Rozwoj_emocjonalny_dziecka

Charakterystyka rozwoju emocjonalnego dziecka w wieku przedszkolnym i szkolnym.
Rozwój emocjonalny dziecka od najmłodszych lat kształtuje jego psychikę i osobowość. Wpływa także
na proces socjalizacji. Najważniejszą rolę pełni rodzina. Ona daje dziecku poczucie bezpieczeństwa i
stwarza przyjazną mu atmosferę. Gdy obu tych obowiązków nie spełnia lub nie potrafi spełnić,
powstają zakłócenia w rozwoju psychicznym i powodują różnego rodzaju zaburzenia zachowania.
Potęgować je może nowe środowisko, czyli przedszkole czy szkoła, do której dziecko uczęszcza.
Obroną przed negatywnym, wrogim otoczeniem jest często ucieczka w samotność lub agresję.
Niczym nie zaburzony rozwój biologiczny i psychiczny człowieka prowadzi do osiągnięcia dojrzałości
organizmu. W sferze psychicznej będzie to dojrzałość emocjonalno-społeczna, rozumiana jako
pewne, charakterystyczne i zarazem, pozytywne, wartościowe społecznie cechy emocjonalnego
stosunku do ludzi, ich zachowań i różnego rodzaju wytworów. Cechy te ujawniają się w zachowaniu
człowieka.
Niedojrzałość emocjonalna jak podaje W. Szewczuk, jest natomiast stanem, w którym jednostka nie
potrafi na ogół przejawiać reakcji emocjonalnych, adekwatnych do wywołującej ją sytuacji.
Rozwój uczuciowy dziecka podlega wielu wpływom środowiska. Od tego jak otoczenie będzie działało
na dziecko, zależy kierunek tego rozwoju. Zadaniem dorosłych kontaktujących się z dzieckiem, jest
wspomagać jego rozwój przez dostarczanie mu różnorodnych bodźców o pozytywnym znaku. Dzięki
nim dziecko będzie zdobywać doświadczenie pozwalające mu na sprawne funkcjonowanie i
aktywność w otaczającym je środowisku.
Wiek przedszkolny charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem uczuć oraz większym ich natężeniem w
porównaniu z poprzednimi okresami. Dzieci w wieku od trzech do siedmiu lat bardzo intensywnie
przeczuwają wszelkie uczucia i z różną siłą. W zachowaniu dziecka widać, że jest ono zaniepokojone,
czy zaintrygowane. Widać takie żywiołowe reakcje w jego gestach, wypowiedziach lub wyrazie
twarzy. Nieodłącznym towarzyszem każdej czynności w początkach okresu przedszkolnego (3-4 lata )
jest impulsywność i afektywność. Szybko budzące się reakcje szybko też gasną. Nieumiejętność
opanowania swych reakcji związana jest z niedojrzałością układu nerwowego, oraz przewagą
procesów pobudzania nad procesami hamowania.
W toku dalszego rozwoju dziecka (4-7 lat ) wzrasta świadomość działania. Jest ono nie tylko źródłem
radości, ale także środkiem prowadzącym do wyznaczonego celu. Działaniu poznawczemu towarzyszą
uczucia intelektualne, bogacąc w ten sposób zasób przeżyć. Wzrasta równocześnie znaczenie uczuć
społecznych. Dziecko zaczyna rozumieć pojęcia : sprawiedliwość, kradzież, dobro wspólne . Wiąże się
to z widocznym wpływem dorosłych oraz ich wzorów, zachowań i zakazów. Okazją do obserwacji
otoczenia jest zabawa w gronie rówieśników. Dziecko w tym okresie zdolne jest także do
wspominania minionych zdarzeń i przeżywania ich jeszcze raz. Także zapowiedź przyszłych wydarzeń
może wywołać u dziecka uczucie radości, niepokoju czy też strachu ( przykładem może być wizyta u
lekarza). Następują również zmiany w kontaktach z rówieśnikami. W początkach okresu
przedszkolnego dziecko bawiło się obok rówieśnika dopiero później dojrzewająca świadomość
wspólnych zainteresowań i celów sprawiła, że dzieci zaczęły bawić się wspólnie. Wiek ten obfituje w
różnorodność nowych doświadczeń. Dziecko wkracza w świat dorosłych zaczyna rozumieć
obowiązujące w nim normy społeczne i moralne. Zadaniem rodziców i dorosłych z najbliższego
otoczenia dziecka jest zapewnić mu przeżywanie jak najwięcej uczuć pozytywnych, nie ochraniając
go, zbytnio przed przykrościami. Dzięki takiemu postępowaniu dziecko w harmonijny sposób osiągnie
dojrzałość emocjonalną do podjęcia obowiązków szkolnych.
Jak pomóc dziecku radzić sobie z własnymi uczuciami:







słuchaj dziecka z czułością i empatią. Stwórz atmosferę, w której wyrażanie uczuć jest czymś
pożądanym. Odłóż na czas rozmowy wszystkie inne zajęcia i zaangażuj się w pełni w rozmowę
z dzieckiem. Tylko taki kontakt ma prawdziwą wartość. Jeśli dziecko poczuje się zrozumiane,
najczęściej samo będzie potrafiło sobie pomóc.
podczas rozmowy z dzieckiem lepiej zadawać pytania otwarte, czyli takie, które nie sugerują
odpowiedzi. Zamiast pytać „jak się czujesz?” lepiej zapytać „co czujesz w tej sytuacji?”,
„opowiedz mi co się stało”. Na pierwsze pytanie najczęstszą odpowiedzią jest „dobrze”, zaś
gdy sformułujemy pytanie w sposób otwarty, dajemy szansę dziecku wypowiedzenia swoich
prawdziwych emocji.
nie próbuj wyręczać dziecka i dopowiadać mu, gdy nie może się wysłowić. Nigdy nie zakładaj,
że na pewno wiesz, co ono czuje i co chce Ci powiedzieć.
pomóż dziecku nazwać uczucia i zaakceptować je. Rodzicom przychodzi często z trudnością
zaakceptowanie uczuć dziecka, ponieważ nie są w stanie zaakceptować swoich. Przed
rozmową z dzieckiem, warto się zastanowić, czy sami dajemy sobie prawo do odczuwania
różnych emocji, czy je wyrażamy czy też tłumimy? Jeśli nie lubimy jakiejś emocji u siebie, nie
zrozumiemy jej u dziecka i nie pozwolimy mu na wyrażenie jej. Dziecko od nas uczy się
sposobów rozwiązywania konfliktów, stajemy się dla niego przykładem, co mają robić w
sytuacjach budzących smutek bądź złość.
pamiętaj, że akceptacja uczuć dziecka nie zakłada przyzwolenia na działanie pod ich
wpływem. Przeżywanie złości nie jest tożsame, z destruktywnym zachowaniem pod jej
wpływem. Uczmy dziecko przestrzegania zasad oraz sposobów radzenia sobie ze wszystkimi
ogarniającymi je uczuciami, w sposób który nie wyrządzi nikomu krzywdy.
pamiętaj, że każde uczucie ma swoją specyficzną wartość, wszystkie nam do czegoś służą i
żadnego z nich nie należy tłumić. Rozpoznawanie nieprzyjemnych uczuć pomaga nam
współodczuwać z innymi ludźmi, gdy oni je przeżywają, a także na zasadzie kontrastu
pomagają nam cieszyć się przyjemnymi uczuciami. Gdy ludzie pozbywają się tzw. „złych”
uczuć, tracą zdolność odczuwania tych „dobrych”.
Pamiętajmy również, że małe dzieci przejawiają silne emocje za pomocą ciała. Jeżeli nie mają
możliwości wyrażania swoich uczuć, tłumią je w sobie i zaczynają przejawiać różnego rodzaju
choroby somatyczne (problemy ze spaniem, trawieniem, wydalaniem, problemy skórne,
nadmierną ruchliwość). Jeśli nie nauczymy dzieci poznawania sowich emocji i wyrażania ich
słowami, sprawimy że staną się dorosłymi, którzy reagują objawami fizycznymi w obliczu
doznawania emocji.
chcąc pocieszyć dziecko, poprawić jego samopoczucie, często zaprzeczamy odczuwanym
przez niego „negatywnym” emocjom, mówiąc „Nie ma powodu do płaczu”, „Nic się nie
stało”, „Nie ma się czego bać”. Takimi słowami, nie sprawimy, że dziecko przestanie czuć, to
co czuje, a jedynie spowodujemy poczucie braku zrozumienia i odrzucenia. Tylko wtedy gdy,



dziecko poczuje się w pełni akceptowane, przyjdzie porozmawiać z nami następnym razem,
gdy będzie miało problem.
nie narzucaj dziecku „przyjemnych” emocji, jeśli przeżywa w tym momencie te
„nieprzyjemne”. Dziecko nie może być zawsze radosne i pogodne, ono też ma prawo
przeżywać myśli i uczucia, jakich doświadcza naprawdę. Niektórzy rodzice, gdy ich pociecha
przeżywa stratę, smutek, starają odwrócić jego uwagę od trudnego wydarzenia poprzez
rozśmieszanie go, zmianę tematu, zakup nowej zabawki. Pamiętaj, że odcinając dziecko od
jego prawdziwych uczuć, nie pomagasz mu w radzeniu sobie z nimi, lecz sprawiasz, że w
przyszłości maluch nie będzie w dobrym kontakcie z nimi, a tym samym nie będzie potrafił
współodczuwać z innymi ludźmi.
nie oceniajmy i nie krytykujmy dziecka! To bardzo obniża jego poczucie własnej wartości.
gdy dziecko opowie nam o swoich trudnościach, nie podejmujmy od razu działania. Być może
samo zna rozwiązanie, a potrzebuje jedynie naszego wsparcia i zrozumienia, aby je
zrealizować. Wspólnie z dzieckiem zastanówcie się, co można w tej sytuacji zrobić, co
mogłoby mu pomóc lepiej się poczuć, na jaką pomoc z naszej strony ono się zgadza. Takie
zachowanie wzbudza zaufanie do nas oraz wspiera jego samodzielność w radzeniu sobie z
trudnościami.
A. Kozłowska „Zaburzenia emocjonalne u dzieci w wieku przedszkolnym” W-a 1984
Słownik psychologiczny pod redakcją W. Szewczuka, W-a 1979.
http://dziecisawazne.pl/jak-wspomagac-rozwoj-emocjonalny-dziecka/
M. Kruczek