Inteligencja emocjonalna

Piwko Krystyna
Gniewków
12
Inteligencja emocjonalna
Przez dziesięciolecia psychologia (a także filozofia) podzieliła sztucznie człowieka na istotę
rozumną i emocjonalną, w badaniu inteligencji koncentrując się wyłącznie na rozumie.
Odczucia i rozum stały się oddzielnymi wyznacznikami ludzkiego postępowania. Człowiek
stał się racjonalny, zaniedbując jednocześnie sferę emocjonalną swojej osobowości.
Współcześni psychologowie twierdzą, że między mózgiem racjonalnym i emocjonalnym
musi istnieć równowaga. Nie znaczy to jednak, że lekceważą rodzaj inteligencji mierzonym
IQ, raczej chodzi o nowe, wielowymiarowe i wielopoziomowe spojrzenie na inteligencję.
Według Johna Meyera i Petera Saloweya (1997) inteligencja emocjonalna obejmuje
umiejętność właściwej percepcji, oceny i wyrażania emocji, umiejętność do uczuć, zdolność
ich generowania w momentach, gdy mogą wspomóc myślenie, umiejętność rozumienia
emocji i zrozumienie wiedzy emocjonalnej, oraz umiejętność regulowania emocji tak, by
wspomagać rozwój emocjonalny i intelektualny.”
Uważają, że reakcje emocjonalne zawierają:
 ocenę sytuacji (uświadomienie sobie, co na nas wpływa i w jaki sposób),
 zmiany w organizmie(rytm uderzeń serca, napływ krwi do dużych mięśni
szkieletowych, odpływ krwi z twarzy, pocenie się...),
 wyrażanie (uczuć) emocji za pomocą zachowania (ruchy),
 umotywowane działanie (impuls do działania).
Zdolności emocjonalne decydują o sposobie postępowania wobec samego siebie i innych
osób, decyduje także o sukcesach osobistych i zawodowych.
Inteligencja emocjonalna określa takie cechy jak:
 zdolność wczuwania się,
 pewność siebie,
 kontrolowanie uczuć.
Jest to podstawowa zdolność postrzegania samego siebie, charakteryzująca się takimi cechami
charakteru jak wyrozumiałość, szacunek, empatia. Oznacza to świadomość własnych potrzeb,
ale jednocześnie rezygnacji, co wyraża się uprzejmością, zaangażowaniem, samodyscypliną i
poczuciem odpowiedzialności.
Wszyscy posiadamy zdolności emocjonalne, ponieważ leżą one w naszej ludzkiej naturze,
lecz czasem nie są one dostatecznie ukształtowane. Inteligencja emocjonalna, to
„samokontrola, zapał, wytrwałość” w dążeniu do celu mimo niepowodzeń, zdolność
motywacji, umiejętność panowania nad popędami i odłożenie na później ich zaspokojenia,
zdolność do regulowania nastroju i niepoddawania się zmartwieniom upośledzającym proces
myślenia, zdolność do hamowania impulsów emocjonalnych, odczytywania uczuć innych,
gładkiego układania sobie stosunków międzyludzkich. Równowaga emocjonalna pomaga
nam zachować zdrowie, szczęście i osiągnąć powodzenie. Emocje modulują zachowanie. Są
one dla przeżywającego je człowieka źródłem o znaczeniu sytuacji, w jakich się znajduje i o
własnej gotowości do różnych działań. Każda emocja wyraża reakcję na pewien szczególny
typ zdarzeń i każda prowadzi do adaptacyjnych zachowań o charakterystycznej postaci.
Emocje można uważać za czynnik motywujący do zachowań ukierunkowanych na radzenie
sobie ze zdarzeniami, które je wywołują. Mogą być rozważone jako podstawowe źródło
decyzji, a także kontroli zachowań. Emocje odzwierciedlające stosunek jednostki do
rzeczywistości, pełnią ważną funkcje przystosowawczą – umożliwiają wykrywanie w
otoczeniu tego, co ma dla człowieka znaczenie. Zarazem wpływają na działanie, na wielkość
mobilizowanej energii i kierunek jej wydatkowania.
W toku rozwoju wpływ emocji na kierunek działania zmniejsza się.
Ukierunkowujące oddziaływanie emocji ujawnia się w funkcjonowaniu intelektualnym.
Wywierają selekcjonujący wpływ na czynności poznawcze. Łatwiej dostrzega się to i lepiej
zapamiętuje to, co ma dla niego wartość emocjonalną, natomiast ma trudność w dostrzeganiu
tego, co wywołałoby u niego emocje ujemne. W przypadku, gdy emocje są zbyt silne, może
dojść do zniekształcenia informacji.
Emocje wpływają na sprawność działania - jest to związane z ich funkcją mobilizującą.
Wielkość energii zależy od pobudzenia emocjonalnego.
A. Matczak: sprawność działania wzrasta do momentu pobudzenia emocjonalnego tylko
do momentu, w którym osiągnie ono pewną wartość krytyczną. Po jej przekroczeniu,
następuje obniżenie się sprawności działania, przy bardzo silnym pobudzeniu, może
ulec dezorganizacji.
B. Problem kształtowania emocji jest ważny ze względu na znaczenie emocji dla
człowieka, a zwłaszcza z uwagi na ich rolę w działaniu i interakcjach społecznych.
C. Szczególnie ważne jest kształtowanie właściwych sposobów
Przejawiania emocji oraz rozwój zdolności do wyrażania emocji, ponieważ: „Osoby o
dobrze wykształconych umiejętnościach emocjonalnych są bardziej zadowolone z życia.
Działają skuteczniej bo panowały nawyki umysłowe zwiększające ich operatywność, a
osoby, które nie potrafią zapanować nad swym życiem emocjonalnym, toczą wewnętrzne
walki
Ograniczające ich zdolność skupienia się na pracy i jasnego myślenia.”
Dlaczego istnieje konieczność włączenia wykształcenia emocjonalnego do edukacji
szkolnej.
Szkoła głównie zwraca uwagę na zdolności intelektualne. W większości nie przykłada się
wagi do znaczenia inteligencji emocjonalnej.
Wiele dzieci, mimo że ich iloraz inteligencji jest wysoki, osiąga słabe wyniki w nauce.
Przyczyną tego może być fakt, że są zbyt nerwowe, by się skoncentrować. Nie potrafią się
skupić, natężyć uwagi, pomijać rzeczy mało istotne.
Przyczyną tego może być brak umiejętności panowania nad emocjami. Nie umieją
rozpoznać związku między myślami, emocjami i działaniem. Wyrażają swe odczucia w
sposób niewłaściwy, nieadekwatny do sytuacji.
Wielu uczniów nie potrafi aktywnie kształtować kontaktów z innymi i rozsądnie
podejmować decyzji. Podejmując zadania nie wierzy w swój sukces. Często spostrzegają
się w złym świetle, nie dostrzegając swych mocnych stron. Nie mają wytrwałości w
dążeniu do celu, biernie się poddają innym. Poddają się emocjom bezradnie i bez oporu.
Tacy uczniowie są podatni na skoki nastrojów. Nie zwracają uwagi na swe odczucia i nie
zdają sobie sprawy, że mogą mieć wpływ na swoje życie emocjonalne.
Dzieci wpadają w stan przykrego napięcia emocjonalnego wywołany niemożnością
osiągnięcia zamierzonego celu. Nie potrafią odkładać zaspokojenia swych potrzeb,
pragnień na później. Kłopot sprawia im panowanie nad złością. Poddają się burzom
emocji, wszczynają bójki, kłócą się. Konflikty rozwiązane są siłowo, zamiast pokojowo.
Starają się znaleźć w centrum uwagi, są agresywni, niszczą rzeczy będące własnością
innych.
Często brakuje dzieciom zdolności precyzyjnego wyrażania uczuć, a przecież im
dokładniej to zrobią, tym łatwiej będzie się można porozumieć.
Często dzieci gnębią różne lęki i obawy. Sytuacje ośmieszania, poniżania,
ciemność, burza, ból. Lęk niweczy próby skupienia się na czym innym, a przez to obniża
to sprawność intelektualną. Koncentracja na przykrych bodźcach, dezorganizuje
zachowania, blokuje ich, co uniemożliwia skuteczne działanie.
Inny rodzaj lęków wiąże się z obrazem własnej osoby. Składają się na nie wyobrażenie i
oczekiwania, jakie osoba ma wobec siebie. Kształtowane są
one pod wpływem informacji płynących od rówieśników, rodziców, nauczycieli.
Szkoła jest tym miejscem, które może wyzwalać lęk, a przez to tworzyć osobowość lękową
u dziecka. Dlatego jednym z głównych jej zadań
powinno być wyrabianie u uczniów prawidłowego obrazu własnej osoby i pozytywnej
samooceny.
Należy pamiętać, że zdolności emocjonalne są niezbędną podstawa wszelkich form
uczenia się.
O sukcesach dziecka w szkole decydują głównie takie cechy emocjonalne i społeczne jak:
 pewność siebie,
 ciekawość,
 wiedza o tym, jakiego zachowania oczekuje się od niego
 i jak ma powściągnąć impuls, by nie zachować się niewłaściwie,
 umiejętność czekania,
 stosowanie się do wskazówek.
 i zwracania się do nauczycieli o pomoc.
Wobec powyższego, edukacja emocjonalna naszych dzieci nie może być pozostawiona
przypadkowi. Szkoła powinna zająć się umysłem i sercem. Jest to możliwe tylko wtedy, gdy
do programów szkolnych włączy się również treści służące rozwijaniu inteligencji
emocjonalnej u dzieci. Dzięki niej można skutecznie wpływać na swoje życie.
Jest to ważne również z tego względu, że coraz więcej dzieci nie znajduje oparcia w swoich
rodzinach, szkoła wtedy staje się miejscem, w którym trzeba próbować uzupełniać braki w
emocjonalnych i społecznych umiejętnościach dzieci.
Literatura:
1.
2.
3.
„Emocje na wodzy” pod red. Romualdy Niemczel, Oficyna Wydawnicza G. i P. Gościański i Prętnicki.
Molicka M.. Bajki terapeutyczne, Poznań 1999, Media Rodzina.
Goleman D. ,Inteligencja emocjonalna. Poznań1997, Media Rodzina.