Wspieranie rozwoju emocjonalnego w edukacji najmłodszych

Wspieranie rozwoju emocjonalnego w edukacji najmłodszych
Jolanta Heller, PP nr 7 w Ustroniu
Potrzeba kształtowania emocjonalności dzieci w wieku przedszkolnym
Kształtowanie emocjonalności dzieci w wieku przedszkolnym jest niezwykle
istotne w ich prawidłowym i harmonijnym rozwoju.
Rozwój poznawczy dziecka, jego inteligencja czy nabyta wiedza, to nie
wszystko. Człowiek stanowi bowiem tajemnicę , w której sfery fizyczna,
intelektualna, społeczna, duchowa i emocjonalna wzajemnie się przenikają
i uzupełniają. Obserwacje codziennych kontaktów między ludźmi wskazują ,
że wielu z nich ma problemy z określaniem, nazywaniem i wyrażaniem
własnych emocji, z panowaniem nad nimi. Także niski poziom umiejętności
odczytywania stanów emocjonalnych u innych i brak empatii mogą zaburzać
czy utrudniać relacje z drugim człowiekiem. Stąd tak istotne wydaje się, aby już
w przedszkolu stwarzać dzieciom warunki do rozwoju wspomnianych
umiejętności radzenia sobie z własnymi i cudzymi emocjami.
To emocje i umiejętność współżycia z innymi w znacznej mierze wpływają na
nasze sukcesy i powodzenie w nauce, bo aż w 80%, a sam intelekt tylko w 20%.
Emocje wpływają na naszą motywację do działania, wytrwałość w tym
działaniu, decydują o gratyfikacji celów działania, o umiejętności współżycia
w grupie, wdrażają nasze myśli w czyn.
Dzieci , które często bywają zadowolone, radosne, chętnie rozmawiają z innymi
o swoich przeżyciach , interesują się przeżyciami innych , potrafią panować nad
niektórymi reakcjami emocjonalnymi- chętnie podejmują zadania powierzone
przez innych, sami dostrzegają problemy, ponieważ mają wiarę we własne
możliwości, akceptuję siebie i innych oraz ich potrzeby.
Dzieci posiadające wysoką samoocenę, pewne siebie, z ufnością podejmują
różne wyzwania , ponieważ wierzą w swoje zdolności i nie boją się nowych
trudnych zadań. Natomiast niska samoocena powoduje zazwyczaj
niezadowolenie z siebie i w konsekwencji dość często samoodrzucenie. Niska
samoocena dziecka ma szczególnie niekorzystne konsekwencje w jego rozwoju ,
ponieważ obniża efekty działania, kształtuje bierną postawę wobec zadań.
W sytuacji niskiej samooceny motywacja do działania wiąże się często z lękiem
przed niepowodzeniem i jest wynikiem reakcji obronnych , zabezpieczenia się
przed porażką.
Tak więc poziom samooceny, zdobywanie wiedzy na temat przeżywanych
emocji i uczuć przez siebie i innych ludzi oraz umiejętność kontrolowania
swoich emocji pozostaje w bliskim związku z motywacją do działania.
Rozwój emocjonalny dzieci w wieku przedszkolnym ma ogromne znaczenie
dla ich rozwoju ogólnego i prawidłowych relacji społecznych.
W tym okresie rozwoju w zupełnie naturalny sposób różnicuje się charakter
kontaktów społecznych, w które zostaje uwikłane dziecko.
Powiększa się liczba tzw. osób znaczących, co powinno w korzystnych
warunkach wychowawczych wskazywać ,że dziecko styka się i współdziała
z ludźmi wyposażonymi w pozytywne autorytety pedagogiczne.
Dziecko musi z nimi współdziałać przystosowując się do obowiązujących je
zasad moralno-społecznych regulujących postępowanie i poznając reguły
zgodnego i właściwego współżycia.
Wykorzystując tą zależność pozostaje jedynie pytanie o sposoby realizacji tego
wcale nie łatwego zadania.
Stymulowanie rozwoju emocjonalnego dzieci poprzez gry i zabawy dydaktyczne.
Rozwijanie emocjonalności dzieci, tak jak i innych sfer jego rozwoju, musi być
celowo i systematycznie kształtowane i wspierane przez organizowanie zajęć
i zabaw stymulujących prawidłowy rozwój społeczny dzieci.
Tak samo jak staramy się wyposażyć dzieci w pewien ogólny zasób wiedzy
i pomagamy im zdobywać różne umiejętności, stosując wiele metod, form
i pomocy, tak samo musi wyposażyć je w wiedzą dotyczącą ich emocjonalności
oraz pomóc w rozwinięciu umiejętności radzenia sobie z własnymi emocjami.
Wielu pedagogów nie zdaje sobie sprawy, jak istotne jest świadome rozwijanie
emocjonalności dzieci i jaki ma to wpływ na ich harmonijny rozwój oraz
umiejętność radzenia sobie w różnych sytuacjach, przed którymi będą musiały
dzieci w przyszłości się znaleźć. Poza tym brakuje pomocy do realizacji tego
typu zagadnień, które wynikają również z podstawy programowej dla dzieci
przedszkolnych i są zawarte w następujących działach :
Poznawanie i rozumienie siebie i świata:
Poznawanie środowiska społeczno- kulturowego- poznawanie siebie :
- rozpoznawanie i nazywanie własnych uczuć za pomocą języka ciała w sposób
aprobowany przez innych,
-dzielenie się swymi uczuciami i emocjami z innymi,
-dostrzeganie swoich możliwości,
-dostrzeganie wyborów z przewidywaniem ich skutków,
-dostrzeganie własnej przydatności w najbliższym środowisku
Posługiwanie się mową:
-wypowiadanie się na podstawie obserwowanych w środowisku zjawisk,
procesów i kontaktów społecznych,
-zachęcanie do wypowiadanie się na temat zabaw i kontaktów z rówieśnikami,
wykonywanych czynności i przeżyć
-wzbogacanie słownictwa w miarę poznawania środowiska społecznego i relacji
społecznych
- używanie słownictwa określającego stany uczuciowe
-formułowanie uogólnień i tworzenie definicji na podstawie rozwiązywania i
układania zagadek
Odnajdywanie swojego miejsca w grupie rówieśniczej , wspólnocie:
Wdrażanie do przestrzegania norm regulujących współżycie:
-przyzwyczajanie do mówienia o swoich przeżyciach, osiągnięciach,
doświadczeniach, trudnościach, bycia słuchanym i słuchania wtedy , gdy mówią
inni
-używanie form i zwrotów grzecznościowych
-przestrzeganie zawartych umów
-przyzwyczajanie do podejmowania wspólnych decyzji
Budowanie systemu wartości:
Kształtowanie cech charakteru:
-wykorzystanie naturalnych sytuacji wychowawczych do postrzegania i
nazywania przejawów życzliwości, koleżeństwa, dobroci, szlachetności oraz do
rozumienia tych pojęć
-uczenie sposobów wyrażania własnych emocji w kontaktach z innymi
Analizując powyższe cele programowe oraz na podstawie doświadczeń w pracy
z dziećmi nad rozwijaniem ich emocjonalności opracowałam pomoce przydatne
do realizacji powyższych zagadnień. Emocje i obraz siebie stanowią ważny
element w kształtowaniu się osobowości dzieci i na równi z innymi jej
funkcjami muszą być celowo i systematycznie rozwijane.
Dzięki współpracy z producentem zabawek i pomocy dydaktycznych dla dzieci
panem Romanem Pilchem udało się niektóre z tych pomysłów wdrożyć do
produkcji.
Dlatego zachęcamy do świadomego i celowego kształtowania sfery
emocjonalnej dzieci i polecamy gry i zabawy dydaktyczne kształtujące sferę
emocjonalną dzieci.
Polecamy następujące pomoce:
1.Pomoc dydaktyczną „Drzewko smutku i radości”, której celem jest:
Rozwijanie emocjonalności dzieci, umiejętności rozpoznawania
i nazywania przeżywanych emocji, rozwijanie kompetencji społecznych i
umiejętności prawidłowego posługiwania się mową czynną dziecka ,
wzbogacenie słownictwa dzieci, kształcenie kompetencji językowych,
wdrażanie do komunikacji werbalnej
w zakresie przeżywanych emocji, a także niewerbalnej- wyrażania emocji za
pomocą gestów i mimiki, nabywanie umiejętności radzenia sobie ze swoimi
emocjami i przeżywanymi uczuciami,
nabywanie wiedzy o indywidualności przeżywanych emocji .
2.Domino-„Gra twarzy”, której celem jest kształcenie emocjonalności dzieci
oraz rozwijanie samoświadomości i świadomości własnego ciała, zdobywanie
wiedzy na temat przeżywanych emocji i uczuć przez siebie i innych ludzi.
”Gra Twarzy” ma na celu dostarczenie wiadomości i doświadczeń społecznych,
które zmierzają do prawidłowego kształtowania osobowości oraz inspirowanie
zajęć i zabaw rozwijających emocjonalność dzieci.
Odpowiednie wykorzystanie gry w procesie edukacji stwarza dzieciom warunki
do prawidłowego rozwoju sfery emocjonalnej i obrazu siebie, aby zapobiegać
wszelkim zaburzeniom emocjonalnym i powstawaniu negatywnej samooceny.
3. Gra memory „Nasze emocje” do wykorzystania na zajęcia dotyczących
rozwijania emocjonalności, poznawania słownictwa dotyczącego uczuć
i emocji , rozpoznawania przeżywanych uczuć i emocji na podstawie mimiki
twarzy, gestów itp. Głównym celem tej gry jest kształtowanie dojrzałości
emocjonalnej i społecznej dzieci.