ale bohaterów łączy coś więcej niż tylko
namiętność – prawdziwa, szczera i głęboka miłość, która przetrwa długoletnią rozłąkę.
Próbą ich charakterów i uczucia stanie się rozdzielenie bohaterów: dziewczyna umieszczona
zostanie w klasztorze, gdzie podlegać będzie zaostrzonemu rygorowi, zaś jej ukochany wstąpi do
Zakonu Templariuszy i odpokutuje swoje grzechy w walce z niewiernymi w Ziemi Świętej.
Mimo wielu trudnych doświadczeń, bliskości śmierci własnej i bliskich (umiera mu matka, traci
swego giermka), Arn pozostaje wierny sobie i wychowaniu, jakie otrzymał w domu i klasztorze.
Nie traci wiary, choć Bóg go tak mocno doświadcza. Kocha i właśnie siła miłości nadaje sens jego
życiu.
4. Następnie nauczyciel poleca uczniom wyodrębnić zauważone w filmie elementy średniowiecznej
kultury (podczas tej części lekcji utrwalona zostaje wiedza wyniesiona z gimnazjalnych lekcji
o sztuce/zajęć artystycznych oraz poszerzone wiadomości historyczne o epoce) – rozmowa
kierowana, np:
•
Romańskie klasztory, w których przebywają Arn i Cecilia: grube, kamienne mury;
zgeometryzowane bryły; małe, wąskie okna; masywna wieża; surowe wnętrza;
monumentalny charakter budowli przytłaczający człowieka swoim ciężarem, skłaniający go
do pokory, modlitwy, uświadamiający mu jego małość i marność.
•
Kult maryjny – bohaterowie modlą się do Maryi, wierzą w jej opiekę i wstawiennictwo:
w sztuce romańskiej ukazywano postać Matki Boskiej, by zaakcentować ideę pośrednictwa.
W filmie widzimy rzeźby Maryi z Dzieciątkiem na ręku w domu Arna i w klasztorach.
•
Zakon Templariuszy: Arn wstępuje do zakonu w ramach pokuty i udaje się do Jerozolimy, by
bronić Grobu Pańskiego.
Zakon Templariuszy został założony przez francuskich rycerzy w 1119 roku w Jerozolimie. Celem
działalności tego zgromadzenia było utrzymywanie bezpieczeństwa na drogach i obrona miejsc
związanych z życiem i działalnością Chrystusa. Bracia zachowywali ubóstwo, czystość
i posłuszeństwo wedle reguły kanoników regularnych.
Ideały reprezentowane przez templariuszy znalazły uznanie patriarchy jerozolimskiego i króla
Baldwina II, który umieścił ich w Pałacu Salomona i oddał do dyspozycji Świątynię Pańską
w dzielnicy Templum, która do utraty Jerozolimy w 1187 roku pozostawała domem macierzystym
zakonu.
Reguła zakonu została usankcjonowana na synodzie w Troyes w 1128 roku. Rycerze mieli prawo
do noszenia białego płaszcza z łacińskim, czerwonym krzyżem, a ich sztandar bojowy był
dwukolorowy, biało-czarny. Reguła zakładała istnienie kilku grup braci, co odpowiadało
ówcześnie obowiązującej hierarchii społecznej. Pełnoprawnymi członkami zakonu mogli zostać
jedynie rycerze, inni – mieszczanie lub osoby pochodzące z ludu zasilali organizację jako kapelani,
giermkowie i bracia służebni. (na podstawie strony: templariusze.org.pl)
5. Na zakończenie nauczyciel proponuje uczniom przeanalizowanie symboli i atrybutów obecnych
w Templariuszach... (praca w grupach ze słownikami symboli i mitów), np:
•
symbol kruka, ulubionego ptaka Knuta, syna króla i przyjaciela Arna – ptak pojawia się przed
sceną zabójstwa władcy oraz jest pośrednią przyczyną wypadku Arna;
9
Kruk jest symbolem niepokoju; choroby; zepsucia; grzechu, herezji; wojny, śmierci, okrucieństwa;
złości; drapieżności; chciwości, plądrowania, łupów; rozkładu trupiego; złych przeczuć, złej
wróżby; fałszywości; bezczelności; diabła, duszy złej osoby; samotności; długowieczności; myśli,
pamięci: wszechwiedzy, proroctwa; nadziei; opatrzności: światła, świtu. Słońca; symbolizował
boga piekieł, sumeryjskiego Nergala o dwóch twarzach i wedyjskiego boga wiatru, burzy i wojny,
Indrę.
U wielu ludów Wschodu i Zachodu kruki uważane są za ptaki złowróżbne, żałobne, wieszczące
nieszczęścia, choroby, zarazy, wojnę i śmierć prawdopodobnie ze względu na ich czarne oczy,
błyszczące czarne pióra i skrzeczący głos, a także dlatego, że żywią się padliną, że ciągną
gromadnie za wojskiem oczekując krwawego łupu. Biblia traktuje kruka jako stworzenie
nieczyste.
•
miecz wręczony Arnowi przez brata Guilberta, z poleceniem, by nigdy nie używał go
w gniewie lub dla własnej korzyści, posiadający specjalną łacińską inskrypcję: In hoc signo
vinces („Z tym znakiem zwyciężysz”) – ważny atrybut rycerza, zawierający często święte
relikwie, noszący nawet własne imię, np. „Durendal” Rolanda, czy „Excalibur” króla Artura;
•
piękny i szybki koń o imieniu „Pustynny wiatr”, podarowany Arnowi przez brata Guilberta.
PRACA DOMOWA
Etos rycerski w naszych czasach? Sformułuj refleksje, odnosząc się do filmu i poznanych lektur oraz
obserwacji i wiedzy o współczesności.
10