rozwój socjologii wychowania w polsce

ROZWÓJ
SOCJOLOGII WYCHOWANIA W POLSCE.
1.
2.
3.
Prekursorzy socjologii wychowania.
Początki i rozwój socjologii wychowania w okresie międzywojennym.
Socjologia wychowania w okresie powojennym - przedstawiciele.
Socjologia wychowania swój rozkwit osiągnęła w latach 20-30-tych naszego stulecia (XX
wiek).
Rozwój socjologii nastąpił dzięki takim nazwiskom jak:
E. Durkheim,
M. Weber,
F. Znaniecki,
W. Waller,
K. Mannheim.
W Polsce rozwój socjologii nastąpił dzięki takim osobom:
?
F. Znaniecki,
?
J. Chałasiński,
?
S. Bystroń,
?
?
?
H. Radlińska,
Z. Mysłakowski,
i inni.
Problematyka badawcza socjologii wychowania:
?
system oświatowo-wychowawczy na tle przemian społeczno-gospodarczych i
kulturowych,
?
mechanizmy selekcji szkolnych,
?
struktura i funkcjonowanie różnych środowisk wychowawczych,
?
funkcjonowanie szkoły i innych instytucji wychowawczych w środowisku lokalnym,
?
funkcje wychowawcze rodziny,
?
problematyka szkoły wyższej,
?
zagadnienia zawodu nauczyciela,
?
procesy socjalizacji i resocjalizacji,
?
problematyka młodzieży.
Według J. Woskowskiego: Socjologia wychowania.
Kierunki zainteresowań i zakres badań socjologii wychowania.
Wychowanie jako proces o podstawowym znaczeniu dla społeczeństwa, jego trwania i
rozwoju był zawsze przedmiotem zainteresowań socjologii.
Przedmiotem socjologii wychowania są:
1) zjawiska, zbiorowości i instytucje wychowawcze decydujące o przebiegu wychowania,
jego cechach, treści, formach, organizacjach, zmianach w nich zachodzących;
2) procesy wewnętrzne warunkujące funkcjonowanie instytucji wychowawczych, decydujące
o zwartości grup celowych (powołanych do działalności), wyznaczające kierunek zmian i
przekształceń w nich zachodzących;
3) szersze układy, systemy, zjawiska, procesy społeczne oraz te aspekty innych grup i
instytucji, które wywieraja wpływ na wychowanie, jego treść i społeczne skutki.
Prekursorzy socjologii wychowania:
Prekursor to ten, który uprzedza rozwój danej nauki.
Andrzej Frycz Modrzewski
?
(1551 - 1554) dzieło "O poprawie Rzeczypospolitej" (5 ksiąg, m. in. o prawie, o wojnie,
o szkole),
?
prekursor powszechnego wychowania obywatelskiego: wychowanie takie samo dla
wszystkich stanów,
?
ojciec myśli demokratycznej,
?
rzecznik wychowania przez udostępnianie młodzieży wartości uniwersalnych, szerzył
ideę pokojowego współżycia narodów świata, był zwolennikiem wychowania dla narodu i
państwa.
Okres oświecenia
W tym okresie praca działaczy w Polsce dotycząca myśli społecznej, była najpełniejsza.
1773 rok Komisja Edukacji Narodowej - patriotyczne, racjonalistyczne idee.
Tacy działacze jak:
?
Stanisław Konarski,
?
Andrzej Zamoyski,
?
Grzegorz Piranowicz,
?
Hugo Kołłątaj,
?
Stanisław Staszic
rozwinęli wizję oświaty skierowaną dla narodu-państwa (wspólnota kulturowa i polityczna
skupione razem). Zauważyli oddziaływanie na siebie sfery ekonomicznej i politycznej a
osobowości człowieka. Dostrzegali ważność korzystania z dorobku kulturowego,
przyswajania go i przekształcania. Istotna jest aby obywatele posiadali umiejętność
wypowiadania się na temat życia społecznego, publicznego. Do posiadania tej umiejętności
konieczne jest aby dociekliwie i analitycznie myśleć.
Okres romantyzmu i pozytywizmu (XIX wiek)
Okresy te znajdowały się pod wpływem idei oświecenia. Przetrwało rozumienie narodu jako
wspólnoty kulturowej i politycznej. Wierzono w twórczość i działanie kulturotwórcze.
Rozwinęła się filozofia czynu, zwana współcześnie teorią działania. Jej przedstawicielami są:
?
M. Mochnacki,
?
E. Dębowski,
?
H. Kamiński.
Uważano, że jednostka i grupa są podmiotami procesu dziejowego. Powstały dwie teorie:
?
podmiotem dziejów jest jednostka, grupa społeczna; jednostki zmieniają bieg historii (tą
teorię wyznawali romantycy),
?
wybitne jednostki wyłaniają się w wyniku procesu historycznego.
Jednostka tworzy dzieje o ile posiada sens moralny oraz wolę tworzenia dziejów. Jest to
osoba myśląca, która kieruje się ku dobru i chce działać. Osobowość twórcza jest
kształtowana w procesie wychowania. Proces wychowania przebiega prawidłowo jeśli jest
procesem akulturacji (wprowadzenie w kulturę wychowania) i unarodowiania. Nadal jest
akceptowana myśl oświecenia dotycząca rozwoju intelektu, moralności i woli.
Edward Abramowski uwrażliwił myślicieli na zagadnienie ładu moralnego. Ład moralny jest
podstawą ładu społecznego i dlatego wychowanie ma zmierzać do kształtowania ładu
moralnego.
Sposób myślenia powyższych epok nie zanika z chwilą odzyskania przez Polskę
niepodległości. Widoczne jest to w pisarstwie Żeromskiego.
Miano ojca socjologii polskiej zyskał Florian Znaniecki. Tworzył dla odbiorcy europejskiego,
światowego. Pisał i publikował w języku angielskim. Jego prace to:
?
1928 Wstęp do socjologii,
?
1928-30 Socjologia wychowania. Tom 1 i 2,
?
1934 Ludzie teraźniejsi a cywilizacja przeszłości.
Analizował życie społeczne jako 4 układy:
?
stosunki społeczne,
?
czyny społeczne,
?
grupy społeczne,
?
osobowości społeczne.
Uważał, że podstawowym czynnikiem społecznym jest działanie społeczne. Stosunki
społeczne to pewne trwałe układy typu przyjaźń. Zwracał uwagę na osobowości twórcze.
Wychowanie powinno służyć twórczym osobowościom. Wyróżnił kręgi wychowujące:
?
ludzie dobrze wychowani,
?
ludzie pracy,
?
ludzie zabawy.
Stwierdził, że żaden z tych kręgów nie wychowuje jednostek twórczych. Interesował się
środowiskiem opiekuńczym. Utożsamiał pojęcie socjalizacji i wychowania. (Oba przynoszą
skutki uboczne i są zamierzone).
Sergiusz Hessen uzupełniał pewne idee Znanieckiego. Ostrzegał przed niebezpieczeństwem
wychowania zbyt liberalnego (Rousseau) oraz wychowaniem przymusowym (Makarenko).
Jan Bystroń wydał pracę "Szkoła i społeczeństwo" (1930). Uważał, że szkoła jest instytucją
socjalizacji i selekcji. W obrębie szkoły mamy do czynienia z selekcją: doszkolną i
pozaszkolną.
W socjologii dużą rolę odegrali działacze o poglądach demokratycznych:
?
L. Krzywicki,
?
S. Czarnowski,
?
B. Rychliński.
Zwrócili uwagę na nierówny dostęp do dóbr kulturowych. Zauważyli niebezpieczeństwo
wychowania w duchu nacjonalizmu. Wskazywali na zjawisko patologii socjalizacji w
warunkach wielkiego miasta.
Józef Chałasiński:
?
uczeń F. Znanieckiego,
?
zwracał uwagę na warstwę chłopską,
?
uważał, że naród jest silny tym co zdoła stworzyć ,
?
proces tworzenia wymaga aby najpierw wprowadzić ludzi do świata kultury,
?
chłop nie jest dostrzegany jako obywatel państwa,
?
Chałasiński był przeciwko zamykaniu młodzieży w szkołach zawodowych,
?
był pionierem wychowania ekologicznego,
?
kluczowe znaczenie w myśleniu Chałasińskiego miała: historia, naród, kultura,
osobowość,
?
1931 Drogi awansu społecznego robotnika,
?
1935 Antagonizm polsko-niemiecki w osadzie fabrycznej Kopalnia,
?
1936 Szkołą w społeczeństwie amerykańskim,
?
Młode pokolenie chłopów,
?
Społeczeństwo i wychowanie,
?
1956 Przeszłość i przyszłość inteligencji polskiej,
?
1964-80 Młode pokolenie wsi Polski Ludowej,
?
wprowadził do socjologii metodę badania osobowości przez badanie dokumentów
osobistych, np.: listów, pamiętników.
Stanisław Kowalski
?
uczeń F. Znanieckiego, pedagog i socjolog wychowania,
?
autor pracy "Socjologia wychowania",
?
przenosił na grunt polski idee z zachodu,
?
podkreślał znaczenie środowiska lokalnego w wychowaniu; środowisko lokalne
pośredniczy pomiędzy rodziną a społeczeństwem.
Po drugiej wojnie światowej socjologia przechodziła okres wzlotu. Tworzyli ci sami
przedstawiciele co przed wojna. Później uznano, że socjologia nie jest potrzebna gdyż
uważano, ze wszyscy są równi i nie ma żadnych negatywnych zachowań, które należałoby
badać. W 1955 roku wznowiono studia socjologiczne. W latach 1957-70 nastała cenzura i
pojawiły się kolejne zahamowania.
Stefan Nowak z grupą badaczy podjął badania, których wynikiem była praca "Studenci
Warszawy", opublikowana w 1981 roku. Nowak interesował się wartościami religijnymi,
moralnością, celami życiowymi, zdaniem na temat polityki, postrzegania struktury społecznej
przez studentów. Badał warstwę wzorotwórczą studentów. Nowak chciał się przekonać, czy
w społeczeństwie pojawia się zalążki zmiany.
Jan Szczepański był również uczniem F. Znanieckiego. Jest autorem raportu o stanie oświaty
z 1973 roku.
Rozwijały się badania dotyczące kształcenia wyższego. Nowe pola badań:
?
świadomość narodowa dzieci i młodzieży: Antonina Kłoskowska, Irena Jundziłł, Jan
Jerslina,
?
postawy religijne,
?
uczestnictwo w kulturze: A. Kłoskowska, Andrzej Siciński,
?
temat związany z młodzieżą: Aldona Dawłowska, Hanna Świta,
?
wartość wykształcenia nad świadomość społeczeństwa.
Lata 80
Nastąpił rozwój socjologii wychowania katolickiej: Franciszek Adamski.