SPÓJRZ INACZEJ

SPÓJRZ INACZEJ
PROGRAM PROFILAKTYCZNO –
WYCHOWAWCZY DLA KLAS I - III
SZKOŁY PODSTAWOWEJ
Idee i cele programu
Celem programu profilaktycznego „Spójrz inaczej” jest takie zajmowanie się
dziećmi i młodzieżą, które rozwijałoby ich umiejętności radzenia sobie z
różnymi trudnymi sytuacjami i problemami mogącymi sprzyjać sięganiu po
alkohol, narkotyki i inne substancje szkodliwe dla zdrowia. Program ten
szczególny nacisk kładzie na kształtowanie osobowości dziecka i wspieranie
jego rozwoju – zarówno poprzez proponowane treści programowe, jak również
osobisty kontakt nauczycieli z dziećmi. Wynika to z założenia, że jednym z
podstawowych źródeł uzależnień są deficyty rozwoju emocjonalnego oraz zła
adaptacja do ról i warunków życiowych.
Głównym celem programu jest taki wpływ na dziecko, aby radziło sobie
lepiej, bez nadmiernego napięcia z rozwiązywaniem problemów, których
dostarcza mu życie, aby rozumiało siebie, umiało współżyć z innymi i potrafiło
również w samym sobie znajdować oparcie w trudnych sytuacjach.
Treści programu
Treści programu ujęte są w następujących blokach tematycznych:
1. Postrzeganie siebie i rozumienie swoich uczuć.
Zajęcia w tym dziale dotyczą uczuć i emocji – ich rozpoznawania,
wyrażania, uczenia się rozumienia i akceptowania własnych i cudzych uczuć.
Przeżywanie uczuć i emocji jest naturalną reakcją na to, co dzieje się w
kontakcie ludzi z otoczeniem, jest czymś zdrowym i naturalnym. Sfera życia
emocjonalnego jest jednak na co dzień mało doceniana i stanowi źródło wielu
nieporozumień między ludźmi. Nawet bliskie sobie osoby mają kłopoty z
okazywaniem wzajemnych uczuć i mówieniem o nich. Stąd też wchodzenie
w kontakt z własnymi emocjami, ich rozpoznawanie i wyrażanie jest dla wielu
osób trudne. Dzieci są często uczone tłumienia swoich uczuć, szczególnie tych,
które są kłopotliwe dla otoczenia np. lęk czy złość. Ćwiczenia w ramach tego
bloku uczą dzieci przede wszystkim rozpoznawania uczuć oraz umiejętności
otwartego ich wyrażania. Dzieci mają też okazję dowiedzieć się jakie emocje
przeżywają ich koledzy i koleżanki, co może stanowić podstawę do ich
większego rozumienia i akceptacji. Mają także możliwość wspólnego
poszukiwania sposobów rozładowywania napięć emocjonalnych i dzielenia się
odczuciami w tym zakresie.
Druga część tego bloku tematycznego dotyczy budowania pozytywnego
obrazu własnej osoby, poczucia własnej wartości. Poczucie własnej wartości
jest jedną z podstaw zdrowej, zdolnej oprzeć się uzależnieniom osobowości.
Poczucie to budujemy głównie na wsparciu emocjonalnym otrzymywanym od
innych. Zdobywamy je czując miłość, szacunek, akceptację i uznanie. Zajęcia
poświęcone kształtowaniu pozytywnej samooceny dają dzieciom możliwość
doświadczenia, że są wyjątkowe i niepowtarzalne, usłyszenia, że są przez
innych lubiane. Dzieci maja okazję pozbyć się myśli o własnej nieatrakcyjności,
przeżyć sukces w kontaktach z kolegami i dorosłymi, zwiększając tym samym
poczucie własnej wartości.
2. Uczestnictwo w grupie.
Umiejętność obcowania z innymi ludźmi pozwala dziecku wpływać na
swoje życie i otoczenie, decyduje o relacjach z rówieśnikami, rodzicami,
nauczycielami i innymi dorosłymi. Dom, szkoła, grupa koleżeńska są miejscami,
w których dziecko może zaspokajać swoje potrzeby psychiczne oraz przeżyć
doświadczenia w kontaktach z innymi, co odgrywa bardzo ważną rolę w
rozwoju osobowości. W miejscach tych dziecko odnosi sukces i niepowodzenia,
dowiaduje się, że jest kochane, akceptowane, lubiane.
Zajęcia poświęcone kształtowaniu umiejętności obcowania z innymi
ludźmi uczą również dostrzegania i szanowania potrzeb otoczenia. Służy temu
rozwijanie zdolności emocjonalnego wczuwania się w odczucia innych osób,
często bardzo odmienne od ich własnych, rozumienia ich i uznawania ich prawa
do własnego stylu życia.
3. Rozwiązywanie konfliktów
Podstawowym warunkiem rozwiązania konfliktu jest uświadomienie
sobie istniejącej różnicy zdań, a także własnych i czyichś uczuć. Ważna jest
również umiejętność rozmawiania na ten temat, aby możliwe było wspólne
określenie istoty konfliktu i poszukiwanie rozwiązań. Dobrze jest znaleźć taki
sposób, który uwzględni potrzeby obu stron tak, aby nikt nie poczuł się
obrażony czy zlekceważony.
Ćwiczenia z tego działu mają nauczyć dzieci rozstrzygania problemów i
podejmowania samodzielnych decyzji. Dzieci analizują przyczyny powstawania
konfliktów i poszukują sposobów ich rozwiązywania. Dowiadują się, że ludzie
mają prawo do błędów i że konflikty są naturalnym zjawiskiem w kontaktach
między ludźmi. Uczą się konstruktywnego ich rozwiązywania, negocjowania,
przepraszania.
4. Dbanie o zdrowie.
Dzieci od najwcześniejszych lat zdobywają wiedzę na temat zdrowia i
własnego ciała i tworzą na tej podstawie własne potrzeby i przekonania.
Większość z nich ma swoje źródło w naśladownictwie i obserwacji otoczenia,
rzadziej w odpowiednio przekazywanej wiedzy.
W czasie zajęć uczniowie mają okazję do dyskusji i tworzenia własnych postaw i
systemu wartości, dotyczących właściwego i niewłaściwego używania różnych
substancji (w tym lekarstw). Ważne jest, aby zrozumieli, że wszystkie
substancje mogą być szkodliwe, jeśli nie są właściwie używane. Celem tych
ćwiczeń jest przede wszystkim zrozumienie wartości zdrowia oraz nauka
troszczenia się o siebie, co może w konsekwencji zmniejszyć skłonność do
sięgania w przyszłości po substancje zmieniające świadomość.
Metody pracy
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Krąg uczuć
Rysunki
Psychodramy
Dyskusje klasowe
Burza mózgów
Praca w małych grupach
Krótkie opowiadania
Gry i zabawy
Wykaz scenariuszy
Klasa 1
1. Poznajemy się
I. Uczestnictwo w grupie
Jestem członkiem rodziny
2. Moja rodzina
3. Omówienie książeczki o rodzinie
4. Każdy w rodzinie ma swoje obowiązki
Razem uczymy się i razem się bawimy
5. Jesteśmy klasą
6. To są moi przyjaciele
7. Poznajemy normy, reguły, zasady
II. Postrzeganie siebie i rozumienie swoich uczuć
Nasze uczucia
8. Rozpoznajemy i nazywamy uczucia
9. Wyrażamy uczucia mimiką
10.Wyrażamy uczucia w zachowaniu
11.Zwracamy uwagę na uczucia innych ludzi
12.Uczymy się rozumieć uczucia innych ludzi
Podobieństwa i różnice między ludźmi
13.Każdy z nas wygląda inaczej
14.Różnimy się między sobą
15.Ludzie różnią się od siebie nie tylko wyglądem
16.Jak można mnie rozpoznać?
17.Moja twarz jest niepowtarzalna
18.Jesteśmy podobni i różni w swoich upodobaniach
III. Dbanie o zdrowie
19.Co mogę zrobić., aby być silnym i zdrowym
20.Zwracamy uwagę na to, co wkładamy do ust
21.Rozpoznajemy substancje trujące
22.Jak się zachować?
KLASA 2
I. Postrzeganie siebie i rozumienie swoich uczuć
Postrzeganie siebie
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Jesteśmy podobni
To właśnie JA
„Książeczka o mnie”
Jesteśmy niepowtarzalni
Omówienie „Książeczki o mnie”
Moje sukcesy
Kiedy czuję się ważny
Nasze uczucia
8. Przeżywamy różne uczucia
9. Możemy radzić sobie w trudnych sytuacjach
10.Czasami się kłócimy
11.Dokuczanie
12.Skarżenie
13.Mój „dobry dzień”
14.Mój „zły dzień”
15.Czasami czujemy się odrzuceni
II. Uczestnictwo w grupie
16.W rodzinie wzajemnie sobie pomagamy
17.Rodzina, z której pochodzę
18.Jesteśmy klasą
III. Dbanie o zdrowie
19.Dbamy o swoje zdrowie
20.Dobre i złe samopoczucie
21.Jestem chory
22.Sposoby dbania o swoje zdrowie
Klasa 3
I. Postrzeganie siebie i rozumienie swoich uczuć
1. Co mi się zdarzyło miłego
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Są rzeczy, które robię bardzo dobrze
Co się ze mną dzieje, gdy przeżywam różne uczucia „Książeczka uczuć”
Omówienie „Książeczki uczuć”
TAK, potrafię…
Mogę wpływać na swoje samopoczucie
Czasami jesteśmy zazdrośni
Różne sposoby wyrażania swoich uczuć
II. Uczestnictwo w grupie
9. Popełniamy błędy
10.Moja rodzina
11.Wszyscy tworzymy klasę
12.Układanie klasowego puzzla
13.Jak pomagamy innym
14.Inne osoby mogą mi pomóc
15.Moi przyjaciele „Książeczka o przyjaciołach”
III. Rozwiązywanie problemów
16.Jak podejmujemy decyzje
17.Czy umiem odmawiać?
18.Rozwiązywanie problemów
19.Omówienie „Książeczki o przyjaciołach”
IV. Dbanie o zdrowie
20.Poznajemy równowagę swojego ciała
21.Poznajemy ruch swojego ciała
22.Gdyby moje ciało mogło mówić
23.Dbamy o swoje ciał
24.Jak używać lekarstw
Efekty programu
1.
2.
3.
4.
Integracja zespołu klasowego.
Rozwój kompetencji społecznych dzieci.
Zaspokojenie potrzeby przynależności i uznania wśród rówieśników.
Umiejętność rozmawiania o sprawach ważnych i radzenia sobie w
trudnych sytuacjach, konstruktywnego rozwiązywania konfliktów.
5. Wzrost więzi między dziećmi.
6. Wzrost otwartości uczniów i gotowości do współpracy z innymi.
7. Wzbogacenie życia szkolnego najmłodszych uczniów o nowe formy pracy
i nowe wartości.
8. Lepszy kontakt nauczyciela z dziećmi.
9. Zwiększenie świadomości dzieci odnośnie zachowań służących zdrowiu.
Opracowała Małgorzata Polska
Na podstawie wydawnictwa
„SPÓJRZ INACZEJ”
Andrzej Kołodziejczyk
Ewa Czemierowska
Tomasz Kołodziejczyk