inflacja

INFLACJA
INFLACJA i DEFLACJA
• Inflacja jest to proces wzrostu ogólnego
poziomu cen.
• Deflacja jest to proces spadku ogólnego
poziomu cen.
2
Pomiar inflacji
Problemy:
1. ceny jakich towarów brać pod uwag („koszyk dóbr”):
- „wszystkie” towary i usługi wchodzące w skład PNB
(PKB) – deflator PNB (PKB)
- towary konsumpcyjne – Consumer Price Index (CPI), w
Polsce: ICK
2. „skąd” brać ceny (z których punktów sprzedaży)?
3. jak porównywać? ceny średnioroczne? ceny z
analogicznych dni kolejnych lat?
3
Miarą wielkości inflacji jest indeks cen dóbr
konsumpcyjnych, do którego obliczania wykorzystuje
się zwykle formułę Laspeyresa (patrz PKB):
IL = Σ (qi0 x pi1) / Σ (qi0 x pi0)
n
ICK = Σ (
i=1
pi1
x ui0 ) x 100
pi0
pi1 – cena dobra i w okresie t
pi0 – cena dobra i w okresie t0
ui0 – „waga” przypisana dobru i określająca udział w
wydatkach w okresie t0
4
ICK (CPI) – określa koszt utrzymania typowej
rodziny miejskiej. Wagi dla poszczególnych cen
składających się na indeks cen towarów
konsumpcyjnych opierają się na badaniu struktury
zakupów konsumenta.
GUS indeks ten uzyskuje na podstawie obserwacji
zmian cen dóbr (od 1500 do 1800) notowanych w
308 rejonach kraju. Jako system wag przyjmuje się
rosnącą strukturę z roku poprzedzającego rok
badany wydatków gospodarstw domowych na
zakup towarów i usług (konieczność modyfikacji).
5
Procentowy udział wartości wybranych dóbr w ogólnym koszyku
dóbr wynosi odpowiednio:
 żywność i napoje bezalkoholowe – 30,12%
 alkohol i tytoń – 6,15%
 odzież i obuwie – 5,88%
 wyposażenie i użytkowanie mieszkania z nośnikami energii –
24,12%
 zdrowie - 4,81%
 transport – 8,27%
 łączność – 3,83%
 rekreacja i kultura -6,48%
 restauracje i hotele – 3,48%
 inne – 5,53%
Stopa inflacji – procentowa zmiana ogólnego
poziomu cen w kolejnych okresach.
6
Inflacja mierzona wskaźnikiem CPI mówi nam o ile więcej
(procentowo) musimy wydać na zakup dzisiejszego koszyka
dóbr i usług (czyli dóbr i usług, jakie przeciętnie kupuje polski
konsument) w stosunku do wydatków, jakie ponieślibyśmy w
roku ubiegłym na zakup takiego samego koszyka.
Przy wyznaczaniu inflacji średniorocznej, porównujemy średni
poziom cen z ostatnich 12 miesięcy (np. w okresie grudzień
2005 r. - listopad 2006 r.) ze średnim poziomem cen z
poprzednich 12 miesięcy (a więc w okresie grudzień 2004 r. listopad 2005 r.).
7
8
Zastosowanie indeksów cenowych
Obliczanie:
 Realnych wartości produkcji globalnej
 Realnych stóp procentowych
 Indeksacja rent i emerytur, zasiłków oraz
wynagrodzeń.
9
Rodzaje inflacji
I. Wg przyczyny:
a) popytowa (ciągniona przez popyt) - niewłaściwa
polityka fiskalna i pieniężna (nadmierne wydatki i ustępliwa
polityka monetarna)
b) podażowa (pchana przez koszty) – niepełne
wykorzystanie czynników produkcji, związki zawodowe,
monopole, ceny surowców, większościowy udział sektora
państwowego, protekcjonizm, szybki postęp techniczny
(przyspieszone odpisy amortyzacyjne)
c) strukturalna – producenci nie nadążają za zmianami
struktury popytu; niedobór niektórych towarów
d) monetarna – nadmiar pieniądza w stosunku do ilości
towarów; wzrost podaży pieniądza w ujęciu nominalnym
10
II. Wg tempa zmian cen:
a) pełzająca
b) galopująca
c) hiperinflacja
III. Wg sposobu
przejawiania się:
a) jawna
b) ukryta
IV. Wg możliwości
przewidywania:
a) antycypowana
b) nieantycypowana
V. Wg zróżnicowania
tempa:
a) zrównoważona
b) niezrównoważona
11
Inflacja na świecie
(średnioroczne tempo zmian – CPI)
19001913
19301939
19501960
19611970
19711980
19811990
19911995
19962000
2000
Kraje
rozwi
nięte
1,5
0,2
4,3
4,0
10,8
8,1
3,9
2,0
2,5
Kraje
rozwijające
się
1,2
1,6
15,2
18,3
29,8
139,7
94,4
23,4
7,8
Źródło: World Economic Outlook, May 2001, IMF Washington, s. 117
12
Średnioroczny wzrost cen towarów i usług
konsumpcyjnych (Polska)
1995
1996
1997
1998
1999
2000
Ogółem
127,8
119,9
114,9
111,8
107,3
110,1
Towary:
127,1
119,8
113,1
109,5
105,5
109,6
- Żywność
i napoje
bezalk.
126,8
118,4
112,3
107,1
101,5
110,0
- Alkohol i
tytoń
133,0
131,4
117,3
116,3
110,2
108,0
- Towary
nieżywn.
126,3
118,9
113,3
110,7
108,7
109,6
Usługi
129,4
120,1
119,3
117,3
111,1
111,0
Źródło: GUS
13
2004Q3
2004Q1
2003Q3
2003Q1
2002Q3
2002Q1
2001Q3
2001Q1
2000Q3
2000Q1
1999Q3
1999Q1
1998Q3
1998Q1
1997Q3
1997Q1
1996Q3
1,200
1,180
1,160
1,140
1,120
1,100
1,080
1,060
1,040
1,020
1,000
1996Q1
Indeks cen towarów i usług konsumpcyjnych
w latach 1996 – 2004
indeks cen towarów i usług konsumpcyjnych (analogiczny kwartał roku pop.=1,000)
14
15
Inflacja - koszty i korzyści
Koszty
• Deprecjacja pieniądza
•
Zniekształcenie
relatywnych cen
• Spadek dochodów realnych
• Redystrybucja dochodów i
majątku
• Wzrost niepewności - krótki
horyzont czasowy decyzji
• Kłopoty z rachunkiem
ekonomicznym
• Zmniejszona
skłonność do
oszczędzania
• Kłopoty z wyceną
(gł. majątku
trwałego)
• Zagrożenie dla
stabilności
gospodarczej
• Osłabienie wzrostu
gospodarczego
16
 Podstawowym skutkiem inflacji jest spadek siły
nabywczej pieniądza.
 Siłę nabywczą pieniądza określa ilość dóbr, jaką
można kupić lub sprzedać za jednostkę pieniądza.
 ICK służy do urealniania składników dochodów
ludności. Realną wartość wynagrodzenia uzyskujemy
dzieląc wynagrodzenie nominalne przez indeks cen
dóbr konsumpcyjnych.
17
Korzyści
• Korzyść dla kredytobiorców
(inflacja nieantycypowana)
• Motywacja dla wzrostu
produkcji
18
Hiperinflacja
• Rekord z księgi Guinessa:
Węgry
W czerwcu 1946 roku 1 złoty pengo z 1931
roku wart był 130 trylionów papierowych
pengo.
Dla opłat podatkowych drukowano kwity
bankowe o wartości 10 27 pengo.
19
Przykład




Nie ma inflacji
Udzielamy kredytu w kwocie 500 tys. zł na okres 1 roku
Rynkowa stopa % wynosi 3%
Podatek od dochodu z tytułu odsetek od pożyczonego kapitału
wynosi 30%
1.
Dochód roczny brutto: 500 000 x 0,03 = 15 000
2.
Podatek dochodowy: 15 000 x 0,3 = 4 500
3.
Dochód netto: 15 000 – 4 500 = 10 500
4.
Nominalna stopa zwrotu: (dochód netto/kapitał) x 100 = 2,1%
5.
Realna stopa zwrotu = nominalna stopa zwrotu – stopa inflacji
20
Przykład cd.
Ta sama transakcja odbywa się w warunkach 10% inflacji.
W nowej sytuacji rynkowa stopa procentowa wynosi 13%.
1.
Dochód brutto: 500 000 x 0,13 = 65 000
2.
Podatek dochodowy: 65 000 x 0,3 = 19 500
3.
Dochód netto: 65 000 – 19 500 = 45 500
4.
Nominalna stopa zwrotu: (45 500/500 000) x 100 = 9,1%
5.
Realna stopa zwrotu: 9,1 -10 = - 0,9%
21
Przeciwdziałanie
Życie z inflacją
 Indeksacja umów zbiorowych
 Indeksacja podatku od dochodów osobistych
 Regulacje płac i cen (?)
Inflacja popytowa:
 Kontrola podaży pieniądza (restrykcyjna polityka
monetarna)
 Kontrola wydatków rządowych, podnoszenie
podatków od doch. osob. i/lub ograniczanie ulg
podatkowych (restrykcyjna polityka fiskalna)
22
Przeciwdziałanie
Inflacja kosztowa:
 Kontrola bezpośrednia lub pośrednia podaży oraz
cen kluczowych zasobów
Inflacja strukturalna:
 Usprawnianie przepływu pracowników oraz
transferu technologii z jednych gałęzi przemysłu do
innych
23
EURO
Kraj, który zamierza przyjąć euro jako swoją walutę,
musi spełnić tzw. kryteria konwergencji (kryteria
zbieżności lub kryteria z Maastricht). Jest to 5
warunków ekonomicznych:
• poziom inflacji,
• wielkość deficytu budżetowego,
• długu publicznego,
• poziom długoterminowych stóp procentowych,
• stabilny kurs walutowy,
24
 Kryteria fiskalne, czyli kryteria stabilności finansów sektora
instytucji rządowych i samorządowych są spełnione, gdy kraj
nie jest objęty procedurą nadmiernego deficytu. Nadmierny
deficyt występuje wtedy, gdy faktyczny lub planowany deficyt
sektora finansów publicznych przekracza 3% PKB lub relacja
zadłużenia publicznego do PKB przewyższa 60%.
Monetarne kryteria zbieżności:
 Kryterium stabilności cen, zwane też kryterium inflacyjnym,
wymaga, aby inflacja w kraju ubiegającym się o członkostwo w
strefie euro nie przekraczała o więcej niż 1,5 pkt. proc. średniej
inflacji w trzech krajach członkowskich UE najlepszych pod
względem stabilności cen.
25
 Kryterium
kursowe mówi, że przez co najmniej dwa lata
trzeba uczestniczyć w Europejskim Mechanizmie Kursowym II.
W tym okresie kurs złotego wobec euro powinien się
utrzymywać w standardowo określonym przedziale wahań (+/15%), albo w wynegocjowanym węższym paśmie wokół
ustalonego centralnego parytetu, przy czym parytet nie może
zostać zdewaluowany.
 Wreszcie,
zgodnie z kryterium stóp procentowych,
długoterminowa nominalna stopa procentowa w Polsce nie
będzie mogła być wyższa niż 2 pkt. proc. od średniej z tak
wyznaczonych stóp w trzech krajach UE najlepszych pod
względem stabilności cen.
26
 Obecnie Polska znajduje się w grupie trzech krajów UE o
najbardziej stabilnych cenach. Spełniamy także
kryterium długoterminowych stóp procentowych, a
dług publiczny w relacji do PKB nie przekracza poziomu
60%. Polska nie jest jednak uczestnikiem systemu ERM
II, a więc nie spełnia kryterium kursowego. Niestety,
także prognozowany deficyt sektora finansów
publicznych przewyższa dopuszczalny poziom 3% PKB.

ERM 2 jest systemem stałych kursów walutowych między euro i walutami
państw z derogacją, czy takimi, które nie należą do strefy euro.
Standardowe pasmo wahań wynosi +/-15%.
27