czynniki wpływające i wspierające rozwój emocjonalny

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE I WSPIERAJĄCE
ROZWÓJ EMOCJONALNY
Osiągnięcie przez człowieka pełnej dojrzałości emocjonalnej jest
procesem długotrwałym i nie każdy taką dojrzałość osiąga. Jeżeli rozwój
emocjonalny we wczesnych stadiach ontogenezy przebiega pomyślnie, można
oczekiwać prawidłowego kształtowania się uczuć. Wszelkie zakłócenia rozwoju
emocjonalnego we wczesnym dzieciństwie utrudniają, a niekiedy
uniemożliwiają osiągnięcie dojrzałości emocjonalnej. Dzieci rodzą
się
zokreślonym zasobem wrodzonych reakcji i z możliwością rozwoju wielu innych
zachowań. Zakres emocji rozszerza się w miarę dojrzewania dziecka i zależy od
wpływów otoczenia.
U noworodków i we wczesnym niemowlęctwie można zaobserwować
występowanie emocji uważanych za wrodzone; strachu, gniewu i zadowolenia.
Powoli proste emocje zaczynają się przekształcać w bardziej złożone (miłość,
zazdrość). Słabość procesów hamowania sprawia, że uczucia te są żywe
i labilne. Tak mocno oddziaływają one na całość funkcjonowania dziecka, że
już w tym okresie upatruje się zaczątków nerwic bądź zaburzeń równowagi
emocjonalnej. W wieku poniemowlęcym tworzą się już zręby osobowości
i charakteru dziecka. W tym procesie czynniki biologiczne i społeczne są ze
sobą bardzo silnie powiązane. Ważny też jest temperament dziecka, czyli
pewien wrodzony sposób reakcji układu nerwowego na czynniki zewnętrzne.
W tym okresie negatywny wpływ na dalszy rozwój emocji i
późniejszą jej niedojrzałość – ma;
na
o nie zaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa (np.; więź matki z dzieckiem,
jej kontakt ), prowadzą do płaczu dziecka, wycofania. Ta potrzeba może
być zaspokojona tylko przez osoby dorosłe, przeważnie są to rodzice.
Przyczynia się do tego; uporządkowany tryb życia (wytwarzający
oczekiwania, które się spełniają i kształtują przekonanie, że to już było, to
znam, to jest bezpieczne) oraz okazywanie dziecku miłości, na którą
składa się troska, zrozumienie i uznanie.
o rozłąka z matką lub osobą najbliższą –może spowodować utratę apetytu,
spadek odporności na infekcje, zaburzenia snu, autystyczne formy
zaspakajania
kontaktów
społecznych,
osłabienie
aktywności,
a długotrwała rozłąka prowadzi do choroby sierocej, jąkania.
o strach – który w późniejszym okresie może doprowadzić do; nieśmiałości,
zakłopotania, zamartwiania, reakcji nerwowych.
1
o lęk wywołują przykre przeżycia, dzieci takie zachowują się niekiedy
hałaśliwie.
o naśladownictwo –„ przejmowanie ” emocji w relacjach z matką. Uczenie
się poprzez obserwacje pewnych sposobów reagowania, wyrażania emocji
(szczególnie tych negatywnych).
Wiek przedszkolny - tu emocje stają się wyraźniejsze. W wieku 3 – 4 lat
jest typowa przekora lub bardziej nasilona postać – negatywizm.
Charakterystyczne reakcje ; strach , gniew – szczególnie, gdy jest ograniczona
swoboda ruchów dziecka, gdy przerywamy zabawę itp. Strach może uogólniać
się pod wpływem niewłaściwych metod wychowawczych lub kiedy jest
tłumiony, przerodzić się w reakcje nerwicowe.
Wyrazy gniewu mogą mieć formę łagodniejsza - obrażanie, dąsanie, formę
demonstracyjna – kopanie, rzucanie się na podłogę, lub formę ostrą – bicie,
gryzienie, niszczenie, samookaleczenie się. Należy zapobiegać i nie dopuszczać
do sytuacji nadmiernie pobudzających układ nerwowy i należy uczyć
powściągania tych reakcji. np.; nadmiar emocjonujących przeżyć , zarówno
pozytywnych (urodziny, wyjazd), jak i negatywnych (kłótnie, awantury),
powoduje m. in. trudności w zasypianiu, moczenie, lęki,
Wpływy negatywne, wywołujące niepożądane emocje:
o nadmierna symbioza z mamą - rodzicielskie poczucie własności, nie
pozwalanie na samodzielne działania dziecka, rozwiązywanie za nie
problemów, wytwarzanie nadmiernej zależności dziecka.
o nadpobudliwość psychoruchowa – powoduje płytkość i krótkotrwałość
uczuć, często brak akceptacji w domu, przedszkolu i w szkole.
Zachowania dzieci prowokują dorosłych do stosowania kar – krzyku,
gróźb, bicia, zakazów, co przy ogólnej słabości układu nerwowego tych
dzieci łatwo prowadzi do wystąpienia reakcji nerwicowych, tj; lęki nocne,
moczenie się, bóle brzucha.
o nieprawidłowe oddziaływanie rodziny np; brutalne traktowanie dziecka,
nadmierny rygoryzm, liberalizm, krytykowanie dziecka, ograniczanie
praw dziecka, wpajanie poczucia winy, lekceważenie, odrzucanie dziecka,
prowadzi do zaburzeń układu emocjonalnego, obniżenia samooceny,
lękliwości, bierności społecznej i zachowań agresywnych.
2
o rodzina o nieprawidłowym funkcjonowaniu –chroniczne konflikty, silna
wrogość, brak negocjacji, przyczynia się to min; do powstawania nerwic,
zaburzeń zachowania, ucieczek z domu, chorób psychosomatycznych.
Młodszy wiek szkolny, w tym okresie dzieci stają się zdolne do panowania nad
emocjami i wyrażanie ich w sposób dopuszczany przez otoczenie.
Poważny wpływ na rozwój emocjonalny ma
grupa rówieśnicza oraz
niepowodzenia szkolne.
o Grupa rówieśnicza , może doprowadzić dziecko do zaniżania samooceny,
do nie kontrolowania emocji i zachowania, a brak jej akceptacji do
zaburzeń rozwoju emocjonalnego i społecznego.
W tym okresie obserwuje się kształtowanie uczuć wyższych; moralnych,
etycznych, społecznych.
Dorastanie – w tym okresie rozwoju stany emocjonalne są ;
Intensywne, pojawia się wyolbrzymianie ( smutku, radości ), uczucia są skrajne
występuje chwiejność emocjonalna, zmienność uczuć.
Ogromny wpływ na dorastające dzieci w tym okresie ma środowisko;
 rodzinne
 rówieśnicze
o Środowisko rodzinne – kształtuje osobowość, zaspokaja potrzeby
emocjonalne,
Pokazuje sposób okazywania uczuć, który dzieci często naśladują.
Negatywny wpływ ma także emocjonalnie chłodne nastawienie rodziców
do dziecka, brak zaangażowania w jego sprawy.
o Grupy rówieśnicze – trudności w kontaktach i odrzucenie, nadmierne
uczestnictwo , szukanie akceptacji poza rodziną ( spowodowane słabymi
więziami rodzinnymi, odrzucenie emocjonalne, )
Emocje dziecka przejawiają się w sposób bardzo ekspresyjny. Mimika
i pantomimika przeżyć emocjonalnych jest bogata. Dziecko uzewnętrznia radość
, gniew czy strach w śmiechu czy i płaczu, żywych gestach, słowach, ruchach,
którym nadaje odpowiednią informację. A my dorośli, powinniśmy starać się te
informacje odebrać.
W rozwoju dziecka przeplatają się stany równowagi ze stanami
zachwiania równowagi. Do prawidłowego rozwoju emocjonalnego niezbędna
jest równowaga między emocjami pozytywnymi , a negatywnymi.
3
WSPIERANIE ROZWOJU EMOCJONALNEGO
Należy stymulować rozwój emocjonalny dzieci poprzez;
Zaspokajanie potrzeb dzieci ( bezpieczeństwa, miłości … ) wpływa to na
dziecko bardzo pozytywnie , jest ono wtedy aktywne, radosne, wzmacnia
aktywność poznawczą.
Wspomaganie zaufania i pewności siebie, wiara we własne możliwości daje
dziecku poczucie wartości, pozytywną samoocenę, poczucie akceptacji
Kształtowanie pozytywnych relacji z otoczeniem, dopuszczamy dzieci do
współpracy, pomocy np.; w zajęciach domowych, chwaląc za dobrze wykonane
zadanie, dziękując za pomoc, podkreślając jego znaczenie. Odwiedziny bliskich
i znajomych oraz wspólne wyjścia , będą wzmacniały potrzebę kontaktów
i zwiększą poczucie własnej wartości.
Dążenie do rozwoju własnej inwencji, inicjatywy - im młodsze dziecko, tym
częściej inicjatywa leży w rękach rodziców, uczą oni jak współdziałać
w zabawie, w czynnościach dnia codziennego. Współdziałając z dzieckiem
pozwalamy na coraz większa samodzielność.
Wspieranie poprzez zabawy m.in. tematyczne, wskazywanie podobieństwa
przeżyć i uczuć różnych dzieci, zaspokajając potrzebę przynależności do grupy
i zwiększając poczucie bezpieczeństwa. Pomoże to dziecku w znalezieniu
wyjścia z trudnej sytuacji, zapanowaniem nad swoimi emocjami.
Akceptację dziecka- pozytywny wpływ ma bezwarunkowa akceptacja
i docenianie wartości dziecka, rozumienie jego uczuć. Ważna jest akceptacja
dziecka z jego zaletami i wadami, ale nie jest to bezkrytyczne spojrzenie na
dziecko.
Kształtowanie więzi uczuciowych w rodzinie, utrzymanie w domu atmosfery
zadowolenia, równowagi, spokoju, ciepła oraz prawidłowa komunikacja
w rodzinie wzmacnia rozwój społeczny i emocjonalny, Dzieci są otwarte,
śmiałe, mają wysoką samoocenę, potrafią znosić porażki, ponawiają próby
działania.
Nie tłumienie emocji, pozwolić na rozładowanie emocji np.; poprzez rysunek
– forma ekspresji, aktywność ruchową, kontakt z bliską osobą.
Okres dzieciństwa to czas przechodzenia od emocji słabo
uświadamianych do świadomie kontrolowanych oraz rozwój uczuć wyższych,
4
wykształconych dzięki wychowawczemu oddziaływaniu środowiska. Sposób
reagowania emocjonalnego jest więc wypadkową biologicznego dojrzewania
i oddziaływania otoczenia.
mgr Anna Pietrzak
pedagog
5