Mikro i makroekonomia Prof. dr hab. Jan Wiśniewski Rynek
advertisement
Mikro i makroekonomia Prof. dr hab. Jan Wiśniewski Rynek finansowy • miejsce, gdzie dokonuje się transakcji środkami pieniężnymi. Przedmiotem rynku finansowego są walory finansowe występujące w postaci zmaterializowanej lub zdematerializowanej. Podmioty na rynku finansowym • Skarb Państwa • instytucje Samorządowe • instytucje ubezpieczeniowe • fundusze emerytalne • fundusze inwestycyjne • przedsiębiorstwa • osoby fizyczne • podmioty zagraniczne Struktura rynku finansowego • rynek walutowy • rynek pieniężny • rynek kapitałowy • rynek instrumentów pochodnych (derywatów) • rynek kredytowy Rynek walutowy • rynek, na którym handluje się walutami (ew. dewizami). • Dewizy – według polskiego prawa są to papiery wartościowe i inne dokumenty pełniące funkcję środka płatniczego, wystawione w walutach obcych. Rynek pieniężny • segment rynku finansowego, na którym dokonywane są transakcje o okresie zapadalności do jednego roku. Rynek pieniężny można podzielić na: • Rynek międzybankowy depozytów i lokat • Rynek zbywalnych papierów wartościowych Rynek międzybankowy depozytów i lokat • Do instrumentów rynku pieniężnego w Polsce zalicza się przede wszystkim 13 i 52 tygodniowe bony skarbowe, krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw oraz pożyczki i depozyty na międzybankowym rynku pieniężnym o różnym terminie zapadalności od natychmiastowych O/N (na noc) do 1Y (jednoroczne). Rynek zbywalnych papierów wartościowych • Instrumentami rynku zbywalnych papierów wartościowych są instrumenty dyskontowe – bony skarbowe, pieniężne, papiery komercyjne oraz certyfikaty depozytowe. Rynek kapitałowy • segment rynku finansowego, na którym dokonywane są emisje średnio- i długoterminowych instrumentów finansowych takich jak akcje i obligacje, przeznaczone na finansowanie inwestycji. Akcja Akcja jest udziałowym instrumentem finansowym oraz papierem wartościowym. Oprócz prawa własności, kupujący akcje nabywa kilka innych praw: • prawo głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, • prawo do dywidendy, czyli do udziału w zyskach spółki, • prawo poboru, czyli prawo do zakupu akcji nowej emisji, • prawo do udziału w masie likwidacyjnej, • prawo do kontroli zarządzania spółką. Oprócz omawianych akcji zwykłych mogą istnieć także akcje uprzywilejowane. Obligacja Obligacja jest dłużnym instrumentem finansowym oraz papierem wartościowym, którego emitent jest dłużnikiem obligatariusza (właściciela obligacji) i zobowiązuje się do wykupu obligacji wraz z odsetkami. W zależności od tego kto jest emitentem obligacje można podzielić na: • skarbowe- emitentem jest Skarb Państwa, • gminne- emitentem są gminy lub związki gmin, • przedsiębiorstw (korporacyjne). Cechy obligacji to: wartość nominalna, termin wykupu, oprocentowanie, terminy płacenia odsetek. Rynek instrumentów pochodnych (derywatów), • zwany inaczej rynkiem kontroli ryzyka to ta część rynku finansowego, na którym wykorzystywane są instrumenty pochodne. Instrumenty pochodne: bazują na innych instrumentach finansowych • realizacja umowy odbywa się w przyszłości Rodzaje instrumentów pochodnych: • kontrakty terminowe • opcje • swapy Kontrakt terminowy Kontrakt terminowy jest to zobowiązanie dwóch stron do rozliczenia pieniężnego w ustalonym okresie różnicy między ceną kontraktu, a wartością instrumentu bazowego. Dla kontraktów terminowych występujących na giełdzie stosowana jest również nazwa kontrakty terminowe typu futures. Opcja Opcja kupna jest to prawo do uzyskania w określonym terminie sumy pieniężnej zależnej od różnicy między wartością instrumentu bazowego, a ceną wykonania. Opcja sprzedaży jest to prawo do uzyskania w określonym terminie sumy pieniężnej zależnej od różnicy między ceną wykonania, a wartością instrumentu bazowego. Opcja to instrument pochodny będący prawem i może choć nie musi być wykonana. Cena wykonania (realizacji) opcji, to cena po jakiej ma prawo być dokonana transakcja. Ponieważ posiadacz opcji ma prawo, a wystawca opcji przyjmuje zobowiązanie, to za opcję posiadacz musi zapłacić wystawcy cenę opcji nazywaną jest premią. Występują opcje amerykańskie (mogą być wykonane w dowolnym dniu) i europejskie (mogą być wykonane tylko w dniu wygaśnięcia). Swap • umowa pomiędzy dwoma podmiotami na wymianę przyszłych przepływów pieniężnych. Umowa ta określa jak ma wyglądać rozliczenie oraz kiedy przepływy mają nastąpić. Rynek kredytowy • rynek, którego instrumentem finansowym jest kredyt bankowy. Dla pożyczkobiorców, którzy nie mają dostępu do rynku pieniężnego i kapitałowego, rynek kredytowy jest miejscem, gdzie pozyskują fundusze potrzebne na cele inwestycyjne i obrotowe. Banki Bank centralny (bank emisyjny lub bank banków) ma pozycję nadrzędną w stosunku do pozostałych banków, wpływa na ich działalność oraz jest odpowiedzialny za prowadzenie bieżącej polityki pieniężnej państwa. Funkcje banku centralnego: 1. posiada monopol na emisję pieniądza gotówkowego, 2. pełni funkcję banku banków, tzn. zaopatruje banki komercyjne w pieniądz gotówkowy, reguluje rezerwy tych banków i udziela im pożyczek, 3. pełni funkcję banku państwa, tzn. prowadzi rozliczenia z rządem, obsługuje budżet państwa, pokrywa zobowiązania zagraniczne państwa, utrzymuje rezerwę państwową, 4. stabilizuje rynki finansowe, tzn. występuje jako kredytodawca dla banków i innych instytucji finansowych w sytuacji, gdy panika finansowa mogłaby zagrozić stabilności całego systemu finansowego kraju, 5. współuczestniczy w realizacji polityki pieniężnej państwa, kontroluje i reguluje podaż pieniądza i kredytu w gospodarce. Funkcje banków komercyjnych: - przyjmowanie zwrotnych wkładów pieniężnych (depozytów) w zamian za odsetki, - świadczenie usług finansowych związanych z obiegiem pieniądza jako środka cyrkulacji i środka płatniczego, - udzielanie kredytów dla przedsiębiorstw i osób fizycznych, - kreacja pieniądza.
