praca magisterska - narzedzia analizy rynku (38 stron

NARZĘDZIA ANALIZY
RYNKU
POJĘCIE ELASTYCZNOŚCI
Nabywana ilość danego dobra Qd zmienia się pod wpływem wielu czynników
wymiernych i niewymiernych, Z tych pierwszych najważniejsze to : cena danego dobra
C, ceny dóbr substytucyjnych Cs ,ceny komplementarnych Ck oraz dochód pieniężny Y.
Zależności zapisać można posługując się wieloczynnikowa funkcja popytu na dane dobro.
Qd  f (C, CB, Cc, ......Y)
W rozdziale poświęconym analizie rynku dowiedzieliśmy się , że nabywane na
rynku ilości danego dobra zależą od poziomu wyżej wymienionych czynników oraz że
kupowane ilości zmieniają się pod wpływem ich zmian. Poznaliśmy również kierunki
wpływu zmian
tych czynników na wielkość popytu. Rezultaty tych zależność
przedstawialiśmy zawsze w postaci wielkości absolutnych np. ilościami sztuk, metrów
ton czy litrów.
Zmiany wielkości absolutnych nie informują w sposób zadawalający o wrażliwości
lub inaczej mówiąc sile reakcji popytu na zmiany przedstawionych powyżej czynników .
Po pierwsze ta sama ilościowa (absolutna) zmiana popytu rynkowego np.o1000
sztuk będzie uważana w zależności od sytuacji za silną, gdy odnosimy ją do niskiej
wielkości wyjściowej np. 10 000, lub za słabą gdy te samą zmianę porównujemy z
wysoką
wielkością
wyjściową np. 100 000.Możemy powiedzieć ,że w pierwszym
przypadku popyt jest bardziej wrażliwy na zmianę ceny. Podobnie wygląda sytuacja z
ceną. Absolutna zmiana ceny np. o 10 zł może być uważana za znaczną ,gdy przed jej
zmianą jednostka towaru kosztowała dajmy na to 20 zł . Ale ta sama zmiana ceny będzie
uważana za niewielka lub przynajmniej mniejsza ,gdy przed zmianą wynosiła ona np.
1000 zł. Analogiczne rozumowania przeprowadzić można w stosunku do pozostałych
wymiernych czynników determinujących wielkość popytu .
Po drugie te same fizyczne miary ilościowe np. litr kilogram metr czy sztuka
mogą dotyczyć nieporównywalnych ze sobą produktów
np. zmiana popytu o1000
samochodów jest w wielkościach fizycznych nieporównywalna ze zmianą popytu o
1000 telewizorów .
Wynika z tego, że gdy chcemy analizować siłę reakcji (wrażliwość) popytu na
zmianę rynkowej ceny lub innych czynników i gdy w dodatku chcemy uzyskiwane
rezultaty porównywać ze sobą nie należy brać pod uwagę zmian absolutne lecz zmiany
względne (procentowe)
Wreszcie już dawno temu zauważono ,że zmiany wymienionych w funkcji popytu
czynników wywierają wpływ nie tylko na fizyczne rozmiary kupowanych ilości ale
również na poziom ponoszonych na ich zakup wydatków. Ponieważ wydatki jednych są
przychodami drugich, wywierają one również wpływ na przychody dostawców tych
produktów .Wiadomo np., że w okresie urodzaju, gdy wskutek przesunięcia w prawo
krzywej podaży ceny płodów rolnych maleją ,ich producenci-rolnicy uskarżają się na”
klęskę urodzaju” ,ponieważ ich przychody nie rosną tylko maleją. W tym samym czasie
spadkowi rynkowych cen innych produktów towarzyszyć może nie spadek lecz wzrost
przychodów producentów. Jak ustalić charakter zależności pomiędzy zmianą poziomu
ceny a zmianami wielkości wydatków i przychodów? Jak stwierdzić kiedy wzrost ceny
wywoła wzrost a kiedy spadek przychodów Znana nam funkcja popytu nie nadaje się do
tego . Potrzebne są inne bardziej wyszukane narzędzia analizy popytu rynkowego .
Narzędzi tych dostarczył ekonomii A. Marshall ( 1842-1924 ) ,który jako pierwszy
zastosował w badaniach popytu rynkowego zaczerpniętą z analizy matematycznej
kategorie zwaną elastycznością funkcji. Elastyczność w matematyce jest to szczególny
sposób pomiaru siły reakcji zmiennej zależnej Y na zmianę jednej ze zmiennych
niezależnych X.. Elastyczność Y względem X, obliczamy matematycznie przy założeniu
ceteris paribus posługując się poniższą formułą.
Ey/x =
Y / Y
lim 
x  0 X / X
Z przedstawionego zapisu wynika, że elastyczność funkcji mierzymy stosunkiem
względnej (procentowej) zmiany zmiennej zależnej czyli Y do względnej ( procentowej )
zmiany zmiennej niezależnej czyli X.
Stosując zasadę ceteris paribus, mierzyć można siłę reakcji reakcje popytu na zmianę
każdego z przedstawionych w funkcji popytu wymiernego czynnika .Wystarczy
skonstruować dla każdego z nich odpowiedni współczynnik elastyczności. Możemy zatem
posługiwać się w zależności od czynnika następującymi miernikami elastyczności popytu
:
- współczynnik elastyczności cenowej popytu Ec
- współczynnik elastyczności mieszanej popytu Em
- współczynnik elastyczności dochodowej popytu Ed
Przypatrzmy się każdemu z tych mierników trochę bliżej
Współczynnik elastyczność cenowej popytu jest szczególny narzędziem pomiaru
wrażliwości popytu na zmiany ceny tego dobra.
Ec =
% zmiana popytu Qd
% zmiana cen C
Jej znajomość pozwala po pierwsze ustalić jakiej procentowej zmiany
sprzedawanych ilości należy się spodziewać w przypadku zmiany ceny. Znając
przewidywane zmiany procentowe można bez trudu ustalić o ile zmienią się wielkości
absolutne. Znajomość poziomu tego wskaźnika pozwala również przewidzieć jaki wpływ
wywrze zmiana ceny
na wartości sprzedaży, czyli inaczej mówiąc na przychody
sprzedawcy. Jego wartość, jak pokażemy dalej, informuje bowiem, czy zmianie ceny
towarzyszyć będzie wzrost czy spadek całkowitego przychodu ze sprzedaży. Jest to
informacja bardzo pożyteczna czy nawet wręcz niezbędna w sytuacji gdy kierownictwa
firmy stoi przed wyborem: czy utrzymać cenę sprzedawanego wyrobu na niezmienionym
poziomie, czy może korzystniejsza będzie jej zmiana ,a jeśli tak , to czy dla firmy
korzystniejsze jest jej podniesienie ,czy może raczej obniżka?
Elastyczność dochodowa popytu mierzy siłę reakcji konsumentów na zmieniające się
dochody..
Ed 
% zmiana popytu Q
% zmiana dochodów I
Jest ona ważnym narzędziem pomiaru
siły zależności pomiędzy zmianami
dochodów ludności a kupowanymi ilościami danego dobro czy nawet całej grupę
podobnych do siebie dóbr np. żywność, odzież , usługi itp. Jej znajomość pozwala nie
tylko przewidzieć ,czy wydatki na dany produkt będą rosły ,czy może będą maleć malały
,ale pozawala również przewidzieć ich zmiany procentowe .Znając zaś zmiany procentowe
bez trudu obliczyć możemy obliczyć o ile wzrosną lub spadną w interesujące nas
wielkości absolutne. Informacja ta może stanowić podstawę do podjęcia decyzji o
rozszerzaniu działalności produkcyjnej lub o jej ograniczeniu czy nawet wręcz
zaniechaniu. Wartość tego wskaźnika ,jak pokażemy dalej, informuje również jak na
zmianę dochodów reagować będą wydatki konsumentów oraz jaka będzie siła tych zmian
Elastyczność mieszana popytu bada siłę reakcji sprzedaży na zmieniające się ceny
dóbr substytucyjnych i komplementarnych
Em 
% zmiana popytu na rozpatrywa ne dobro Q
% zmiana cen innych dóbr ( sybstytucy jnych lub komplement arnych) C
Wartość tego wskaźnika zależy od charakteru i siły związku , w jakim oba dobra
pozostają względem siebie. W przypadku dóbr substytucyjnych jest on zawsze dodatnia a
im wyższa jego wartość tym doskonalsze są substytuty tym jest on bardziej
konkurencyjny dla badanego dobra .Jeśli jego wartość jest ujemna, mamy do czynienia z
dobrami komplementarnymi. Im wyższa jest jego wartość bezwzględna tym doskonalsza
jest ich komplementarność, tym silniej rynek badanego dobra powiązany jest z innymi z
pozoru samodzielnymi rynkami .
Analogicznie mając wieloczynnikowa funkcję podaży możemy zbudować szereg
wskaźników elastyczności dla każdego z wymiernych czynników oddzielnie. W naszych
dalszych analizach wykorzystywać będziemy tylko wskaźnik cenowej elastyczności
cenowej podaży Es liczonym analogicznie jak dla popytu
Es 
% zmiana rozmiarów podazy danego dobra
% zmiana cany danego dobra
brak polskich fontów
Wartość tego wskaźnika informuje nas o ile procent zmieni się wielkość produkcji
i podaży ,gdy rynkowa cena wyroby wzrośnie o 1 procent .Informacja ta pożyteczna jest
bardziej teoretykom ekonomii niż praktykom Szczególne zastosowanie znajduje ona w
modelowych analizach rynku.
CENOWA ELASTYCZNOŚĆ POPYTU
Elastyczność cenowa popytu mierzona jest stosunkiem procentowej zmiany ilości
nabywanego przez konsumentów dobra do procentowej zmiany ceny danego dobra, przy
założeniu stałości pozostałych czynników. Możemy to zapisać jako
Ec 
ΔQ/Q0 Q1  Q0  /Q0

ΔC/C0 C1  C0  /C0
gdzie : Q0 – początkowa wielkość popytu, Q1 – zmieniona na skutek zmiany cen wielkość
popytu, C0 początkowa cena rynkowa dobra, C1 – zmieniona cena dobra
Przy obliczaniu wartości wskaźnika elastyczności cenowej popytu musimy zwrócić
uwagę na określający jego znak kierunek zmian wielkości popytu wywołany zmianą cen.
Ze znanego nam już prawa popytu wynika, że najczęściej zmiany cen i popytu idą w
odwrotnych kierunkach, stąd też współczynnik elastyczności cenowej Ec jest przeważnie
ujemny i mieści się najczęściej jak wykażemy w przedziale ( - , 0 ).1.Tak obliczony
wskaźnik informuje nas również o stopniu wrażliwości popytu na zmianę ceny
Wartość wskaźnika cenowej elastyczności popytu informuje o sile reakcji
konsumenta na zmieniające się ceny. Jeżeli reakcja ta jest silna, mówimy o popycie
elastycznym, jeżeli zaś słaba o popycie nieelastycznym. Zdarzyć się też może, że nie
wystąpi żadna reakcja konsumentów na zmianę ceny - będzie to popyt sztywny.
Jak pamiętamy wskaźnik elastyczności cenowej ma najczęściej wartość ujemną. W
naszych dalszych analizach przy pomiarze stopnia wrażliwości popytu posługiwać się
będziemy wartościami bezwzględnymi .W ten sposób unikniemy przy pomiarach wartości
się ujemnych, a zapis ten będzie bardziej odpowiada potocznym wyrażeniom o
wielkościach większych lub mniejszych a zatem również o wartości elastyczności cenowej
popytu. W zależności od wartości, jakie przyjmuje współczynnik Ec, rozróżniamy kilka
kategorii popytu.
Popyt elastyczny
Mówimy że popyt na dane dobro jest elastyczny wówczas ,gdy obliczona według
powyższej formuły wartość współczynnik| Ec |> 1 .Oznacza to, że kupowane ilości rosną
lub spadają szybciej niż zmieniają się ich rynkowe ceny. Aby bowiem stosunek
względnej zmiany popytu do względnej zmiany ceny był większy od jedności ,
procentowa podwyżka ( obniżka ) ceny, musi powodować większy procentowo spadek (
wzrost) kupowanych ilości).
Sytuacje
tą
można zilustrować
przy pomocy następującego
przykładu
liczbowego. Załóżmy, że obniżenie rynkowej ceny z 20 do 18 zł z sztukę powoduje
wzrost rozmiarów popytu ze 100 do 150 sztuk. Co w takiej sytuacji można powiedzieć o
wartości wskaźnika cenowej elastyczności popytu ?Obliczmy wartość bezwzględną
wskaźnika
.
Ec 
Q1 - Q0 /Q0
ΔQ/Q0

ΔC/C0
(C1  C0) /C0
Ec 
Q1  Q0 /Q0
C1C0 /C0

150  100 /100
18  20 /20

0,5
5
0,1
Tak więc w analizowanym przedziale cenowym od 20 zł do 18 zł wskaźnik cenowej
elastyczności popytu wynosi w wartościach bezwzględnych | Ec| = 5 oznacz to ,że
rynkowy popyt na dane dobro jest bardzo elastyczny.
Popyt nieelastyczny .
Współczynnik Ec może być dodatni, jeżeli wystąpi efekt Giffena, Veblena, spekulacyjny , a więc w sytuacjach
nazwanych w ekonomii paradoksami, które stanowią wyjątki od prawa popytu a ich graficzną ilustracją jest
rosnąca krzywa popytu DD i dodatnia wartość wskaźnika cenowej elastyczności popytu.
1
Popyt jest nieelastyczny, gdy liczona według powyższej formuły wartość
wskaźnika elastyczności jest mniejsza od jedności | Ec| < 1. Aby stosunek względnej
zmiany popytu do względnej zmiany ceny był mniejszy od jedności, dana procentowa
zmiana ceny, musi powodować mniejsze procentowo zmiany kupowanych ilości.
Sytuacje tę ilustruje następujący przypadek liczbowy
Załóżmy, że wzrost ceny z 4 zł do 6 zł powoduje spadek popytu ze 200 do 160 sztuk. Co
w takiej sytuacji można powiedzieć o wrażliwości popytu względem ceny ?
Ec 
ΔQ/Q0 Q1  Q0  /Q0

C1  C0  /C0
ΔC/C0
Ec 
Q1  Q0  /Q0
C1  C0  /C0

200  160 /200
4  6 /4

0,2
 0,4
0,5
Tak więc w przedziale cenowym od 4 zł do 6 zł wartość wskaźnika cenowej elastyczności
wynosi| E|=0,4 ,co oznacz ,że popyt jest nieelastyczny.
Popyt o elastyczności jednostkowej
Jeżeli
liczony według powyższej formuły wskaźnik elastyczności cenowej
przyjmuje wartość |Ec| = 1. Mówimy że popyt nie jest ani elastyczny ani nieelastyczny
,czyli inaczej mówiąc
popyt na dane dobro charakteryzuje się elastycznością
jednostkową. Aby stosunek względnej zmiany popytu do względnej zmiany ceny był
równy jedności , procentowa podwyżka ( obniżka ) ceny, musi powodować dokładnie taki
sam procentowo, kompensujący ją spadek ( wzrost popytu ).
Zilustrujmy to następującym przykładem liczbowym
Załóżmy, że wzrost ceny z 10 zł do 15 zł powoduje spadek popytu ze 100 do 50 sztuk.
Co w takiej sytuacji można powiedzieć o wrażliwości popytu względem ceny ?
Ec 
ΔQ/Q0 Q1  Q0  /Q0

C1  C0  /C0
ΔC/C0
Ec 
Q1  Q0  /Q0
C1  C0  /C0

50  100 /100
15  10 /10

0,5
1
0,5
Tak więc w przedziale cenowym od 10 zł do 15 zł popyt charakteryzuje się elastycznością
jednostkową.
Popyt o elastyczności zerowe
Obok omówionych powyżej przypadków może się zdarzyć, że zmianom rynkowej
ceny nie towarzyszą żadne zmian kupowanych ilości.. W tej szczególnej sytuacji nasz
wskaźnik elastyczności cenowej liczony według powyższej formuły przyjmie wartość
równą zero Ec=0
Popyt doskonale elastyczny
Wreszcie można dopuścić przypadek , kiedy popyt zmienia się niezależnie od
zmian poziomu ceny, np. gdy stwierdzamy ,że kupowane ilości rosną nawet wówczas,
gdy rynkowa cena pozostaje niezmieniona. Tego typu popyt nazywamy doskonale
elastycznym
Mierzenie elastyczność w punkcie i na łuku
W rzeczywistości istnieją dwa sposoby obliczania elastyczności popytu :punktowa i
łukowa. Wytłumaczenie różnic pomiędzy tymi dwoma sposobami obliczania elastyczności
przedstawimy na przykładzie elastyczności cenowej popytu (choć obie metody mają
zastosowanie także dla elastyczności dochodowej i mieszanej popytu oraz do
elastyczności podaży).
Elastyczność punktowa ukazuje wrażliwość popytu na nieskończenie małe zmiany
ceny. Odzwierciedla ona związek procentowych zmian ilości i cen w danym punkcie (cena
– ilość) na krzywej popytu.
Ep 
Ep 
% zmiana popytu Od
% zmiana cen C
Ec
ΔQ/Q0 Q1  Q0  /Q0

C1  C0  /C0
ΔC/C0
Elastyczność łukowa stosowana jest w przypadku, gdy zmiana ceny i kupowanych
ilości
jest dość znaczna Opisany powyżej sposób liczenia wartości wskaźnika
elastyczności
popytu dać nam może dwa odmienne wyniki w zależności od tego czy
analizujemy wzrost czy spadek ceny W efekcie trudno jest jednoznacznie rozstrzygnąć
czy i do jakiego stopnia popyt na dane dobro jest elastyczny .poniższy przykład ilustruje
liczbowo przedstawiony dylemat posługując się wartościami uśrednionymi ukazuje ona
związek procentowych zmian ilości i cen między dwoma punktami na krzywej popytu.
Ep 
% zmiana popytu Q
Ec
% zmiana cen C
Załóżmy, że zależności pomiędzy ceną a wielkością popytu w poszczególnych
punktach krzywej DD jest następująca :
A B
20
B
10
Q =-20 C=+10
A B C0=
Q =-20
C=+10
10 Q0=
80
C0= 10 B
Q0=A 80Q =+20 C=-10
B A Q =+20 C=-10
C0=20C0=20
Q0= 60Q0= 60
A
60
80
Obliczmy wartość elastyczność cenową popytu między punktami A i B .Przejściu z
punktu A do B towarzyszy wzrost ceny (z 10 do 20zł) oraz spadek popytu (z 80 do 60
sztuk) . Posługując się formułą elastyczności otrzymujemy :
Ep 
ΔQ/Q0 Q1  Q0  /Q0

C1  C0  /C0
ΔC/C 0
gdzie : Q0 = 80, Q1 = 60 , C0 = 10, C1 = 20
Ec
Ep 
60  80 / 80
20  10 / 10

 20 / 80  0.25

  0,25  0,25
10 / 10
1
Zobaczmy teraz, ile wyniesie
wskaźnik elastyczność cenowa popytu
przejścia z punktu B do punktu A czyli przy spadku ceny z 20 do 10
przy
Ep 
ΔQ/Q0 Q1  Q0  /Q0

C1  C0  /C0
ΔC/C 0
gdzie : Q0 = 60, Q1 = 80 , C0 = 20, C1 = 10
Ep 
80  60 / 60
10  20 / 20

20 / 60
0,33

  0,66  0,66
 10 / 20  0,5
Jak z powyższego wynika przemieszczając się z punktu A do B otrzymujemy inną
wartość wskaźnika, niż gdy przemieszczamy się w odwrotnym kierunku z punktu B do A
choć odległość między oboma punktami jest identyczna. Różnice te wynikają z faktu ,że
wprawdzie przyrosty cen C i przyrosty ilości Q pozostają takie same przy ruchu cen
w górę i w dół takie same to jednak przyrosty te porównywane są z innymi podstawami
Q0 C0 Gdy przechodzimy z punktu A do B cena rośnie z poziomu C0=10 zaś kupowane
ilości zmniejszają się z poziomu Q0=80 .Gdy natomiast przechodzimy z punktu B do A
cena spada z poziomu C0=20, zaś kupowane ilości rosną od poziomu Q0= 60. Różne
podstawy, z którymi porównujemy stałe przyrosty ,to przyczyna dwóch odmiennych
wyników. Gdyby odległość miedzy punktami była tak ( nieskończenie ) mała, tak że oba
punkty zlałyby się w jeden ,wówczas różnica (Q1-Q0)->0 oraz różnica (C1- C0)->0
byłaby tak mała, że obie podstawy przy ruchu cen górę i w dół byłyby sobie równe i
uzyskalibyśmy identyczne wyniki. Ten sposób liczenia elastyczności
nazywamy
elastycznością w punkcie.
C
A=B
Qd
W ekonomii nie ma jednak tak małych wielkości, gdy wielkości są skończone
zawsze otrzymujemy dwa różne wyniki a różnice są tym większe im większe są różnice
między zmiennymi. Problem dwóch różnych wyników zniknie sam, gdy w badanym
przedziale cenowym obliczymy średnią podstawę dla cen½ (C0 + C1) i średnia podstawę
dla ilości½ (Qo + Q1) Nasza formuła elastyczności przyjmuje postać jak poniżej
Ec
Ep 
ΔQ/ 12  Q0  Q1
ΔC/
1 
2
C0  C

1


Q1  Q0  : C1  CO 
1 Q0  Q1 1 C0  C1
2
2
Ten sposób pomiaru elastyczności prowadzi nas kategorii określanej jako łukowa
elastyczność popytu .
Wprowadzając do zmodyfikowanego wzoru dane z poprzednich obliczeń otrzymujemy
przy przejściu z punktu A do B czyli w warunkach wzrostu ceny
Ec
Ep 
1
60  80 : 20  10  20/70  : 10/15   6
7
1 10  20 
2 80  60 
2
6
7
Z kolei przy przejściu z punktu B do punktu A (spadek ceny) współczynnik łukowej
elastyczności cenowej popytu wynosi :
Ec
Ep 
1
80  60 : 10  20  20/70  : 10/15   6
7
1 20  10 
2 60  80 
2
6
7
Tak więc licząc elastyczność na łuku otrzymaliśmy w danym przedziale cenowym dwa
identyczne wyniki niezależnie od tego czy analizujemy wzrost czy spadek ceny .
Główną zaletą łukowej elastyczności jest to, że cena i ilość traktowane są tu
symetrycznie tzn. nie rozróżnia się wielkości początkowych i końcowych tych zmiennych.
Niezależnie od tego czy analizujemy wzrost czy spadek cen tak ustalona formuła
prowadzi nas do identycznych wyników .
Determinanty cenowej elastyczności popytu
Przyjrzyjmy się obecnie bliżej wynikom badań wartości wskaźnika elastyczności cenowej
popytu na różne wyroby w Niemczech
Dobro
Wyroby skórzane. Odzież -0,16
Elektryczność gaz paliwa
-1,60
Aktywa finansowe
-0,66
Meble
-2,00
Mięso i jego przetwory
-1,30
Kształcenie i rozrywka
-2,09
Mleko i sery
-0,00
Kosmetyki
+0,30
Chleb i pieczywo
-1,80
Źródło; B.Czarny: Podstawy ekonomii. PWE 1998 s.95
Przedstawione powyżej wyniki wykazują, że rożne dobra wykazują bardzo
zróżnicowaną elastyczność. W przypadku niektórych dóbr ( kosmetyki ) przyjmuje
wartości dodatnie a zatem popyt
zachowuje się paradoksalnie. Ujemne wskaźniki
elastyczności popyt przyjmują bardzo zróżnicowane wartości a przypadku popyt na
mleko i sery wskaźnik elastyczności wynosi zero, co oznacza, że w ogóle nie reaguj na
zmianę ceny ,czyli jest sztywny. Spróbujmy obecnie zastanowić się , gdzie leżą przyczyny
tego zróżnicowania? Zacznijmy od kształtu i nachylenia ilustrujących popyt funkcji..
Najczęściej zjawisko popytu przedstawiane jest po postacią linii prostej o stałym
ujemnym nachyleniu. W tej sytuacji
wartość współczynnika cenowej elastyczności
zależeć będzie od miejsca na funkcji popytu, Im wyższa cena tym wyższa wartość
współczynnika. Wartość współczynnika może również zależeć (choć nie jest z nią tożsama
) od nachylenia krzywej Czy stałe nachylenie funkcji popytu może mieć jakiś wpływ na
wartość
współczynnika? .Gdy porównamy ze sobą ze sobą dwie krzywe o różnym
nachyleniu. Zauważymy ,że ta sama zmiana ceny dla identycznych w punkcie wyjścia
poziomów cen i kupowanych ilości wywoła większe zmiany popytu ,gdy krzywa jest
bardziej płaska(czyli ma mniejsze nachylenie mierzone
a mniejsze gdy jest bardziej
stroma .Wynika z tego ,że wartość wskaźnika elastyczności w tym punkcie powinna być
na krzywej bardziej płaskiej większa niż na stromej. Wynika z tego że o elastyczności
całej krzywej rozstrzygać będzie jej nachylenie bardziej płaska jest krzywa tym
bardziej elastyczny jest popyt .
W niektórych sytuacjach mamy do czynienia z funkcjami o stałej elastyczności
Elastyczność na liniowej krzywej popytu
Aby wyjaśnić jak kształtują się wartości wskaźników elastyczności w różnych
punktach krzywej popytu DD posłużymy się poniższym przykładem liczbowym. W
przykładzie tym obliczamy wartości współczynnika
elastyczności metodą łukową
.Otrzymane w tabeli wyniki to wielkości średnie
Punkt
A
B
cena
110
100
C
-10
C / C
0,095
Q
0
10
Q
10
Q/ Q
1.0
C
90
-10
0,105
20
10
0,6(6)
D
E
F
G
80
70
60
50
-10
-10
-10
-10
0,117
0,13(3)
0,153
0,18
30
40
50
60
10
10
10
10
0,4
0,28
0,2(2)
0,18
H
40
-10
0,2(2)
70
10
0,153
I
30
-10
0,28
80
10
0,13(3)
J
20
-10
0,4
90
10
0,117
K
10
-10
0,6(6)
100
10
0,105
L
0
-10
1,0
110
10
0,095
Ec
1,0:0,095=
10,52
0,6(6): 0,105=
6,28
0,4: 0,117=
0,28: 0,13(3)=
0,2(2): 0,153=
0,18: 0,18=
1,0
0,153: 0,2(2)=
0,68
0,13(3) : 0,28=
0,46
0,117: 0,4=
0,29
0,105:0,6(6)=
0,15
0,095 : 1,0=
0,095
3.4
2,1
1,4
Z zamieszczonych w powyższej tabeli obliczeń wynika, że każdemu punktowi na
krzywej popytu przypisać można odpowiednią wartość współczynnika Ec. Z przykładu
wynika również wyraźnie, że wartość współczynnika uzależniona jest od poziomu ceny
.Im wyższa cena, tym większa bezwzględna wartość współczynnika ,tym popyt jest
bardziej elastyczny. Natomiast gdy posuwamy się w dół ujemnie nachylonej krzywej
popytu jego bezwzględna wartość maleje. Zwróćmy uwaga na fakt, że gdzieś mniej
więcej w połowie krzywej współczynnik elastyczności cenowej popytu przyjmuje wartość
równą jedności .
Dlaczego przy stosowaniu powyższej formuły otrzymujemy wysokie wartości, gdy
znajdujemy się wysoko na krzywej popytu, a małe, gdy jesteśmy w jej niskich partiach ?
Zjawisko to możemy wytłumaczyć analizując dokładniej dane zawarte w naszym
przykładzie liczbowy. Załóżmy ,że przesuwamy się w dół po krzywej popytu, z
zachowaniem jednakowych każdorazowych zmian ceny ΔC
i popytu ΔQ. Z
zamieszczonych w tabeli wyliczeń wynika że współczynnik Ec maleje od nieskończoności
do zera, gdyż :
ΔQ ΔQ  const 
maleje 
Q
Q  rosnie 
Ec 


 maleje 
ΔC ΔC  const  rosnie 
C
C - maleje 
brak
polskich
fontów
Do identycznych wniosków dojdziemy posługując się metodami trygonometrycznymi
Drugi sposób wytłumaczenia malejącej elastyczności cenowej na krzywej popytu w
postaci linii prostej polega na wykorzystaniu trygonometrycznego obraz elastyczności. W
tym celu przekształcamy stosowaną dotychczas formułę wskaźnika elastyczności popytu
do nowej postaci składającej się jak poniżej z dwóch wyrażeń .
Ep 
ΔQ/Q ΔQ C

*
ΔC/C ΔC Q
Oba te wyrażenia możemy przedstawić trygonometrycznie na zamieszczonej poniżej
ujemnie nachylonej liniowej krzywej popytu
Cena
A
α
B
α
β
C
α
D
Qd
.
Wyrażenie Q/ C w nowej formule jest odwrotnością mierzącego nachylenie
funkcji popytu stosunku -tg  =C/ Q , a zatem to nic innego tylko -ctg  =Q/ C lub
co na jedno wychodzi C/ Q= 1/- tg  . Znak minus przed ctg  uwidacznia, że
ujemnym zmianom ceny (spadkowi ceny) towarzyszą dodatnie zmiany wielkości popytu ,
a dodatnim zmianom ceny (wzrostowi ceny) towarzyszą ujemne zmiany wielkości
popytu. Ponadto zauważamy ,że wyrażenie to na całej długości liniowej funkcji po jest
stałe ponieważ stałe jest nachylenie linii prostej .
Natomiast wyrażenie tg β =C /Q > 0 pokazuje relację między ceną, a nabywaną
przy tej cenie ilością .Ponieważ obie wielkości zmieniają się jednocześnie w odwrotnych
kierunkach zatem wartość całego wyrażenia maleje w miarę jak cena spada i rzecz
oczywista rośnie wraz z jej wzrostem
Posługując się symboliką trygonometryczną możemy nasz zmodyfikowany
współczynnik cenowej elastyczności popytu przedstawić jak poniżej
Ec  tg βx - ctg α
A ponieważ ctg =1/ tg  zatem nasze wyrażenie można sprowadzić do wygodniejszej
postaci
Ec  tg β / tg α
Analizując ruch wzdłuż krzywej popytu do dołu zauważamy ,że ponieważ tg 
jest wielkością stałą ,zaś tg wartość współczynnika elastyczności cenowej popytu Ec ma
przy przechodzeniu do kolejnych położonych coraz niżej na krzywej popytu punktów
coraz mniejszą wartość bezwzględną .Uogólniając dochodzimy do wniosku, że popyt jest
bardziej elastyczny przy wysokich cenach niż przy niższych .Dokładniejsza analiza
prowadzi nas do wniosku, że bezwzględna wartość wskaźnika elastyczność na liniowej
funkcji popytu maleje wraz ze spadkiem ceny od nieskończoności do zera .Analizowana
funkcja popytu wychodzi z punktu A, gdzie stosunek C/Q = - a zatem wartość
wskaźnika jest również nieskończenie duża Ec =  x tg =-. W punkcie A popyt jest
doskonale elastyczny W miarę spadku ceny gdy przesuwamy się w dół krzywej popytu
bezwzględna wartość współczynnika malej. Zwróćmy jednak uwagę ,że w górnej połowie
funkcji jest ona większa od jedności ponieważ zachodzi tam nierówność
tg>tg  ,
zatem Ec= tg/tg > 1. W połowie funkcji popytu w punkcie B odcinek AB = BD ,czyli z
geometrycznego punktu widzenia zachodzi równość  = . W takiej sytuacji ma miejsce
równość tg = tg, a zatem nasz współczynnik przyjmuje wartość Ec = tg  /tg=-1 .W
tym miejscu funkcji popytu nie jest on ani elastyczny ani nieelastyczny czyli wykazuje
elastyczność jednostkową .Dalszemu obniżaniu ceny czyli ruchowi w dół dolnej połowy
towarzyszą wartości współczynnika coraz mniejsze od jedności W punkcie D , w którym
cena osiąga poziom zerowy, a co za tym wyrażenie C/Q = 0
wartości współczynnika
elastyczności osiąga poziom Ec= tg x tg = 0
Cena
A ( Ec =-)
A
Ec>1
B (Ec=1)
Ec<1


B
D (Ec=0) Qd
C
Elastyczność a wielkość (głębokość ) rynku
Wartość współczynnika elastyczności zależy nie tylko od poziomu ceny ale również
od wielkości rynku Im większy jest rynek na dany towar rynek tym mniej elastyczny jest
popyt na
dany produkt nawet wówczas gdy funkcja popytu na obu rynkach ma
identyczne nachylenie czyli gdy dwie krzywe popytu są równoległe o jednakowym
nachyleniu C/Q , nie będą miały w tym samym przedziale cenowym jednakowych
wartości wskaźników elastyczności cenowej popytu, jeśli leżą w różnej odległości od
początku układu współrzędnych (czyli jeżeli we wzorze funkcji popytu będą miały różne
wyrazy wolne).
Rynek mały
Rynek duży
D1
D2
C0
a
c
α
α
C1
b
d
Q0
Q1
Q1
Ta sama bezwzględna i procentowa zmiana ceny na rynku dużym i małym np. o
10 zł, da taką samą absolutną zmianę Q wielkości popytu. Jednakże procentowe zmiany
popytu a zatem i wartości wskaźników cenowej elastyczności popytu będą na obu
rynkach różne. Tutaj spadek ceny z 50 zł do 40 zł wywołuje wprawdzie ten sam wzrost
wielkości popytu o 10 jednostek na obu krzywych D1 i D2 . Jednak stanowi to mniejszą
zmianę procentową na rynku dużym który obrazuje krzywa D 2 (przy początkowej
wielkości popytu wynoszącej 70 jednostek) aniżeli na rynku małym który obrazuje
krzywa D1 (przy początkowej wielkości popytu równej 25 jednostek).
Różnica elastyczności obu krzywych między dwoma punktami np. a b na krzywej
D1 i c d. na krzywej D2. można obliczyć posługując się znaną nam formułą łukowej
elastyczności
Wartość wskaźnika łukowej elastyczności popytu między punktami a i b na krzywej D1
wynosi :
Q0
Ec 
25  35
 1,50
25  35/2
Natomiast wartość wskaźnika łukowej elastyczności między punktami c i d na krzywej D2
odpowiednio wynosi :
Ec 
70  80
 0,60
70  80 /2
Możemy zatem wyciągnąć ogólny wniosek a mianowicie, że na wartość wskaźnika
elastyczności cenowej popytu wpływać może wielkość rynku, czyli odległość krzywej
popytu od początku układu współrzędnych. Jeżeli z tych czy innych względów rynek
powiększa się czyli gdy rynkowa funkcja popytu przesuwa się w prawo zmniejszeniu
ulegną współczynniki elastyczności popytu towarzyszące każdemu z poziomów ceny
Funkcje o stałej elastyczności
Zwróćmy uwagę, że w przypadku ujemnie nachylonych funkcji liniowych wartość
współczynnika elastyczności zależy od miejsca na funkcji. W analizach ekonomicznych
spotykamy się z sytuacjami, gdy wskaźnik elastyczności popytu jest stały i wynosi Ec=1
na całej długości funkcji a nie jak w przypadku linii prostej w połowie Oznacza to ,że
niezależnie od wyjściowego poziomu dowolnym procentowym zmianom ceny odpowiada
zawsze tak sama procentowa zmiana popytu . Sytuację tak ilustruje funkcja o zmiennym
nachyleniu zwana hiperbolę równoramienną .
Cena C
C C C/C
Q
Q Q/Q
Ec
A 50 - 100
A
B 40
10
0,2(2) 125 25
0.2(2)
1,0
C
30
10
0,28
166
41
0,28
1,0
B
Ec=1
D
20 10
0,4
250
84
0,4
1,0
E
10
10
0,6(6) 500 250
0,6(6)
1,0
C
D
E
Qd
Z przedstawionych dla tak skonstruowanej krzywej popytu obliczeń elastyczności
łukowej wynika ,że jest ona równa jedności bez względu na to jaki jest wyjściowy
poziom zmiany ceny i o ile zmienni się ona. Zwróćmy uwagę na fakt ,że elastyczność tak
skonstruowanej funkcji popytu jest stała i niezależna od je zmiennego nachylenia.
Inny rodzaj funkcji ze stałą elastyczności , to znane nam już z analizy rynku
funkcje poziome i pionowe .W przypadku linii pionowej o stałym nieskończenie dużym
nachyleniu mamy do czynienia z popytem sztywnym ,zaś w przypadku linii poziomej o
stałym nachyleniu zerowym mamy do czynienia ze stałym ,doskonale elastycznym
popytem.
Popyt sztywny Ec=o
Popyt doskonale elastyczny Ec= -.
C1=110
C0=100
C0=100
Q0=100
Q0=20
Elastyczność na krzywej a elastyczność ujemnie nachylonej
Q1=30
krzywej popytu
Elastyczności nie należy mylić z nachyleniem funkcji popytu. Porównanie treści
wzorów matematycznych pokazuje, że są to dwa zupełnie inne wyrażenia.
Nachylenie 
Absolutna zmiana ceny C

brak polskich fontów!!
Absolutna zmiana ilosci Q
brak polskich fontów!!
Elastyczno sc 
Wzgledna (%) zmiana ilosci ΔQ/Q ΔQ C


*
Wzgledna (%) zmiana cen
ΔC/C ΔC Q
Szczególnie wyraźnie widać te różnice w przypadku hiperboli równoramiennej i
ujemnie nachylonej liniowej funkcji popytu W przypadku hiperboli mamy do czynienia z
różnym nachyleniem funkcji w każdym jej punkcie natomiast wartość współczynnika
elastyczności pozostaje niezmiennie równa jedności
W przypadku funkcji liniowej jej nachylenie C/Q jest stałe zatem stała jest
również jego odwrotność Q /C natomiast wyrażenie C/Q zmienia się na całej długości
krzywej popytu znaczy to że również musi zmieniać się współczynnik elastyczności..
Czy znaczy to, że nie ma żadnej widocznej zależności pomiędzy nachyleniem
krzywej a wartością obliczanych za pomocą podanego powyżej wzoru wartości
współczynników elastyczności na krzywej ? Zależności te zauważymy, gdy obliczymy i
porównamy ze sobą wartość współczynników elastyczności przy tym samym poziomie
cen i tych samych ilościach krzywych o różnym nachylenie. Aby to wyjaśnić dokładniej
posłużmy się poniższym rysunkiem, na którym dwie liniowe krzywe popytu D1 i D2 o
różnym nachyleniu przecinają się w jednym punkcie A W punkcie tym ceny C0 i ilości
Q0 na obu funkcjach identyczne. Czy ta identyczność oznacza , że współczynniki
elastyczności cenowej popytu będą miały w tym punkcie na obu krzywych jednakową
wartość? .
C
D1
D2
C0
A ( Ec1=1; Ec2>1)
B( Ec2 =1; Ec1<1)
D2
D1
Qd
Q0
Zauważmy, że na krzywej D1 punkt przecięcia wypada w połowie funkcji, czyli
wartość współczynnika elastyczności w tym punkcie krzywej wynosi dokładnie Ec1=1 Z
kolei na krzywej D2 wypada on znacznie powyżej jej połowy, wyznaczonego przez punkt
B czyli miejsca w którym współczynnik Ec2=1 Jest on zatem w tym punkcie większy
od jedności zatem jest on na pewno jest większy od jedności. Wynika z tego ,że bardziej
płaska krzywa
D1 będzie wykazywać również wyższe wartości współczynnik
elastyczności przy każdym innym poziomie ceny. To spostrzeżenie upoważnia nas do
istotnego uogólnienia ,że bardziej płaska krzywa D2 jest bardziej elastyczna od bardziej
stromej krzywej D1. Inaczej mówiąc dochodzimy do wniosku, że nachylenie krzywej
służyć może do mierzenia elastyczności nie na krzywej tylko całej krzywej.
Jeżeli zatem interesuje nas ogólna ocena elastyczności popytu na dany wyrób na
całej długości funkcji będziemy kierować się następującą zasadą. Popyt o wyższej
elastyczności przedstawiamy przy pomocy krzywych bardziej płaskich .W skrajnych
przypadkach jest to p linia równoległa o stałej elastyczności równej nieskończoności
Popyt o elastyczności mniejszej
w postaci linii bardziej stromych (o większym
nachyleniu) nachyleniu natomiast
w skrajnym przypadku popytu sztywnego jest to
linia pionowa . Na przykład popyt na dobra luksusowe (krzywa płaska) jest na całej swej
długości bardziej elastyczny, aniżeli popyt na dobra podstawowe (stroma krzywa)..
Uzbrojeni w powyższe wyjaśnienia możemy obecnie przystąpić do bardziej
szczegółowej analizy przyczyn tak silnego zróżnicowania współczynników elastyczności
popytu dla przedstawionych w powyższej tabeli produktów.
Determinanty elastyczności cenowej popytu
Wartość współczynnika elastyczności cenowej zależy do wielu czynników. Można
zadać sobie pytanie – dlaczego popyt na pewne dobra jest elastyczny, a na inne
nieelastyczny czy wręcz sztywny? Na ogół wyróżnia się dziewięć czynników, które
kształtują elastyczność cenową popytu.
Po pierwsze, ważnym czynnikiem decydującym o stopniu elastyczności cenowej
popytu jest poziom rynkowej ceny rozpatrywanego dobra. Wiemy już bowiem, że
elastyczność popytu jest różna w zależności od miejsca na krzywej popytu DD. Im
wyższy jest poziom cen, tym elastyczność popytu jest większa i odwrotnie. Uogólniając
można stwierdzić, że wartość współczynnika Ec uzależniona jest od poziomu ceny
równowagi rynkowej , która wyznacza miejsce na krzywej popytu. Osiągnięta na rynku
równowaga może ulegać zmianie, czego konsekwencją jest zmiana zarówno wielkości
równoważącej rynek, jak i ceny rozpatrywanego dobra oraz wartości współczynnika
elastyczności cenowej .W miarę obniżania się ceny równowagi rynkowej i
upowszechniania się danego dobra staje się ono coraz bardziej niezbędne ,co powoduje
,że wartość wskaźnika elastyczności obniża się
C
S
E>1
Cw
E=1
Cn
S
E<1
Qd
Drugim ważnym czynnikiem jest dostępna
ilość i bliskość substytutów
danego towaru. Substytuty umożliwiają nabywcom reagowanie na wzrost ceny przez
przestawienie się na zakupy innego dobra. Na ogół, jeżeli towar posiada wiele
substytutów, wszystkie o podobnych cechach i cenach, to popyt na to dobro jest
elastyczny, gdyż ludzie łatwo mogą przestawić się na kupowanie innego produktu, który
ma podobną wartość użytkową. Mały procentowy wzrost ceny w takim przypadku
spowoduje, że wielu nabywców wybierze substytuty, które stały się względnie tańsze.
Podobnie mała obniżka cen, przyciągnie wielu nabywców, którzy poprzednio kupowali
dobra substytucyjne. Popyt będzie więc elastyczny. Wynika stąd wniosek, że jeśli
producenci indywidualizują swój produkt (np. poprzez markę handlową lub reklamę), to
robią to nie tylko dla ochrony przed konkurencją, lecz także po to, aby przywiązując do
siebie klienta znieczulić go na planowane podwyżki cen, co powinno dać w efekcie
zmniejszenie elastyczność popytu na oferowane przez niego wyroby
Łatwość zastępowania się dóbr zależy od ich specyfiki. Np. popyt na ropę naftową jest
nieelastyczny, gdyż pomimo istnienia kilku substytutów, nie są one substytutami bliskimi.
Trudno bowiem uznać np. napęd parowy za bliski substytut ropy. Jednocześnie np. popyt
na wyroby metalowe jest elastyczny, gdyż posiadają one wiele substytutów
wytworzonych z tworzyw sztucznych. Natomiast bardzo bliskimi substytutami są dwa
gatunki piwa
Trzecim ,wynikającym po części z drugiego, czynnikiem wpływającym na poziom
elastyczność cenowej jest szerokość kategorii dobra. To, czy dobro posiada bliskie
substytuty zależy między innymi od sposobu jego zdefiniowania. Nazwy mogą mieć
bowiem szeroki np. alkohol ,węższy (wino) lub całkiem wąski (wino czerwone) zakres
znaczeniowy. W pierwszym przypadku elastyczność popytu będzie stosunkowo mała, w
drugim na pewno większa a w trzecim jeszcze większa. Zróżnicowanie to wynika z faktu,
że w obrębie szerszej grupy towarowej, czyli w naszym przykładzie alkoholu, istnieją
mniej substytutów ,czyli dóbr o podobnych wartościach użytkowych, które mogą
zaspokoić daną potrzebę. Im dokładniej określimy charakter dobra, tym więcej jest
substytutów i tym bliższe są te substytuty, a więc popyt jest bardziej elastyczny.
Przedstawiają to poniższe wykresy:
C
Qd
Qd
Qd
alkohol
wino
wino czerwone
Czwartą ważną determinantą elastyczności cenowej popytu jest wysokość
dochodów konsumentów. Ogólną zasadą jest , że ludzie o niższych stosunkowo
dochodach silniej reagują na zmiany ceny, zwłaszcza dóbr droższych i zaspokajających
potrzeby wyższego rzędu ( mniej nieodzownych).
Piątym czynnikiem kształtującym poziom współczynnika elastyczności cenowej
jest udział wydatków na dane dobro w całkowitym budżecie nabywcy. Jeżeli
konsument wydaje znaczną część swojego dochodu na zakup jakiegoś dobra, to popyt na
nie jest stosunkowo elastyczny. Nabywca dąży wówczas do poszukiwania tańszych
substytutów. Natomiast
popyt na dobra mające niewielki udział w wydatkach
konsumentów jest zazwyczaj nieelastyczny. W tym przypadku poszukiwanie substytutów
przez konsumenta nie będzie warte niezbędnych nakładów czasu i pieniędzy.
Należy przy tym uwzględnić dodatkowo fakt, że w wypadku kiedy dane dobro
stanowi dużą część wydatków konsumenta, spadek jego ceny oznacza duży wzrost jego
dochodu realnego . Umożliwia mu to zwiększenie zakupów nie tylko danego dobra ale
także innych towarów i usług. W takiej sytuacji zmiana popytu odnosi się do absolutnego
wzrostu zakupów danego dobra. W przypadku elastyczności bierzemy jednak pod uwagę
względną ( procentową) zmianę popytu. Tak więc, jeżeli absolutne rozmiary popytu na
dane dobro są znaczne, wtedy relatywny wzrost popytu wynikający ze spadku ceny wcale
nie musi być duży.
Z drugiej strony musimy mieć również świadomość, że niekiedy nawet dość duży
procentowo wzrost ceny, nie musi silnie wpływać na procentową i absolutną zmianę
wielkość popytu. Przykładem może tu być podwyżka ceny pudełka zapałek z 2 do 3 zł
czyli w wielkościach absolutnych o 1 zł .ale aż o 50% w wielkościach stosunkowych
Chociaż nastąpiła duża względna zmiana ceny, to absolutne i procentowe zmiany popytu
będą niewielkie. Dlatego taki popyt nazwiemy nieelastycznym.
Szósty czynnik, wpływający na stopień elastyczności to gusty konsumentów, w
których dużą rolę odgrywają przyzwyczajenia. Wiadomo, że część ludzi uzależnia się od
pewnych towarów np. alkohol czy papierosy. Dla ich konsumentów dobra te nie
posiadają żadnych substytutów ,a więc popyt na nie jest nieelastyczny (często wręcz
sztywny). Ogólna zasada jest następująca : przywiązanie konsumenta do używania
określonych dóbr, zmniejsza jego wrażliwość na zmianę ceny tego towaru. Przywiązanie
to może być związane z przekonaniem o wyższości tego dobra nad innymi towarami, ze
specyficznymi cechami użytkowymi tego dobra, z przywiązaniem do znaku firmowego czy
do wartości użytkowej dobra. Z całej gamy towarów i usług, które konsumenci nabywają
w ciągu danego okresu wyróżnić należy również takie, od których człowiek jest
uzależniony w pewnych sytuacjach. Chodzi tu głownie o lekarstwa, na które popyt
uzależniony jest przede wszystkim od nasilenia chorób, a nie od zmian ich cen. Podobnie
jest z popytem na rzeczy niezbędne w warunkach klęsk żywiołowych (np. sprzęt
przeciwpożarowy). Chociaż popyt na te towary jest zmienny, to nie zależny on od
poziomu ceny i dlatego nazywamy go sztywnym.
Siódmym czynnikiem jest charakter rozpatrywanego dobra. Popyt na dobra
podstawowe jest na pewno mniej elastyczny aniżeli popyt na dobra luksusowe. Wynika to
ze specyfiki obu kategorii dóbr. Pierwsze z nich - dobra podstawowe służą zaspokojeniu
podstawowych potrzeb, a więc ludzie nie mogą bez nich żyć. Prawdą jest, że popyt na
takie dobra jak żywność, woda, mieszkanie itp. jest nieelastyczny. Nawet jeżeli wzrosną
ceny tych towarów, to konsumenci w dalszym ciągu będą je kupować , nawet jeżeli
oznaczać to będzie rezygnację z innych mniej w danym momencie potrzebnych dóbr i
usług.
Z kolei popyt na dobra luksusowe ,które nie są nam niezbędne do życia, jest w
dużo w większym stopniu zależy od ich ceny a zatem bardziej elastyczny od popytu na
dobra niezbędne . Z drugiej jednak strony, zdajemy sobie sprawę z faktu, że popyt na
takie towary jak benzyna czy samochody jest w niektórych krajach bardzo elastyczny a w
innych nieelastyczny .Wynika to z faktu że w niektórych krajach tzw. postindstrialnych.
Samochód stał się tak powszechny środkiem lokomocji nie posiadającym ponadto
bliskich substytutów że można go uznać za dobro niezbędne. W innych gdzie posiadacze
samochodu należą do rzadkości jest to dobro luksusowe .Wynika z tego ,że to, co ludzie
uznają za niezbędne, zależy od ich obecnego standardu życia W naszej analizie
elastyczności popytu musimy zatem uwzględnić fakt, że dobra uznane dziś za luksusowe
upowszechniają się wraz ze wzrostem zamożności społeczeństwa i z czasem stają się
niezbędnymi dla coraz szerszego grona osób. W efekcie
wartość współczynnika
elastyczności popytu tych dóbr będzie się zmniejszać
Ósmą determinantą cenowej elastyczności popytu jest czynnik czasu. Zmiany
ceny mogą bowiem trwać krócej lub dłużej a dokonanie dużych zmian sposobu produkcji i
konsumpcji zwykle wymaga czasu. Jeżeli zmiana cen trwa dłużej, konsument może
uzyskać więcej informacji o rozmiarach zmiany ceny, a także posiadać będzie
dostatecznie dużo czasu aby zmienić swój model konsumpcji. Ogólnie można stwierdzić,
że im dłuższy czas trwa zmiana ceny, tym większy jest współczynnik elastyczności
cenowej popytu Ec.
Popyt na towar ( benzynę ) w krótkim i długim okresie
d
C1
C0
C
B
A
D
Q2 Q1
Q0
D – popyt w długim okresie, d – popyt w krótkim okresie
Rozważmy sytuację, w której rośnie cena benzyny. Jeżeli jesteś akurat w długiej
podróży, jest mało prawdopodobne, abyś przed jej zakończeniem zareagował na zmianę
cen. Tak więc w tym bardzo krótkim okresie nie zmieniasz kupowanych ilości benzyny a
zatem
twoja elastyczność cenowa popytu będzie niewielka wręcz bliska zeru. W
podobnej sytuacji znajdują się pozostali nabywcy W miarę upływu czasu zyskujesz więcej
swobody wyboru: możesz dogadać się z sąsiadem i jeździć do pracy wspólnie raz jego
raz twoim samochodem, możesz zacząć jeździć co jakiś czas przynajmniej środkami
komunikacji miejskiej, przesiąść się na rower itd. W efekcie tych krotko okresowych
reakcji dostosowawczych przesuwamy się na krzywej popytu z punktu A do B, w którym
kupowane ilości benzyny zmniejszą się do poziomu Q1 .W okresie bardzo długim po
solidnym namyśle możesz zdecydować się na kupno oszczędniejszego pod względem
zużycia paliwa samochodu. W rezultacie tego posunięcia kupowane ilości benzyny
zmniejszą się przy cenie rynkowej C1 do poziomu Q2,co ilustruje
na powyższym
rysunku punkt C. Jeżeli teraz połączymy jedna wspólną linią punkt C z punktem A
otrzymamy nową bardziej płaską, a zatem bardziej elastyczną od krótkookresowej
oznaczonej literą „ d” długookresową funkcję popytu „ D”.
ELASTYCZNOŚĆ POPYTU A POZIOM PRZYCHODÓW SPRZEDAWCÓW.
Konsumenci kupujący na rynku dobra i usługi wydatkują
określone kwoty
pieniężne, które z kolei stają się przychodami ze sprzedaży. Ponieważ jak wykażemy
dalej istnieje wymierny związek pomiędzy wysokością wskaźnika elastyczności cenowej a
uzyskiwanymi ze sprzedaży przychodami , znajomość elastyczności cenowej popytu
odgrywa istotną rolę w ocenie sytuacji rynkowej producentów i sprzedawców z punktu
widzenia możliwych do osiągnięcia przychodów lub inaczej mówiąc utargów.
Utarg całkowity producenta to iloczyn ilości danego towaru sprzedanej w danym
okresie i jego ceny. Jest to więc zarazem miara wielkości wydatków konsumentów na
produkowane przez firmę dobro.
UC  Q * C
Dla producentów ważna jest zatem znajomość reakcji konsumentów na zmiany
ceny, od niej zależy od tego wzrost lub spadek ich utargów całkowitych, które oblicza się
mnożąc sprzedane ilości Q przez rynkową cenę sprzedaży C .
ΔUC  UC1  UC0
UCO  Q 0 * C 0
UC1  Q1 * C1  Q0  ΔQ * C0  ΔC
UC1  Q0 * C0  Q0 * ΔC * ΔQ * C0  ΔQ * ΔC
ΔUC  Q0 * C0  Q0 * ΔC  ΔQ * C0  ΔQ * ΔC  Q0 * C0
Jeżeli ze względu na znikomą ułamkową wartość pominiemy wyrażenie QxC wówczas
przyrost utargu zapisać można jak poniżej:
ΔUC  ΔQ * C0  Q0 * ΔC
Z powyższej formuły wynika , że na zmianę poziomu utargu całkowitego wpływają
jednocześnie dwa efekty: popytowy spowodowany zmianami kupowanych ilości jego
miarą jest wyrażenie QxC0 oraz efekt cenowy ,którego miarą jest wyrażenie Q0xC.
Jeżeli analizowana funkcja popytu ma nachylenie ujemne, każdy z nich oddziałuje na
wielkość utargu w przeciwnym kierunku.
Rozpatrzmy obecnie jak kształtować się będzie poziom utargu całkowitego, w
sytuacji spadku rynkowej ceny. Na zmianę utargu wpływa dodatnio wzrost kupowanych
ilości +Q oraz ujemnie spadek ceny -C .Obniżaniu ceny towarzyszyć może zatem w
zależności od tego ,który z nich działa silnej albo spadek albo wzrost może się również
zdarzyć ,że utarg pozostanie niezmieniony.
Jeżeli przy spadku ceny dodatni efekt popytowy przewyższa ujemny cenowy ,czyli
gdy ma miejsce nierówność w wartościach bezwzględnych:
ΔQ * C0  Q0 * ΔC
lub po podzieleniu jej stronami, gdy występuje nierówność
ΔQ * C0
1
Q0 * ΔC
utarg całkowity rośnie
o wielkość+ UC=|QxC0| -|Q0 xC|>0
Jeżeli natomiast przeważa ujemny efekt cenowy ,czego wyrazem jest nierówność w
wartościach bezwzględnych
Q0 *C > Q0 *C
lub gdy po podzieleniu stronami występuje nierówność
ΔQ * C0
1
Q0 * ΔC
utarg całkowity maleje wraz ze spadkiem ceny o wielkość -UC = |QxC0| - |Q0 xC|
<0
Jeżeli natomiast oba efekty się znoszą ,czyli gdy ma miejsce równość w
wartościach bezwzględnych:
Q0 xC= QxC0
Lub gdy po podzieleniu stronami występuje równość
ΔQ * C0
1
Q0 * ΔC
Spadek rynkowej ceny nie
spowoduje żadnych zmian wielkości utargu
całkowitego czyli wystąpi równość UC = |Q0 xC | - | QxC0| =0 .
Postawmy sobie teraz pytanie ,czy istnieje związek między wielkością
otrzymywanego utargu a wartością wskaźnika cenowej elastyczności popyt ,a jeśli tak ,to
jak można go wykazać uzasadnić ?.Aby to zrobić podzielmy licznik i mianownik naszych
trzech możliwych nierówności przez wielkość utargu w okresie wyjściowym czyli UC0=
Q0xC0
Jak pamiętamy utarg całkowity rośnie ,gdy ma miejsce nierówność w wartościach
bezwzględnych
A po podzieleniu przez
Q0xC0
i odpowiednich uproszczeniach, gdy ma miejsce
nierówność
Ec 
ΔQ/Q
1
ΔC/C
Przedstawione powyżej wyrażenie to nic innego tylko formuła wskaźnika cenowej
elastyczności popytu .A zatem udało nam się uzasadnić ,że w przypadku spadku ceny
utarg całkowity rośnie tylko wówczas ,gdy cenowa elastyczność popytu na funkcji jest
większa od jedności ,czyli inaczej mówiąc gdy popyt jest elastyczny .Analogicznie gdy
popyt jest nieelastyczny, spadkowi ceny towarzyszyć będzie spadek utargu całkowitego
.Natomiast gdy mamy do czynienia z elastycznością jednostkową ,spadek ceny nie
wywołuje żadnych zmian w utargu całkowitym Wynika z tego, że udało nam się ustalić
istnienie więc funkcjonalnej zależność pomiędzy przychodami ze sprzedaży ( utargiem
całkowitym ) a poziomem ceny.
Rozważmy kształtowanie się powyższych zależności na konkretnym przykładzie.
Powróćmy do naszego przykładu liczbowego, przedstawiającego rozkład wartości
współczynnika Ec na krzywej popytu i dodajmy do tego wielkości utargów całkowitych .
Punkt
A
Cena
110
C
-
C / C
-
Q(tys)
0
Q
-
Q/ Q
-
B
100
-10
0,095
10
10
1.0
C
90
-10
0,105
20
10
0,6(6)
D
80
-10
0,117
30
10
0,4
E
70
-10
0,13(3)
40
10
0,28
F
60
-10
0,153
50
10
0,2(2)
G
50
-10
0,18
60
10
0,18
H
40
-10
0,2(2)
70
10
0,153
I
30
-10
0,28
80
10
0,13(3)
J
20
-10
0,4
90
10
0,117
K
10
-10
0,6(6)
100
10
0,105
L
0
-10
1,0
110
10
0,095
Ec
0
10,52
1000
6,28
1800
3.4
2400
2,1
2800
1,4
3000
1,0
3000
0,68
2800
0,46
2400
0,29
1800
0,15
1000
0,095
UC=QxC
0
Wyniki dla liniowej funkcji popytu zwarte w tabeli przedstawić można w formie można,
jak poniżej , w formie dwuwymiarowego wykresu w układzie współrzędnych na osi
odciętych odkładamy tradycyjnie kupowane ilości ,natomiast na osi rzędnych oprócz
ceny odkładamy dodatkowo wartości utargu całkowitego towarzyszące różnym poziomom
cen i sprzedawanych ilości .
UC
UC=3000
Ec>1
Ec=1
C=5
Ec<1
Qd
Q=6
Z przedstawionej powyżej tabeli i ilustrującego zawarte w niej dane rysunku można
wysnuć następujące wnioski :
-
-
gdy wartość wskaźnika Ec > 1 występuje zależność w odwrotnych kierunkach
- spadek ceny powoduje wzrost utargu całkowitego
- wzrost ceny powoduje spadek utargu całkowitego
gdy wartość współczynnika Ec = 1 brak zależności
- zmiany poziomu ceny nie wywierają wpływu na wielkość utargu
całkowitego
- utarg całkowity nie zmienia się wraz ze zmianą ceny
gdy wartość współczynnika Ec < 1 ma miejsce zależność jednokierunkowa
- spadek ceny powoduje spadek przychodów
- wzrost ceny powoduje wzrost przychodów
Zależność między zmianą poziomu ceny wysokością współczynnika elastyczności popytu
a kierunkami zmiany utargu całkowitego przedstawić można syntetycznie w sposób
tabelaryczny jak poniżej:
Elastyczność popytu
Ep < 1
Ep > 1
Ep = 1
Wzrost ceny
Utarg całkowity rośnie
Utarg całkowity spada
Utarg całkowity bez zmian
Spadek ceny
Utarg całkowity spada
Utarg całkowity rośnie
Utarg całkowity bez zmian
ZASTOSOWANIE ELASTYCZNOŚCI CENOWEJ W PRAKTYCE
Znajomość elastyczności cenowej popytu i podaży jest bardzo przydatna ,gdyż
pozwala m.in. zrozumieć
a.
dlaczego rynki niektórych dóbr charakteryzują się dużymi fluktuacjami wolumenu
sprzedaży i kupna przy niewielkich wahaniach cen, a inne odwrotnie wykazują nawet
przy dużych wahaniach cen niewielkie zmiany kupowanych i sprzedawanych ilości
a. obliczyć o ile należy podnieść ( zmniejszyć ) cenę, aby zlikwidować nierównowagę
rynkową wywołaną przez nadwyżki lub niedobory
b. określić czy zmiany ceny danego wyrobu bądź innych wymiernych czynników
powodują wzrost czy spadek łącznych wydatków na badany produkt , a ponieważ
wydatki nabywców są przychodami sprzedawców pozwala stwierdzić ,czy zmiana
ceny rynkowej wyrobu będzie powodować ich wzrost czy spadek..
Poniżej opiszemy parę przykładów, które dokładnie odzwierciedlają zachodzące na
rynkach dostosowania, uwarunkowane elastycznością popytu na dany towar.
Ceny rynkowe a przychody producentów ?
Popyt na niektóre produkty rolne jak np. kawa, mąka, mleko czy pochodzące z
rolnictwa używki jak kawa herbata itp. jest nieelastyczny. Są to podstawowe produkty
żywnościowe spożywane przez ludność, a nawyki ludzkie w tej dziedzinie zmieniają się
bardzo wolno nawet wówczas, gdy zmianom ulegają ceny tych dóbr. W takiej sytuacji
okazuje się, że
producenci rolni farmerzy i plantatorzy mogą uzyskiwać większe
przychody ze sprzedaży w warunkach nieurodzaju niż w latach dobrych plonów i zbiorów.
Kiedy w roku 1977 wystąpiły w Brazylii dotkliwe przymrozki, zniszczyły one dużą
część plantacji kawy. Spowodowało to gwałtowne zmniejszenie podaży kawy i wzrost jej
rynkowej ceny. Popyt na kawę jest mało elastyczny, co jest spowodowane uzależnieniem
konsumentów. Chociaż wydawałoby się, że kawa jako napój posiada wiele substytutów
(np. herbata, mięta, coca – cola itd.), to w rzeczywistości dla kawosza jest ona towarem
nie posiadającym żadnego bliskiego substytutu.
Wynikający z ograniczenia podaży wzrost cen, zrekompensował z nadwyżka
spadek utargu całkowitego wywołany spadkiem sprzedaży w efekcie
przychody
plantatorów
wzrosły jak przedstawiono poniżej na rys A. Zupełnie inaczej rzecz
przedstawiałaby się w przypadku dobrych zbiorów. Wysokie zbiory zwiększyłyby podaż
kawy . W konsekwencji ceny rynkowe kawy spadłby, a konsumenci zwiększyli by swoje
zakupy. Jednak przy popycie nieelastycznym. wzrost utargu całkowitego spowodowany
wzrostem sprzedaży nie byłby w stanie pokryć spadku przychodów wynikających z
redukcji ceny w efekcie doprowadziłoby to do spadku utargu całkowitego ,co ilustruje rys
B.
Rys.A
Rys.B
C
C
S0
Ec=1
S1
Ec=1
C0
S0
C0
S1
C1
Qs Qd
Qs Qd
UC
UC
UC0
UC1
UC0
UC1
Q
Q
C1
Z przedstawionej powyżej zależności jasno wynika, że kiedy popyt jest
nieelastyczny, słabe zbiory zwiększają dochody rolników sytuacja materialna rolników
poprawia się. Dobre prowadzą do załamania się cen produktów rolnych i spadku
dochodów producentów rolnych . Stąd mówimy o „ klęsce urodzaju „Nasuwający się
wniosek jest następujący :jeżeli popyt jest nieelastyczny, w zbiorowym interesie
producentów byłoby zmniejszenie podaży. Należy jednak zdawać sobie sprawę z faktu, że
zasady dotyczące pojedynczego podmiotu, mogą nie mieć zastosowania do ogółu
podmiotów i odwrotnie. Jeżeli np. jednemu z rolników pożar zniszczy większość plonów,
oszczędzając przy tym zbiory pozostałych gospodarstw rolnych, zmniejszenie produkcji
w poszkodowanym gospodarstwie – w przeciwieństwie do ogólnej klęski żywiołowej - nie
będzie miało wpływu na ogólną podaż płodów a więc cena rynkowa pozostanie bez zmian.
Rolnik, któremu się nie powiodło sprzeda w tej sytuacji swoje towary po obowiązującej
na rynku cenie, bez względu na to, czy dostarczy ich więcej czy też mniej.
Szok naftowy
Plastyczny obraz zależności zachodzących pomiędzy elastycznością popytu a
zmianami wydatków nabywców i przychodów producentów w warunkach zmian poziomu
cen rynkowych dostarcza przykład skokowych podwyżek ropy naftowej w latach 70 –
tych. Podwyżka ta była efektem podjętej przez państwa należące do kartelu OPEC
decyzji o ograniczeniu dostaw ropy naftowej. W efekcie na przestrzeni kilku lat ceny ropy
wzrosły czterokrotnie.
Jak pamiętamy gdy popyt jest nieelastyczny podwyżka cen zwiększa sumę wydatków
nabywców i sumy przychodów sprzedawców . Szacunkowa wartości elastyczności popytu
na ropę była tym czasie bliska zeru – wynosiła 0,1. Użytkownicy ropy naftowej,
przynajmniej w krótkim okresie mają bardzo ograniczoną możliwość zastąpienia jej
innymi nośnikami energii. Stosunkowo niewielkie ograniczenie podaży (Q = Q1 – Qo)
spowodowało duży wzrost cen co przyniosło ogromne dodatkowe przychody głównym
producentom z krajów OPEC.
Elastyczność a decyzje produkcyjne
Elastyczność jest szczególnie ważna dla producentów, którzy mogą samodzielnie
określać ceny dostarczanych na rynek dóbr i usług .Dowiedzieliśmy się, że wzrost ceny
niekoniecznie oznaczać musi wzrost przychodów, gdy elastyczność jest większa od
jedności przychody zamiast rosnąć spadają .Będą natomiast rosły gdy cena ulegnie
obniżeniu. Z ujemnego nachylenia krzywej popytu wynika ,że gdy firma chce więcej
sprzedać musi obniżyć cenę Większa produkcja to większe koszty .Aby wzrost produkcji
był opłacalny muszą wraz z nim rosnąć przychody. Wynika z tego ,że warunkiem
koniecznym dla zwiększenia produkcji (choć jak się niebawem przekonamy
niewystarczającym) jest, by elastyczność cenowa popytu na jej wyroby była większa od
jedności .Inaczej mówiąc jeśli firma planuje wzrost produkcji , to musi wiedzieć, czy
znajduje się na elastycznej czy nieelastycznej części krzywej popytu
C
Ec>1
C
Ec=1
Qd
UC
Qd
Elastyczność cenowa popytu a podatki
Zwróćmy uwagę na fakt ,że rząd nakładając podatek zwany akcyzą bierze pod
uwagę
elastycznością cenową popytu .Im elastyczność niższa , tym akcyza lepiej
spełnia swoje zadanie dostarczenia dochodów państwu .Akcyza powoduje z reguły wzrost
rynkowej ceny. Jak pokażemy dalej dochody ze sprzedaży rosną wraz ze wzrostem ceny
ale tylko wówczas, gdy elastyczność cenowa jest mniejsza od jedności. Dlatego też
państwo nakłada akcyzą nie na jakiś poszczególny rodzaj ,czy gatunek alkoholu
obejmuje akcyzą cała grupę wyrobów określanych np. jako alkohol. a nie poszczególne
wyroby alkoholowe. Zwróćmy uwagę na fakt, że w miarę wzrosty ceny spowodowanej
wzrostem podatku elastyczność cenowa rośnie .W rezultacie po przekroczeniu pewnego
krytycznego poziomu z mniejszej od jedności stać się może większa od jedności, a wtedy
wpływy z podatków zamiast rosnąć zaczną spadać Nadmierna pazerność państwa
(nadmierny fiskalizm) zamiast pozytywnych daje efekty negatywne .Wydaje się ,że stan
taki osiągnęła gospodarka polska Z danych statystycznych wynika ,że nieustanne
podwyżki procentowych stawek podatków od sprzedaży, zamiast przynosić wzrost
doprowadziły w końcu do spadku dochodów budżetu państwa z tego tytułu.
Rząd musi również brać pod uwagę elastyczność popytu w kalkulacjach swoich
przychodów, ponieważ popyt konsumentów ,na dobra które mogą być przedmiotem
opodatkowania , nie jest niewyczerpalny .Nałożenie podatku od sprzedaży ,czy to w
formie akcyzy ,czy wartości dodanej (VAT) prowadzi
prawie zawsze do wzrostu
rynkowej ceny sprzedaży .Producenci i dostawcy mają bowiem zwyczaj przerzucać, jeśli
nie w całości to przynajmniej częściowo, ciężar opodatkowania na nabywców. Jeżeli
elastyczność cenowa jest większa od zera otrzymywane ze sprzedaży przychody
zamiast wzrosnąć spadną .Nie przypadkowo najwyższym
podatkiem od sprzedaży
obciąża się zazwyczaj dobra na które popyt jest nieelastyczny taki np. jak alkohol czy
wyroby tytoniowe .
To samo rozumowanie dotyczy podatków od własności. Władze wielu dużych miast
nie doceniają związku pomiędzy poziomem pobieranych podatków od własności a
elastycznością elastyczności popytu na działki budowlane i wynikających z tej zależności
skutków dla finansów miast. Gdy podatek od własności zwany katastrem jest zbyt wysoki
ich mieszkańcy pozbywają się nieruchomości
i przenoszą
się do miejscowości
położonych w niewielkiej odległości od ich granic. W ten sposób zachowują wszystkie
korzyści życia miejskiego a jednocześnie płacą niższe podatki. Ten ruch na obrzeża
może doprowadzić do spadku wpływy z podatków od własności. Spowodowany migracją
wzrost podaży nieruchomości i działek budowlanych wpływa negatywnie na wartość już
istniejących budynków ,co z kolei niszczy podstawę dochodów miasta otrzymywanych z
podatków od własności .Tak więc jeśli władze miast chcą utrzymać swoje dochody na
odpowiednim poziomie ,muszą bardzo uważnie kształtować swoja politykę podatkową
Elastyczność a ceny biletów na imprezy o stałych kosztach
Organizatorzy rozrywek :koncertów, widowisk sportowych, i temu podobnych
przedsięwzięć zawsze stoją wobec konieczności wyznaczenia cen biletów na imprezę.
Najczęściej koszty organizowania imprezy są niezależne od ilości sprzedanych miejsc.
Aby zatem osiągnąć maksymalny zysk liczony jako różnica między całkowitym
przychodem i kosztami powinni znaleźć cenę , dla której sprzedane ilości biletów
przyniosą największy z możliwych w danych warunkach przychód. W swoich decyzjach
muszą brać pod uwagę po pierwsze fakt, że dysponują ograniczoną ilością miejsc, po
drugie, że mają do czynienia z ujemnie
ujemne nachyloną krzywą popytu na
oferowany produkt, co oznacza ,że muszą brać pod uwagę ewentualność ,że przy różnym
poziomie ceny, rożny będzie możliwy do osiągnięcia przychód.
Aby dokładniej wyjaśnić problem wyznaczania poziomu ceny posłużymy się
zamieszczoną powyżej tabelą, w której przedstawiono zależności pomiędzy poziomem
ceny sprzedawanymi ilościami biletów, a wysokością możliwych do otrzymania ze
sprzedaży utargów. Załóżmy ponadto, że firma dysponuje obiektem widowiskowy na
100 000 miejsc.
Gdy organizatorzy wyznaczą wysoką jak na dane warunki rynkowe cenę np. na
poziomie 100 zł z bilet ,część biletów pozostanie nie sprzedane ,a osiągnięty ze sprzedaży
utarg wyniesie 100 000 zł. Obniżenie ceny np. do poziomu 90 zł przyniesie wzrost
sprzedawanych ilości biletów do 20 000 sztuk w efekcie utarg wzrośnie do 180 000 zł
.Czy oznacza to, że kolejne obniżki ceny i wzrost sprzedawanych ilości dawać będą coraz
wyższy poziom utargu ? Jeśli tak, to organizatorzy powinni ustalić cenę na poziomie
gwarantujący sprzedaż wszystkich miejsc. Z przedstawionej krzywej popytu wynika ,że
sprzedaż wszystkich biletów zapewnia cena 10 zł za bilet .Jednakże przewidywany przy
tej cenie przychód ze sprzedaży biletów wyniesie 100 000 zł.
Z analizy funkcji popytu i wyprowadzonej z niej funkcji utargu całkowitego wynika
że, maksymalny przychód ze sprzedaży biletów w wysokości 300 000 zł przyniesie
mniejsza od maksymalnej ilość 6000 biletów , które [powinny być sprzedawane po cenie
50 zł. Zwróćmy uwagę na fakt ,że przy tej cenie i ilościach znajdujemy się w połowie
funkcji popytu w punkcie ,w którym
elastyczność cenowa jest równa jedności .Z
naszych dotychczasowych ustaleń wynika, że organizatorzy imprezy powinni w pierwszej
kolejności ustalić przebieg funkcji popytu na oferowany produkt następnie znaleźć na
niej poziom punkt ,w którym elastyczność cenowa jest równa jedności i na tej
podstawie wyznaczyć cenę
Elastyczność cenowa a opłaty za przejazdy publicznymi środkami lokomocji
Przedstawione powyżej zależności
między elastyczności ą popytu a sumą
wydatków można wykorzystać do rozwiązania problemu właściwego wyznaczenia ceny
przejazdów metrem Jeżeli znamy wartość elastyczności to wiemy w jakim kierunku
należałoby zmieniać opłaty za przejazdy ,aby zwiększyć dochody metra .Przypuśćmy , że
metro przynosi deficyt. Na podstawie przeprowadzonych badań wiemy ,że elastyczność
cenowa na przejazdy wynosi Ec =–1,4 popyt jest więc dość elastyczny znaczy to ,że
potencjalni użytkownicy metra
maja dość duże możliwości wyboru innego środka
lokomocji.. Przy większej od jedności wartości współczynnika elastyczności podwyżka
cen przejazdów zmniejszy nie tylko ilość przejazdów ale również wielkość przychodów
.Aby zatem poprawić rentowność należałoby raczej ceny obniżyć .Podwyższenie ceny
byłoby celowe wówczas gdyby cenowa elastyczność była mniejsza od jedności gdyby
np. wynosiła Ec=– 0,5.
Elastyczność a likwidowanie niedoborów i nadwyżek rynkowych
Elastyczność cenowa popytu jest kategorią użyteczną do obliczania, o ile należy
podnieść cenę, aby zlikwidować nadwyżkę popytu nad podażą lub o ile obniżyć cenę aby
zlikwidować nadwyżkę podaży nad popytem. Pytanie to staje niejednokrotnie przed
organami państwa w warunkach administracyjnej kontroli cen.
Załóżmy, że na skutek czynników poza cenowych (np. wzrost kosztów
wytwarzania) produkcja zostanie ograniczona. Ilustracją graficzną tego zjawiska będzie
równoległe przesunięcie krzywej podaży z położenia S 0 do S1. W konsekwencji nowy
punkt równowagi rynkowej (E1) zostanie osiągnięty przy wyższej cenie i mniejszej ilości
równoważącej rynek.
Rynek a
Rynek b
S1
S1
S0
S0
E1
C1
E1
E0
ΔC
C0
C1
E0
ΔC
C0
ΔQ
ΔQ
QE1
QE0
QE1
QE0
Analogiczne rozumowanie możemy przeprowadzić gdy krzywa podaży przesuwa
się w prawo do dołu . W każdym przypadku (poza popytem doskonale elastycznym i
sztywnym)
ograniczenie podaży doprowadzi zarówno do redukcji ceny, jak i do
zwiększenia ilości towaru zakupywanej na rynku. Jednak zależności od wartości
wskaźnika cenowej elastyczności popytu siła reakcji dostosowawczych cenowych i
ilościowych będzie inna gdy elastyczność popytu jest wysoka ,od tych gdy jest niska..
W zależności od wartości wskaźnika cenowej elastyczności popytu, wszelkie poza
cenowe zmiany popytu i podaży będą miały różnorodne skutki w postaci dostosowań
zarówno od strony cen , jak i ilości zakupywanych ( sprzedawanych ) na rynku. Na rynku
gdzie cenowa elastyczność jest niska niewielkie przesunięcia krzywe podaży powodujące
niewielkie wahania wolumenu (fizycznych ilości) sprzedaży do poziomu równowagi
rynkowej wywoływać mogą duże wahania cen
Natomiast na rynku gdzie popyt jest bardziej elastyczny przesunięcia krzywej
podaży mogą wywołać duże wahania wolumenu sprzedaży, niezbyt silnie wpływając przy
tym na poziom cen. Wahania cen i wydatków będą na tym rynku słabsze, natomiast
silniejsze będą wahania ilości równowagowych
Popyt nieelastyczny
Popyt elastyczny
danej zmianie podaży
danej zmianie podaży
odpowiada duża zmiana ceny,
odpowiada mała zmiana ceny
a mała zmiana ilości
a duża zmiana ilości
Oznacza to, że w celu zlikwidowania identycznej nierównowagi rynkowej w
przypadku popytu nieelastycznego ceny należy zmienić w większym stopniu, aniżeli
byłoby to konieczne przy popycie elastycznym. Szczególnie wyraźnie widać to na rynku
płodów rolnych .Ponieważ popyt na nie jest na ogół mało elastyczny słabe zbiory
wymagać będą silnego wzrost cen żywności poziomu równoważącego podaż z popytem.
Z kolei dobra zbiory powodują silny spadek cen żywności .
Znajomość elastyczności cenowej pozwala ustalić właściwa skalę zmiany ceny
.Aby to dokładniej wyjaśnić posłużmy się następującym przykładem liczbowym. Załóżmy
,że elastyczność popytu na korzystanie z płatnych parkingowych a śródmieściu wynosi
Ec=-1,5. Oznacz to, że innych czynnikach niezmienionych wzrost opłat parkingowych o
1% spowoduje spadek popytu na te usługi o 1,5%. Przy obecnej stawce opłat wynoszącej
20 zł za godzinę niedobór powierzchni parkingowej oceniany jest na 15% .Przed
parkingami ustawiają się kolejki a na ulicach tworzą się korki. Aby je zlikwidować
należałoby podnieść opłaty za korzystanie z miejsc na parkingu. Powstaje zatem pytanie
o ile należałoby podnieść dotychczasowa cenę zapotrzebowanie na
te usługi aby
zmniejszyć o 15%?
Skoro elastyczność popytu wynosi -1,5 to podniesienie ceny o 10% powinno
spowodować spadek popytu o 15%. Wynika to z następującego obliczenia .
Ec  1,5   
ΔC/C  10%
ΔQ/Q 15%

 1,5
ΔC/C ΔC/C
1,5 
15%
10%
Większa od jedności elastyczność cenowa popytu wynika z faktu istnienia wielu
bliższych i dalszych substytutów dla samochodów jako środków transportu. Niektórzy ich
użytkownicy przesiądą się do miejskich środków transportu ,inni zostawią swoje
samochody na tańszych parkingach poza centrum i dalej pójdą pieszo, jeszcze inni
zaczną dojeżdżać do miasta z sąsiadami lub kolegami z pracy. Elastyczność popytu
odzwierciedla te i inne możliwości substytucji. Gdyby możliwości te były mniejsze ,to nie
wykluczone ,że wartość współczynnika byłaby mniejsza i wówczas rozładowanie korków
wymagałoby dużo większej procentowej podwyżki cen. Gdyby np. współczynnik
elastyczności wynosił Ec=-0,5 ,wówczas konieczna podwyżka cen wynosiłaby aż 30% .
Jak z tego widać współczynnik elastyczności cenowej popytu jest to bardzo pożyteczne
narzędziem, które pomaga nam obliczyć o ile należy podnieść cenę ,gdy chcemy
zlikwidować niedobory rynkowe ,ale również może być pomocny gdy chcemy obliczyć o
ile należy cenę obniżyć ,aby zlikwidować powstałe z różnych przyczyn nadwyżki podaży
nad popytem
MIESZANA ELASTYCZNOŚĆ POPYTU
Cenowa elastyczność popytu ilustruje ruchy wzdłuż danej krzywej popytu przy
niezmienionych pozostałych czynnikach określających wielkość popytu. Jednym z tych
czynników są zmiany cen innych towarów i usług będących przedmiotem obrotu
rynkowego.
Wśród wielu produktów, z którymi konsument styka się na rynku, istnieją takie,
które pozostają ze sobą w szczególnym związku.
Często zachodzi sytuacja, w której kupując dobro A (np. samochód), musimy w
celu jego używania, kupić również dobro B (paliwo).Mówimy wtedy, że dobra są
komplementarne, gdyż uzupełniają się w celu zaspokojenia tej samej potrzeby.
Inny przypadek zachodzi, kiedy w celu zaspokojenia tej samej potrzeby możemy
dokonać wyboru pomiędzy dobrem A i dobrem B np. możemy napić się wody lub soku
Pomiędzy takimi towarami zachodzi więc substytucja.
W celu zbadania wpływu zmian cen innych towarów i usług na kształtowanie się
popytu na rozpatrywane dobro stosujemy wskaźnik mieszanej elastyczności popytu Em.
Bada on względną zmianę zapotrzebowania konsumentów na rozpatrywane dobro,
wynikającą ze względnej zmiany cen innych towarów i usług.
Em 
wzgledna (procentow a) zmiana popytu na dobro A
wzgledna (procentow a) zmiana ceny dobra B
Em 
ΔQA/QA Q1A  Q0A /Q0A

ΔCB/CB C1B  C0B/C0B
brak pol. fontów
Q0A – początkowa wielkość popytu na dobro A, Q1A – wielkość popytu po zmianie na dobro
A, C0B – początkowa cena dobra B, C1B – cena dobra B po zmianie
Z zamieszczonej poniżej tabeli wynika ,że elastyczność mieszana może
przyjmować wartości dodatnie lub ujemne a ponadto jej bezwzględna wartość może
być bardzo różną .
Wybrane współczynniki elastyczności mieszanej popytu w Wielkiej Brytanii.
Dobro, na które popyt się
Pod wpływem zmiany ceny
Współczynnik Em
zmienia
Żywność
Odzieży i obuwia
- 0,03
Żywność
Transportu i komunikacji
- 0,12
Odzież i obuwie
Żywności
0,19
Odzież i obuwie
Transportu i komunikacji
0,23
Transport i łączność
Żywności
0,42
Transport i łączność
Odzieży i obuwia
- 0,01
Źródło :Bczarny j.w.s.99
Wartość współczynnika elastyczności mieszanej popytu uzależniona jest zarówno
od charakteru, jak i od siły związku obu dóbr. Wartość zero współczynnika elastyczności
mieszanej oznacza, że badane dobra nie pozostają ze sobą w jakimkolwiek związku.
Jeżeli Em> 0 oznacza to, że dobra są substytutami. Wzrost (spadek) ceny jednego
z towarów powoduje wzrost (spadek) zapotrzebowania na inne dobro. Oczywiście w tej
kategorii popyt na rozpatrywane dobro może być elastyczny (Me > 1) bądź nieelastyczny
(Em < 1) względem ceny innego towaru czy usługi. Jeżeli np. rośnie cena węgła , wzrasta
jednocześnie popyt na ropę, która w wielu przypadkach może zastąpić absolutnie i
relatywnie
drożejący węgiel. Zmiany popytu i cen są w takim przypadku
jednokierunkowe, co powoduje, że współczynnik Em przyjmuje wartości dodatnie (Em >
0).
Rozpatrzmy następujący przypadek dotyczący dwóch towarów substytucyjnych :
bananów i jabłek. Przy cenie 1 kg bananów wynoszącej 1,5 zł popyt na jabłka wynosił
100 kg. Wzrost ceny bananów do poziomu 2 zł za kilogram spowodował wzrost popytu na
jabłka do 140 kg. Sprawdźmy, czy rzeczywiście banany i jabłka są dobrami
substytucyjnymi.
Em 
ΔQA/QA Q1A  Q0A /Q0A

ΔCB/CB C1B  C0B/C0B
Z obliczeń wynika ,że Em = 40/ 100 : 0,5 / 1,5 = 2/5 : 1/3 = 1,2 a zatem dobra
te są substytutami, gdyż współczynnik elastyczności mieszanej jest dodatni. Poza tym,
ponieważ Em> 1 ,możemy stwierdzić, że popyt na jabłka jest elastyczny względem
popytu na banany ponieważ 1 % zmiana ceny bananów wywoła 1,2 % zmianę popytu
na jabłka.
Jeżeli Em < 0 oznacza to, że dobra są komplementarne. Wzrost (spadek) ceny
jednego z towarów powoduje spadek (wzrost) zapotrzebowania na drugie dobro. Jeżeli
np., wzrośnie cena wiecznych piór popyt na nie
ulegnie zmniejszeniu w efekcie
zmniejszeniu ulegnie również popyt na atrament. Zmiany popytu i cen są w takim
przypadku zawsze odwrotnie kierunkowe, co powoduje, że Em przyjmuje wartości
ujemne.
Rozpatrzmy następujący przypadek dotyczący dwóch towarów będących dobrami
komplementarnymi –magnetowidu i kaset wideo.
Przy cenie magnetowidu wynoszącej 500 zł popyt na kasety magnetowidowe
wynosił 100 sztuk. Spadek ceny do poziomu 400 zł spowodował wzrost popytu na kasety
video do 150 sztuk. Sprawdźmy, czy rzeczywiście magnetowid i kasety video są towarami
komplementarnymi.
Em 
ΔQA/QA Q1A  Q0A /Q0A

ΔCB/CB C1B  C0B/C0B
Z obliczeń wynika ,że Em = 50 / 100 : (- 100 / 500) = ½ : (- 1/5) = - 2,5 a
zatem dobra te są komplementarne, gdyż współczynnik elastyczności mieszanej jest
ujemny. Poza tym możemy stwierdzić, że popyt na kasety magnetofonowe jest
elastyczny względem cen magnetowidów ponieważ 1% zmiana ceny magnetowidu
wywoła 2,5 % zmianę popytu na kasety
Współczynnik Em dla dóbr substytucyjnych jest miarą stopnia konkurencji na
rynku danego dobra lub patrząc na to inaczej stopnia jego monopolizacji. Jest on tym
większy mniej substytutów konkuruje z nim na rynku. Z kolei im substytuty te są
bardziej odległe ,tym niższa jest wartość współczynnika elastyczności dla tych dóbr , tym
słabsza jest konkurencja, czyli tym silniejsza ,bardziej zbliżona do monopolistycznej
pozycja producenta Krzywa popytu na jego wyroby jest stroma, co oznacza ,że popyt na
jego wykazuje niską elastyczność cenowa .Może on wtedy podnosić ceny bez obawy ,że
utrata klientów spowoduje spadek jego przychodów i zysków. Nadzieja na usztywnienie
popytu leży u podstaw łączenia się firm w większe czyli jest jednym z czynników
sprawczych zjawiska monopolizacji produkcji
Z kolei elastyczność mieszana dla dóbr komplementarnych informuje o stopniu
rynkowej współzależności formalnie niezależnych producentów. Im więcej dóbr wykazuje
komplementarność i im wyższa jest bezwzględna wartość tego współczynnika, tym
bardziej decyzje danego producenta uzależnione są od sytuacji na innych niezależnych od
niego rynkach. Aby to uzależnienie zmniejszyć, we współczesnym świecie coraz częściej
dochodzi do koncentracji produkcji np. producenci magnetowidów wytwarzają
jednocześnie taśmy video. Mogą to osiągnąć uruchamiając samodzielnie produkcję dobra
komplementarnego lub co jest najczęściej korzystniejsze łącząc się z innymi firmami .W
ten sposób nadzieja na uniezależnienie się od rynku czego wyrazem będzie spadek
elastyczności mieszanej może być przyczyną koncentracji produkcji Rzecz oczywista
procesy monopolizacji i koncentracji produkcji wymagaj a czasu ,a zatem elastyczność
mieszana jest większa w krótkim a mniejsza w długim okresie
ELASTYCZNOŚĆ DOCHODOWA POPYTU
Ostatnim, badanym przez nas czynnikiem kształtującym wielkość popytu na
rozpatrywane dobro jest realny rozporządzalny dochód konsumentów. Miarą stopnia
wrażliwości popytu na zmiany dochodów realnych jest współczynnik elastyczności
dochodowej popytu Ed. Współczynnik ten oblicza się na podstawie następujących
wzorów:
Ed 
wzgledna (procentow a) zmiana popytu
wzgledna (procentow a) zmiana dochodów realnych
brak polskich
fontów!!!
Ed 
ΔQ/Q0 Q1  Q0  /Q0

ΔY/Y 0 Y1  Y0  /Y0
gdzie : Q0 – początkowa wielkość popytu, Q1 – zmieniona na skutek zmiany cen wielkość
popytu, I0 początkowy poziom dochodu realnego, I1 – zmieniony poziom dochodu
realnego
Poniższa tabela przedstawia wyniki badań elastyczności dochodowej popytu w
Niemczech
Naprawa odbiorników RTV 5,20
1,06
Kino
3,41
0,86
Kurczęta
Wyroby tytoniowe
Podróże zagraniczne
3,09
Mleko
0,07
Benzyna
1,36
Margaryna
-0,20
Książki
1,44
Mąka
-0,36
Źródło:B.Czarny:Podstawy Ekonomii. jw .s .101
Z zamieszczonej powyżej tabeli wynika ,że wartości liczbowa współczynnika jest
bardzo zróżnicowana dla różnych rodzajów dóbr. Dla jednych
jak np. mąka czy
margaryna przyjmuje wartości ujemne ,dla innych jak np. mleko jest równy zeru ,dla
przeważającej ilości dóbr jego wartość jest większy od zera. Z powyższych danych
wynika ponadto ,że jego dodatnia wartość jest również bardzo zróżnicowane. Może być
mniejszy od jedności jak w przypadku wyrobów tytoniowych, równy jedności jak w
przypadku kurcząt lub większy od jedności .
Wartości współczynnika elastyczności dochodowej stanowi podstawę klasyfikacji dóbr
konsumpcyjnych na różne kategorie .Gdy dochodowa elastyczność jest ujemna mamy do
czynienia z dobrami niższego rzędu gdy dodatnia z dobrami normalnymi Z kolei w
zależności od rodzaju potrzeby i sposobu w jaki ją dany produkt zaspakaja dzielimy je
na dobra pierwszej potrzeby (niezbędne) i luksusowe. Dobra luksusowe są w tej
klasyfikacji zawsze dobrami normalnymi ,natomiast kolei dobra pierwszej potrzeby
mogą należeć albo do kategorii dóbr normalnych albo do niższego rzędu .
-dobra niższego rzędu, czyli te dla których współczynnik Ed < 0. Oznacza to, że popyt
na te towary spada wraz ze wzrostem realnych dochodów konsumentów, rośnie zaś gdy
dochody realne spadają. Dobra niższego rzędu to w całości niezbędne dobra pierwszej
potrzeby (podstawowe) Są to na ogół wyroby niższej jakości, które posiadają
wysokogatunkowe, ale droższe substytuty%. Granicznym przypadkiem są dobra
podstawowe, które mają elastyczność dochodową równa zero Ed=0. Oznacza to ,że
kupowane ilości są w zasadzie niezależne od zmian poziomu dochodu
-dobra normalne, czyli te dla których współczynnik Ed > 0. Oznacza to, że popyt na te
dobra rośnie w miarę wzrostu dochodów oraz spada wraz z jego spadkiem.
W grupie dóbr normalnych rozróżniamy dobra niezbędne (pierwszej potrzeby) i
luksusowe
- dobra normalne niezbędne charakteryzują się tym, że popyt na nie istnieje nawet
w sytuacji braku dochodów .Drugą zasadniczą cechą tych
dóbr jest wartość
współczynnik elastyczności dochodowej zawarta w przedziale 0 < Ed < 1. Oznacza
to, że miarę wzrostu realnych dochodów, zapotrzebowanie na nie rośnie, ale
stosunkowo wolno, Dokładniej mówiąc procentowa zmiana popytu jest mniejsza
aniżeli procentowa zmiana dochodu np. wzrost dochodów o 10 % powoduje wzrost
popytu o 6%. Dobra te zajmują miejsce pomiędzy a dobrami niższego rzędu a
dobrami luksusowymi. Osobnego rozpatrzenia wymagają
dobra ,które mają
elastyczność dochodową równą jedności. Oznacza to, że kupowane ilości tych dóbr
rosną w tym samym tempie co dochód np. wzrost dochodów o 10% powoduje
wzrost kupowanych ilości również o 10% Dobra te leżą na granicy między dobrami
normalnymi podstawowymi a dobrami luksusowymi. Przyjmuje się umownie ,że
popyt na nie pojawia dopiero wówczas. gdy dochód realny jest większy od zera.
- Dobra normalne luksusowe charakteryzują się tym, że popyt na nie pojawia się
dopiero po osiągnięciu poziomu dochodu zapewniającego zaspokojenie potrzeb
podstawowych, Inną wyróżniającą je cechą jest większa od jedności wartość
współczynnika elastyczności dochodowej Ed>1. Inaczej mówiąc procentowe zmiany
popytu są większe od wywołujących je procentowych zmiana realnych dochodów np.
gdy wzrostowi dochodów o 10 %, towarzyszy wzrost popytu o 30 %.
Dobra luksusowe są towarami zaspakajającymi potrzeby wyższego rzędu np.
wycieczki zagraniczne .Mogą to być również wysokiej jakości towary z górnej półki np
wysokiej jakości używki zaspakajające podstawowe potrzeby ,dla których istnieją
gorsze jakościowo tańsze, wykazujące mniejszą od jedności elastyczność dochodową
substytuty. Wszystkie opisane powyżej dobra przedstawić można przy pomocy
poniższego schematu
Dobra
Pierwszej potrzeby
Ed<1
Niższego rzędu
Ed<0
Luksusowe
Ed>1
Normalne pierwszej potrzeby
0 < Ed<1
Żródło : B. Czarny j.w. s100
Determinanty elastyczności dochodowej
Jak wynika z powyższego wartość współczynnika Ed zależy przede wszystkim od
charakteru potrzeby, którą dany produkt zaspakaja. Ponadto może ona zależeć m.in. od
dostępności i liczby substytutów i dóbr komplementarnych, od zróżnicowania ich cen i
cech jakościowych itp. Te właśnie te określające różne wartości
współczynnika
elastyczności elementy stanowią podstawę klasyfikacji wszystkich dóbr na cztery wyżej
wymienione grupy.
Należy ponadto zdawać sobie sprawę z bardzo istotnego faktu, że współczynnik
elastyczności dochodowej popytu jest różny dla zróżnicowanych pod względem wysokości
dochodu grup nabywców .Dobra, które przez uboższych konsumentów uważane są za
luksusowe, dla zamożniejszych mogą być dobrami podstawowymi. Szacowana
na
podstawie obserwacji rynku wartość tego współczynnika jest rzecz oczywista wielkością
średnią dla całego bardzo zróżnicowanego spektrum nabywców.
Ponadto musimy mieć świadomość, że jego wartość zmienia się w miarę upływu
czasu wraz ze zmianami realnych dochodów nabywców. Gdy dochody społeczeństwa
rosną, niektóre przynajmniej dobra luksusowe stają się z czasem niezbędnymi np.
samochody, więcej niektóre dobra normalne stawać się mogą z upływem czasu dobrami
niższego rzędu np. niektóre środki spożywcze .
Elastyczność dochodowa popytu a przychody producentów
Badając budżety gospodarstw domowych Ernest Engel (1821 – 1896). odkrył jako
pierwszy, że w miarę wzrostu przeciętnego dochodu w rodzinie per capita (na głowę),
wzrostowi całkowitych wydatków na poszczególne grupy towarowych towarzyszy zmiana
ich udziałów w całości ponoszonych wydatków . Zauważył on mianowicie , że wraz ze
wzrostem dochodu spada procentowy udział wydatków na żywność w ogólnym budżecie
rodziny. Dzisiejsze badania wskazują że zmiany te idą w kierunku zmniejszenia się
procentowego udziału wydatków na żywność i towary niższego rzędu w całości wydatków
konsumpcyjnych gospodarstwa domowego oraz zwiększenia procentowego udziału
wydatków na dobra trwałego użytku oraz dobra zaspakajające potrzeb wyższego rzędu
(kultura, wypoczynek, kształcenie, zdrowie) Jest to zjawisko tak powszechne ,że zostało
nazwane od imienia jego odkrywcy prawem Engla, zaś wyprowadzone z tych zależności
dochodowe funkcje popytu, którymi zajmiemy się w dalszych wykładach , nazwano na
jego cześć krzywymi Engla.
Zwróćmy uwagę na fakt ,że udział wydatków na żywność spada wówczas, gdy
elastyczność popytu na nią jest mniejsza od jedności.
Poniższa tabela pozwoli na lepiej zrozumieć związek pomiędzy zmianą struktury
wydatków a elastycznością dochodową popytu
Okres
Tempo wzrostu w %
Dobra
Wydatki w okresie Wydatki w okresie t1
to
wydatków
ilości
Żywność
Kultura
Dochód Y
100 x 8zł = 800 zł.
20 x 10 zł = 200 zł.
1000 zł
125 x 8 zł. = 1000 zł
50 x 10 zł = 500 zł
1500 zł
200/1000=25 25/100=25
300/200
30/20 =150
=150
500/1000=50 xxxxxxxxxx
Jeżeli udział wydatków na żywność jak w powyższym przykładzie liczbowym
maleje, oznacza to, że wydatki na żywność muszą rosnąć wolniej od dochodu, natomiast
wydatki na kulturę szybciej. Potwierdzają to zamieszczone w tabeli obliczenia, z których
wynika ,że dochód wzrósł w badanym okresie o 50% natomiast wydatki na żywność tylko
o 25% podczas gdy wydatki na kulturę aż o 150% .A zatem elastyczność dochodowa
żywności Ed=25:50= +0.5 Obliczony współczynnik elastyczności dochodowej zawiera się
w przedziale 0<Ed<1. Jest on większy od zera, bo wydatki na żywność rosną ale
mniejszy od jedności bo ich udział w całości wydatków maleje .
W sytuacji ,gdy ceny nabywanych dóbr pozostają niezmienione , wzrost wydatków
na żywność jest spowodowany tylko i wyłącznie wzrostem kupowanych ilości. Udział
wydatków na żywność będzie malał tylko wówczas, gdy tempo wzrostu kupowanych ilości
będzie mniejsze od tempa wzrostu dochodu, zaś rósł gdy tempo to jest większe. Z
naszych obliczeń wynika ,że w warunkach stałości cen tempa wzrostu kupowanych ilości
pokrywają się z tempami wzrostu wydatków na nie i odpowiednio wynoszą dla żywności
25% zaś dla kultury 150% .
Zwróćmy uwagę na fakt ,że w ruchu okrężnym dóbr i płatności wydatki jednych są
przychodami innych Ponadto musimy mieć świadomość ,że z przychodów powstają
dochody producentów i sprzedawców jeżeli zatem wraz ze wzrostem dochodów maleje
udział wydatków na żywność oznacza to, że dochody producentów żywność rosną
wolniej od dochodów całego społeczeństwa. Rolnicy chcą
,by cała wytworzona przez
nich produkcja została kupiona i to po odpowiednio wysokiej gwarantującej godziwy
dochód cenie Chcą również by ich przychody i dochody rosły proporcjonalnie do wzrosty
dochodu całego społeczeństwa . Tymczasem z obiektywnych w gospodarce rynkowej
praw Engla wynika, że jest to niemożliwe. W efekcie obserwujemy względne ubożenie tej
grupy społecznej .Prowadzi to do napięć społecznych, a niekiedy jak ostatnio w Polsce
aktów przemocy wandalizmu i destrukcji. Ogromna rola przypada tu rządowi ,który
powinien nie naruszając zasad gospodarki rynkowej prowadzić polityką łagodzeniu napięć
i zmniejszania negatywnych skutki gospodarki rynkowej dla jeszcze bardzo licznej i w
dodatku bardzo wolno przystosowującej się do nowych warunkach gospodarowania
bardzo jeszcze licznej grupy rolników
Zastosowanie elastyczności dochodowej popytu
Znajomość elastyczności dochodowej popytu jest niezbędna do prognozowania
zmian w strukturze popytu konsumpcyjnego, zachodzących pod wpływem
wzrostu
gospodarczego i wzrostu poziomu zamożności. Podobne prognozy dotyczące struktury
popytu wykorzystuje się również przy podejmowaniu przez przedsiębiorstwa decyzji
inwestycyjnych, przy planowaniu przez państwo wpływów budżetowych itd.
Badania nad reakcjami popytu na zmiany dochodów oraz budżetami domowymi
pozwoliły określić kolejność i rozmiary wydatków przeznaczanych przez konsumentów na
zakup określonych dóbr i usług. Najpierw zaspokajane są potrzeby podstawowe,
zwłaszcza zaś żywnościowe. Potrzeby te w społeczeństwach lub grupach społecznych
mających niskie dochody, pochłaniają dominującą część dochodu. Dopiero po
zaspokojeniu potrzeb podstawowych, egzystencjalnych pozostała część dochodu może
być przeznaczona na zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu, stosownie do gustów i
preferencji poszczególnych konsumentów.
Elastyczność dochodowa a wskaźnik kosztów utrzymania
Badanie zmian struktury popytu pod wpływem zmian dochodów jest przydatne
przy obliczaniu udziałów wydatków na
grupy dóbr wchodzących w skład koszyka
będącego podstawą do obliczania wskaźnika kosztów utrzymania . Znajomość struktura
wydatków w jakimś okresie stanowi podstawę do ustalenia znaczenia jakie mają
poszczególne rodzaje wydatków w całości wydatków czyli do ustalenia tzw. wag w
analizowanym koszyku
Przypomnijmy sposób liczenia wskaźnika kosztów utrzymania posługując się poniższą
tabelką
Wyszczególnienie
Żywność
Odzież i obuwie
Mieszkanie
Kultura i rozrywka
RAZEM
Wielkość istruktura
wydatków
450 zl
45%
0,45
150 zl
15 %
0,15
280 zł
28%
0,28
120 zł
12 %
0,12
1000 zł
100 %
1,00
Tempo wzrostu cen %
+10
+10
+30
+5
-
W powyższym przykładzie żywność zdrożała o 10%.Czy oznacza to, że nasze
koszty utrzymania wzrosły również o 10%? .Tempo wzrostu cen poszczególnych grup
towarowych mierzyłoby prawidłowo wzrost kosztów utrzymania tylko wówczas, gdyby
dochody były w całości wydawane tylko na jeden rodzaj dóbr np. tylko na żywność czy
mieszkania Ale tak nie jest, bowiem w tym samym czasie kupowaliśmy odzież i obuwia
gdzie ceny wzrosły o 10%, koszt utrzymanie mieszkania wzrósł o 30 %, a ceny dóbr
kultury i rozrywki o 5%Aby zatem prawidłowo obliczyć zmianę średniego poziomu cen
musimy ustalić w jakim stopniu zmiana cen w poszczególnych grupach towarowych
przyczyniła się do wzrostu ogólnego poziomu cen. W tym celu obliczymy tempa
cząstkowe ważone udziałem wydatków na poszczególne
dobra
a następnie je
zsumujemy i dopiero ten wynik to poszukiwane przez nas średnie tempo wzrostu cen
Cząstkowe tempo wzrostu cen dla żywności
0,45x10% = 4,5%
Cząstkowe tempo dla odzieży
0,15x10%= +1,5%
Cząstkowe tempo dla mieszkań
0,28x30%= +8,4%
Cząstkowe tempo dla kultury i rozrywki
0,12x 5%= +0,6%
Razem (średnioważone tempo wzrostu cen)
15,0%
W jaki sposób powinniśmy uwzględnić zjawisko różnej elastyczności dochodowej w
analizie zmian kosztów utrzymania? Wskaźnik kosztów utrzymania jest średnią ważoną
wzrostu cen w poszczególnych grupach wydatków, w których funkcję wag spełniają
udziały wydatków. Z praw Engla wynika ,że w miarę wzrostu dochodów ludności udział
wydatków na poszczególne grupy towarowe
zmienia się. Rosną udziały dóbr o
elastyczności większej od jedności ,maleją zaś dóbr o elastyczności mniejszej od jedności
.Te wywołane działanie praw Engla zmiany udziałów muszą być co jakiś czas brane pod
uwagę, jeżeli stosowany do obliczeń koszyk ma w sposób prawidłowy mierzyć zmianę
kosztów utrzymania .Dobra o elastyczności większej od jedności, których udział rośnie
powinny stopniowo zajmować w nim coraz więcej miejsca kosztem dóbr o elastyczności
mniejszej od jedności czy od zera.
Inaczej mówiąc ,,jeżeli uwzględnimy wynikające z różnej elastyczności
dochodowej
zmiany fizycznych wielkości ,a mierzące wartość ponoszonych na nie
wydatków pozostawimy niezmienione lub przyjmiemy że wszystkie rosną w tym samym
tempie ,to zaobserwujmy ,że wyniku zachodzących w popycie zmian udział wydatków
na dobra o elastyczności dochodowej większej od jedności rośnie a wydatków na dobra
o elastyczności mniejszej od jedności zerowej czy ujemnej maleje. Aby nasz wskaźnik
kosztów utrzymania informował prawidłowo, musimy co jakiś czas uwzględniać ten fakt i
zmieniać stosowane w nim wagi. Zauważmy że jeśli zmienimy wagi zmiana wagi a
pozostaniemy przy niezmienionych
cząstkowych
wskaźnikach zmiany cen ,to
otrzymamy w rezultacie inną wartość wskaźnika kosztów utrzymania .Inaczej mówiąc te
same cząstkowe zmiany cen dadzą w rezultacie inną procentową zmianę ogólnego
poziomu cen.
Aby wyjaśnić to dokładniej posłużymy się zaprezentowanym powyżej przykładem
liczbowym. Zbadajmy co dziać się będzie w okresie 10 lat z wydatkami i udziałami
wydatków na poszczególne grupy dóbr, które cechuje różna elastyczność dochodowa
Przyjmijmy upraszczająco ,że dochody rosną w badanym okresie
w stałym
średniorocznym tempie wynoszącym 5% .Przyjmijmy upraszczająco ,że rynkowe ceny
pozostają niezmienione. Wiemy również, że elastyczność dochodowa dla poszczególnych
grup towarowych jest stała i odpowiednio wynosi: dla żywności Edż=0,00, dla odzieży i
obuwia Edo=1,00, dla mieszkań Edm=1,5 oraz dla dóbr kultury Edk=2 .Mając te dane
możemy obliczyć przyszłe wydatki na poszczególne dobra oraz ustalić ich przyszłe
udziały.
W pierwszej kolejności obliczmy ,o ile wzrosną w stosunku do okresu wyjściowego
kupowane ilości ,następnie obliczymy zmiany wartościowe , końcu ustalimy nowe udziały
Zacznijmy od żywności. W pierwszej kolejności musimy obliczyć średnioroczne
tempo wzrostu kupowanych ilości Rż= ΔQż/Qż0 .Wykorzystujemy w tym celu znany
nam wzór na elastyczność dochodową
Ed 
ΔQZ/QZ0
RZ

 RZ  ΔY/Y * Ed brak polskich fontów „ż”
ΔY/Y
ΔY/Y
Po wstawieni do wzory posiadanych danych ustalamy ,że średnioroczne tempo
wzrostu kupowanych ilości żywności wynosiło: Rż=5%* 0=0
Teraz możemy obliczyć możemy przyrost kupowanych ilości w wielkościach absolutnych
ΔQż= Rż * Qż0 =100 * 0= 0 x10 lat==0
Z kolei znając przyrosty możemy obliczyć kupowane ilości po dziesięciu latach
Qż1= Qż0 +ΔQż = 100+0= 100
Wreszcie znając poziom ceny możemy obliczyć wartość wydatków na żywność po 10
latach
Wż= 100* 4,5 zł = 450
Analogicznie obliczyć możemy zmiany fizycznych wielkości i korespondujące z
nimi wartości wydatków na odzież mieszkania i kulturę jeżeli wiemy ,że elastyczność
dochodowa dla odzieży wynosi Edo=1,0 , dla mieszkań Edm=1,0 , zaś dla dóbr kultury
Edk=2
Średnioroczne tempo wzrostu kupowane ilości odzieży Ro wynosi:
Ro= ΔY/Y * Ed= 5%x1=5%
Kupowane ilości wzrosną procentowo po dziesięciu latach o 5%x10 lat= 50% .czyli ich
przyrost ilościowy wyniesie:
ΔQd= Qd0 *Rd=10 x50%=5
W wielkościach absolutnych popyt na odzież po dziesięciu latach wyniesie:
Qd1 =Qd0 + ΔQd = 15
Natomiast wartość wydatków na odzież po dziesięciu latach wyniesie:
Wo=15*15 zł=225
Zakupywane ilości „dóbr mieszkaniowych „rosną w tempie średniorocznym o
Rm=5%*1,5=7,5%
na przestrzeni 10 lat wzrosną zatem o 7,5.%* 10 lat =75%.
W wielkościach absolutnych popyt na dobra mieszkaniowe wyniesie zatem
28+75%*28=49 natomiast wydatki osiągną poziom 490 zł
Stosując konsekwentnie tę metodę możemy obliczyć ,że wydatki na kulturę osiągną
poziom
Wk=240 zł
Mając wydatki na poszczególne grupy dóbr możemy obliczyć łączne wydatki po
upływie 10 lat .To z kolei pozwoli nam obliczyć nowe, zmienione wskutek różnej
elastyczności dochodowej popytu, udziały wydatkowe na poszczególne rodzaje dóbr
Wyszczególnienie
Żywność
Odzież i obuwie
Mieszkanie
Kultura i rozrywka
RAZEM
Struktura wydatków
450 zl
32%
0,45
225 zl
16 %
0,15
490 zł
35%
0,28
240 zł
17 %
0,12
1405 zł
100 %
1,00
Tempa cząstkowe
+10x 0.45= 6,4%
+10x0,16= 1,6%
+30x0,35= 10,5%
+5x0,17=
0,8%
19,3%
Przeprowadzone obliczenia zawarte są w powyższej tabeli .Zwróćmy uwagę na
fakt
że zróżnicowanie elastyczności dochodowej popytu doprowadziło w przeciągu
dziesięciu lat
to tak drastycznych zmian udziałów poszczególnych rodzajów dóbr w
całości wydatków, że liczone w tych warunkach średnie tempo zmian cen, przy nie
zmienionej ich dynamice wynosi nie 15% jak w sytuacji wyjściowej tylko 19,5%. Siłą
rzeczy przy wyższym tempie wzrostu cen wyższy być musi poziom wskaźnika kosztów
utrzymania .Przy zmienionych udziałach wynosi on Wku=19,5+100=119,5. Wynika z
tego, że ten przedstawiony w naszym przykładzie wzrost cen może być w zależności od
stopni zamożności społeczeństwa odbierany w różny sposób .Społeczeństwo
zamożniejsze odczuje go silniej, natomiast społeczeństwo uboższe słabiej
Prognozy popytu
Statystyka i ekonometria dysponuje narzędziami, które pozwalają
z mniejsza
lub większa dokładnością przedstawić przebieg wieloczynnikowej funkcji popytu na dany
produkt a nawet grupę wyrobów .Dysponując taką funkcją można
podjąć próby
oszacowania na podstawie jej przebiegu różnego rodzaju elastyczności .Oto przykład
tego rodzaju badań. W 1976 R.Halvrosen ustalił przebieg funkcji popytu na energie
elektryczną w USA. Na jej podstawie dokonał analizy elastyczności cenowej dochodowej i
mieszanej. Uzyskane wyniki przedstawione są w zamieszczonej poniżej tabeli.
Zmienna
Elastyczność
Cena
Ec=
-0,974
Dochód per capita
Ed=
0,714
Cena gazu,
Em=
0,159
Liczba odbiorców
1,00
Żródło B.Czarny j.w. s103
Zakładając , cena elektryczności
będzie rosła w tempie
4% rocznie
, dochód
Amerykanów będzie rósł w średnim tempie 3% rocznie , cena gazu w tempie 20% zaś
ilość odbiorów w tempie 1% oszacował on średnioroczne tempo wzrostu popytu na
energie elektryczną jako sumę
R=-0,974x4%+0,714x3%+0,159x20%+1.00x1%= 2,426
Prognoza ta oznaczała konieczność wybudowania w USA do końca wieku od 100 do 200
wielkich elektrowni .
ELASTYCZNOŚĆ CENOWA PODAŻY
Koncepcja elastyczności ma zastosowanie także od strony podażowej rynku.
Elastyczność cenowa podaży, podobnie jak elastyczność cenowa popytu , bada siłę
reakcji producentów na zmieniające się ceny. Współczynnik elastyczności cenowej podaży
wyliczamy posługując się następującą regułą:
Es 
Es 
wzgledna (procentow a) zmiana podazy
brak polskiego fonta!!!!
wzgledna (procentow a) zmiana ceny
ΔQS/QS0 QS1  QS0  /QS0

C1  C0  /C0
ΔC/C0
Współczynnik Es jest zawsze dodatni, co wynika z jednokierunkowych zmian poziomu cen
i wielkości podaży. Podobnie, jak w przypadku popytu, mówimy o podaży elastycznej,
nieelastycznej lub podaży wykazującej elastyczność jednostkowa .
Cenowa elastyczność podaży określa, o ile procent zmieni się podaż danego dobra,
jeżeli jego cena zmieni się o 1 %. Współczynnik elastyczności cenowej podaży zmienia
się w przedziale od zera do nieskończoności.
Podaż jest elastyczna, gdy procentowa zmiana wielkości podaży jest większa od
procentowej zmiany ceny, czyli Es > 1. Załóżmy, że wzrostowi cen z 10 zł do 11 zł
towarzyszy wzrost podaży z 1000 do 1300 sztuk. Zbadajmy elastyczność cenową podaży
w przedziale cen 10 – 11 zł.
Es 
ΔQS/QS0 QS1  QS0  /QS0

C1  C0  /C0
ΔC/C0
Es 
1300  1000 /1000  0,3  3
11  10 /10
0,1
Tak więc przedstawiona podaż jest elastyczna względem ceny w przedziale cenowym od
10 zł do 11 zł.
Elastyczną na całej swej długości podaż przedstawia liniowa krzywa podaży SS,
która wychodzi ( lub jej przedłużenie ) z pionowej osi układu współrzędnych ( oś
rzędnych) powyżej początku układu Jak na poniższym
rysunku Aby to uzasadnić
przekształćmy nasz wzór na elastyczność do inne bardziej przydatnej postaci .
Es 
C
ΔQS C
*
ΔC QS
S
C1
α
ΔC
C0
ΔQ
α
β
Qs
QO
Q1
Stałe nachylenie liniowej krzywej podaży mierzy tg α =C/ Qs
Z kolei
wyrażenie Qs/C to nic innego tylko odwrotność stałego nachylenia krzywej ctg
α=Qs/C lub inaczej =1/ tg α .Wyrażenie C/Qs =tg β zmienia się wraz ze wzrostem
podaży a dokładnie maleje . ponieważ na całej długości funkcji tg β> tg α , zatem
liczona według zmodyfikowanej formuły elastyczność cenowa podaży Es= tg β/ tg α jest
na całej długości funkcji większa od jedności. Zauważmy że ponieważ w miarę wzrostu
podaży kąt β maleje zatem wartość
współczynnika elastyczności podaży maleje
asymptotycznie do jedności.
Podaż jest nieelastyczna, gdy procentowa zmiana wielkości podaży jest mniejsza od
procentowej zmiany ceny, czyli współczynnik Es < 1. Załóżmy, że spadek ceny z 5 do 4 zł
spowodował zmniejszenie podaży z 200 do 180 sztuk.
Es 
S1  S0  /S0
ΔS/S 0

ΔC/C0 C1  C0  /C0
Es 
180  200 /200   0,1  1
2
4  5 /5
 0,2
Wynika z tego, że w przedziale cenowym między 5 zł a 4 zł, podaż jest
nieelastyczna względem ceny.
Nieelastyczną na całej swej długości krzywą podaży w postaci linii prostej przedstawia
krzywa podaży SS , która zaczyna swój bieg ( lub jej przedłużenie ) z poziomej osi
układu współrzędnych na prawo od początku układu współrzędnych.
.
C
S
C1
α
C0
Β
Qs
Qs0
Qs1
Na całej długości tak skonstruowanej krzywej tg β< tg a zatem Es= tg β/ tg <
1 Przy czym ponieważ wraz ze wzrostem podaży rośnie tg β współczynnik elastyczności
podaży rośnie asymptotycznie do jedności
Podaż o elastyczności jednostkowej ilustruje linia prosta wychodząca z początku
układu niezależnie do tego pod jakim kątem jest ona nachylona
Poza tymi typowymi krzywymi podaży, możemy mieć do czynienia z funkcjami
gdzie doskonale elastycznymi ,które na całej swej długości wykazują nieskończenie
duży współczynnik elastyczności cenowej oraz funkcje charakteryzujące się stałą
zerową elastycznością podaży.
Podaż doskonale elastyczna
Podaż sztywna
C
C
S
S
C0
Qs0
Qs1
C1
C0
Qs0
Determinanty cenowej elastyczności podaży
Wartość współczynnika elastyczności cenowej podaży zależy od kilku czynników,
określających potrzebną firmie ilość czasu, aby dostosować podaż do zmieniających się
cen.
Pierwszym czynnikiem określającym elastyczność podaży jest istnienie rezerw
mocy wytwórczych. Jeżeli dana gałąź pracuje wykorzystując całe moce produkcyjne
podaż jest nieelastyczna (przynajmniej w krótkim okresie). Pełne zatrudnienie bowiem
uniemożliwia zwiększenie rozmiarów produkcji. Jeżeli jednak istnieją rezerwy mocy
wytwórczych, to przedsiębiorstwo może pozyskać dodatkowe nakłady czynników
wytwórczych w celu zwiększenia rozmiarów produkcji. Podaż będzie więc elastyczna.
Należy jednak zdawać sobie sprawę z faktu, że nawet przy istnieniu pewnego bezrobocia,
podaż może być nieelastyczna ze względu na niedobór odpowiednio wykwalifikowanej
siły roboczej.
Kolejnym czynnikiem wpływającym na stopień elastyczności podaży jest istnienie
dostatecznych zapasów wyrobów gotowych do sprzedaży które można przy wzroście ceny
szybko skierować na rynek, zwiększając tym podaż. .Jeżeli więc w danej gałęzi przemysłu
istnieją duże zapasy produktów gotowych do sprzedaży, to wzrost popytu można
zaspokoić upłynniając te zapasy. Podaż będzie więc w tej sytuacji elastyczna.
Następną determinantą cenowej elastyczności podaży są warunki technologiczne
określające produkcji. Niektóre dobra są niepowtarzalne (np. obrazy Matejki). Istnieje
tylko jeden egzemplarz tego typu towaru. W takiej sytuacji mówimy, że podaż jest
sztywna ( linia pionowa ). Innym skrajnym przypadkiem jest nieograniczona podaż
piasku. Gdyby wykreślić na piasku krzywą podaży SS byłaby ona doskonale elastyczna
(pozioma)
Elastyczność podaży zależy także od czasu, w którym jest rozpatrywana.
Zwiększenie produkcji i podaży w krótkim okresie jest możliwe jedynie dzięki
pełniejszemu wykorzystaniu zdolności produkcyjnych oraz prostym zmianom w
organizacji pracy, technice i technologii produkcji. Ponadto podaż można zwiększyć
poprzez skierowanie zapasów na rynek i ewentualne zwiększenie importu. W dłuższym
natomiast okresie zwiększenie produkcji i podaży może nastąpić wyłącznie
przez
zwiększenie zdolności produkcyjnych w wyniku nowych inwestycji, wprowadzenie nowej
techniki, zmiany w technologii, prowadzących do obniżenie kosztów wytwarzania itp.
Krzywe podaży w długim okresie są więc bardziej elastyczne aniżeli krzywe podaży w
okresie krótkim.
A. Marshalll wyodrębnił trzy okresy czasy, w których podaż charakteryzuje się
odmienną elastycznością :
a. okres ultrakrótki, kiedy podaż jest stała Es = 0
b. okres krótki , kiedy elastyczność jest względnie mała, a podaż może rosnąć o tyle, o
ile jest to możliwe przy stałym potencjale produkcyjnym czyli w warunkach, kiedy nie
można zmienić rozmiarów firmy ani jej wyposażenia
c. okres długi, kiedy elastyczność jest duża, firmy podejmują prace inwestycyjne w
branży mogą pojawić się nowe przedsiębiorstwa , co powoduje wyrost możliwości
produkcyjnych danego towaru nawet przy niezmienionej cenie rynkowej
ultrakrótki a
krótki b
długi c
S
S
C1
E1
C1
C0
E0
C0
C0
C0
Q=cost
Q0
Q1
Q0
Q1
ZASTOSOWANIE KRZYWYCH PODAŻY I POPYTU
ANALIZACH RYNKU
ORAZ ELASTYCZNOISCI W
Informacje o cenowej elastyczności popytu i podaży przydają się nie tylko przy
prognozowaniu wielkości popytu. Mogą być one również dobrym narzędziem analizy
rynków. Poniższe rysunki pokazuje dwa rynki, które przy podobnej pojemności różnią się
m.in. nachyleniem krzywej podaży i krzywej popytu.
Rysunek A
Rysunek B
Cb
Ca
Da
Sa
Db
E0
Ce0
Ce1
Ce0
Ce1
E1
Qe0 Qe1
Qa
Sa’
Sb
E0
E1
Qe0
Qe1
Sb’
Qb
Na rysunku A krzywa podaży Sa i krzywa popytu Da są stosunkowo strome, co
oznacza, że przy tym samym poziomie ceny, wskaźniki elastyczności cenowej popytu i
podaży mają mniejszą wartość niż na rysunku B, gdzie krzywa popytu Pb i krzywa
podaży Sb są bardziej płaskie.
Oznacza to, że na rysunku A dana zmiana ceny powodować będzie słabszą
reakcję popytu
(konsumentów) i podaży (producentów) aniżeli reakcja popytu
(konsumentów) i podaży (producentów) na rysunku B.
Załóżmy, że szok podażowy przesuwa na obu wykresach funkcję podaży na
prawo. Siła tego szoku jest na obu rynkach jednakowa.
Przy stromych krzywych podaży i popytu (rysunek A), czyli w sytuacji, gdy
elastyczność funkcji popytu i podaży jest względnie niska, cena równoważąca rynek
zmienia się w większym stopniu aniżeli przy płaskich krzywych popytu i podaży (rysunek
B), gdy elastyczność funkcji popytu i podaży jest względnie dużą.
Na rysunku A zatem, szok podażowy spowodował większe zmiany ceny aniżeli
ilości równoważących rynek. .Można więc uogólniając stwierdzić, że w przypadku, gdy
elastyczność funkcji jest względnie niska, dostosowania rynkowe będą polegały raczej na
dostosowaniach cenowych aniżeli ilościowych.
Na rysunku B wystąpi sytuacja odwrotna. Nowy punkt równowagi będzie w
większym stopniu efektem wzrostu ilości równowagi a w mniejszym stopniu efektem
zmiany ceny. Uogólniając można zatem stwierdzić, że przy relatywnie wysokiej
elastyczności funkcji, dostosowania rynkowe będą raczej polegały na dostosowaniach
ilościowych niż cenowych.
Opisane przypadki przedstawiają poniższe wykresy.
Ca
Cb
Pa
Sa
Sa’
Pb
Sb
Sb’
Ce0
Ce
Ce
Ce1
Qe
Qe0 Qe1
Qe
Qa
Qe0
Qe1
Qb