docx

Jak pomóc dziecku radzić sobie z różnymi stanami emocjonalnymi.
Zabawy wspomagające rozwój inteligencji emocjonalnej dziecka
wskazówki dla rodzica.
Emocje odgrywają zasadniczą rolę w życiu każdego człowieka- zarówno dziecka,
jak i dorosłego. Towarzyszą w różnych sytuacjach, kształtują relacje ze światem zewnętrznym,
wpływa na postrzeganie własnej osoby. Pierwsze lata w życiu dziecka, kiedy zdobywa
doświadczenia
w wyrażaniu i odbieraniu emocji, są bardzo znaczące dla jego dalszego
funkcjonowania.
Emocje dziecka przedszkolnego
Wiek przedszkolny to okres, który cechuje się dużą intensywnością wzbogacania
i różnicowania życia emocjonalnego. Uczucie takie jak gniew, strach, radość, wstyd, smutek
przejawiają się w sposób coraz bardziej wyrazisty. Dziecko nie potrafi udawać tłumić swoich
emocji, co przejawia się w spontanicznym zachowaniu, ruchach, wypowiedziach. Mniej więcej
do 6 roku życia emocje dziecka cechuje efektywność i impulsywność. Wyraża swój gniew
i niezadowolenie, krzycząc, tupiąc, bijąc innych, uderzając w rożne przedmioty, niekiedy nimi
rzuca, przejawia różne formy agresji słownej w postaci wyzwisk, wulgaryzmów i autoagresji,
np. szarpanie włosów, gryzienie dostępnych części ciała. Jeżeli jest zadowolone, to radość wyraża
głośnym śmiechem. Reaguje niewspółmiernie do siły bodźców, obraża się i płacze z byle powodu.
Tak jak szybko powstają, tak szybko emocje gasną. W jednej chwili niemalże dziecko potrafi płakać
i cieszyć się. Ta zmienność i krótkotrwałość dziecięcych uczuć nazywana jest labilnością
emocjonalną. Łatwość ulegania impulsom, duża ekspresja stanów emocjonalnych sprawiają,
że dziecko w tym wieku jest emocjonalnie niedojrzałe i niezrównoważone.
Wpływ środowiska na rozwój emocjonalny dziecka
W ogólnym rozwoju człowieka dziedzina emocjonalna wydaje się najbardziej subtelną,
wymagającą największej uwagi ze strony rodziców i nauczycieli. Jest to sfera nie mniej ważna
niż rozwój umysłowy. Wielu psychologów podkreśla wpływ rozwoju emocjonalnego na odnoszenie
sukcesów przez jednostkę. Radzenie sobie z własnymi stanami uczuciowymi, podnoszenie się
po doznanych porażkach, samokontrola, zapał, wytrwałość w dążeniu do celu, zdolność motywacji,
dostrzeganie emocji innych, uwzględnianie tych spostrzeżeń w kształtowaniu relacji z innymi
sprawiają, ,że osoby wykazujące się wysokim poziomem inteligencji emocjonalnej osiągają sukcesy
znacznie częściej niż osoby o wysokim 1Q. Rozwój emocjonalny jest jednocześnie sferą, którą
najtrudniej kształtować przez planowe, reagowania do wymagań środowiska społecznego stanowi
naturalny sposób przeprowadzenia zmian w tej sferze rozwoju.
Rozwój emocjonalny dziecka dokonuje się więc w głównej mierze na drodze spontanicznych,
okazjonalnych wpływów towarzyszących sytuacjom codziennego życia społecznego. Przebywanie
dziecka w przedszkolu, w grupie rówieśniczej umożliwia nawiązywanie kontaktów
interpersonalnych, stwarza konieczność podporządkowywania się obowiązującym normom
i regułom postępowania. Sprzyja to wyzbywaniu się egocentryzmu i panowania nad własnymi
emocjami. Korzystny wpływ na proces emocjonalny wywiera model zachowania się nauczyciela.
Jego życzliwa postawa wobec dzieci, opanowanie, cierpliwość, wyrozumiałości, nieuleganie
emocjom wywołanym przez zachowania dzieci stanowią niezbędny czynnik prawidłowego
oddziaływania na kształtowanie się emocji wychowanków. Konieczne jest przy tym wykazywanie
się znajomością właściwości emocji dziecka przedszkolnego, aby rozumieć, że określone
zachowania dzieci są spowodowane niedojrzałością emocjonalną, charakterystyczną dla wieku.
Jak dorośli mogą pomóc dziecku radzić sobie z różnymi stanami emocjonalnymi
Rodzice, nauczyciele w przedszkolu powinni nie tylko sprawować kontrolę
nad zachowaniami dzieci, ale także wskazywać ewentualne konsekwencje złych zachowań,
będącym następstwem emocji. Nie powinni tłumić emocji, ale pomagać w zachowaniu
ich równowagi, rozumiejąc, że każda emocja ma swoje znaczenie. Jednocześnie powinni pamiętać,
że zbytnie tłumienie emocji mogłoby wywołać apatię, zaś pozwolenie na swobodne uwzględnienie
może doprowadzić do zachowań patologicznych. Długotrwałe tkwienie w strachu, lęku może
spowodować bierność, odrętwienie dziecka, małą komunikatywność z otoczeniem, unikanie
kontaktów, płaczliwość. Nieredukowane zachowania agresywne, będące następstwem złości,
gniewu mogą utrwalić się i stanowić jedyny sposób na odreagowanie wściekłości, która bardzo
często ma dotkliwe następstwa. Dziecko nie mając wzorców, pozbawione kontroli i wsparcia
ma duże trudności z radzeniem sobie z własnymi stanami emocjonalnymi.
Aby pomóc dziecku w radzeniu sobie z własnymi emocjami, należy:
–
–
–
–
–
uważnie i spokojnie go wysłuchać
zaakceptować problem i emocje, jakie wywołał,
nazwać problem, określić wywołane przez niego uczucia,
próbować ustalić z dzieckiem sposoby rozwiązania odczuwalnej trudności,
pomóc dziecku w osiągnięciu rozwiązania problemu.
Niezwykle ważne w okazywaniu dziecku pomocy w sytuacji, gdy nie radzi sobie ze swoimi stanami
emocjonalnymi, jest autentyczność wsparcia. Nie można dziecka pocieszać, gdy jest smutne, boi się
mówić, że nie ma się czym przejmować, bo to, co wywołało ten stan, to głupstwo. Nie można
zostawiać dziecka samemu sobie z problemem, utrzymując, że znowu coś wymyśla. Nie można
negować stanu gniewu, wściekłości, twierdząc że to nie właściwe , złe zachowanie. Stany
emocjonalne o zabarwieniu negatywnym nie są złe. Takimi są niekontrolowane zachowania
powstałe w następstwie emocji. Miara problemu dziecka jest na miarę jego wieku, doświadczeń,
umiejętności radzenia sobie z trudnościami. Bagatelizowanie, odnoszenie się z ignorancją
do stanów emocjonalnych, w jakiej znajduje się dziecko jest niedopuszczalne. Rozmawianie
z dziećmi o uczuciach pozwoli nam zrozumieć ich świat, pomoże wspomóc prawidłowy rozwój
emocjonalny dzieci oraz możliwość wszechstronnego rozwoju ich osobowości. Wręcz konieczne
jest uczenie dzieci okazywania uczuć. Uświadamianie im własnych uczuć będzie stanowić wprawkę
do odczytywania uczuć innych osób. Otwarte nastawienie do dziecka, jego uczuć jest konieczne,
aby uczyło się ono równoważenia emocji.
Podstawowe zasady uczenia dzieci okazywania uczuć:
–
stwarzanie atmosfery, w której dziecko będzie miało przekonanie, że ujawnienie uczuć nie
jest czymś złym,
–
wykorzystywanie różnorodnej symboliki, wzorców w zachęcaniu do okazywania
i odczytywania stanów emocjonalnych własnych i innych osób,
–
ukazywanie, że emocje nie są czymś złym, ale mogą takie być zachowania, będące
następstwem emocji,
–
uczenie, jak unikać pewnego rodzaju zachowań,
–
zachęcanie i popieranie u dzieci pozytywnych prób radzenia sobie z negatywnymi
emocjami.
Przykład wspierania dziecka
Pięcioletni Krystian bardzo często wpadał w złość. Wybuchy te bywały odpowiedzią
na zachowanie innych dzieci, które nie zgadzały się z tym, co mówił, co proponował, a raczej
narzucał, np. podczas zabawy. Stanom złości towarzyszyły: kopanie, bicie, plucie, krzyk,
inwektywy. Pierwszym krokiem na drodze do rozwiązania problemu była rozmowa z rodzicami.
Podczas spotkania z nauczycielem rodzice przyznali, że zachowania agresywne mają również
miejsce w domu. Krystian nie podporządkowuje się poleceniom rodziców. Kiedy coś dzieje się
nie po jego myśli, krzyczy, płacze, okłada pięściami domowników, rzuca przedmiotami. W takiej
sytuacji dzieje się zwykle tak, że uzyskuje to, co chce. Rodzice ulegają chłopcu. Nauczyciel ustalił
z rodzicami, że wprowadzi system motywacyjny dla Krystiana poprzedzony zajęciami
o charakterze indywidualnym, podczas których nauczyciel będzie rozmawiał z dzieckiem
o emocjach.
Przybliżony zakres cyklu zajęć realizowanych z Krystianem:
1.
– oglądanie ilustracji przedstawiających różną mimikę i na tej podstawie nazywanie stanów
emocjonalnych,
– układanie memo „ uczucia”- łączenie w pary obrazków przedstawiających takie same stany
emocjonalne( mina- radość , mina-smutek)
– rozmowa na temat przyczyn powodujących uczucia: radość, smutek, złość, strach itd.
2.
– przyporządkowanie symbolowi określonej emocji, ilustracji przedstawiających przykładowe
źródła ich powstawania np.:
ilustracji radosnej miny- ilustracji uścisku mamy, prezentu, wspólnej zabawy z dziećmi itp.
Ilustracji smutnej miny- ilustracja popsutej zabawki, stłuczonego kolana, sytuacji samotności,
gdy inni bawią się obok itp.
ilustracja rozzłoszczonej miny- ilustracja sytuacji niszczenia budowli z klocków przez kolegę,
popsutej zabawki, odbierania zabawki przez inne dziecko, nie radzenie sobie z założeniem buta,
sytuacji wyśmiewania, strojenia min przez innych itp.
3.
– oglądanie ilustracji obrazującej konflikt o zabawkę: chłopcy z minami wyrażającymi złość
szarpią się o samochód,
– ustalenie następstw przedstawionego zachowania chłopców: przewracają się na podłogę,
samochód łamie się na części, chłopcy mają stłuczone łokcie,
– nakłonienie Krystiana do poszukiwania sposobu rozwiązania problemu chłopców( przykładowe
ustalenie teraz ty bawisz się, a potem ja, pani może rozwiązać trudność, bawimy się razem
samochodem).
4.
rozmowa z chłopcem na temat tego, co wywołuje jego złość, jak się zachowuje, gdy jest
rozzłoszczony, co wówczas robi, co myśli o swoim zachowaniu, biciu innych dzieci,
czy gdy przejdzie mu złość, żałuje, że uderzył kolegę, jak czułby się, gdyby ktoś jego bił. Ustalenie,
co może zrobić, gdy poczuje, że zaczyna się złościć: szukać pomocy u nauczyciela.
Opracowała:
Krystyna Bakuła
Nauczyciel w Przedszkolu Samorządowym
w Kadzidle