1. UWARUNKOWANIA POLSKIEJ POLITYKI ZAGRANICZNEJ
advertisement
1. UWARUNKOWANIA POLSKIEJ POLITYKI ZAGRANICZNEJ Typologia uwarunkowań polityki zagranicznej państwa: 1. obiektywne wewnętrzne a) środowisko geograficzne państwa b) potencjał ludnościowy c) potencjał gospodarczy i naukowo-techniczny d) system społeczno-polityczny 2. subiektywne wewnętrzne a) percepcja środowiska międzynarodowego przez własne społeczeństwo i państwo oraz postawy społeczne wobec innych państw i narodów b) własne koncepcje polityki zagranicznej c) jakość i aktywność własnej służby zagranicznej i dyplomacji 3. obiektywne zewnętrzne a) trendy ewolucji najbliższego danemu państwu środowiska międzynarodowego b) pozycja państwa w systemie stosunków i ról międzynarodowych c) struktura i zasięg umownych powiązań międzynarodowych państwa oraz obowiązujące prawo międzynarodowe 4. subiektywne zewnętrzne a) międzynarodowa percepcja danego państwa i narodu oraz oczekiwania i wymagania stawiane danemu państwu przez inne państwa b) koncepcje polityki zagranicznej innych państw c) jakość oraz aktywność służby zagranicznej i dyplomacji innych państw Dynamika uwarunkowań polskiej polityki zagranicznej w latach 1918-2006 Długość granic: dziś: 3582 km 1918: 5529 km Granice II RP Niemcy ZSRR Czechosłowacja Litwa Rumunia W. M. Gdańsk Łotwa PRL Czechosłowacja ZSRR NRD III RP Czechy Słowacja Ukraina Niemcy Białoruś Rosja Litwa 1912 km 1412 km 984 km 507 km 349 km 121 km 109 km 1310 km 1244 km 460 km 790 km 539 km 529 km 467 km 416 km 210 km 103 km 1 Mniejszości narodowe w II RP Druga Rzeczpospolita: obszar o powierzchni 388 tys. km2 27 milionów osób (według spisu z 1921) 69,2 % Polacy 15-16 % Ukraińcy 8-10 % Żydzi 4-6 % Białorusini 2-3 % Niemcy 2. UWARUNKOWANIA POLSKIEJ POLITYKI ZAGRANICZNEJ w LATACH 1945-1989 Uwarunkowania zewnętrzne a) decyzje wielkich mocarstw dotyczące Polski - Teheran 28 XI – 1 XII 1943: * wschodnia granica Polski będzie ustalona na zasadzie etnograficznego rozdzielenia ludności według linii Curzona * zachodnia granica Polski zostanie przesunięta na linię Odry (z włączeniem prowincji opolskiej) * Polska otrzyma też południową część Prus Wschodnich - Jałta 4 - 11 II 1945: * wschodnia granica Polski powinna opierać się na linii Curzona z ewentualnymi odchyleniami 5-8 km na korzyść Polski * na zachodzie i północy Polska powinna uzyskać znaczny przyrost terytorialny (konieczne jest w tej mierze zasięgnięcie opinii polskiego rządu); ostateczna delimitacja zachodniej granicy Polski nastąpi na konferencji pokojowej z Niemcami * utworzenie rządu polskiego uznawanego przez wszystkie państwa koalicji antyfaszystowskiej – Rząd Tymczasowy RP (przekształcony z PKWNu 31 XII 1944) powinien zostać zreorganizowany na szerszej podstawie demokratycznej, z włączeniem przedstawicieli demokratycznych z kraju i z zagranicy, nazwano go Tymczasowym Rządem Jedności Narodowej (TRJN); aby pomóc w ukonstytuowaniu tego rządu powołano komisję dobrych usług złożoną z Wiaczesława Mołotowa, Archibalda Kerra (GB) i Williama Harrimana (USA) * nowy rząd polski zobowiązano do przeprowadzenia możliwie jak najszybciej wolnych i nieskrępowanych wyborów, opartych na głosowaniu powszechnym i tajnym TRJN – został utworzony 28 VI 1945 roku, premierem został Edward Osóbka-Morawski, z obozu londyńskiego w jego skład weszli: Stanisław Mikołajczyk (wicepremier i minister rolnictwa), Władysław Kiernik (minister administracji publicznej), Czesław Wydech (minister oświaty), Jan Stańczyk (minister pracy i opieki społecznej); Francja uznała TRJN 29 VI 1945, zaś USA i GB 5 VII 1945, ZSRR uznawał już Rząd Tymczasowy (poprzednika TRJN) - Poczdam 17 VII – 2 VIII 1945 10 VII 1945 – TRJN przedłożył memorandum pt: „Postulaty Polski w sprawie granicy zachodniej” – przedstawiało obszerne i szczegółowe uzasadnienie żądania ustanowienia granicy polsko-niemieckiej na Odrze i Nysie Łużyckiej * przekazanie Polsce pod zarząd niemieckich terenów leżących na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej, południową część Prus Wschodnich oraz obszar Wolnego Miasta Gdańska – z ostateczną delimitacją zachodniej granicy Polski powinno się zaczekać do przyszłego uregulowania pokojowego (które miało de facto potwierdzić ustalenia osiągnięte w Poczdamie) * podjęcie decyzji o przesiedleniu Niemców z polskich Ziem Odzyskanych do Niemiec b) zimnowojenny podział Europy * zakończenie wspólnej walki z Niemcami i ich satelitami oznaczało koniec sojuszniczego współdziałania wielkich mocarstw * w latach 1945-1947 zdołano doprowadzić do zawarcia traktatów pokoju z europejskimi satelitami Niemiec, ale do wypracowania traktatu pokojowego z Niemcami nie doszło, gdyż uwidoczniły się głębokie różnice stanowisk między mocarstwami okupującymi te państwo * 1 I 1947 – połączono strefy okupacyjne USA i GB tworząc Bizonię, a 8 IV 1948 włączono do niej strefę francuską tworząc Trizonię; natomiast jesienią 1949 roku powstały 2 państwa niemieckie: RFN (21 IX) i NRD (7 X) * ekspansywna polityka ZSRR w krajach Europy Środkowej, instalowanie w tych krajach rządów nie mających poparcia społecznego, w latach 1945-1949 ZSRR zawarł z krajami Europy Środkowej sieć dwustronnych układów o przyjaźni, współpracy i pomocy wzajemnej, ZSRR głosił także propagandową ideę umacniania solidarności i budowania współdziałania narodów słowiańskich, przekształconą później w koncepcję budowania obozu państw socjalistycznych, podczas narady partii komunistycznych i robotniczych 27 IX 1947 roku w Szklarskiej Porębie 2 powołano Biuro Informacyjne Partii Komunistycznych i Robotniczych (Kominform), w skład którego weszły partie marksistowskie z ZSRR, państw Europy Środkowej oraz Włoska i Francuska Partia Komunistyczna, 8 I 1949 w Moskwie powołano RWPG, a 14 V 1955 zawiązano Układ Warszawski Uwarunkowanie wewnętrzne a) przejęcie władzy w Polsce przez lewicę 25 IV 1943 – zerwanie przez ZSRR stosunków dyplomatycznych z polskim rządem emigracyjnym, który domagał się wyjaśnienia zbrodni katyńskiej 31 XII 1943 – PPR utworzyła w Warszawie Krajową Radę Narodową Bolesławem Bierutem na czele 22 VII 1944 – formalna data powstania Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego w Lublinie z Edwardem Osóbką-Morawskim na czele 1 I 1945 – przekształcenie PKWNu w Rząd Tymczasowy, 4 I 1945 został uznany przez ZSRR 27 III 1945 – aresztowanie przez NKWD czołowych działaczy Polskiego Państwa Podziemnego a następnie wywiezienie ich i osądzenie w Moskwie pod rzekomym zarzutem prowadzenia działań dywersyjnych na zapleczu Armii Czerwonej 21 IV 1945 – Rząd Tymczasowy zawarł z ZSRR układ o przyjaźni, pomocy wzajemnej i współpracy powojennej 30 VI 1946 – referendum ludowe „3 razy TAK”, referendum zostało sfałszowane 1) Czy jesteś za zniesieniem Senatu? PSL kazał swoim wyborcom głosować na to pytanie na „NIE” (ok.80% głosujących zagłosowało na „NIE”) 2) Czy chcesz utrwalenia w przyszłej konstytucji ustroju gospodarczego zaprowadzonego przez reformę rolną i unarodowienia podstawowych gałęzi gospodarki krajowej, z zachowaniem ustawowych uprawnień inicjatywy prywatnej? 3) Czy chcesz utrwalenia zachodnich granic państwa polskiego na Odrze i Nysie Łużyckiej? 19 I 1947 – wybory do Sejmu Ustawodawczego, wybory były sfałszowane, wygrał Blok Demokratyczny (PPR, PPS, SL i SD) uzyskując 80% głosów, PSL dostał 10% (naprawdę miał ich ok.54%) 5 II 1947 – prezydentem został wybrany Bolesław Bierut 19 II 1947 – uchwalenie przez Sejm Ustawodawczy Małej Konstytucji (m.in. wprowadziła Radę Państwa, złożoną z prezydenta, marszałka i wicemarszałków Sejmu i prezesa NIK) X 1947 – ucieczka Mikołajczyka do USA, marginalizacja PSLu w życiu politycznym IX 1948 – usunięcie z PPRu pod zarzutem odchyleń prawicowo-nacjonalistycznych grupy działaczy na czele z Władysławem Gomułką 15 XII 1948 – zjednoczenie polskiego ruchu robotniczego i utworzenie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej 22 VII 1952 – przyjęcie nowej Konstytucji, którą osobiście redagował towarzysz Stalin; zmiana nazwy państwa na Polską Rzeczpospolitą Ludową, suwerenem konstytucja uczyniła „lud pracujący miast i wsi” b) koncepcje polskiej polityki zagranicznej w latach 1945-1989 10 I 1942 – w odezwie politycznej PPR wskazuje na potrzebę reorientacji polskiej polityki zagranicznej oraz na zmianę ustroju społeczno-politycznego Polski; zasadniczym celem ma być współdziałanie z ZSRR oraz z innymi państwami koalicji antyfaszystowskiej nad utrwalaniem bezpieczeństwa zbiorowego XI 1943 – w deklaracji programowej „O co walczymy” kierownictwo PPR rozwinęło koncepcję sojuszu Polski z ZSRR na okres powojenny Program PKWN w zakresie polityki zagranicznej: - potrzeba ścisłego sojuszu z ZSRR w interesie bezpieczeństwa Polski oraz sojuszu z innymi państwami, których tradycje historyczne stawiają je w jednym szeregu z Polską (zapowiedź przyłączenia się do układu sojuszniczego ZSRR z Czechosłowacją z 12 XII 1943 roku) - odzyskanie terenów na zachodzie i nad Bałtykiem, uzyskanie odszkodowań wojennych od Niemiec, uznanie prawa narodu białoruskiego i ukraińskiego do samostanowienia jako podstawę uregulowania granicy wschodniej - generalna zasada międzynarodowej współpracy ze wszystkimi państwami w interesie rozwoju i postępu gospodarczego, pokoju i bezpieczeństwa Po utworzeniu Rządu Tymczasowego i TRJN program polityki zagranicznej pozostawał bez zmian 29 IV 1946 – na posiedzeniu KRN wiceminister spraw zagranicznych Zygmunt Modzelewski oświadczył, że Polska nie jest zainteresowana istnieniem jakichkolwiek bloków 3 zasady polityki zagranicznej PRL (minister Rapacki przedstawił je w 1960 na łamach Spraw Międzynarodowych): 1. Jedność, przyjaźń, sojusz i współpraca z ZSRR i innymi bratnimi krajami socjalistycznymi (deklaracje o przyjaźni i pogłębianiu współpracy). 2. Solidarność i poparcie dla narodów walczących o wolność, niezależność i postęp. 3. Realizacja zasad pokojowego współistnienia między krajami o odmiennych ustrojach społeczno-politycznych. 3 W znowelizowanej 10 II 1976 roku Konstytucji Lipcowej zapisano przyjaźń i współpracę z ZSRR. 29 VI – 3 VII 1986 – X zjazd PZPR; wychodząca z izolacji Polska przedstawiła szeroki program aktywności międzynarodowej; podstawowe cele i kierunki polskiej polityki zagranicznej: 1. Umacnianie sojuszu, przyjaźni i współpracy z ZSRR oraz całą wspólnotą państw socjalistycznych. 2. Działanie na rzecz powrotu do odprężenia, dialogu i współpracy w stosunkach między Wschodem a Zachodem (przez uznanie historycznej konieczności pokojowego współistnienia państw o odmiennych ustrojach oraz dążenie do zbudowania ogólnoeuropejskiego systemu bezpieczeństwa zbiorowego). 3. Popieranie sprawiedliwej walki narodów Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej o niepodległość, samostanowienie, postęp społeczny przeciwko imperializmowi, neokolonializmowi i dyskryminacji rasowej. 4. Umacnianie ONZ, jej roli w procesach utrwalania pokoju i bezpieczeństwa na świecie oraz równoprawnej współpracy międzynarodowej. 5. Działanie na rzecz uzyskania realnych postępów w zakresie rozbrojenia. 6. Rozwijanie szerokiej, wszechstronnej, wolnej od dyskryminacji współpracy gospodarczej ze wszystkimi państwami świata na zasadach partnerstwa i wzajemnych korzyści. 7. Propagowanie wielkiego dorobku Polski w dziedzinie kultury i sztuki, poszerzanie międzynarodowej współpracy kulturalnej służącej wzajemnemu wzbogacaniu narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturalnego w duchu umacniania zaufania i przyjaźni między narodami. 8. Sprzyjanie umacnianiu związków z krajem pochodzenia licznej Polonii zagranicznej. 3. UDZIAŁ POLSKI w REGULACJI POKOJOWEJ po DRUGIEJ WOJNIE ŚWIATOWEJ A. Udział Polski w przygotowaniu traktatów pokojowych dla byłych sojuszników III Rzeszy 1. Udział w sporze o procedurę przygotowania traktatów Alianci zdecydowali się na powołanie Rady Ministrów Spraw Zagranicznych, której celem było przygotowanie traktatów pokojowych dla byłych satelitów Niemiec, rozwiązanie nie załatwionych spraw terytorialnych powstałych w związku z zakończeniem wojny w Europie oraz przygotowanie regulacji pokojowej z Niemcami. W skład RMSZ weszli przedstawicieli 5 wielkich mocarstw: USA, GB, ZSRR, FRA i CHI. W Poczdamie postanowiono, że w toku prac nad traktatami pokojowymi RMSZ będzie składać się z przedstawicieli tych mocarstw, które podpisały układy rozejmowe z danymi państwami nieprzyjacielskimi, a więc: - Włochy: USA, GB, ZSRR + FRA (uznano ją za sygnatariusza warunków kapitulacji Włoch) - Rumunia, Bułgaria i Węgry: USA, GB, ZSRR - Finlandia: GB, ZSRR Za wspólną zgodą państw-sygnatariuszy układów rozejmowych dopuszczono możliwość udziału w pracach nad traktatami tych państw, które byłyby tym szczególnie zainteresowane (w przypadku dyskutowania spraw bezpośrednio ich dotyczących). 11 IX 1945 – pierwsza sesja RMSZ w Londynie (została zerwana 2 X 1945) 25 IV 1946 – druga sesja RMSZ w Paryżu (4 VII 1946 – podjęcie decyzji o zwołaniu konferencji pokojowej) 29 VII – 15 IX 1946 – konferencja pokojowa w Paryżu z udziałem 21 państw (USA, GB, ZSRR, FRA, CHI, AUS, NZL, IND, RPA, BEL, HOL, BSRR, USRR, POL, CAN, NOR, ETI, BRA, CZE, YUG, GRE) – decyzje podjęte podczas konferencji ws. warunków traktatów pokojowych miały stanowić jedynie propozycje dla RMSZ Między ZSRR a GB i USA istniał spór o zasady głosowania, a dokładnie o rodzaj większości głosów przy podejmowaniu decyzji (czy zwykła, czy kwalifikowana). Ostatecznie stosunkiem głosów 15:6 przeforsowano w komisji regulaminowej propozycję brytyjską, przewidującą 2 rodzaje uchwał: - podejmowane zwykłą większością głosów - podejmowane kwalifikowaną większością 2/3 głosów Minister spraw zagranicznych Wincenty Rzymowski bronił zasady podejmowania uchwał większością 2/3 głosów, ponieważ stanowiła ona wyraz jedności i współdziałania wielkich mocarstw, w czym Polska widziała gwarancję trwałości przyjętych rozwiązań i utrzymania pokoju. 2. Spór o klauzule polityczne: a) ws. likwidacji pozostałości faszyzmu i ścigania przestępców wojennych we Włoszech - Polska najwięcej uwagi poświęcała przygotowaniu traktatu pokojowego z Włochami, gdyż była z nimi w stanie wojny i miała zobowiązania sojusznicze w stosunku do Jugosławii, która to zgłaszała szereg postulatów i roszczeń względem Włoch 4 - Polska zażądała włączenia do traktatu pokojowego klauzuli zobowiązującej Włochy do rozwiązania wszelkich organizacji politycznych, wojskowych i paramilitarnych o charakterze faszystowskim oraz wszelkich innych organizacji prowadzących propagandę wrogą Narodom Zjednoczonym - zażądano też ustanowienia zakazu zatrudniania w służbach publicznych i organizacjach wykonujących funkcje prawa publicznego działaczy partii faszystowskiej - ostatecznie w traktacie zawarto klauzulę zakazującą istnienia organizacji faszystowskich we Włoszech i zapis o tym, że Włochy podejmą wszelkie środki niezbędne w celu ścigania zbrodniarzy wojennych b) uznanie Bułgarii za stronę wojującą w koalicji antyfaszystowskiej - Polska zaangażowała się w obronę interesów Bułgarii, gdyż rząd polski dążył do umocnienia bułgarskiego rządu Frontu Ojczyźnianego, który wszedł na drogę reform społeczno-gospodarczych, takich jak w Polsce i innych krajach Europy Środkowej, Polsce chodziło o pozyskanie Bułgarii, by wspomagała w przyszłości określoną argumentację regulacji problemu niemieckiego i żeby odciąć Bułgarię od tradycyjnych wpływów niemieckich - Wincenty Rzymowski twierdził, że naród bułgarski został wciągnięty do wojny po stronie państw osi przez dyktatorski rząd związany z hitlerowskimi Niemcami wbrew własnej woli, a następnie podjął walkę partyzancką, która doprowadziła do zerwania tego sojuszu - polskie postulaty nie zostały uwzględnione, a polski delegat Stefan Wierbłowski przedstawiony projekt traktatu nazwał niesprawiedliwym i dyskryminacyjnym 3. Spór o klauzule terytorialne: a) granica jugosłowiańsko-włoska i statut Wolnego Terytorium Triestu - Polska popierała wszelkie roszczenia Jugosławii względem Triestu i Krainy Julijskiej, Polska proponowała przyznanie Jugosławii Istrii, miast Rijeka i Zadar, Triest miałby otrzymać autonomię w ramach Jugosławii, a port miałby otrzymać statut międzynarodowy i być dostępny także dla innych państw - ostatecznie Jugosławii przyznano większą część Krainy Julijskiej a Włochom pozostawiono Gorycję i Monfalcone - co do statusu WTT zadecydowano o jego umiędzynarodowieniu i podzieleniu na 2 strefy – A obejmującą miasto wraz z portem, okupowaną przez wojska aliantów zachodnich i B będącą przedmieściami Triestu i okupowaną przez armię jugosłowiańską - Polska była niechętna umiędzynarodowieniu Triestu, polscy delegaci (Wincenty Rzymowski, Józef Winiewicz) opowiadali się za zwierzchnictwem Jugosławii nad tym obszarem. Gdy zdano sobie sprawę, że jest to niemożliwe, postanowiono zgłosić do statutu poprawki, które zabezpieczyły interesy jugosłowiańskie: w zakresie powiązań ekonomicznych Polska zażądała wspólnej administracji linii kolejowej z Jugosławią, połączenie systemów monetarnych WTT i Jugosławii oraz ustanowienie pełnej unii ekonomicznej, Polska popierała propozycję jugosłowiańską domagającą się wzajemnych praw dla obywateli Jugosławii i Triestu do osiedlania się, pracy i handlu, Polska proponowała, by prowadzenie spraw zagranicznych Triestu powierzyć Jugosławii a także, żeby w demokratyczny sposób mieszkańcy Triestu mogli wybrać władze ustawodawcze i wykonawcze b) granica bułgarsko-grecka - Grecja zażądała pewnych korekt granicznych na terenie Rodopów, argumentując to względami strategicznymi (chodziło o bezpieczeństwo biegnącej tuż przy istniejącej granicy linii kolejowej), w odpowiedzi Bułgaria domagała się zwrotu Tracji Zachodniej, która została włączona do Grecji po I wojnie światowej - przeciwko żądaniom greckim opowiedział się polski delegat, płk Marian Naszkowski - jeśli chodzi o roszczenia Bułgarii względem Tracji Zachodniej, to Polska nie mogła się włączyć do dyskusji na ten temat, gdyż nie brała udziału w pracach komisji polityczno-terytorialnej ds. Bułgarii, jednakże na plenum konferencji Wincenty Rzymowski wyraził ogólne poparcie dla Bułgarii, a pod koniec konferencji Stefan Wierbłowski stwierdził, że Tracja Zachodnia powinna znaleźć się w granicach Bułgarii 4. Spór o klauzule wojskowe: a) demilitaryzacja granicy bułgarsko-greckiej - zakaz budowania fortyfikacji i umocnień przy granicy bułgarsko-greckiej - płk Marian Naszkowski popierał Bułgarię, twierdząc, że to Grecja ma przewagę militarną nad Bułgarią (ostatecznie państwa zachodnie przeforsowały postanowienie o demilitaryzacji granicy) b) zakaz posiadania przez bułgarską flotę kutrów torpedowych - Polska była przeciwna temu zakazowi, jednak nie udało się tego przeforsować (kraje zachodnie zaakceptowały grecką tezę o agresywnym nastawieniu Bułgarii w stosunku do sąsiadów) 5. Spór o klauzule ekonomiczne: a) żądanie reparacji od Włoch - polski delegat Tadeusz Łychowski wystąpił z żądaniem zapłacenia przez Włochy 10 mln $ odszkodowania za straty materialne wyrządzone przez wojska włoskie przebywające na terytorium okupowanej Polski, zażądano też umorzenia 5 włoskich wierzytelności z tytułu tzw. pożyczki tytoniowej zaciągniętej przez rząd Polski w 1924 oraz z tytułu budowy w stoczniach włoskich statków transatlantyckich „Batory” i „Piłsudski” - ostatecznie polskie długi wobec Włoch zostały zgodnie z prawem umorzone b) żądanie reparacji od Węgier i Rumunii - w stosunku do Węgier strona polska wielkość reparacji oszacowała na 8,6 mln przedwojennych złotych (za szkody materialne poczynione przez wojska węgierskie w Polsce), jednakże wycofała tę poprawkę do projektu traktatu po 37 dniach - poprawkę do projektu traktatu o przyznanie Polsce reparacji od Rumunii wycofano dzień po jej złożeniu c) żądanie restytucji mienia wywiezionego przez polskich uchodźców cywilnych i wojskowych jesienią 1939 roku - wobec Węgier wystąpiono z żądaniem restytucji majątku wartości 51 mln $ - wobec Rumunii wystąpiono z żądaniem restytucji majątku wartości 47 mln $ - w obu przypadkach restytucja miała objąć mienie należące przed 1 IX 1939 do Narodów Zjednoczonych lub ich obywateli, a przejętego przez te państwa po tej dacie, jeśli restytucja okaże się niemożliwa do przeprowadzenia w ciągu 6 miesięcy, licząc od daty wejścia w życia traktatów pokojowych, Węgry i Rumunia będą zobowiązane do wypłacenia odszkodowania w wysokości równej wartości tych dóbr w chwili ich zarekwirowania d) żądanie zmniejszenia zobowiązań reparacyjnych Bułgarii Polscy negocjatorzy w czasie konferencji paryskiej: Wincenty Rzymowski, Zygmunt Modzelewski, Stanisław Skrzeszewski, Józef Winiewicz, Stefan Wierbłowski, płk Marian Naszkowski, gen. Stefan Mossor, Tadeusz Łychowski Traktaty pokojowe z sojusznikami Niemiec 10 II 1947 – oficjalna ceremonia w Paryżu, podpisania traktatów pokojowych z Bułgarią, Rumunią, Węgrami, Finlandią i Włochami 15 IX 1947 – wejście w życie traktatów pokojowych z byłymi satelitami Niemiec (w przypadku Polski traktat z Włochami wszedł w życie 4 II 1948) B. Starania Polski o zapewnienie demokratycznego i pokojowego rozwoju Niemiec Demilitaryzacja i skierowanie gospodarki niemieckiej na pokojowe tory 3 IV 1945 – Gomułka przemawia podczas manifestacji w Warszawie, uchwała KC PPR w V 1945: stwierdzono, że należy pozbawić Niemców sprzętu wojskowe i bazowego przemysłowej, dzięki czemu nie będą już mogli powrócić do polityki agresji 16 VIII 1945 – podpisanie umowy między rządami Polski i ZSRR ustanawiającej rozmiar udziału Polski w reparacjach wojennych przypadających ZSRR: Polska miała otrzymać 15% dostaw z radzieckiej strefy okupacyjnej oraz 30% dostaw z zachodnich stref okupacyjnych, z tym że równowartość ich połowy Polska powinna zrekompensować towarami własnej produkcji; ponadto ZSRR zrzekł się na rzecz Polski własności niemieckiej z terytoriów, które zostały przyłączone do Polski 16 XI 1946 – Wincenty Rzymowski wysłał notę do ministrów spraw zagranicznych Wielkiej Czwórki o dopuszczenie Polski do prac nad przygotowaniem regulacji pokojowej dla Niemiec XII 1946 – Dyrektor Departamentu Prasy i Informacji MSZ stwierdził, że przede wszystkim należy pozbawić Niemców przemysłu wojennego i zlikwidować Wehrmacht a następnie zmierzać do demokratycznej reedukacji narodu niemieckiego Początek 1947 – rząd polski domagał się rozszerzenia obowiązku spłaty odszkodowań wojennych o dostawy z bieżącej produkcji przemysłowej 14 I 1947 – memorandum rządu polskiego stwierdzające, że każdy plan gospodarczy w stosunku do Niemiec powinien spełniać następujące warunki: - zapewnienie rozwoju gospodarki niemieckiej dla celów pokojowych, przy wyłączeniu przemysłu zbrojeniowego i dawnych form monopolistycznych niemieckich, - zabezpieczenie pierwszeństwa odbudowy krajom zniszczonym przez Niemcy, w celu stworzenia równowagi gospodarczej w tych krajach, co uchroni je przed supremacją gospodarczą Niemiec, - zapewnienie takiego kierunku rozwoju produkcji niemieckiej, który zabezpieczy słuszny odszkodowanie od Niemiec 27 I 1947 – polski delegat Stefan Wierbłowski mówi, że odbudowa gospodarki niemieckiej, w żadnym wypadku nie może wyprzedzać odbudowy gospodarek krajów zniszczonych 5 VI 1947 – ogłoszenie Planu Marshalla – Polska początkowo odniosła się do niego pozytywnie, zastrzegając, że odbudowę Europy powinno się rozpocząć od najbardziej zniszczonych krajów 6 9 VII 1947 – rząd Polski odmówił uczestnictwa w Planie Marshalla, gdyż nie chce uczestniczyć w odbudowie gospodarczej Niemiec, która może doprowadzić do odrodzenia niemieckiego ekspansjonizmu i zaborczości 14 IX 1947 – w związku z uzgodnieniem przez USA i GB planu rozwoju gospodarczego Bizonii rząd Polski wystosował noty, w których wskazywał, że plan te doprowadzi do odbudowy niemieckiej potęgi przemysłowej, co rodzi groźbę dla bezpieczeństwa Europy, pozostaje w sprzeczności z zasadą priorytetu odbudowy krajów zniszczonych wskutek agresji niemieckiej oraz z zasadą nieprzekraczalnie przez Niemcy przeciętnego poziomu życia w krajach europejskich, a także że plan podniesienia produkcji przemysłowej w Niemczech stanowi jednostronnie podjętą próbę rewizji zobowiązań o niemieckie reparacje Demokratyzacja i reedukacja narodu niemieckiego PPS i PPR twierdziły, że zagrożenie ze strony Niemiec zniknie wtedy, gdy dokonają się w Niemczech zasadnicze przemiany społeczno-ustrojowe, a zwycięstwo socjalizmu rozwiąże tzw. kwestię niemiecką. Wielka Czwórka w celu zniszczenia agresywności niemieckiej, przygotowania narodu niemieckiego do odbudowy swego życia społecznego na zasadach demokratycznych i umożliwienia mu włączenia się do pokojowej współpracy międzynarodowej, zadecydowała o demokratyzacji, denazyfikacji, demilitaryzacji i dekartelizacji Niemiec (zasada 4D). 30 IV 1946 – Gomułka mówi w Warszawie, że Polska będzie zagrożona przez Niemcy dopóty, dopóki naród niemiecki nie wyrzeknie się raz na zawsze podbojów innych ziem i nie zniszczy u siebie sił, które go pchały i prowadziły do imperialistycznych podbojów I 1947 – rząd Polski w memorandum sformułował 5 warunków które miały stanowić podstawy pokojowej i demokratycznej przebudowy Niemiec: 1. Warunkami ładu międzynarodowego jest demokratyczna i pokojowa przebudowa Niemiec przez rozbrojenie, demilitaryzację i denazyfikację. 2. Do czasu wejścia w życie traktatu pokojowego najwyższą władzę w Niemczech powinna sprawować Sojusznicza Rada Kontroli, która powinna czuwać nad jednolitością zasad wykonywania programu rozbrojenia, demilitaryzacji i denazyfikacji. 3. Należy przedsięwziąć wszelkie kroki dla przeobrażenia psychiki niemieckiej przez rozciągnięcie skutecznej kontroli nad wychowaniem społeczeństwa w duchu idei demokratycznych i pokojowych oraz przez sprzyjanie rozwojowi instytucji demokratycznych. 4. Powinien obowiązywać w Niemczech zakaz propagandy w kierunku rewizji granic, połączenia Niemiec z Austrią i idei supremacji Niemiec nad innymi narodami. 5. Likwidacja Prus jako źródła trwałego zagrożenia pokoju w Europie. Odbudowa politycznej i gospodarczej jedności Niemiec 5 VI 1945 – powołanie Sojuszniczej Rady Kontroli, która miała sprawować władzę najwyższą w Niemczech I 1947 – memorandum rządu polskiego przedstawione podczas konferencji w Londynie zakładało: 1) odbudowę jedności politycznej Niemiec, przy współudziale narodu niemieckiego na bazie demokratyzacji i pokojowej przebudowy oraz pod kontrolą mocarstw okupacyjnych oraz 2) odbudowę jedności gospodarczej, realizowanej na podstawie planu zapewniającego pokojowy rozwój gospodarki niemieckiej Podstawowym warunkiem odbudowy politycznej i gospodarczej jedności Niemiec ma być jednolitość zasad wykonywania programu rozbrojenia, demilitaryzacji i denazyfikacji na obszarze całych Niemiec. Dużą wagę Polska przywiązywała do współdziałania ze sobą mocarstw okupacyjnych i do zachowania unitarnej formy państwa niemieckiego. Polityka mocarstw zachodnich prowadząca do budowy separatystycznego państwa zachodnioniemieckiego wywołała ostry sprzeciw Polski i innych krajów Europy Środkowej i Wschodniej. Z inicjatywy Polski zostały zwołane 2 konferencje, na których domagano się pełnego wykonania umowy poczdamskiej: a) 17-18 II 1948 – w Pradze z udziałem POL, CZE i YUG b) 23-24 VI 1948 – w Warszawie z udziałem POL, CZE, ZSRR, YUG, BUŁ, RUM, HUN i ALB; przyjęto oświadczenie, w którym zawarty był program zapewnienia pokojowego kierunku rozwoju Niemiec, oparty na: doprowadzeniu do końca demilitaryzacji Niemiec, ustanowieniu tymczasowej kontroli 4 mocarstw nad Zagłębiem Ruhry, utworzenia tymczasowego rządu ogólnoniemieckiego, zawarcia traktatu pokojowego z Niemcami i wypracowania sposobów zapewniających wykonanie przez Niemcy ich zobowiązań reparacyjnych 4. STOSUNKI POLSKI z PAŃSTWAMI SOCJALISTYCZNYMI - stanowiły priorytetowy kierunek polskiej polityki zagranicznej - treść, intensywność, dynamika i formy polityki zależały w zasadniczym stopniu od polityki ZSRR 7 A. Stosunki z ZSRR 26 VII 1944 – 2 tajne porozumienia podpisane w Moskwie przez delegację PKWN: 1) Porozumienie ws. administracji wyzwalanych ziem polskich – administracja polska będzie podporządkowana dowództwu Armii Czerwonej 2) Porozumienie ws. przyszłych granic Polski – granica wschodnia będzie przebiegać w przybliżeniu na linii Curzona z poprawkami na rzecz Polski na Suwalszczyźnie i w Puszczy Białowieskiej, część Prus Wschodnich z Królewcem zostanie włączona do ZSRR, który zobowiązał się popierać na forum międzynarodowym żądania Polski wytyczenia granicy zachodniej na Odrze i Nysie Łużyckiej (do tego porozumienia zawarto potem umowy wykonawcze o obustronnej wymianie ludności z BSRR i USRR 9 IX 1944 oraz z LSRR 22 IX 1944) 31 XII 1944 – Gomułka na VI sesji krajowej KRN wysunął postulat zawarcia z ZSRR traktatu sojuszniczego 4 I 1945 – ZSRR uznał Rząd Tymczasowy 21 IV 1945 – podpisanie przez Rząd Tymczasowy Układu o przyjaźni, pomocy wzajemnej i współpracy powojennej między RP a ZSRR – w razie agresji Niemiec albo państwa z nimi sprzymierzonego druga strona układu bezzwłocznie udzieli napadniętemu pomocy i poparcia wszystkimi dostępnymi środkami, oba państwa mają współdziałać na rzecz pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego 6 VII 1945 – umowa o prawie zmiany obywatelstwa radzieckiego i repatriacji z ZSRR osób narodowości polskiej i żydowskiej oraz o prawie zmiany obywatelstwa polskiego przez osoby narodowości rosyjskiej, białoruskiej, litewskiej i rusińskiej, zamieszkałe na terytorium Polski, i ich wyjeździe do ZSRR 7 VII 1945 – podpisanie układu handlowego i umowy o wzajemnych dostawach towarów 16 VIII 1945 – kolejne porozumienia instytucjonalizujące stosunki polsko-radzieckie: - umowa o ostatecznej delimitacji granicy polsko-radzieckiej (15 II 1951 została podpisana z ZSRR umowa o wymianie przygranicznych odcinków terytoriów państwowych: Polska otrzymała 480 km2 w obwodzie drohobyckim – część Bieszczad z Ustrzykami Dolnymi, a oddała obszar takiej samej powierzchni województwa lubelskiego, ludność wymienionych obszarów została wysiedlona) + protokół regulujący zasady żeglugi przez Cieśninę Pilawską (do Elbląga nie mogły wpływać statki pod obcą banderą) - porozumienie o podziale niemieckich reparacji pomiędzy ZSRR a Polskę (w I 1946 powołano Polsko-Radziecką Komisję Reparacyjną) - umowa węglowa – Polska zobowiązała się dostarczać ZSRR węgiel po symbolicznej cenie 1,22 $ za tonę 15-26 I 1948 – podpisanie szeregu umów gospodarczych: - o wzajemnych dostawach towarów o wartości 1 mld $ na lata 1948-1952 - o dostawach dla Polski na warunkach kredytowych urządzeń przemysłowych w latach 1948-1956 - o dostawie 200 tysięcy ton zboża do Polski 18 XI 1956 – podpisanie przez Gomułkę i Cyrankiewicza oraz Chruszczowa i Bułganina „Wspólnej Deklaracji o rozmowach między delegacją KC PZPR i rządu PRL a KC KPZR i rządu ZSRR” - umorzono zadłużenie Polski wobec ZSRR wg stanu z 1 XI 1956, czyli ok. 500 mln $ - porozumiano się w kwestii uregulowania płatności z tytułu przewozów kolejowych i płatności niehandlowych - rząd radziecki zobowiązał się do dostawy w 1957 roku 1400 tysięcy ton zboża na kredyt - ZSRR zgodził się udzielić Polsce długoterminowego kredytu w wysokości 700 mln rubli na pokrycie dostarczonych przez ten kraj towarów 17 XII 1956 – podpisanie „Umowy między rządem PRL a rządem ZSRR o statusie prawnym wojsk radzieckich czasowo stacjonujących w Polsce” 25 III 1957 – zawarcie umowy o repatriacji (po 1956 wróciło do Polski z ZSRR ok. 240 tysięcy osób) 8 IV 1965 – odnowienie Układu o przyjaźni i pomocy wzajemnej 29 XII 1970 – podpisanie polsko-radzieckiej umowy handlowej na lata 1971-1975 25 II 1971 – Polska podpisała umowę ws. wybudowania dla ZSRR 25 statków 15 XI 1971 – podpisanie umowy o współpracy w dziedzinie turystyki 30 X 1980 – Breżniew wyraził przekonanie, że polscy komuniści sami potrafią rozwiązać ostre problemy rozwoju politycznego i gospodarczego 5 XII 1980 – narada w Moskwie przywódców państw Układu Warszawskiego w czasie której poruszono sprawę sytuacji wewnętrznej w Polsce 4 III 1981 – Breżniew zarzucił I Sekretarzowi KC PZPR Stanisławowi Kani, że sytuacja wewnętrzna w Polsce nie ulega poprawia, wbrew temu co ustalili w grudniu 1980 Połowa III 1981 – na terytorium Polski rozpoczęły się manewry wojsk państw UW 23 IV 1981 – wizyta delegacji radzieckiej w Polsce 5 VI 1981 – list KC KPZR do KC PZPR, w którym bardzo krytycznie oceniono sytuację w Polsce 8 14 VIII 1981 – wizyta Kani i Jaruzelskiego u Breżniewa w Moskwie – znowu krytyka sytuacji wewnętrznej w Polsce oraz polityki kierownictwa PZPR 11 IX 1981 – Breżniew żąda w rozmowie telefonicznej od Kani wprowadzenia stanu wojennego 2-4 XII 1981 – podczas spotkania Komitetu Ministrów Obrony UW przedstawiciel radziecki postawił wniosek o odbycie kolejnych manewrów Armii Radzieckiej w Polsce od 24 XII 13 XII 1981 – Jaruzelski wprowadził stan wojenny w Polsce (18 XII 1982 – zawieszenie stanu wojennego, 22 VII 1983 – zniesienie stanu wojennego) 4 V 1984 – Jaruzelski podpisał z Czernienką długofalowy program rozwoju współpracy gospodarczej i naukowotechnicznej między PRL a ZSRR do 2000 roku 21 IV 1987 – podpisanie deklaracji o współpracy w dziedzinie ideologii, nauki i kultury 11-15 VII 1988 – wizyta Gorbaczowa w Polsce Granica wschodnia Polski 11 II 1945 – Jałta, wzdłuż linii Curzona z odchyleniami od niej na 5 do 8 km na korzyść Polski 16 VIII 1945 – umowa z ZSRR, potwierdzenie zapisów z Jałty 15 II 1951 – umowa z ZSRR o zamianie odcinków terytoriów państwowych: Polska dostała 480 km2 w obwodzie drohobyckim, a oddała obszar takiej samej powierzchni województwa lubelskiego, ludność wymienionych obszarów została wysiedlona 18 III 1957 – protokół o rozgraniczeniu wód terytorialnych w Zatoce Gdańskiej, granicą jest linia prostopadła do linii brzegu, wyprowadzona z końcowego punktu polsko-radzieckiej granicy państwowej 17 VII 1985 – umowa o rozgraniczeniu mórz terytorialnych, stref ekonomicznych, stref rybołówstwa morskiego i szelfu kontynentalnego na Bałtyku Przesłanki idei solidarności słowiańskiej: 1. Wspólnota kulturowa. 2. Podobne doświadczenia historyczne. 3. Zbliżony stopień rozwoju społeczno-ekonomicznego. 4. Podobne struktury społeczne. B. Stosunki z Jugosławią 30 III 1945 – uznanie Rządu Tymczasowego przez Jugosławię i nawiązanie stosunków dyplomatycznych 18 I 1946 – podpisanie układu handlowego 16 III 1946 – podpisanie konwencji o współpracy kulturalnej 18 III 1946 – marszałek Josip Broz-Tito i premier Edward Osóbka-Morawski podpisali w Warszawie Układ o przyjaźni i wzajemnej pomocy - w razie agresji ze strony Niemiec, państw będących ich sojusznikami w czasie ostatniej wojny lub jakiegokolwiek innego państwa, które sprzymierzyłoby się z Niemcami, bądź ich byłymi sojusznikami w takiej agresji, druga strona jest zobowiązana udzielić natychmiastowej wojskowej oraz innej pomocy - w przypadku powstania zagrożenia dla pokoju i bezpieczeństwa jednej ze stron oraz w innych sprawach dotyczących interesów obu krajów mają być obowiązkowo przeprowadzone konsultacje - układ został zawarty na 20 lat, z możliwością automatycznego przedłużenia na kolejne 5 lat 30 IX 1949 – Polska wypowiedziała Układ o przyjaźni i wzajemnej pomocy Przesłanki sojuszu polsko-jugosłowiańskiego: 1. Wspólnota doświadczeń historycznych (brak własnego państwa, tradycje walki narodowowyzwoleńczej, czynny opór przeciw okupantowi podczas II wojny światowej); solidarność słowiańska (Kongres Słowiański w Belgradzie w 1946) 2. Wspólnota interesów w polityce zagranicznej (maksymalne osłabienie agresywnych sąsiadów, minimalizacja zagrożenia ponowną agresją, realizacja roszczeń terytorialnych wobec pokonanych państw Osi – Broz-Tito dąży do inkorporacji Triestu i ma w tym poparcie Polski, w zamian on popiera zachodnią granicę Polski na Odrze i Nysie Łużyckiej) C. Stosunki z Czechosłowacją 23 I 1942 – rząd Władysława Sikorskiego podpisał z rządem Edwarda Benesza układ o zasadach powojennej konfederacji polsko-czechosłowackiej 30 I 1945 – Czechosłowacja uznała Rząd Tymczasowy 9 Między Polską a Czechosłowacją istniały kwestie sporne o Zaolzie, Kotlinę Kłodzką, Głubczyce, Racibórz, Koźle, wałbrzyskie zagłębie węglowe, Spisz i Orawę. VII 1946 – po powstaniu w Czechosłowacji komunistycznego rządu Klementa Gottwalda stosunki Polski z Czechosłowacją poprawiły się 10 III 1947 – podpisanie w Warszawie przez premierów Józefa Cyrankiewicza i Klementa Gottwalda Układu o przyjaźni i pomocy wzajemnej - w razie agresji Niemiec albo państwa z nimi sprzymierzonego druga strona układu bezzwłocznie udzieli napadniętemu pomocy i poparcia wszystkimi dostępnymi środkami - zobowiązanie do prowadzenia wspólnej polityki nie tylko w wypadku agresji niemieckiej, ale także w celu zapobiegania powstaniu samej groźby napaści ze strony Niemiec lub państwa z nimi sprzymierzonego - zobowiązanie do rozstrzygnięcia w ciągu 2 lat sporów terytorialnych istniejących między obydwoma państwami - zagwarantowanie praw polskiej mniejszości narodowej w Czechosłowacji oraz praw czeskiej i słowackiej mniejszości w Polsce 2 V 1947 – podpisanie tzw. małej umowy handlowej 4 VII 1947 – podpisanie układu gospodarczego i umowy kulturalnej (utworzono Polsko-Czechosłowacką Radę Współpracy Gospodarczej) III 1957 – z wizytą do Czechosłowacji udał się wicepremier Jaroszewicz VII 1957 – utworzenie Polsko-Czechosłowackiego Komitetu Współpracy Gospodarczej i Naukowo-Technicznej 13 VI 1958 – podpisanie umowy o ostatecznym wytyczeniu granicy polsko-czechosłowackiej 1 III 1967 – odnowienie Układu o przyjaźni o pomocy wzajemnej 14 III 1974 – deklaracja o umacnianiu przyjaźni i pogłębianiu współpracy (druga zawarta 6 VII 1977) Różnice między układami o przyjaźni i pomocy wzajemnej z Jugosławią i Czechosłowacją Jugosławia Czechosłowacja układ łatwy do wynegocjowania, brak kwestii spornych – układ trudny do wynegocjowania, kwestie sporne to: biorąc pod uwagę jugosłowiańskie poparcie dla polskiej * granica (Zaolzie, Kotlina Kłodzka, Głubczyce, granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej i polskiego Szczecina Racibórz, Koźle, wałbrzyskie zagłębie węglowe, Spisz i oraz polskie poparcie dla jugosłowiańskich roszczeń Orawa wobec Triestu * ochrona praw mniejszości polskiej w Czechosłowacji casus foederis: agresja ze strony Niemiec, państw casus foederis: agresja ze strony Niemiec albo państwa z będących ich sojusznikami w czasie ostatniej wojny lub nimi sprzymierzonego jakiegokolwiek innego państwa, które sprzymierzyłoby się z Niemcami, bądź ich byłymi sojusznikami w takiej agresji oświadczenie przywódców, że sojusz nie jest realizacją wynik realizacji polityki blokowej „trójstronnego polityki blokowej, a ma na celu zapewnienie sojuszu” POL, CZE i ZSRR bezpieczeństwa podpisany 18 III 1946 (wypowiedziany 30 IX 1949) podpisany 10 III 1947 D. Stosunki z Węgrami 18 VI 1948 – Układ o przyjaźni, współpracy i wzajemnej pomocy - w razie agresji Niemiec albo państwa z nimi sprzymierzonego druga strona układu zobowiązuje się udzielić napadniętemu pomocy i poparcia wszelkimi dostępnymi środkami - obowiązek konsultacji w ważnych kwestiach międzynarodowych, dotyczących interesów stron 16 V 1968 – odnowienie Układu o przyjaźni, współpracy i pomocy wzajemnej E. Stosunki z Bułgarią 29 V 1948 – Układ o przyjaźni, współpracy i wzajemnej pomocy - w razie agresji Niemiec albo państwa z nimi sprzymierzonego druga strona układu zobowiązuje się udzielić napadniętemu pomocy i poparcia wszelkimi dostępnymi środkami - obowiązek konsultacji w ważnych kwestiach międzynarodowych, dotyczących interesów stron 6 IV 1967 – odnowienie Układu o przyjaźni, współpracy i pomocy wzajemnej 10 F. Stosunki z Rumunią 9 IX 1947 – podpisanie Bank Polski i Narodowy Bank Rumuński porozumienia o zwrocie 2738 kg polskiego złota oraz 10 IX 1948 – podpisanie umowy o likwidacji wierzytelności Rumunii poprzez wypłacenie Polsce 2 mln $ dostawami towarowymi 26 I 1949 – Układ o przyjaźni, współpracy i wzajemnej pomocy (został najpóźniej podpisany, gdyż były problemy ze zwrotem polskiego mienia wwiezionego do Rumunii po rozpoczęciu wojny oraz z repatriacją Polaków) - w razie agresji Niemiec albo państwa z nimi sprzymierzonego druga strona układu zobowiązuje się udzielić napadniętemu pomocy i poparcia wszelkimi dostępnymi środkami - obowiązek konsultacji w ważnych kwestiach międzynarodowych, dotyczących interesów stron 12 XI 1970 – odnowienie Układu o przyjaźni, współpracy i pomocy wzajemnej I 1971 – podpisanie umowy handlowej 19 V 1977 – deklaracja o umacnianiu przyjaźni i pogłębianiu współpracy G. Stosunki z NRD 7 X 1949 – proklamowanie niepodległości NRD 18 X 1949 – Polska uznała Tymczasowy Rząd NRD 6 VII 1950 – układ zgorzelecki między Polską a NRD o wytyczeniu ustalonej i istniejącej polsko-niemieckiej granicy państwowej – NRD w imieniu całych Niemiec uznała zachodnią granicę Polski na Odrze i Nysie Łużyckiej 27 I 1951 – podpisanie we Frankfurcie nad Odrą Aktu o wykonaniu wytyczenia państwowej granicy między Polską a Niemcami Pomimo podpisania układu zgorzeleckiego stosunki pomiędzy Polską a NRD układały się nie najlepiej. 23 VIII 1953 – rząd polski wydał oświadczenie o zaprzestaniu pobierania reparacji od Niemiec w jakiejkolwiek formie 17 IV 1957 – podpisanie umowy kredytowo-inwestycyjnej na podstawie której NRD zobowiązała się udzielić Polsce pożyczki w wysokości 400 mln rubli VI 1957 – wizyta Gomułki i Cyrankiewicza w Berlinie podczas której Polska wyraziła zgodę na tzw. akcję łączenia rodzin, która dotyczyła wyjazdu z Polski osób pochodzenia niemieckiego, mających rodziny w NRD 15 III 1967 – podpisanie Układu o przyjaźni i współpracy I 1971 – podpisanie umowy handlowej 1 I 1972 – porozumienie z NRD ws. ułatwień w ruchu podróżnym dla obywateli obu państw 20 VI 1973 – deklaracja o umacnianiu przyjaźni i pogłębianiu współpracy 28 V 1977 – odnowienie traktatu sojuszniczego z NRD – rozszerzenia casus foederis: obowiązek udzielenia sobie wzajemnej pomocy w przypadku zbrojnej napaści jakiegokolwiek państwa lub grupy państw 1985-1989 – spór między NRD a Polską dotyczący użytkowania przez Polskę toru wodnego, będącego podejściem do portów w Świnoujściu i Szczecinie (spór był utrzymywany w tajemnicy) 22 V 1989 – umowa PRL a NRD o rozgraniczeniu obszarów morskich w Zatoce Pomorskiej, NRD uznała, że tor podejściowy do portów w Świnoujściu i Szczecinie znajduje się na polskim morzu terytorialnym bądź morzu otwartym Układy o przyjaźni i współpracy Polski z innymi krajami socjalistycznymi Sojusznik Pierwsza seria Druga seria ZSRR 21 IV 1945 8 IV 1965 Czechosłowacja 10 III 1947 1 III 1967 Jugosławia 18 III 1946 Węgry 18 VI 1948 16 V 1968 Bułgaria 29 V 1948 6 IV 1967 Rumunia 26 I 1949 12 XI 1970 NRD 15 III 1967 - agresja Niemiec lub państw z - brak dokładnie określonego agresora – jakiekolwiek nimi sprzymierzonych państwo podejmujące agresję; tylko w układach z ZSRR, Różnice (casus - obowiązek konsultacji ws. CZE i NRD określono agresora jako RFN lub foederis i międzynarodowych tylko z jakiekolwiek inne państwo lub grupa państw, która by się z konsultacje) YUG, RUM, BUŁ i HUN nim sprzymierzyła - zapis o konieczności konsultacji znalazł się we wszystkich układach 11 H. Stosunki z azjatyckimi państwami socjalistycznymi ChRL - 4 X 1949 – Polska nawiązała stosunki dyplomatyczne z nowo powstałym państwem chińskim - 29 I 1950 – podpisanie umowy o współpracy gospodarczej - 3 IV 1951 – podpisanie umowy o współpracy kulturalnej - 28-29 VII 1954 – wizyta w Warszawie chińskiego premiera Czou En-laja - IX 1954 – delegacja rządowa z Bierutem na czele udała się do Pekinu na obchody 5-lecia ChRL W 1950 obroty handlowe z ChRL wynosiły 34 mln rubli, a w 1956 342 mln rubli 11-16 I 1957 – do Polski przybyła delegacja ChRL pod przewodnictwem Czou En-laja IV 1957 – z rewizytą do Chin udał się premier Cyrankiewicz 28-30 IX 1986 – wizyta Jaruzelskiego w ChRL – podpisanie umowy o współpracy kulturalnej i naukowej 5 VI 1987 – podpisanie umowy o współpracy gospodarczej i technicznej 7 VI 1988 – podpisanie umowy ws. wzajemnego popierania i ochrony inwestycji oraz konwencji konsularnej KRLD - 15 X 1947 – rząd PRL uznał KRLD i wyraził zgodę na nawiązanie stosunków dyplomatycznych - 2 VI 1952 – podpisanie pierwszego układu handlowego - 27 VII 1953 – Polska została wybrana do Komisji Nadzorczej Państw Neutralnych, której zadaniem było ustalenie linii demarkacyjnej wzdłuż 38°N i strefy zdemilitaryzowanej po obu stronach o szerokości 4 km - 28 VII 1953 – prezydium rządu PRL podjęło uchwałę o udzieleniu nieodpłatnej pomocy w odbudowie gospodarki narodowej KRLD - 13 XI 1953 – podpisanie umowy o pomocy gospodarczej 24-28 IX 1986 – wizyta Jaruzelskiego w KRLD I. Stosunki wielostronne 22-27 IX 1947 – podczas narady partii komunistycznych i robotniczych w Szklarskiej Porębie powołano Biuro Informacyjne Partii Komunistycznych i Robotniczych (Kominform), w skład którego weszły partie marksistowskie z ZSRR, państw Europy Środkowej oraz Włoska i Francuska Partia Komunistyczna - Kominform miał służyć jako narzędzie kontrolowania przez Moskwę partii rządzących w krajach Europy Środkowej oraz integracji tych państw wokół ZSRR - pierwszą siedzibą Kominformu był Belgrad (do 1948), a potem Bukareszt - został rozwiązany 17 IV 1956 roku 5-8 I 1949 – podczas narady przedstawicieli państw socjalistycznych w Moskwie zdecydowano o powołaniu Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (po zawiązaniu RWPG została zamrożona dobrze rokująca współpraca gospodarcza z Czechosłowacją) 20 VI 1957 – podpisanie umowy o clearingu wielostronnym 14 XII 1959 – podpisano statut RWPG, utworzono Komitet Wykonawczy i zwiększono liczebność stałych komisji Rady 1962 – przyjęcie do RWPG Mongolii, 1972 – przyjęcie Kuby, 1978 – przyjęcie Wietnamu W ramach RWPG ZSRR wyraźnie faworyzował NRD i Czechosłowację kosztem Polski. 27-29 XI 1971 – przyjęcie podczas obrad w Bukareszcie „Kompleksowego programu dalszego pogłębiania i doskonalenia współpracy oraz rozwoju integracji socjalistycznej krajów członkowskich RWPG” 25-26 IV 1985 – sesja RWPG w Warszawie – przyjęto program w dziedzinie oszczędzania i racjonalnego wykorzystania zasobów mineralnych do 2000 roku 28 VI 1991 – rozwiązanie RWPG w Budapeszcie 9 III 1954 – oświadczenie rządu PRL popierające radziecką propozycję utworzenia ogólnoeuropejskiego systemu bezpieczeństwa zbiorowego 5 V 1955 – ZSRR, POL, ALB, BUŁ, RUM, CZE, HUN i NRD podpisały w Warszawie „Układ o przyjaźni, współpracy i pomocy wzajemnej”, który ukonstytuował Układ Warszawski - układ mówił o obowiązku udzielenia sobie przez państwa pomocy w przypadku napaści zbrojnej dokonanej przez jakiekolwiek państwo lub grupę państwo na każde państwo-stronę układu - układ był ograniczony zasięgiem działania do terytorium Europy i otwarty dla innych państw regionu - układ przewidywał utratę jego mocy obowiązującej w dniu wejścia w życie ogólnoeuropejskiego układu o bezpieczeństwie zbiorowym 26 IV 1985 – przedłużono Układ Warszawski na 20 lat z możliwością utrzymania na następne 10 (podpisanie tego 12 układu w Warszawie świadczy o odzyskaniu przez Polskę pozycji wiarygodnego uczestnika wspólnoty państw socjalistycznych i odbudowie jej roli w Europie) 31 III 1991 – rozwiązanie struktur wojskowych Układu Warszawskiego 1 VII 1991 – rozwiązanie Układu Warszawskiego w Pradze Idea jedności bloku socjalistycznego w polskiej polityce zagranicznej: 1. Krytyka niezależnej polityki ChRL, Jugosławii (oba państwa za podważanie przywództwa ZSRR w gronie państw socjalistycznych), Rumunii (za wyłamanie się ze wspólnej polityki blokowej w kwestii niemieckiej) oraz Albanii (za odrzucenie propozycji zacieśnienia współpracy gospodarczej w ramach RWPG, została usunięta z RWPG w 1961) 2. II seria układów sojuszniczych (układy o przyjaźni współpracy i pomocy wzajemnej), przyczyny: - układy z lat 40-tych były zawarte na 20 lat (ze względu na zmianę okoliczności postanowiono zawrzeć nowe) - dążono do uniknięcia pogłębienia się widocznych już pęknięć w bloku wschodni 3. Współudział Polski w interwencji w Czechosłowacji w 1968 roku 7 II 1968 – spotkanie w Ostrawie Gomułki z Aleksandrem Dubczkiem, podczas którego I Sekretarz KC KPCz proponuje Gomułce budowę socjalizmu z ludzką twarzą przy współudziale Węgier; Gomułka uznał ten plan za nierealny 8-9 V 1968 – spotkanie w Moskwie szefów partii ZSRR, POL, NRD, HUN i BUŁ; prawdopodobnie już wtedy została podjęta decyzja o nieuchronności interwencji wojskowej w Czechosłowacji (została potwierdzona na kolejnej naradzie w Warszawie w dniach 14-15 VII 1968) 20/21 VIII 1968 – początek interwencji państw Układu Warszawskiego w Czechosłowacji; ze strony polskiej wzięło udział ok. 26 tysięcy żołnierzy, oddziałami polskimi dowodził gen. Florian Siwicki; Polacy zajęli obszar około 20 tysięcy km2. Gomułka zdecydował się na udział wojsk polskich w interwencji, ponieważ obawiał się, że sukces czechosłowackiego eksperymentu groziłby powtórzeniem się czegoś takiego w Polsce, nie podobały mu się również czechosłowackie tendencje do zacieśniania współpracy z RFN (kosztem interesów i prestiżu NRD). 5. STOSUNKI POLSKI z PAŃSTWAMI ZACHODNIMI - w latach 1945-1989 nie stanowiły priorytetowego kierunku polskiej polityki zagranicznej - treść, intensywność, dynamika i formy zależały od ogólnego klimatu międzynarodowego w powojennej Europie A. Dialektyka odbudowy i ograniczania stosunków w latach powstania podziału Europy 1945-1955 Stosunki z Francją 1945-1947 - z państw zachodnich tradycyjnie Polskę najlepsze stosunki łączyły z Francją (wspólny wróg w postaci Niemiec oraz podobne podejście do kształtowania bezpieczeństwa międzynarodowego w powojennej Europie) 23 XII 1944 – w wyniku porozumienie Stalina z de Guallem przedstawiciel francuskiego Rządu Tymczasowego przybył do Lublina w celu utrzymywania roboczych kontaktów z PKWN 29 VI 1945 – Francja jako pierwszy kraj zachodni uznała TRJN Polską chciała zawrzeć z Francją i innymi państwami zachodnimi podobny układ sojuszniczy jaki zawarła z ZSRR, CZE i YUG. Francja w swojej strefie okupacyjnej w Niemczech zakazała antypolskiej i rewizjonistycznej działalności, popierała polską granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej, z kolei Polska udzieliła poparcia francuskim postulatom terytorialnym względem Niemiec ws. przyłączenie do Francji okręgu Saary i umiędzynarodowienia Zagłębia Ruhry. 29 IV 1946 – wiceminister spraw zagranicznych Zygmunt Modzelewski oświadczył, że rząd polski chce wzmocnić i rozszerzyć tradycyjne więzi przyjaźni łączące Polskę i Francję Francja ociągała się z zawarciem układu sojuszniczego z Polską. 19 II 1947 – zawarcie umowy o współpracy kulturalnej 12 III 1947 – Modzelewski przesłał francuskiemu odpowiednikowi notę z polskim projektem „Traktatu przymierza i pomocy wzajemnej między RP a Francją”, Francja nie przyjęła tej propozycji (liczyła na poparcie ZSRR dla swojej wschodniej granicy) VII 1947 – Francja zaproponowała Polsce układ zmniejszający zakres wzajemnych gwarancji i zobowiązań w sferze bezpieczeństwa oraz zastępujący wszystkie poprzednie umowy – Polska nie przyjęła tej propozycji Od końca 1947 roku stosunki z Francją zaczęły się systematycznie pogarszać. Stosunki z USA i GB 1945-1947 - wrogie podejście USA i GB do nowej władzy w Polsce, preferowali polityków z obozu londyńskiego 13 - niechętny stosunek do postulatów terytorialnych TRJN względem Niemiec (np. wystąpienie 5 III 1946 Winstona Churchilla w Fulton) IV 1946 – rząd USA udzielił Polsce 90 mln $ kredytu 23 V 1946 – GB podpisała z Polską umowę o likwidacji wzajemnych zobowiązań finansowych 6 IX 1946 – sekretarz stanu USA James Byrnes powiedział w Stuttgarcie, że granica na Odrze i Nysie Łużyckiej jest tylko tymczasowa, do czasu zwołania konferencji pokojowej z Niemcami Stosunki Polski z USA i GB antagonizowało również odwlekanie w czasie przeprowadzenia wyborów parlamentarnych w Polsce przez TRJN (w Poczdamie polska delegacja zobowiązała się przeprowadzić wybory parlamentarne wiosną 1946). Od szybkiego przeprowadzenia wolnych wyborów GB uzależniała udzielenie pomocy gospodarczej (opóźniała też powrót polskich żołnierzy z GB) 19 VIII 1946 – rządy USA i GB wystąpiły z oficjalnymi notami, żądając przeprowadzenia w Polsce wolnych i nieskrępowanych wyborów 22 XI 1946 – ambasadorzy USA i GB w Warszawie wręczyli noty interwencyjne w związku z represjami wobec PSLu GB i USA nie uznały wyników wyborów z 19 I 1947 roku Stosunki z państwami zachodnimi w latach 1947-1955 Sprzeczności międzysojusznicze odnośnie przyszłości Niemiec spowodowały, że Polska zaczęła protestować przeciw ograniczaniu dostaw reparacyjnych ze stref zachodnich dla ZSRR (część tych dostaw była przeznaczona dla Polski), liberalnemu podejściu tych mocarstw do procesu denazyfikacji, objęciu zachodnich stref okupacyjnych Planem Marshalla, integrowaniu stref okupacyjnych, prowadzącym do tworzenia separatystycznego organizmu państwowego. II 1947 – minister spraw zagranicznych GB i lider opozycji Churchill przyjęli specjalnego wysłannika rządu polskiego Stanisława Grabskiego 9 VI 1947 – podpisanie układu handlowego z GB (36 mln £) 14 I 1949 – podpisanie umowy handlowej z GB na 5 lat (300 mln £) 10 I 1951 – Kongres USA usankcjonował embargo na handel Polską (wkrótce do embarga przyłączyła się GB i inne państwa zachodnie) 5 I 1952 – zawieszenie przez USA stosowania traktatu o przyjaźni, handlu i prawach konsularnych z 1931 roku (odebrało to Polsce KNU w stosunkach dwustronnych) Polska wyraziła swój sprzeciw w związku z powstaniem RFN z zachodnich stref okupacyjnych a następnie protestowała przeciwko integracji RFN ze strukturami zachodnimi – z UZE, EWO (25 VIII 1954 Polska wystąpiła nawet z propozycją zawarcia z Francją traktatu przymierza i pomocy wzajemnej) i NATO. B. Rozwój stosunków w okresie odwilży i odprężenia międzynarodowego 1955-1981 - po śmierci Stalina i zakończeniu wojny w Korei układem rozejmowym w stosunkach Wschód-Zachód zaczęto odchodzić od ostrej konfrontacji 11 XI 1953 – podpisanie z GB układu handlowego na lata 1954-1956 (Polska zobowiązała się też wypłacić Brytyjczykom 6 mln £ z tytułu przedwojennego długu i nacjonalizacji przemysłu) XI 1953 – wizyta parlamentarzystów francuskich w Polsce 7 VI 1957 – minister rolnictwa Edward Ochab podpisał umowę na mocy której Polska otrzymała od USA kredyt w wysokości 30 mln $ 2-5 VIII 1959 – wizyta wiceprezydenta USA Nixona w Polsce 21 VIII 1960 – rząd amerykański odblokował aktywa polskie w bankach USA 17 XI 1960 – prezydent Eisenhower przywrócił Polsce KNU Od 1956 roku do końca lat 60-tych Polska podpisała z FRA, GB i innymi krajami zachodnimi szereg długoterminowych umów gospodarczych, kulturalnych, komunikacyjnych i płatniczych. Podstawowym celem polskiej polityki zagranicznej po 1956 było uzyskanie potwierdzenia trwałości polskiej zachodniej granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej. Zgłaszanie przez Polskę inicjatyw rozbrojeniowych i umacniających bezpieczeństwo europejskie miało osłabiać militaryzację RFN. 25 III 1959 – de Gaulle zadeklarował, że zjednoczenie Niemiec nie będzie mogło się dokonać, jeśli naród niemiecki nie uzna swoich wszystkich obecnych granic 9-16 IX 1965 – wizyta premiera Cyrankiewcza we Francji 18-21 III 1966 – wizyta ministra spraw zagranicznych Francji w Warszawie – podpisanie umowy o współpracy kulturalnej i naukowo-technicznej 6-11 IX 1967 – wizyta de Gaulla w Polsce (największe wydarzenie międzynarodowe tego okresu w Europie) 14 Normalizacja stosunków z RFN 16 XI 1956 – podpisanie porozumienia o wzajemnych dostawach towarów w wysokości 70 mln $ 14 I 1957 – Gomułka wyraził gotowość nawiązania bezwarunkowo stosunków dyplomatycznych z RFN (ponowił propozycję 22 IX pod warunkiem uznania przez RFN granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej) 7 III 1963 – podpisanie 3-letniej umowy handlowej oraz porozumienia o ustanowieniu przedstawicielstwa handlowego RFN w Polsce RFN cały czas dążył do przywrócenia granic niemieckich z 31 XII 1937 i likwidacji NRD. 18 XII 1965 – list biskupów polskich do biskupów niemieckich ws. pojednania między obu narodami 17 IV 1966 – Gomułka na wiecu w Poznaniu powiedział, że granica Polski na Odrze i Nysie Łużyckiej stanowi podstawowy element bezpieczeństwa i pokoju w Europie 28 IV 1966 – rząd PRL stwierdził, że warunkiem normalizacji stosunków Polski i RFN jest uznanie istniejących granic, a także wyrzeczenie się przez RFN wrogości w stosunku do NRD 1966-1969 – na forum Układu Warszawskiego POL, CZE i NRD ustaliły katalog 5 warunków wstępnych, które powinna spełnić RFN w procesie normalizacji stosunków ze swoimi wschodnimi sąsiadami: 1. Uznanie ostateczności i nienaruszalności wszystkich granic istniejących w Europie, w tym zachodniej granicy Polski na Odrze i Nysie Łużyckiej oraz granicy między RFN a NRD. 2. Prawnomiędzynarodowe uznanie NRD. 3. Uznanie statusu Berlina Zachodniego jako odrębnej jednostki politycznej. 4. Rezygnacja przez RFN z dążenia do posiadania broni jądrowej i przystąpienia do układu o nieproliferacji. 5. Uznanie układu monachijskiego za nieważny od samego początku. 17 V 1969 – Gomułka wysunął propozycję zawarcia układu międzynarodowego ws. uznania granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej na wzór układu zgorzeleckiego z NRD z 1950 roku 7 XII 1970 – podpisanie w Warszawie przez Cyrankiewicza i Willy’ego Brandta „Układu między PRL a RFN o podstawach normalizacji stosunków wzajemnych” - uznanie przez RFN zachodniej granicy Polski na Odrze i Nysie Łużyckiej - potwierdzenie nienaruszalności istniejących granic i integralności terytorialnej - oświadczenie, że w stosunkach wzajemnych RFN i PRL będą kierować się zasadami Karty NZ - układ nie dotyczył wcześniej zawartych przez strony lub ich dotyczących umów międzynarodowych - po podpisaniu układu pojawiły się odmienne jego interpretacje - Bundestag ratyfikował umowę 17 V 1972 a Rada Państwa PRL 26 V 1972 - wszedł w życie 3 VI 1972 - zaraz po wejściu układu w życie nawiązano stosunki dyplomatyczne 22 III 1973 – w przemówieniu w Poznaniu Edward Gierek podniósł kwestie odszkodowań za krzywdy wyrządzone Polakom przez III Rzeszę RFN wiązała sprawę postulatów odszkodowawczych i kredytowych Polski z realizacją przez Polskę indywidualnych wniosków wyjazdowych do RFN w ramach łączenia rodzin. 9 XI 1975 – ministrowie spraw zagranicznych Stefan Olszowski i Genscher podpisali 4 porozumienia: 1. Układ o przyznaniu Polsce niskooprocentowanego kredytu finansowego w wysokości 1 mld marek 2. Umowę o zaopatrzeniu emerytalnym i wypadkowym 3. Porozumienie ws. uregulowania wzajemnych roszczeń rentowych (Polska otrzymała 1,3 mld marek ryczałtu) 4. Zapis protokolarny w którym Polska zgodziła się udzielić pozwolenia na wyjazd z Polski od 120 do 125 tysięcy osób (łącznie w latach 70-tych wyjechało z Polski do RFN ponad 180 tysięcy osób) 22 II 1972 – powołanie Komisji UNESCO PRL i RFN ds. Podręczników Szkolnych (4-7 IV 1976 – Komisja zakończyła prace nad redakcją podręczników szkolnych z historii i geografii) 1 XI 1974 – umowa o współpracy gospodarczej, przemysłowej i technicznej 8-12 VI 1976 – Gierek podczas wizyty w RFN podpisał 5-letnią umowę gospodarczą, umowy o współpracy kulturalnej, naukowej i technicznej 21-25 XI 1977 – rewizyta w Polsce kanclerza Helmuta Schmidta Modelowe stosunki z Francją w latach 70-tych 27 XI 1970 – podpisanie w Warszawie „Deklaracji o przyjaźni o współpracy polsko-francuskiej” – ustanowiła ona regularne konsultacje na temat aktualnych problemów międzynarodowych 2-6 X 1972 – wizyta Gierka we Francji, podpisana została kolejna „Deklaracja o przyjaźni i współpracy” oraz 10-letni układ o rozwoju współpracy gospodarczej, przemysłowej, naukowej i technicznej 15 17-20 VI 1975 – wizyta prezydenta Giscarda d’Estainga, podpisanie 20 VI „Karty zasad przyjaznej współpracy między PRL a Francją” Prezydent Giscard d’Estaing złożył 2 prywatne wizyty w Polsce w I 1976 i IX 1978. 12-14 IX 1977 – wizyta Gierka w Paryżu – podjęcie decyzji o utworzeniu w Paryżu Polskiego Ośrodka Kultury, a w Warszawie Ośrodka Kultury Francuskiej Stosunki z innymi państwami zachodnimi w latach 70-tych 31 V – 1 VI 1972 – wizyta w Polsce Nixona, 28-29 VII 1975 – wizyta Forda, 29-31 XII 1977 – wizyta Cartera 8-13 X 1974 – rewizyta Gierka IX 1973 – zorganizowanie w Gdańsku konferencji ws. ochrony, regeneracji i korzystania z zasobów żywych Morza Bałtyckiego – przyjęcie 13 IX konwencji w tej sprawie 19 V 1980 – zorganizowanie przez Gierka spotkania Giscard d’Estainga i Breżniewa w Warszawie (ich spotkanie nie przyniosło żadnych rezultatów) W latach 70-tych miała miejsce znaczna intensyfikacja kontaktów Polski z Zachodem. Dotyczyła ona zakupu licencji i know-how, kooperacji przemysłowej, wspólnych przedsięwzięć na rynkach państw trzecich. Głównymi partnerami Polski były RFN i Francja. W 1975 roku wysokość importu towarów z krajów zachodnich przewyższyła wysokość importu towarów z krajów socjalistycznych (49,3% do 45,8%). Wzrosło też znacznie zadłużenie Polski – w 1981 roku wyniosło 24,7 mld $. C. Regres w stosunkach z Zachodem i próby ich odbudowy 1981-1989 Reakcja państw zachodnich na wydarzenia sierpniowe 1980 roku – podkreślenie, że wydarzenia w Polsce są wewnętrzną sprawą Polski i że nie będą w nie ingerować. Jednocześnie ostrzegły ZSRR, żeby nie podejmował interwencji militarnej w Polsce. USA zapowiedziały, że w razie takiej interwencji w Polsce zostaną zastosowane w stosunku do ZSRR sankcje polityczne i gospodarcze a USA zacieśni współpracę z ChRL. Wprowadzenie stanu wojennego w Polsce 13 XII 1981 roku wywołało szok na Zachodzie. Państwa zachodnie zaapelowały o jak najszybsze jego uchylenie i zastosowały sankcje wobec PRL. Ronald Reagan 23 XII zapowiedział zastosowanie sankcji stosunku do PRLu (zawieszenie kredytów i gwarancji kredytowych, wprowadzenie ograniczeń w eksporcie technologii, zawieszenie prawa połowów ryb przez statki polskie na wodach morskich USA, zawieszenie komunikacji lotniczej z Polską, wprowadzenie ograniczeń w podróżowaniu polskich dyplomatów po terytorium USA) a 27 XII także w stosunku do ZSRR (które zostało przez USA obarczone winą za wprowadzenie przez władze PRL stanu wojennego). 4 I 1982 – ministrowie spraw zagranicznych państw WE wysunęli pod adresem Polski żądanie zniesienia stanu wojennego, zwolnienia internowanych i podjęcia dialogu z Kościołem i Solidarnością 11 I 1982 – Rada Północnoatlantycka zakwestionowała prawo wprowadzenia przez polskie władze stanu wojennego (że nie było to zgodne z prawnomiędzynarodowymi zobowiązaniami Polski), nałożyła sankcje gospodarcze (także zawieszenie gwarancji kredytowych), zapowiedziała ograniczenie współpracy naukowej, technicznej i kulturalnej oraz odłożenie negocjacji ws. refinansowania polskich długów Sprawę Polski chciano podnieść na Spotkaniu Madryckim KBWE w II 1982, ale spowodowało to 15-miesięczną przerwę w jego pracach. Równolegle z polityką karania i izolacji władz PRL na arenie międzynarodowej, państwa zachodnie uruchomiły pokaźną pomoc humanitarną dla społeczeństwa polskiego (największym donatorem była RFN). Władze polskie zaczęły demaskować nieprzyjazną politykę USA i ich sojuszników (działalność Jerzego Urbana), podjęto też działania eliminujące penetrację obcych wywiadów na terytorium Polski i kontaktowanie się ich z podziemiem politycznym, podjęto politykę zmierzającą do wyjścia kraju z międzynarodowej izolacji. IX 1984 – podczas XXXIX sesji ZO w Nowym Jorku minister spraw zagranicznych Stefan Olszowski spotkał się ze swoimi odpowiednikami z GB, FRA, ITA, SWE i RFN. Straty Polski spowodowane sankcjami wyniosły między 13 a 15 mld $. Po dojściu do władzy 1 X 1982 w RFN kolacji CDU/CSU i FPD kierowany przez kanclerza Helmuta Kohla rząd podjął próbę europeizacji niemieckiego problemu i podważania treści „Układu o podstawach normalizacji stosunków wzajemnych”. 21 VII 1984 w Sejmie Jaruzelski oświadczył, że Polska nie da odrzucić się od granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej oraz od Bałtyku. 21 XII 1984 – wizytę w Polsce złożył minister spraw zagranicznych Włoch Andreotti i podpisał umowę o współpracy gospodarczej 6 III 1985 – wizytę w Polsce złożył minister spraw zagranicznych RFN Genscher 4 XII 1985 – wizyta Jaruzelskiego we Francji 16 12 VI 1986 – Polska przystąpiła do MFW i IBRD (wystąpiła z tych organizacji 14 III 1950) 12-14 I 1987 – wizyta Jaruzelskiego we Włoszech 19 II 1987 – USA uchyliły ostatnie restrykcje ekonomiczne wobec Polski 12 IV 1987 – wizyta w Polsce ministra spraw zagranicznych Francji, Raimonda 23 IX 1987 – spotkanie w ONZ ministra spraw zagranicznych Mariana Orzechowskiego z sekretarzem stanu USA Georgem Shultzem 28 IX 1987 – wizyta w Polsce wiceprezydenta USA George Busha – spotkał się z Jaruzelskim, Glempem i przywódcami opozycji z Solidarności, podpisanie porozumienia o wymianie naukowo-technicznej w dziedzinie medycyny, rolnictwa i ochrony środowiska 8 XII 1987 – podpisanie z GB umowy ws. popierania i wzajemnej ochrony inwestycji 1 II 1988 – podpisanie z USA umowy o komunikacji lotniczej 3-4 XI 1988 – wizyta Margaret Thatcher w Warszawie 9 XII 1988 – Wałęsa złożył wizytę w Paryżu, był przyjmowany z honorami należnymi głowie państwa 14-16 II 1989 – wizyta premiera Rakowskiego w Paryżu 10-13 IV 1989 – prezydent Włoch Cossiga odwiedza Polskę 14-16 VI 1989 – wizyta prezydenta Mitteranda w Warszawie (spotkał się z Jaruzelskim, Glempem i Wałęsą) 9 VII 1989 – wizyta prezydenta Georga Busha w Polsce, wsparł gen. Jaruzelskiego 6. STOSUNKI POLSKI z KRAJAMI ROZWIJAJĄCYMI SIĘ - nigdy nie stanowiły naczelnego celu polskiej polityki zagranicznej - stosunki z krajami Trzeciego Świata rozwijały się w ścisłej zależności od treści stosunków z ZSRR oraz ewolucji sytuacji na terytoriach zależnych i ich relacji z metropoliami A. Aktywność Polski w pierwszym etapie dekolonizacji (1945-1955) Początek 1946 – na I sesji ZO i RB ONZ Polska żądała wycofania obcych wojsk z Egiptu, Sudanu, Syrii, Libanu, Indonezji i Indochin 29 XI 1947 – Polska poparła rezolucję ZO o podziale Palestyny na 2 państwa: żydowskie i palestyńskie; Polska opowiadała się z prawem Palestyńczyków do własnego państwa, uznała także niepodległość Izraela, nawiązała współpracę z Izraelem, licząc że ten wkroczy na drogę rozwoju prowadzącą do ustroju socjalistycznego 2 X 1949 – Stefan Wierbłowski na forum ZO powiedział, że wszystkie ludy kolonialne, które osiągnęły dostateczny stopień rozwoju dla rządzenia się samodzielnie, powinny natychmiast uzyskać niepodległość, zaś te, które takiego stopnia rozwoju jeszcze nie osiągnęły, powinny popierane przez inne państwa w kierunku zdobycia zdolności do samorządu, żeby mogły w najkrótszym czasie uzyskać niezależność 1948-1952 – Polska mocna angażowała się w międzynarodowe debaty na temat Libii, Erytrei, Somali Włoskiego oraz Tunezji, Maroka i Algierii 17 VIII 1950 – wiceminister spraw zagranicznych Stanisław Skrzeszewski apelował w ONZie o pokój w Korei (tak samo Stefan Wierbłowski 6 XII 1950) 27 VII 1953 – Polska została wybrana do Komisji Nadzorczej Państw Neutralnych, której zadaniem było ustalenie linii demarkacyjnej wzdłuż 38°N i strefy zdemilitaryzowanej po obu stronach o szerokości 4 km 21 VII 1954 – przedstawiciele Polski zostali powołani w skład 3 Międzynarodowych Komisji Nadzoru i Kontroli dla Wietnamu, Kambodży i Laosu, których zadaniem było kontrolowanie i nadzorowanie realizacji postanowień układów genewskich B. Wspieranie dekolonizacji i rozwijanie współpracy z państwami nowo wyzwolonymi (1955-1981) 18-24 IV 1955 – I Afroazjatycka Konferencja Solidarności w Bandungu z udziałem 29 państw Afryki i Azji; Polska pozytywnie oceniła rezultaty tej konferencji, postrzegając rodzący się ruch państw niezaangażowanych jako siłę antyimperialistyczną Polska solidaryzowała się z walką narodów Trzeciego Świata o pełną niezależność polityczną i ekonomiczną, opowiadała się za całkowitą likwidacją kolonializmu i neokolonializmu, traktowała te państwa jako ideowego sojusznika w globalnej konfrontacji z imperializmem. 23-27 VI 1955 – Polskę odwiedził premier Jawaharlal Nehru z Indirą Gandhi; 18 I 1973 Indie odwiedził premier Piotr Jaroszewicz i podpisał o deklarację o przyjaźni i współpracy między Polską a Indiami; ogólnie stosunki gospodarcze, naukowo-techniczne i kulturalne oraz współpraca z Indiami układały się bardzo dobrze. IV 1957 – premier Cyrankiewicz udał się w podróż do Azji i złożył wizytę w ChRL, KRLD, Wietnamie, Mongolii, Birmie, Kambodży i Indiach 17 Na początku lat 60-tych wizytujący Polskę przedstawiciele państw Ameryki Łacińskiej, Afryki i Azji wyrażali poparcie dla trwałości polsko-niemieckiej granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej. Polska popierała naród algierski w jego walce przeciw francuskim kolonizatorom. 14 XII 1960 – poparła w ZO „Deklarację ws. przyznania niepodległości krajom i narodom kolonialnym”, dzięki czemu weszła w skład Komitetu 24 Państw czuwającego nad wykonywaniem deklaracji i aktywnie w nim działała Generalnie Polska popierała kraje arabskie w ich sporach z krajami zachodnimi i Izraelem (w latach 1956 – Kampania Sueska, 1958 – interwencja USA i GB w Libanie i Jordanii, 1967 – wojna sześciodniowa, 1973 – wojna Jom Kippur), poparła rząd Patrice’a Lumumby w wojnie Konga z Belgią w 1960 roku, potępiała politykę apartheidu i dyskryminacji rasowej w RPA, opowiadała się za niepodległością Angoli i Namibii, przeciwko wojnie domowej w Nigerii (tzw. secesja Biafry), przeciwko amerykańskiej interwencji w Wietnamie (26 II-3 III 1973 – Polska uczestniczyła w paryskiej konferencji ws. zakończenia wojny w Wietnamie, minister spraw zagranicznych Stefan Olszowski był współprzewodniczącym tej konferencji), rozwijała bliskie stosunki z Algierią, Irakiem, Syrią, Angolą, Mozambikiem, Etiopią i Nikaraguą, potępiła pucz wojskowy w Chile w 1973 roku W 1950 roku obroty handlowe Polski z krajami rozwijającymi się wyniosły 45 mln $, w 1960 roku było to 200 mln $ a w 1970 roku już 480 mln $. C. Ograniczenie współpracy i próby jej odbudowy W latach 1980-1982 znacznie spadły obroty handlowe Polski z krajami rozwijającymi się (o ok.40%) 9 VI 1982 – Polski MSZ potępił inwazję Izraela na Liban 9-10 IX – Polskę odwiedził przywódca Libii płk Muammar Kadafi Jesień 1982 – minister spraw zagranicznych Stefan Olszowski odwiedził Kolumbię, Wenezuelę, Indie i Kuwejt 6 VI 1983 – Prezydium Rady Ministrów przyjęło długofalowy program rozwoju współpracy z krajami rozwijającymi się 11-15 II 1985 – premier gen. Jaruzelski złożył wizytę w Indiach XI/XII 1985 – Jaruzelski składa wizyty w Libii, Tunezji i Algierii W 1985 Egipt zdecydował się na normalizację zamrożonych pod koniec lat 70-tych stosunków z Polską z uwagi m.in. na dobre relacje łączące Polskę z Jassirem Arafatem. Z kolei w połowie lat 80-tych Polska zapoczątkowała odbudowę stosunków z Izraelem, co wywołało krytyczne reakcje w Syrii, Libii i OWP. Pozytywnie układała się współpraca Polski z Nikaraguą, Afganistanem, Angolą, Jemenem i Etiopią. 7. ZAANGAŻOWANIE POLSKI na RZECZ ROZBROJENIA i UMACNIANIA POKOJU i BEZPIECZEŃSTWA MIĘDZYNARODOWEGO A. Inicjatywy na rzecz rozbrojenia i ograniczenia zbrojeń w Europie Środkowej Plan Rapackiego: - zgłoszony 2 X 1957 roku na XII sesji ZO (następnie rozwinięty 14 II 1958 w memorandum rządu PRL) - plan utworzenia strefy bezatomowej w Europie Środkowej, obejmującej POL, CZE, NRD i RFN - państwa strefy zobowiązałyby się do nieprodukowania, nieutrzymywania, niesprowadzania i niezezwalania na rozmieszczenie na ich terytorium broni jądrowej oraz urządzeń służących do jej obsługi i przenoszenia - użycie broni jądrowej przeciw obszarowi byłoby zakazane - USA, GB, ZSRR i FRA zobowiązałyby się do nieutrzymywania broni jądrowej w uzbrojeniu swoich wojsk stacjonujących na obszarze państw strefy, nieutrzymywania i nieinstalowania na obszarze państw strefy żadnego sprzętu ani urządzeń przeznaczonych do jej obsługi - przestrzeganie przyjętych zobowiązań miał zabezpieczać system ścisłej międzynarodowej kontroli i inspekcji naziemnej oraz powietrznej - Plan Rapackiego został poparty przez ZSRR, CZE i NRD, natomiast odrzucony przez USA, GB i RFN – państwa te argumentowały, że ustanowienie strefy bezatomowej w Europie Środkowej naruszałoby równowagę sił na niekorzyść NATO z powodu istnienia znaczącej przewagi sił konwencjonalnych państw Układu Warszawskiego - 4 XI 1958 – I modyfikacja Planu Rapackiego – podział planu na 2 etapy: I etap: zakaz produkcji broni jądrowej na terytoriach państw strefy oraz zakaz wyposażania w tę broń i w urządzenia do jej obsługi tych armii II etap: rozpoczęcie rokowań na temat zmniejszenia zbrojeń konwencjonalnych, a ich redukcja nastąpiłaby równolegle z całkowitą dezatomizacją strefy - 28 III 1962 – II modyfikacja Planu Rapackiego – propozycja rozszerzenia zakresu terytorialnego proponowanej strefy o inne państwa europejskie, które zechciałyby do niej przystąpić 18 - pomimo zmian polska propozycja została znowu odrzucona (USA opierały swą strategię w Europie na doktrynach zakładających wykorzystanie broni jądrowej, a RFN czyniła zabiegi o wyposażanie Bundeswehry w broń nuklearną) Plan Gomułki: - sformułowany 28 XII 1963 przez Gomułkę na wiecu w Płocku - skonkretyzowany w memorandum rządu PRL z 29 II 1964 - zakładał zamrożenie zbrojeń jądrowych i termojądrowych na obszarze POL, CZE, NRD i RFN, z możliwością przystąpienia do takiej strefy także innych państw (pozostałe elementy były wzorowane na Planie Rapackiego) - przewidywał tylko częściowe kroki rozbrojeniowe, bez naruszania istniejącej równowagi sił (nie zakładał dezatomizacji 4 państw środkowoeuropejskich, ale proponował utrwalenie istniejącego stanu rzeczy) - plan został poparty przez państwa socjalistyczne i negatywnie oceniony przez państwa zachodnie Plan Jaruzelskiego: - geneza jego powstania była związana z amerykańsko-radzieckimi negocjacjami ws. likwidacji rakiet jądrowych średniego i krótkiego zasięgu, dużym zbliżeniem na linii NRD-RFN, chęcią odbudowy nadszarpniętego międzynarodowego prestiżu Polski - został przedstawiony 8 V 1987 - następnie rozwinięty w Memorandum rządu PRL ws. zmniejszenia zbrojeń i zwiększania zaufania w Europie Środkowej z 17 VII 1987 i oświadczenia rządu PRL z 15 VI 1988 - dotyczył terytoriów 4 państw: POL, CZE, NRD, RFN, HOL, BEL, LUX, DAN i HUN (w dalszej perspektywie planem miała być objęta cała Europa – od Atlantyku po Ural) - składał się z 4 punktów: 1. Stopniowe wycofywanie i redukcja operacyjnych i taktycznych rodzajów uzbrojenia jądrowego. 2. Zmniejszanie ilości 3 najbardziej niebezpiecznych rodzajów broni konwencjonalnej: broni o największej sile rażenia, broni o największej precyzji rażenia, broni służących do prowadzenia operacji zaczepnych. 3. Włączenie do dialogu rozbrojeniowego i objęcie budową doktryn militarnych – chodziło o zapewnienie takiej ewolucji doktryn militarnych, aby mogły zostać uznane za wzajemnie za ściśle obronne oraz żeby zapobiec ich rozwojowi w kierunku ofensywnym i agresywnym. 4. Ciągłe poszukiwanie nowych środki budowy zaufania i bezpieczeństwa (CSBM), np.: uzgodnienie parametrów ograniczających rozmiary i intensywność określonych rodzajów działalności wojskowej, wzajemna informacja wojskowa, procedury szybkiego wyjaśniania sytuacji budzących zaniepokojenie którejkolwiek ze stron, ustanowienie odpowiedniego systemu weryfikacji wykonania zobowiązań (organy kontrolne, obserwacje, inspekcje, wymiana informacji). B. Rola w procesie KBWE 14 XII 1964 – Rapacki proponuje na forum ZO zwołanie ogólnoeuropejskiej konferencji bezpieczeństwa (Polska dostrzegała potrzebę udziału w takiej konferencji także państw neutralnych i niezaangażowanych oraz USA i CAN jako członków NATO) 19-20 I 1965 – na posiedzenie w Warszawie Doradczy Komitet Polityczny państw Układu Warszawskiego opowiedział się za zwołaniem takiej konferencji 10 X 1966 – wystąpienia wiceministra spraw zagranicznych Józefa Winiewicza na XXI sesji ZO, gdzie przedstawił on sugestie ws. porządku obrad proponowanej konferencji (konferencja powinna skoncentrować się na wszechstronnym omówieniu problemów bezpieczeństwa europejskiego a także zagadnieniach europejskiej współpracy gospodarczej oraz problematyce wzajemnych stosunków naukowo-technicznych i kulturalnych) 17 III 1969 – Doradczy Komitet Polityczny państw UW wystosował apel do wszystkich krajów Europy ws. podjęcia przygotowań do zwołania konferencji bezpieczeństwa i współpracy 5 V 1969 – rząd Finlandii wyraził gotowość zorganizowania konferencji na swoim terytorium 22 XI 1972 – w Helsinkach rozpoczęły się rozmowy przygotowawcze z udziałem 32 państw europejskich, USA i CAN 3 VII 1973 – 1 VIII 1957 – właściwe obrady KBWE 3 VII 1973 – na sesji inauguracyjnej minister spraw zagranicznych Stefan Olszowski powiedział, że konferencja jest historyczną szansą dokonania przełomowego zwrotu w dziejach Europy i stworzenia w przyszłości zbiorowego systemu bezpieczeństwa i współpracy na kontynencie europejskim 19 Propozycje polskiej delegacji: - projekty dokumentów dotyczących zasad stosunków międzypaństwowych (kluczowe znaczenie dla Polski miała zasada nienaruszalności granic i integralności terytorialnej), zastosowania środków zmierzających do zmniejszenia napięcia w Europie, współpracy gospodarczej, naukowo-technicznej i kulturalnej, - utworzenie grupy roboczej ds. finansowych i technicznych, - wspólnie z Francją propozycja trójfazowego przebiegu konferencji, - wspólnie z Bułgarią projekt dokumentu o „podstawowych kierunkach rozwoju współpracy w dziedzinie kultury, kontaktów i wymiany informacji” oraz propozycję ws. podręczników szkolnych - Polska była autorem lub współautorem 14 propozycji, które stały się podstawą dokumentu końcowego - Polska odegrała znaczącą rolę na forum KBWE 1 VIII 1975 – podpisanie Aktu Końcowego KBWE Działania Polski na rzecz umacniania i poszerzenia procesu KBWE Władze Polski uznały, że przyjęcie Aktu Końcowego KBWE oznaczało ostateczne zamknięcie okresu powojennego w Europie i otwarcie nowych perspektyw dla przyjaznej współpracy wszystkich państw uczestniczących w konferencji. 5 VIII 1975 – Biuro Polityczne KC PZPR i Prezydium Rządu PRL podjęło wspólną decyzję o ws. specjalnego programu realizacji postanowień Aktu Końcowego KBWE 20 III 1976 – przyjęcie tego programu w formie uchwały Rady Ministrów 2 XI 1977 – na Spotkaniu Belgradzkim Polska przedłożyła propozycję zawierającą ogólne sugestie ws. warunków współpracy gospodarczej (dynamizacja i liberalizacja wymiany handlowej, pełne stosowanie KNU, rozwijanie kooperacji przemysłowej) 9 XI 1977 – zgłosiła projekt dokumentu na temat współpracy i wymiany kulturalnej 8 XII 1980 – podczas spotkania w Madrycie Polska wystąpiła z propozycją zwołania w Warszawie konferencji ws. odprężenia militarnego i rozbrojenia w Europie (KOMIR) a także wspólnie z ZSRR przedłożyła propozycję ws. szybkiego zwołania konferencji na temat ogólnoeuropejskiej współpracy w dziedzinie energetyki 12 XII 1980 – wspólnie z Węgrami przedstawiła projekt liberalizacji ruchu wizowego między krajami KBWE 8 XII 1986 – na Spotkaniu Wiedeńskim KBWE Polska przedłożyła propozycję rozszerzenia mandatu konferencji sztokholmskiej (odbyła się w I 1984 ws. środków budowy zaufania i bezpieczeństwa oraz rozbrojenia w Europie) o sprawę rozbrojenia konwencjonalnego w Europie 11 VII 1988 – Polska poparła inicjatywę Gorbaczowa ws. utworzenia europejskiego Centrum Zapobiegania Nagłej Napaści 26-27 XI 1988 – pierwsza Konferencja Przewodniczących Parlamentów Europy, USA i CAN w Warszawie C. Inicjatywy na rzecz pokoju i rozbrojenia powszechnego Charakterystycznym elementem polskiej polityki zagranicznej była teza o niepodzielności pokoju w skali globalnej, za gwarancję niepodzielności pokoju Polska uważała ścisłą współpracę wielkich mocarstw. 21 I 1946 – wiceminister spraw zagranicznych Zygmunt Modzelewski zgłosił wniosek ws. prawnego unormowania zagadnień związanych ze stosowaniem energii jądrowej (wykorzystanie energii atomowej wyłącznie w celach pokojowych, wyjęcie broni atomowej i innej broni masowej zagłady spod prawa, likwidacja istniejących zapasów broni atomowej, stworzenie odpowiedniego mechanizmu kontrolnego dla zabezpieczenie przed naruszeniem przyjętych zobowiązań) 12 XI 1948 – polski delegat zaproponował w Komitecie Politycznym ZO projekt rezolucji na temat: - redukcji zbrojeń przez zmniejszenie o 1/3 wszystkich sił zbrojnych i zbrojeń - stworzenia w ramach RB ONZ organu kontrolnego, który przy podejmowaniu decyzji ws. inspekcji nie musiałby kierować się zasadą jednomyślności stałych członków RB - utworzenia międzynarodowego organu, który miałby zbierać informacje na temat zbrojeń i sił zbrojnych od stałych członków RB ONZ 17 X 1952 – na forum VII sesji ZO przedstawiciel Polski wystąpił z projektem rezolucji zatytułowanej: „O zapobieżeniu nowej wojnie światowej i utrwaleniu pokoju oraz przyjaznej współpracy między narodami” ( 1’ postulowano w nim natychmiastowe zakończenie wojny w Korei, 2’ zalecenie, aby wszyscy stali członkowie RB zmniejszyli o 1/3 swoje siły zbrojne, 3’ przyjęcie uchwały o bezwarunkowym zakazie stosowania broni atomowej i innych środków masowej zagłady oraz ustanowienie ścisłej kontroli nad wykonywaniem tej decyzji, 4’ przystąpienie wszystkich państw do Protokołu Genewskiego z 17 VI 1925 o zakazie używania w wojnie gazów duszących, trujących lub podobnych oraz środków bakteriologicznych, 5’ zawarcie przez USA, ZSRR i GB układu mającego na celu redukcję zbrojeń wielkich mocarstw i utrwalenie pokoju międzynarodowego) 20 27 IX 1960 – Gomułka na XV sesji ZO podniósł ideę przeprowadzenia ogólnoświatowego plebiscytu ws. broni jądrowej i innych broni masowej zagłady oraz powszechnego i całkowitego rozbrojenia Polska była też inicjatorem powstania oenzetowskich raportów o skutkach stosowania broni jądrowej, na temat ekonomicznych i społecznych skutków rozbrojenia oraz o skutkach użycia broni chemicznej i bakteriologicznej. D. Propozycje tworzenia pozamilitarnych gwarancji bezpieczeństwa międzynarodowego 10 X 1974 – Gierek na XXIX sesji ZO przedstawił ideę wychowania społeczeństw w duchu pokoju (była też przedstawiona na Spotkaniu Belgradzkim 11 XI 1977) – 15 XII 1978 ZO przyjęło Deklarację ZO ONZ o przygotowaniu społeczeństw do życia w pokoju 20 XII 1983 – ZO na wniosek Polski uchwaliło rezolucję o środkach budowy zaufania w międzynarodowych stosunkach gospodarczych 27 IX 1985 – Jaruzelski na XL sesji ZO zaproponował sporządzenia przez ekspertów studium o następstwach militaryzacji kosmosu, przyjęcie przez państwa zasady swobodnego przepływu doświadczeń, licencji i technologii służących ochronie środowiska naturalnego, utworzenia pod egidą SG ONZ międzynarodowego centrum badania długu i rozwoju E. Udział w operacjach pokojowych 1953-1994: w Komisji Nadzorczej Państw Neutralnych w Korei uczestniczyło 1061 polskich obserwatorów (w tym 794 żołnierzy) 1954-1976: w Międzynarodowych Komisjach Kontroli i Nadzoru w Wietnamie, Laosie i Kambodży uczestniczyło 1948 polskich żołnierzy 1973-1980: 11699 polskich żołnierzy brało udział w operacji pokojowej ONZ UNEF II (Synaj) 1974-1993: 3662 polskich żołnierzy brało udział w operacji pokojowej UNDOF (front izraelsko-syryjski) Polacy brali tez udział w misjach pokojowych w Nigerii, Namibii, Iraku/Iranie Łącznie w misjach pokojowych wzięło udział ponad 19 tysięcy polskich oficerów i żołnierzy oraz kilkuset ekspertów cywilnych. 8. TRANSFORMACJA POLSKIEJ POLITYKI ZAGRANICZNEJ 16-18 I 1989 – poparcie na Plenum KC PZPR idei zwołania Okrągłego Stołu w celu zawarcia z opozycją porozumienia na zasadach kompromisu 6 II-5 IV 1989 – obrady Okrągłego Stołu 17 IV 1989 – ponowna rejestracja NSZZ Solidarność 4 VI 1989 – pierwsza tura wyborów do Sejmu i Senatu (II tura odbyła się 18 VI) 17 VII 1989 – wznowienie stosunków dyplomatycznych z Watykanem 19 VII 1989 – Zgromadzenie Narodowe wybrało generała Jaruzelskiego większością jednego głosu na stanowisko prezydenta 12 IX 1989 – sejm zaprzysiągł rząd Tadeusza Mazowieckiego (12 ministrów było z Solidarności, po 4 z PZPR i ZSL, 3 z SD i 1 niezależny) Punkty expose Mazowieckiego dotyczące polskiej polityki zagranicznej: - Polska będzie zabiegać o pomoc finansową ze strony międzynarodowych instytucji finansowych i ułatwienia kredytowe ze strony zagranicznych banków prywatnych - Polska dalej przywiązuje dużą wagę do współpracy gospodarczej z ZSRR i krajami RWPG, jednakże jest też bardzo zainteresowana współpracą z EWG - Polska pragnie współtworzyć nową Europę i przezwyciężać powojenne podziały świata - Polska chce aktywnie uczestniczyć w europejskich organizacjach politycznych i gospodarczych - Polska chce otworzyć się na Europę, ale nie odrzuca dotychczasowych powiązań i zobowiązań - Polska pragnie układać stosunki sojusznicze z ZSRR w myśl zasady równoprawności i poszanowania suwerenności - Polska będzie dążyć do rozwoju współpracy z krajami regionu, w szczególności z NRD i Czechosłowacją - Polska musi nadrobić zaległości we współpracy z EWG, USA i innymi gospodarczymi potęgami - Polska musi unormować stosunki z innymi państwami i wznowić z tymi, z którymi zostały zerwane (np. Watykan) - Polska powinna rozwijać stosunki gospodarcze i pojednać się z RFN (tak jak Francja) - Polska powinna rozwijać współpracę z nowo uprzemysłowionymi krajami Azji, Afryki, Pacyfiku, Bliskiego Wschodu i Ameryki Łacińskiej 21 - Polska będzie zabiegać o zaangażowanie inwestycyjne, kapitałowe i technologiczne ze strony innych państw w Polsce (m.in. w celu walki z rosnącym zadłużeniem) 18-21 X 1989 – pierwsza wizyta zagraniczna Mazowieckiego w Watykanie, abp Józef Kowalczyk został minowany nuncjuszem apostolskim i przybył do Polski 9 XII 1989 1 XI 1989 – ustanowienie stosunków dyplomatycznych z Koreą Południową 9-14 XI 1989 – wizyta kanclerza Köhla w Polsce – zawarto 8 umów państwowych, Mazowiecki z Köhlem wygłosili wspólne oświadczenie 23 XI 1989 – wizyta Mazowiecki w Moskwie, przeprowadzono rozmowy z Gorbaczowem i premierem Ryżkowem, poruszono kwestię mechanizmów wymiany, dostaw surowców dla Polski i długu Polski wobec ZSRR, w drodze powrotnej delegacja Polska udała się do Katynia 4 XII 1989 – spotkanie przywódców partii i rządów obozu państw socjalistycznych w Moskwie (w ramach Komitetu Doradczego Układu Warszawskiego), ze strony polskiej brali w nim udział Jaruzelski, Mazowiecki, Skubiszewski i Rakowski 28 XII 1989 – sejm uchwalił zmiany w konstytucji (zmiana nazwy państwa z PRL na RP, usunięto preambułę mówiącą o socjalistycznym charakterze państwa polskiego a także artykuły o kierowniczej roli PZPR i sojuszu z ZSRR) 27-29 I 1990 – obrady XI Zjazdu PZPR, podjęto uchwałę o samorozwiązaniu partii (powstały 2 nowe ugrupowania – Polska Unia Socjaldemokratyczna i Socjaldemokracja RP) 9 II 1990 – sejm podjął uchwałę o przywróceniu Orzełkowi korony 27 II 1990 – wznowienie stosunków dyplomatycznych z Izraelem 11 III 1990 – wznowienie stosunków dyplomatycznych z Chile 27 V 1990 – wybory samorządowe 6 VII 1990 – odwołano z rządu Mazowieckiego ministra obrony narodowej gen. Floriana Siwickiego i ministra spraw wewnętrznych gen. Czesława Kiszczaka 9 VII 1990 – nawiązanie stosunków z Suwerennym Zakonem Rycerzy Maltańskich 17 VII 1990 – minister Skubiszewski bierze udział w paryskiej konferencji ws. zjednoczenia Niemiec 1 X 1990 – Jaruzelski podpisał dekrety o skróceniu kadencji i rozpoczęła się oficjalna kampania wyborcza 14 XI 1990 – podpisanie z RFN układu o potwierdzającego istniejącą granicę między zjednoczonymi Niemcami a Polską 25 XI 1990 – pierwsza tura wyborów prezydenckich (Wałęsa 40%, Tymiński 23%, Mazowiecki 18%, Cimoszewicz 9%), II tura odbyła się 9 XII (wygrał Wałęsa 74%, Tymiński zdobył 26%) 27 XI 1990 – Mazowiecki po przegranej w I turze wyborów prezydenckich ustąpił ze stanowiska premiera 12 I 1991 – sejm zaprzysiągł rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego 1-9 VI 1991 – czwarta pielgrzymka Jana Pawła II do Polski (14 VIII był jeszcze na Światowym Kongresie Młodzieży w Częstochowie) 28 VI 1991 – likwidacja Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej w Budapeszcie 1 VII 1991 – likwidacja Układu Warszawskiego w Pradze 28 VIII 1991 – nawiązanie stosunków dyplomatycznych z Łotwą 2 IX 1991 – nawiązanie stosunków dyplomatycznych z Litwą 21 IX 1991 – nawiązanie stosunków dyplomatycznych z Estonią 17 X 1991 – podpisanie traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy pomiędzy Polską a RFN 27 XI 1991 – wybory do sejmu pierwszej kadencji 26 XI 1991 – Polska została przyjęta do Rady Europy 18 XII 1991 – nawiązanie stosunków dyplomatycznych z RPA 23 XII 1991 – sejm powołał rząd Jana Olszewskiego 27 XII 1991 – nawiązanie stosunków dyplomatycznych z Ukrainą 9. STOSUNKI POLSKA – UNIA EUROPEJSKA 20 IX 1988 – nawiązanie stosunków dyplomatycznych z WE Integracja ze WE priorytetem polskiej polityki zagranicznej (większym niż wstąpienie do NATO) VII 1989 – ustanowienie przedstawicielstwa dyplomatycznego przy WE 19 IX 1989 – zawarcie umowy o handlu oraz współpracy handlowej i gospodarczej z EWG 18 XII 1989 – decyzja Rady Ministrów WE o wprowadzeniu programu bezzwrotnej pomocy technicznej dla Polski i Węgier – PHARE 22 Początek 1990 roku – propozycja powołania Stałej Rady Współpracy Gospodarczej (jej celem miało być utrzymywanie stałego dialogu pomiędzy państwami europejskimi) 1 II 1990 – Mazowiecki w PE wyraził chęć stowarzyszenia się Polski ze WE 26 IV 1990 – Skubiszewski w expose powiedział, że stowarzyszenie ze WE jest pilnym zadaniem polskiej polityki zagranicznej 19 V 1990 – złożenie wniosku ws. zawarcia ze WE umowy o stowarzyszeniu 21 VI 1990 – przedstawienie w Brukseli „Memorandum ws. zasad stowarzyszenia Polski z EWG” 22 XII 1990 – rozpoczęcie pierwszej tury negocjacji plenarnych ws. zawarcia układu o stowarzyszeniu 26 I 1991 – powołanie Pełnomocnika ds. Integracji Europejskiej i Pomocy Zagranicznej (28 I nominację otrzymał Jacek Saryusz-Wolski) 22 XI 1991 – zakończenie negocjacji – największe problemy sprawiały państwa, które obawiały się konkurencji w dziedzinie ekonomicznej i rywalizacji w dostępie do funduszy pomocowych (SPA, POR, GRE, IRL) 16 XII 1991 – podpisanie Układu Europejskiego ustanawiającego Stowarzyszenie między RP a WE - stopniowa integracja Polski z WE - ustanowienie odpowiednich ram dla dialogu politycznego między RP a WE - rozwój handlu i harmonijnych stosunków gospodarczych - stworzenie podstaw dla pomocy finansowej i technicznej - rozwój współpracy w dziedzinie kultury 20 X 1992 – ratyfikacja przez Polskę Układu Europejskiego 1 III 1992 – weszła już wtedy w życie część Układu Europejskiego dotycząca handlu 1 II 1994 – wejście w życie Układu Europejskiego 11 IX 1992 – złożenie Przewodniczącemu Rady Europejskiej wspólnego polsko-czesko-węgierskiego „Memorandum o umocnieniu procesu integracji ze WE oraz o przyszłym członkostwie” 29 IV 1993 – expose Skubiszewskiego uznające za główny cel Państw Europy Środ.-Wsch. członkostwo w WE 21-22 VI 1993 – w Kopenhadze Rada Europejska stwierdziła, że kraje Europy Środ.-Wsch. będą mogły uzyskać członkostwo po zrealizowaniu określonych warunków politycznych i gospodarczych: 1. Stabilność instytucji gwarantujących zasady demokracji i praworządności, przestrzeganie praw obywatelskich i respektowanie praw mniejszości narodowych 2. Istnienie funkcjonującej gospodarki rynkowej 3. Zdolność kraju do sprostania presji konkurencji oraz siłom rynkowym wewnątrz UE 4. Zdolność kraju do podjęcia obowiązków członka UE – przystosowanie się do wymogów unii politycznej, gospodarczej i monetarnej, przyjęcie dorobku prawnego UE 5. Przystąpienie kandydata jest uzależnione od nieutracenia przez UE dotychczas osiągniętego poziomu integracji Zwycięstwo Lewicy nie zmieniło polskiego nastawienia do członkostwa w UE. Krytyka Układu Europejskiego: - brak jednoznacznej zapowiedzi członkostwa - brak strategicznej wizji integracji w rolnictwie - zbyt wolne tempo liberalizacji dostępu polskich produktów do wspólnego rynku - brak gotowości WE do wsparcia polskich działań dostosowawczych do członkostwa 8 IV 1994 – złożenie przez Olechowskiego w Atenach formalnego wniosku o przyjęcie do UE - Polska chciała, żeby okres stowarzyszenia potraktować jako okres przygotowawczy do pełnego członkostwa 9-10 XII 1994 – Rada Europejska na posiedzeniu w Essen przyjęła tzw. strategię przedczłonkowską, której realizacja ma pomóc państwom stowarzyszonym w dostosowaniu się do warunków przyszłego członkostwa 26-27 VI 1995 – przyjęcie Białej Księgi ws. przygotowania krajów stowarzyszonych z Europy Środ.-Wsch. do integracji z jednolitym rynkiem UE na posiedzeniu Rady Europejskiej w Cannes 14 III 1996 – uchwała Sejmu „Narodowa Strategia Integracji” – nakreślenie zadań stojących przed Polską jako kandydatem do UE, ukierunkowanie prointegracyjnego wysiłku sił politycznych i instytucji państwowych oraz przygotowanie negocjacyjne polskich negocjatorów umowy akcesyjnej 8 VIII 1996 – powołanie Komitetu Integracji Europejskiej, reforma Centrum administracji państwowej VII 1997 – przyjęcie programu dostosowania polskiego prawa do prawa UE 28 I 1997 – przyjęcie przez rząd „Narodowej Strategii Integracji” 1 VII 1997 – powołanie Międzyresortowego Zespołu ds. Przygotowań Negocjacji Akcesyjnych z UE (premier, MSZ, sekretarz KIE, główny negocjator) 23 16 VII 1997 – ogłoszenie przez KE „Agendy 2000”, KE zaliczyła Polskę do grupy sześciu państw najlepiej przygotowanych do rozpoczęcia negocjacji akcesyjnych, wezwanie do poszerzenia UE 12-13 XII 1997 – podjęcie w Luksemburgu przez Radę Europejską decyzji o rozpoczęciu rokowań z sześcioma krajami kandydującymi, w tym z Polską Polska implementowała ok. 10 tys. Przepisów prawa UE, bardzo pozytywnie odnosiła się do WPZiB Utworzenie stanowiska Pełnomocnika Rządu ds. Negocjacji o Członkostwo RP w UE – od 24 III 1998 pierwszym Głównym Negocjatorem był Jan Kułakowski, zastąpił go w X 2001 Jan Truszczyński 31 III 1998 – rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych z UE 3 IV-XI 1998 – proces screeningu, czyli przeglądu prawa polskiego pod kątem jego zgodności z acquis communautaire 28 VI 1998 – przyjęcie przez Rząd „Narodowego programu przygotowań do członkostwa w UE” – zawarto w nim bilans osiągnięć w dostosowywaniu systemu prawnego i gospodarczego do wymogów UE 4 XI 1998 – opublikowanie przez Komisję Europejską pierwszego Raportu Okresowego na temat postępów państw kandydujących na drodze do członkostwa w UE 10 XI 1998 – formalne zamknięcie negocjacji w 3 pierwszych dziedzinach: nauka i badania; edukacja, kształcenie i młodzież; małe i średnie przedsiębiorstwa 26 XI 1999 – zakończenie dziewiątego rozdziału negocjacyjnego 10-11 XII 1999 – podczas szczytu UE w Helsinkach zapowiedziano m.in., że UE będzie gotowa do podpisania traktatów członkowskich z najlepiej przygotowanymi kandydatami w końcu 2002, co oznaczało w praktyce możliwość przyjęcia nowych członków najwcześniej w 2004 30 XII 1999 – powołanie Rady Integracji Europejskiej jako organu opiniodawczo-doradczego premiera 13 VII 2000 – utworzenie nadzwyczajnej Komisji Prawa Europejskiego w Sejmie 7-11 2000 – podpisanie Traktatu Nicejskiego – przyznanie Polsce 54 miejsc (50 po wejściu Bułgarii i Rumunii do UE) w PE i 27 głosów w Radzie UE (wchodzi w życie 1 II 2003) 31 XII 2000 – Polska miała zamkniętych 13 rozdziałów negocjacyjnych 26 I 2001 – podpisanie w Brukseli między RP a UE Wieloletniej Umowy Finansowej warunkującej wdrożenie programu przedakcesyjnego SAPARD (Program na rzecz Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich) 27 VII 2001 – Polska miała zamkniętych 17 na 30 rozdziałów negocjacji, 21 XII 2001 już 20 rozdziałów a w VII 2002 już 26 (najtrudniejsze rozdziały o rolnictwie, polityce konkurencji, polityce regionalnej, finansach i budżecie) 13 XI 2001 – „Raport Okresowy KE o postępie Polski w kierunku akcesji” – ocena pozytywna 15 XI 2001 – przyjęcie przez Rząd „Europejskiej Strategii Rządu RP” – celem wejście do UE w 2004, zakończenie negocjacji do końca 2002, dobre przygotowanie RP do członkostwa, zapewnienie udziału społeczeństwa w procesie przystępowania do UE, przygotowanie stanowiska RP wobec wszystkich zagadnień dotyczących przyszłości UE i wspólnych polityk, odgrywanie znaczącej roli przez Polskę w swoim regionie 18 XI 2002 – pojawia się oficjalna data rozszerzenia UE – 1 V 2004 13 XII 2002 – koniec negocjacji akcesyjnych na szczycie w Kopenhadze 16 IV 2003 – podpisanie przez Polskę w Atenach Traktatu Akcesyjnego 7-8 VI 2003 – referendum ws. członkostwa Polski w UE 58,85% frekwencja, 77,45% za wstąpieniem, 22,55% przeciw 23 VII 2003 – Kwaśniewski ratyfikował Traktat Akcesyjny 9 IX 2003 – Rząd Polski sformułował krytyczną ocenę projektu Traktatu ustanawiającego konstytucję dla Europy (4 postulaty: 1) utrzymanie systemu ważenia głosów w Radzie UE ustalonego Traktatem z Nicei, 2) wprowadzenie prezydencji grupowej zamiast ustanowienia jednego prezydenta UE, rezygnacja z koncepcji utworzenia Rady ds. Ogólnych i Legislacyjnych, utrzymanie zasady ”jeden kraj – jeden głos” w Kolegium Komisji Europejskiej, 3) zapewnienie udziału wszystkich członków UE w podejmowaniu decyzji dotyczących ustanawiania mechanizmów współpracy w obszarze WPZiB oraz odzwierciedlenie w Traktacie Konstytucyjnym roli NATO w euroatlantyckim systemie bezpieczeństwa, 4) wpisanie do preambuły Traktatu Konstytucyjnego odwołania się do tradycji chrześcijańskiej) 13 XII 2003 – na posiedzeniu Rady Europejskiej nie uzgodniono nowego systemu liczenia głosów w Radzie UE z powodu sprzeciwu Polski i Hiszpanii 1 V 2004 – wejście Polski wraz z 9 innymi krajami do UE 13 VI 2004 – pierwsze w Polsce wybory do Parlamentu Europejskiego (wygrała PO 24,1%, potem LPR 15,2%, PiS 12,7%, Samoobrona 10,8%, SLD-UP 9,3%, UW 7,3%, PSL 6,3%, SdPl 5,3%) XI 2004 – Danuta Hübner objęła tekę komisarza ds. polityki regionalnej w KE pod kierownictwem J.M. Barroso 24 10. STOSUNKI POLSKI z NATO Mazowiecki w expose sejmowym powiedział, że RP będzie respektować zobowiązania sojusznicze, zaś Skubiszewski wśród priorytetów polskiej polityki zagranicznej uznał poszanowanie zobowiązań wobec państw UW, reformę RWPG, otwarcie na Zachód, nie wymienił w tym kontekście kontaktów z NATO, większe nadzieje w kwestii bezpieczeństwa zbiorowego w Europie RP wiązała w tym czasie z KBWE 21 III 1990 – Minister spraw zagranicznych Krzysztof Skubiszewski złożył oficjalną wizytę w Kwaterze Głównej NATO w Brukseli, gdzie spotkał się z Sekretarzem Generalnym Manfredem Wörnerem i stałymi przedstawicielami państw członkowskich 7-8 VI 1990 – W Turnberry (Szkocja) na spotkaniu Rady Północnoatlantyckiej (NAC) ministrowie spraw zagranicznych NATO ogłosili "Posłanie z Turnburry", w którym zaproponowali Związkowi Sowieckiemu oraz krajom Europy Środkowej i Wschodniej nawiązanie współpracy z NATO 6 VII 1990 – Na szczycie NATO w Londynie ogłoszono Deklarację Londyńską, w której NATO zaproponował państwom Europy Środkowej i Wschodniej nawiązanie partnerskich stosunków i rozwój kontaktów wojskowych 13-15 IX 1990 – Wizyta w Polsce Sekretarza Generalnego NATO Manfreda Wörnera, w przemówieniu wygłoszonym w Sejmie RP wskazał na możliwość utworzenia w Europie, opartego na współpracy, stabilnego systemu bezpieczeństwa 26-28 XI 1990 – Zgromadzenie Północnoatlantyckie (forum międzyparlamentarne państw NATO) przyznało status obserwatorów parlamentarzystom z Polski i 9 innych państw Europy 1 VII 1991 – rozwiązanie UW, wcześniej 31 III 1991 rozwiązanie struktur wojskowych UW 3 VII 1991 – Wizytę w Kwaterze Głównej NATO w Brukseli złożył Prezydent RP Lech Wałęsa 7-8 XI 1991 – W Rzymie podczas spotkania Rady Północnoatlantyckiej na szczeblu szefów państw i rządów ogłoszono przyjęcie przez NATO nowej Koncepcji Strategicznej oraz wydano Deklarację Rzymską w sprawie pokoju i współpracy, zapowiedź utworzenia Północnoatlantyckiej Rady Współpracy (NACC) 20 XII 1991 –W Brukseli, z udziałem 16 państw NATO i 9 Europy Środkowej, odbyło się inauguracyjne posiedzenie Północnoatlantyckiej Rady Współpracy (NACC), Rada stała się forum współdziałania NATO z państwami Europy Środkowej i Wschodniej, krajami pozostałymi po rozpadzie Związku Sowieckiego oraz krajami europejskimi posiadającymi status państw neutralnych I/II 1992 – Minister obrony narodowej Jan Parys powiedział, że RP chce w dłuższej perspektywie czasu zostać członkiem Przymierza Atlantyckiego 10 III 1992 – Na nadzwyczajnym spotkaniu ministrów spraw zagranicznych i przedstawicieli państw Północnoatlantyckiej Rady Współpracy ogłoszono pierwszy Plan Pracy dla Dialogu, Partnerstwa i Współpracy (NACC Work Plan) III 1992 – inicjatywa Lecha Wałęsy NATO-bis – przejściowe porozumienie ws. bezpieczeństwa z zadaniem przygotowania uczestników do członkostwa w NATO (regionalny system bezpieczeństwa państw Europy Środkowej i Wschodniej we współpracy z NATO) 6 V 1992 – Deklaracja Trójkąta Wyszechradzkiego zapowiadająca starania o członkostwo w NATO 8 V 1992 – Skubiszewski powiedział, że celem polskiej polityki jest stopniowe i faktyczne włączenie Polski w system bezpieczeństwa NATO X 1992 – wizyta Suchockiej w Brukseli – celem polskiej polityki zagranicznej jest członkostwo w NATO 2 XI 1992 – przyjęcie przez Komitet Obrony Kraju doktryny polityki bezpieczeństwa i obrony państwa („Założenia polskiej polityki zagranicznej” i „Polityka bezpieczeństwa i strategii obronnej RP”) – członkostwo w NATO stało się strategicznym celem Polski (integracja ze strukturami zachodnimi, dobrosąsiedzkie stosunki w regionie, udział w tworzeniu architektury bezpieczeństwa europejskiego) 25 VIII 1993 – Podczas wizyty w Warszawie Borys Jelcyn po kilku flaszkach zapewnił Wałęsę, że nie ma nic przeciwko planom atlantyckim RP 1 IX 1993 – Prezydent Lech Wałęsa w licie wystosowanym do Sekretarza Generalnego NATO stwierdził, że członkostwo w NATO jest jednym z priorytetów polskiej polityki zagranicznej 30 IX 1993 – Po konflikcie z Dumą Borys Jelcyn wystosował list do przywódców państw zachodnich (USA, GBR, FRA, GER), w którym wbrew wcześniejszym deklaracjom przestrzegł, że przyjęcie państw Europy Środ.-Wsch. do NATO mogłoby spowodować izolację Rosji – rosyjsko weto dla rozszerzenia NATO 10-11 I 1994 – Na szczycie w Brukseli NATO przedstawiło państwom Europy Środ.-Wsch., w tym krajom powstałym po rozpadzie ZSRR, propozycję współpracy z NATO w ramach programu Partnerstwo dla Pokoju – PdP (Partnership for Peace – PfP), PdP było planem współpracy wojskowej z państwami NACC – wspólnych 25 ćwiczeń wojskowych, udziału w operacjach pokojowych, humanitarnych i poszukiwawczo-ratowniczych oraz zakładał możliwość konsultacji z partnerami z NATO w razie zagrożenia bezpieczeństwa 12 I 1994 – Prezydenci państw Grupy Wyszehradzkiej (Czechy, Słowacja, Węgry i Polska), na spotkaniu z prezydentem Billem Clintonem w Pradze, zaakceptowali program Partnerstwa dla Pokoju, a ten oświadczył, że NATO będzie rozszerzone o nowe państwa 2 II 1994 – Podczas wizyty w Kwaterze Głównej NATO w Brukseli Premier Waldemar Pawlak podpisał Dokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju 25 IV 1994 – Polska przedłożyła w Kwaterze Głównej NATO swój Dokument Prezentacyjny "PdP" 5 VII 1994 – Polska i NATO przyjęły lndywidualny Program Partnerstwa (IPP) (Polska była pierwszym z państw programu PdP, które uzgodniło z NATO ten program) 12-16 IX 1994 – W Biedrusku pod Poznaniem, w ramach Partnerstwa dla Pokoju, odbyły się (pod kryptonimem "Cooperative Bridge") pierwsze wspólne ćwiczenia wojskowe, w których uczestniczyły jednostki z 13 państw członkowskich Sojuszu i z krajów partnerskich 8 X 1994 – Kongres amerykański przyjął "poprawkę Browna", upoważniającą prezydenta USA do rozszerzenia na Polskę, Czechy, Słowację i Węgry korzyści związanych ze współpracą wojskową z NATO na zasadach sojuszniczych, łączą się one m.in. z możliwościami otrzymywania nadwyżek broni amerykańskiej, w swej najnowszej wersji ustawa zawierała program ułatwienia przyjęcia wspomnianych krajów do NATO 3 XI 1994 – Prezydent Clinton podpisał ustawę zawierającą tę poprawkę 1 XII 1994 – NAC na szczeblu ministrów spraw zagranicznych poleciła Radzie Ambasadorów przygotowanie studium na temat warunków i procesu rozszerzenia NATO 16 II 1995 – Izba Reprezentantów Kongresu USA przyjęła uchwałę o Odrodzeniu Bezpieczeństwa Narodowego (National Security Revitalization Act) przewidującą rozszerzenie NATO o Czechy, Polskę, Słowację i Węgry 26-29 V 1995 – w Budapeszcie (po raz pierwszy nie w kraju członkowskim NATO) obradowało Zgromadzenie Północnoatlantyckie. Opowiedziało się ono za powiększeniem Sojuszu, przyjęciem do niego do końca 1998 r. Polski, Węgier, Czech, Słowacji i Słowenii oraz za jednoczesnym umocnieniem stosunków z Rosją 28 IX 1995 – Sekretarz Generalny NATO Willy Claes dokonał pierwszej prezentacji "Studium o rozszerzeniu NATO", dokumentu omawiającego różne aspekty procesu rozszerzenia i stawiającego pewne wymagania kandydatom w zakresie budowy systemu demokratycznego, budowy gospodarki rynkowej, utworzenia demokratycznej cywilnej kontroli sił zbrojnych i uzyskania gotowości do wypełniania obowiązków wynikających z przyszłego członkostwa (uzyskanie interoperacyjności z siłami NATO) 5 XII 1995 – Rząd RP podjął decyzję o wysłaniu w ramach operacji IFOR polskiego kontyngentu wojskowego do Boni i Hercegowiny 5 XII 1995 – Rada Północnoatlantycka, obradująca w Brukseli na szczeblu szefów dyplomacji, zadecydowała o przejściu do "kolejnej fazy procesu rozszerzenia NATO". Miała ona obejmować: 1. "indywidualne, intensywne, dwustronne i wielostronne konsultacje" 2. "umocnienie Partnerstwa dla Pokoju", co ma ułatwić osiągnięcie "zdolności do wzięcia na siebie obowiązków członkostwa, a pozostałym (krajom) posłużyć do umacniania długofalowego partnerstwa z Sojuszem" 3. rozważenie przez NATO "wewnętrznej adaptacji i innych kroków niezbędnych do zapewnienia, aby rozszerzenie pozwoliło zachować skuteczność Sojuszu" 4 IV 1996 – Polska przekazała NATO Indywidualny Dokument Dyskusyjny ws. rozszerzenia NATO prezentujący argumenty Polski na rzecz poszerzenia Sojuszu, wizję europejskiej architektury bezpieczeństwa i przyszłej roli NATO, podsumowanie polskiego udziału w międzynarodowych misjach pokojowych 7 V 1996 – w Brukseli odbyło się pierwsze spotkanie w ramach indywidualnego dialogu Polska-NATO 26 VII 1996 – Senat USA uchwalił ustawę przyznającą pomoc wojskową Polsce, Węgrom, Republice Czeskiej i Słowenii jako krajom najbardziej kwalifikującym się do wejścia do NATO 6 IX 1996 – Sekretarz Stanu USA Warren Christopher oświadczył w przemówieniu w Stuttgarcie, że nadzwyczajny szczyt NATO wiosną 1997 powinien zapoczątkować proces rozmów z pierwszymi krajami, o które Sojusz postanowi się rozszerzyć, jednoczenie zaproponował Moskwie sformalizowanie strategicznego partnerstwa w postaci Karty NATO-Rosja 22 X 1996 – Prezydent Bill Clinton w przemówieniu wygłoszonym w Detroit po raz pierwszy podał konkretną datę powiększenia NATO: oświadczył, że pierwsi nowi członkowie spośród krajów Europy Środ.-Wsch. powinni być przyjęci do Sojuszu Atlantyckiego najpóźniej w 1999 roku (50-1ecie Sojuszu) 10 XII 1996 – w Brukseli odbyło się spotkanie Rady Północnoatlantyckiej na szczeblu ministrów, w komunikacie końcowym NAC m.in. sprecyzowała termin przyszłorocznego szczytu NATO (8-9 VII 1997 Madryt) oraz zadeklarowała, że w czasie tego szczytu pierwsza grupa kandydatów do członkostwa otrzyma zaproszenie do 26 rozpoczęcia rozmów akcesyjnych; zapowiedziano także dalsze prace w kierunku rozwoju współpracy NATO z państwami partnerskimi m.in. poprzez rozwój programu Partnerstwa dla Pokoju (PdP) oraz koncepcję powołania Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) 30 V 1997 – w Sintrze (Portugalia) na spotkaniu ministrów spraw zagranicznych państw NATO oraz krajów uczestniczących w NACC utworzono Radę Partnerstwa Euroatlantyckiego (Euro-Atlantic Partnership Council EAPC), przekształconą z NACC 8 VII 1997 – Na szczycie szefów państw i rządów NATO w Madrycie podjęto decyzję o zaproszeniu Polski, Czech i Węgier do rozmów w sprawie członkostwa w NATO, decyzja ta zawarta została w "Deklaracji o Euroatlantyckim Bezpieczeństwie i Współpracy", deklaracja stanowiła ponadto, że celem NATO jest podpisanie Protokołu Akcesyjnego w czasie najbliższej sesji NAC (16 XII 1997) i zakończenie procesu ratyfikacyjnego w terminie umożliwiającym uzyskanie przez zaproszone państwa członkostwa do IV 1999 1 VIII 1997 – Sejm RP przyjął uchwałę, upoważniającą rząd do przystąpienia do rozmów akcesyjnych i zobowiązującą go do zapewnienia NATO o woli przyjęcia zobowiązań oraz o gotowości poniesienia niezbędnych kosztów wynikających z członkostwa 16 IX 1997 – Rozpoczęły się rozmowy akcesyjne pomiędzy NATO a Polską, pierwsza runda rozmów akcesyjnych RP-NATO poświęcona była głównym zobowiązaniom politycznym zawartym w Traktacie Północnoatlantyckim 24 IX 1997 – Rada Północnoatlantycka zdecydowała o formie i zakresie udziału Polski, Czech i Węgier w wybranych dziedzinach aktywności NATO w czasie pomiędzy podpisaniem Protokołów Akcesyjnych a formalnym przystąpieniem do NATO, obejmowały one m.in. informowanie o bieżącej działalności NATO, zapoznanie z panującymi w NATO procedurami i zobowiązaniami, zapewnienie możliwości wyrażania, przez kraje zaproszone, własnych opinii dotyczących działalności NATO, decyzja ta zapewniła również uczestnictwo polskich przedstawicieli w posiedzeniach wybranych organów NATO z prawem zabierania głosu w dyskusji 29 IX 1997 – Odbyła się druga sesja rozmów akcesyjnych RP z NATO, poświęcona była głównie aspektom obronnym członkostwa RP w NATO, w szczególności omówiono stosunek Polski do koncepcji strategicznej NATO oraz do zintegrowanej struktury wojskowej i sojuszniczego systemu planowania obronnego 9 X 1997 – Odbyła się trzecia sesja rozmów akcesyjnych RP z NATO, poświęcona została w całości sprawom finansowym, a w szczególności zamierzeniom Polski dotyczącym utrzymania, na odpowiednim poziomie, zdolności obronnej oraz planowanego udziału Polski we wspólnie finansowanych przedsięwzięciach 23 X 1997 – w Kwaterze Głównej NATO w Brukseli odbyło się czwarte – ostatnie spotkanie w ramach rozmów akcesyjnych RP-NATO, poświęcone było podsumowaniu i wnioskom ze spotkania ekspertów ws. ochrony i dostępu do informacji niejawnych, zakończeniu dyskusji nad finansowymi aspektami członkostwa Polski w NATO oraz omówieniu elementów listu ministra spraw zagranicznych, który winien zamykać rozmowy akcesyjne 10 XI 1997 – Minister SZ Polski wystosował do Sekretarza Generalnego NATO list, w którym strona Polska oficjalnie zaakceptowała wysokość swych składek (2,48%) do cywilnego i wojskowego budżetu Sojuszu oraz Programu lnwestycyjnego NATO w Dziedzinie Bezpieczeństwa (NSIP) 14 XI 1997 – Minister SZ RP Bronisław Geremek przekazał Sekretarzowi Generalnemu NATO list wyrażający wolę RP przystąpienia do Traktatu Północnoatlantyckiego, dokument potwierdzał wolę RP otrzymania zaproszenia do Sojuszu oraz gotowość przyjęcia obowiązków związanych z członkostwem 16 XII 1997 – w Brukseli ministrowie spraw zagranicznych państw NATO podpisali Protokoły Akcesyjne dla Polski, Czech i Węgier; protokoły te, w roku 1998, stanowiły przedmiot ratyfikacji w szesnastu krajach NATO, za moment zakończenia procedury ratyfikacji przez dane państwo uznaje się przekazanie instrumentów ratyfikacyjnych rządowi USA – depozytariuszowi Traktatu Waszyngtońskiego 28 XII 1997 – Przedstawiciele Polski, Czech i Węgier po raz pierwszy uczestniczyli (na prawach obserwatorów) w cotygodniowym spotkaniu Rady Północnoatlantyckiej na szczeblu ambasadorów. 2 II 1998 – Kanada jako pierwszy kraj Sojuszu ratyfikowała Protokoły Akcesyjne, a 4 II przekazała dokumenty ratyfikacji Departamentowi Stanu USA 30 IV 1998 – Senat USA zaaprobował dokumenty ratyfikacji Protokołów Akcesyjnych, które 20 VIII zostały przekazane Departamentowi Stanu USA. 29 I 1999 – Sekretarz Generalny NATO, J. Solana wystosował do Polski, Czech i Węgier formalne zaproszenia do przystąpienia do Traktatu Północnoatlantyckiego 17 II 1999 – Sejm, a następnie tego samego dnia Senat przyjęły ustawę o ratyfikacji Traktatu Północnoatlantyckiego, sporządzonego w Waszyngtonie dnia 4 IV 1949 roku, w dniu 18 II ustawa została podpisana przez Prezydenta; weszła w życie w dniu 19 II w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej 26 II 1999 – Prezydent podpisał, po uprzedniej kontrasygnacie Premiera, akt przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Traktatu Północnoatlantyckiego 27 5 III 1999 – Szef Komitetu Wojskowego NATO oznajmił, że Polska, Czechy i Węgry spełniają minimalne warunki członkostwa w NATO 12 III 1999 – w Independence (stan Missouri – USA) Minister Spraw Zagranicznych RP, prof. B. Geremek przekazał na ręce Sekretarz Stanu USA, M. Albright akt przystąpienia Polski do Traktatu Północnoatlantyckiego, z tą chwilą RP stała się formalnie stroną Traktatu – członkiem NATO 24 III-11 VI 1999 – NATO zaangażowało się w konflikt zbrojny w Kosowie, bombardowanie Jugosławii 23-25 IV 1999 – jubileuszowy szczyt NATO w Waszyngtonie, Polska inauguruje swój udział w NAC 27 V 1999 – Prezydent Kwaśniewski ratyfikował 7 umów międzysojuszniczych, tzw. prawny dorobek NATO (acquis communautaire) 28-31 V 1999 – w Warszawie odbyła się wiosenna sesja Zgromadzenia Północnoatlantyckiego, skupiająca parlamentarzystów z krajów NATO, tematyka spotkania dotyczyła m.in. kryzysu w Kosowie oraz rozszerzenia NATO, Zgromadzenie zmieniło swoją nazwę na Zgromadzenie Parlamentarne NATO 4 I 2000 – Rada Ministrów RP przyjęła dokument „Strategia Bezpieczeństwa RP” 23 V 2000 – Rada Ministrów RP przyjęła dokument „Strategia Obronności RP” 30 I 2001 – Rada Ministrów przyjęła „Program przebudowy i modernizacji technicznej sił zbrojnych RP w latach 2001-2006” 12 IX 2001 – po raz pierwszy w historii NATO uruchomiona została procedury związana z Artykułem Piątym Traktatu Waszyngtońskiego, który mówi, że atak na dowolne państwo NATO jest atakiem na cały Sojusz 29 III 2004 – kolejne rozszerzenie NATO, tym razem o SVK, SLO, RUM, BUŁ, LIT, ŁOT i EST Koszt dostosowania do standardów NATO – 1,55 mld $ Składka członkowska Polski w NATO – 35 mln $ rocznie i stanowi 2,46% całego budżetu NATO 11. STOSUNKI POLSKI Z USA Przed 1989 – sankcje polityczne, zwłaszcza po wprowadzeniu Stanu Wojennego, spadek wymiany handlowej polskoamerykańskiej, wojna propagandowa, jednakże Amerykanie pozytywnie odnosili się w stosunku do polskiego społeczeństwa, wspierając jednocześnie ugrupowania opozycyjne IV 1989 – przemówienie G.Busha w Hamtramck – przedstawienie planu długofalowej pomocy gospodarczej dla Polski VII 1989 – wizyta G.Busha w Warszawie Polskim władzom zależało na nadaniu stosunkom polsko-amerykańskim charakteru partnerskiej współpracy, żeby te stosunki przestały być funkcją amerykańskiej polityki wobec ZSRR XI 1989 – wizyta L.Wałęsy w USA, G.Bush udekorował go Prezydenckim Medalem Wolności, wystąpienie Wałęsy przed Kongresem, podziękowanie za zaangażowanie USA w sprawy Polski i apel o podjęcie korzystnej dla obu stron współpracy III 1990 – wizyta Mazowieckiego w USA, podpisanie traktatu o stosunkach handlowych i gospodarczych, zabiegi Mazowieckiego o włączenie Polski do udziału w rokowaniach „2+4” w kwestiach dotyczących granic zjednoczonych Niemiec, poparcie Polski przez USA w negocjacjach dotyczących wycofania wojsk radzieckich z terytorium Polski Utworzenie przez USA Funduszu Stabilizacyjnego polskiej waluty, powołanie Polsko-Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości, poparcie polskich starań o uzyskania pomocy finansowej w MFW i Banku Światowym, wspieranie polskich sił politycznych, bujny rozwój wymiany naukowej, współpraca uczelni wyższych Przekonanie o zbieżności interesów Polski i USA w kwestiach dla nas fundamentalnych: - konieczność utrwalenia demokratycznego porządku w Europie - zintegrowanie Europy Środkowej z instytucjami euroatlantyckimi - kontynuowanie amerykańskiego przywództwa w NATO - utrzymanie amerykańskiej obecności w Europie jako gwaranta bezpieczeństwa i stabilności - poparcie operacji „Pustynna Burza” a następnie reprezentowanie interesów amerykańskich w Bagdadzie Istotne okazało się przekonanie amerykańskiego establishmentu i opinii publicznej o celowości przyjęcia Polski do NATO. Dopiero odchodzenie od prozachodniej polityki przez Rosję oraz wojna w byłej Jugosławii skłoniły USA do powiązania Europy Środ.-Wsch. ze strukturami zachodnimi. Koniec 1994 – uznanie Polski przez Departament Handlu USA za jeden z najszybciej rozwijających się rynków świata, czyli zaliczenie RP do grupy państw, które mogą odegrać dużą rolę w stosunkach gospodarczych z USA. I 1994 – Na szczycie w Brukseli NATO przedstawiło państwom Europy Środ.-Wsch. propozycję współpracy z NATO w ramach programu Partnerstwo dla Pokoju, otwarcie NATO na przyjęcie nowych członków w przyszłości 28 8 VII 1997 – Na szczycie szefów państw i rządów NATO w Madrycie podjęto decyzję o zaproszeniu Polski, Czech i Węgier do rozmów w sprawie członkostwa w NATO – Europa Środ.-Wsch. stała się obszarem o pierwszorzędnym znaczenie dla interesów USA Uchwalenie przez Kongres ustaw popierających starania Polski i umożliwiających objęcie Polski programem pomocy wojskowej: Participation Act of 1994, Participation Act Amendments of 1995 i NATO Enlargement Facilitation Act of 1996. Przygotowanie przez polski MSZ programu NATO Awareness Programme przedstawiającego polski punkt widzenia na przyszłość bezpieczeństwa europejskiego i zaprezentowania go w USA. Współdziałanie władz polskich ze środowiskami polonijnymi w USA – wywieranie przez Polonię oddolnego nacisku na Biały Dom, Kongres i środki masowego przekazu. Wykorzystanie udziału w PdP dla zacieśnienia bilateralnej współpracy wojskowej. Udział polskich wojskowych w szkoleniach w USA. VII 1994 – „Inicjatywa Warszawska” Clintona – oferta pomocy wojskowej (druga wizyta Clintona w Polsce miała miejsce w 1997 roku) II 1995 – zniesienie amerykańskich restrykcji na handel sprzętem specjalnym z Polską 1995 – objęcie Polski pomocą wojskową i uzyskanie przez RP dostępu do najnowszych technologii w dziedzinie uzbrojenia 1996 – udzielenie Polsce pomocy w ramach programu Foreign Military Financing IX 1998 – udzielenia przez USA pożyczki Polsce w wysokości 100 mln $ na poprawę stanu przygotowań polskiego wojska do zadań wynikających z członkostwa w NATO VI 2001 – wizyta G.W.Busha w Warszawie VII 2002 – wizyta Kwaśniewskiego w USA – administracja G.W.Busha zaproponowała zacieśnienie współpracy wojskowej w ramach NATO 30 I 2003 – ogłoszenie tw. Listu Ośmiu (podpisany przez premierów GB, SPA, ITA, POR, DAN, POL, HUN i CZE), który wzywał do więzi transatlantyckiej w uwolnieniu świata od groźby jaką stanowi broń masowego rażenia będąca w posiadaniu Saddama Husajna i wyrażał zdecydowane poparcie dla ewentualnej interwencji zbrojnej USA w Iraku 5 II 2003 – wizyta Millera w Waszyngtonie, który zadeklarował poparcie dla polityki USA wobec Bagdadu 17 III 2003 – Kwaśniewski podpisał zgodę na udział polskiego kontyngentu wojskowego (ok. 200 żołnierzy) w zbliżającej się interwencji wojskowej w Iraku (wojna rozpoczęła się 20 III) 15 IV 2003 – udział Polski w konferencji w Nasiriji, dotyczącej przyszłości i odbudowy Iraku (na zaproszenie USA), Polska otrzymała też ofertę wzięcia udziału w zarządzaniu jedną ze stref okupacyjnych 18 IV 2003 – podpisanie umowy z amerykańskim koncernem Lockheed Martin na zakup 48 samolotów wielozadaniowych F-16 30-31 V 2003 – wizyta Busha juniora w Krakowie, podziękowanie za udział Polski w interwencji w Iraku 26-27 I 2004 – wizyta Kwaśniewskiego w Waszyngtonie, zabiegi o zniesienie wiz dla Polaków Zabiegi Polski o zaangażowanie USA w Europie Środkowej, prezentowanie przez RP interesów całego regionu. 1998 – powstanie Polsko-Amerykańsko-Ukraińskiej Inicjatywy Współpracy – pomoc Ukrainie we wdrażaniu reform gospodarczych Wspieranie przez Polskę krajów bałtyckich w ich dążeniach do integracji ze strukturami euroatlantyckimi Poparcie USA dla wstąpienia Polski do UE. Współdziałanie w zwalczaniu terroryzmu po zamachach z 11 X 2001 (m.in. zorganizowanie w Warszawie konferencji międzynarodowej na temat terroryzmu w XI 2001). Początek 2002 – wysłanie jednostki GROM do Afganistanu Promocja demokracji i praw człowieka. 1999 – na prośbę USA Polska przejęła na siebie inicjatywę ws. uchwalenia rezolucji potępiającej naruszanie praw człowieka na Kubie VI 2000 – zorganizowanie w Warszawie z inicjatywy Departamentu Stanu USA konferencji „Ku Wspólnocie Demokracji” – przyjęcie Deklaracji Warszawskiej W 2001 export do USA wynosił 852 mln $ a import z USA 1690 mnl $. Objęcie Polski Systemem Preferencji Celnych. Amerykańskie firmy zajmują drugie wśród zagranicznych inwestorów w Polsce. 29 Redukcja polskiego zadłużenia względem USA o 70% w 1991. W latach 1990-1996 Polska dostała od USA 800 mln $ w ramach programu „Suport for East European Democracy”. Utworzenie Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności w 2000 roku. Lobbowanie amerykańskiej Polonii na rzecz polskich interesów w USA (Polonię osłabiają wewnętrzne spory liderów, nie ma też tak dużych wpływów jak inne mniejszości w USA). Popularyzacja polskiej kultury i nauki. Problem roszczeń amerykańskich Żydów w stosunku do mienia pozostawionego w Polsce. 12. STOSUNKI POLSKI z NIEMCAMI W interesie Polski leżało sprzyjanie zjednoczeniu Niemiec, pod warunkiem, że nie naruszy ono powojennego kształtu granic Polski, siłą rzeczy bezpieczeństwo międzynarodowe Polski zależało od przyszłego terytorialnego i politycznego statusu zjednoczonych Niemiec. 12 IX 1990 – podpisanie w Moskwie traktatu o ostatecznej regulacji wobec Niemiec – uznanie między innymi granicy polsko-niemieckiej na Odrze i Nysie Łużyckiej 3 X 1990 – zjednoczenie Niemiec 9-14 XI 1989 – wizyta kanclerza Köhla w Warszawie – zawarto liczne umowy państwowe i porozumienia międzyresortowe 7 II 1990 – Skubiszewski w Niemieckim Towarzystwie Polityki Zagranicznej w Bonn mówi o polsko-niemieckiej wspólnocie interesów (pojęciu używane głównie przez polską myśl polityczną) 14 XI 1990 – zawarcie w Warszawie traktatu Polska-RFN o potwierdzeniu istniejącej granicy – uznanie granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej za nienaruszalną i ostatecznie uregulowaną, jednoczesne wykluczenie możliwości jakichkolwiek roszczeń terytorialnych 17 VI 1991 – podpisanie w Bonn Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy - uregulowano sprawę mniejszości niemieckiej w Polsce - RFN zadeklarowało poparcie Polski w kwestii integracji ze strukturami zachodnimi oraz zgodziło się na redukcję zadłużenia - zobowiązanie do rozstrzygania wszelkich drogą pokojową i do wzajemnej pomocy w sytuacjach zagrożenia - wspieranie współpracy regionalnej i transgranicznej - niemiecka deklaracja wsparcia dla przemian rynkowych w Polsce oraz gotowość współdziałania ekonomicznego - na później odłożono regulację spraw majątkowych, prawo powrotu do ziem ojczystych i kwestię podwójnego obywatelstwa w stosunku do Niemców Niemcy są największym partnerem handlowym Polski – ok. 35% eksportu i ok. 24% importu Polski przypada na rynek niemiecki, w roku 2001 eksport do Niemiec wyniósł 12,414 mld $ a import z Niemiec 12,046 mld $ Do 2000 roku Niemcy zainwestowali w Polsce 7 mld $. Na polskiej granicy zachodniej działają 4 euroregiony: Nysa, Szprewa-Nysa-Bóbr, Pro Europa Viadrina i Pomerania. XI 1995 – podpisanie deklaracji intencji o współpracy między województwami i landami przygranicznymi Wymiana młodzieży w ramach działającej od 1993 roku Polsko-Niemieckiej Współpracy Młodzieży. Współpraca kulturalno-naukowa i oświatowa opiera się na: - Umowie o współpracy kulturalnej między rządami RP i RFN z 14 VII 1997 - Umowie o współpracy naukowo-technicznej między rządami RP i RFN z 10 XI 1989 Stanowisko Niemiec w stosunku wejścia Polski do NATO nie było początkowo jednoznaczne – RFN oglądała się w tej sprawie na USA i Rosję, dopiero po tym, jak USA jasno zadeklarowały, że są za rozszerzeniem NATO na kraje Europy Środ.-Wsch., to również RFN zaczęło wspierać polskie dążenia akcesyjne (głównymi motywami było stabilizowanie sytuacji za swoją wschodnią granicą i umacnianie własnego bezpieczeństwa, RFN nie chciało już być państwem flankowym NATO). RFN zabiegało także o zinstytucjonalizowanie współpracy NATO-Rosja. Od samego początku RFN wspierała dążenia Polski do wejścia do UE, polska droga do Europy prowadzi przez Niemcy (tak pisze Manfred Alexander). Jednakże im bliżej było daty wstąpienia Polski do UE, tym bardziej społeczeństwo niemieckie obawiało się rozszerzenia (bali się wzrostu przestępczości, napływu taniej siły roboczej, zwiększenie obciążeń finansowych RFN wobec budżetu UE, gorsze funkcjonowanie instytucji UE). 30 XII 1994 – podczas prezydencji niemieckiej w UE przyjęto w Essen dokument „Strategia dla integracji krajów stowarzyszonych Europy Środ.-Wsch. z UE” III 1999 – przyjęcie podczas szczytu berlińskiego Agendy 2000 Kanony niemieckiej polityki zagranicznej: 1. Ścisły sojusz z partnerami europejskimi i niepodejmowanie indywidualnych działań. 2. Niepodważalny sojusz transatlantycki, nawet jeżeli jego partnerstwo staje się coraz częściej przedmiotem krytycznej refleksji ze strony Niemiec. 3. Europocentryczna orientacja niemieckiej polityki. 4. Zdecydowane respektowanie racji Rosji i trwałe sytuowanie stosunków z nią w kręgu żywotnych perspektywicznych interesów Niemiec. 13. STOSUNKI POLSKI z PAŃSTWAMI ZACHODNIMI po 1989 A. Stosunki Polski z Francją 26 IV 1990 – Skubiszewski w expose sejmowym wskazał na wielką wagę stosunków Polski z Francją, wskazał też na konieczność poprawy współpracy gospodarczej 9 IV 1991 – Traktat o przyjaźni i solidarności – zawarty podczas oficjalnej wizyty Wałęsy w Paryżu, Francja zobowiązała się sprzyjać rozwojowi ścisłych kontaktów Polski z WE, wprowadzono mechanizm regularnych konsultacji w sprawach dwustronnych oraz na temat istotnych problemów międzynarodowych, zwłaszcza dotyczących bezpieczeństwa Francja poparła stanowisko Polski w sprawie granicy polsko-niemieckiej. 15 VI 1992 – zawarcie porozumienia o współpracy w dziedzinie obronności (kolejne porozumienia w 1998) 1-2 VII 1994 – wizyta w Warszawie premiera Eduarda Balladura i przedstawienie planu Paktu Stabilności w Europie 27 VI 1995 – Oleksy podczas spotkania w Paryżu z premierem Alainem Juppe, uzyskał zapewnienie, że Francja uważa Polskę za państwo, które w pierwszej grupie powinno wstąpić do UE I 1996 – wizyta Kwaśniewskiego we Francji 11-13 IX 1996 – wizyta Chiraca w Polsce, powiedział w parlamencie, że Polska może wejść do UE już w 2000 Początek 1997 – premier Cimoszewicz składa wizytę we Francji, powiedział, że wstąpienie Polski do NATO nie powinno odsuwać się w czasie z powodu porozumienia NATO-Rosja XI 1997 – Polska uzyskała status obserwatora przy Międzynarodowej Organizacji Frankofobii 13-16 VII 1998 – wizyta Geremka w Paryżu 15-16 VII 1999 – wizyta premiera Lionela Jospina w Polsce, dalsze poparcie starań Polski o członkostwo w UE 2000 – wizyty Kwaśniewskiego, Buzka i Bartoszewskiego 4 IV 2002 – umowa o współpracy w dziedzinie obronności między Polską i Francją Polska jest najważniejszym francuskim partnerem w Europie Środ.-Wsch. we współpracy gospodarczej i naukowo technicznej. W latach 1998-2000 nastąpił znaczny przyrost inwestycji francuskich w Polsce. W 2000 roku import z Francji wynosił 3,411 mld $ a eksport 1,782 mld $. 21 IV 1991 – porozumienie z Klubem Paryskim dotyczące redukcji zadłużenia 30 X 1991 – umowa o redukcji polskiego zadłużenia względem Francji o 50% Poparcie francuskich elit politycznych i społeczeństwa dla polskich aspiracji do członkostwa we WE i NATO, jednakże w końcu 2001 roku poparcie francuskiego społeczeństwa dla rozszerzenia UE wynosiło ok. 30% Obawy budziły wysokie koszty rozszerzenia, obawa przed wzrostem niemieckich wpływów w Europie Środ.-Wsch., słabe przygotowanie Polski do członkostwa, negatywne dl Francji skutki integracji polskiego rolnictwa z UE, zbyt proamerykańska polityka Polski VI 1991 – prezydent Mitterrand powiedział, że akcesja krajów Europy Środ.-Wsch. do UE potrwa dziesiątki lat 19 XI 2001 – minister spraw zagranicznych Francji zaproponował równoczesne przyjęcie do UE Rumunii i Bułgarii wraz kończącą już negocjacje dziesiątką – próba opóźnienia rozszerzenia UE 31 Trójkąt Weimarski – organizacja powołana przez Polskę, Niemcy i Francję w 1991 roku w celu rozwoju współpracy między tymi krajami i promocji odradzającej się Polski na arenie międzynarodowej. Oprócz spotkań na szczeblu przywódców państw spotykają się też m.in. ministrowie spraw zagranicznych i ministrowie obrony. Pierwsze takie spotkanie odbyło się w 1991 roku w Weimarze pomiędzy Skubiszewskim, Rolandem Dumasem i Genscherem, następne na szczeble przywódców państw odbyły się 21 IX 1993 w Gdańsku, 21 II 1998 w Poznaniu, 7 V 1999 w Nancy, 27 II 2001 w Hambach, 9 V 2003 we Wrocławiu, 19 V 2005 w Nancy i 5 XII 2006 w Mettlach. Buzek powiedział, że linia łącząca Paryż z Berlinem i Warszawą jest kręgosłupem Europy. B. Stosunki Polski z Wielką Brytanią 1998 – expose Geremka – po raz pierwszy podkreślono znaczenie Wielkiej Brytanii dla celów polskiej polityki zagranicznej Od 1997 roku coraz intensywniejsza współpraca na wszystkich szczeblach. Wielka Brytania otworzyła swój rynek pracy dla Polaków od dnia rozszerzenia UE. 6 X 2000 – wizyta Blaira w Warszawie, zaproponował przyjęcie nowych członków do UE już w 2004 roku 2 XI 2001 – spotkanie Millera z Blairem – Blair powiedział, że nie wyobraża sobie kolejnego rozszerzenia bez Polski Do 2001 roku brytyjskie przedsiębiorstwa zainwestowały w Polsce 2,63 mld $. W 2001 roku eksport do Wielkiej Brytanii wyniósł 1,8 mld $, zaś import 2,1 mld $. Polska zachęcała do aktywniejszej brytyjskiej polityki względem Ukrainy. C. Stosunki Polski z Włochami X 1989 – wizyta Mazowieckiego we Włoszech Prezydent Włoch, Cossiga mocno zaangażował się na rzecz udzielenia przez Zachód mocnego wsparcia politycznego i finansowego dla Polski. Włochy jako pierwsze z państw zachodnich udzieliły Polsce kredytu w wysokości 400 mln $. 8 II 1991 – wizyta Wałęsy we Włoszech 11 X 1991 – podpisanie polsko-włoskiego Traktatu o przyjaźni i współpracy II 1992 – wizyta Olszewskiego w Rzymie – stwierdził, że Polska chce jak najszybciej wejść do EWG III 1992 – wizyta prezydenta Cossigi w Polsce – powiedział Wałęsie, że istnieje potrzeba udzielenia znacznej pomocy gospodarczej państwom Europy Środ.-Wsch. 17 V 1994 – W.Pawlak spotkał się z Berlusconim a ten zapewnił go o włoskim poparciu dla polskich euroatlantyckich aspiracji VI 1995 – wizyta prezydenta Scalfaro w Polsce, wielka manifestacja przyjaźni z jego strony, strasznie nas wychwalał 10-11 III 1997 – wizyta Prodiego w Polsce – włoska ofensywa polityczna i gospodarcza w Europie Środ.-Wsch. XII 1997 – IV 1998 2 podróże Buzka i 1 Geremka do Włoch 12 III 1999 – premier Włoch d’Alema w Warszawie razem z Polakami świętuję wejście do NATO 8-9 IX 1999 – minister spraw zagranicznych Dini podczas wizyty w Polsce opowiedział się za jak najszybszym zakończeniem negocjacji członkowskich UE z Polską 14-15 III 2000 – Prezydent Włoch Ciampi przemawiał przed polskim parlamentem, podziękował Polsce za jej wkład w 1000-letnią historię Europy II 2001 – wizyta Buzka we Włoszech II 2002 – wizyta Kwaśniewskiego we Włoszech W 2001 roku eksport do Włoch wynosił 1,948 mld $, zaś import z Włoch wynosił 6,1 mld $. Do 2001 roku Włochy zainwestowały w Polsce 3,5 mld $. Włosi zdecydowali się darować na ok. 33 mln $ długu pod warunkiem, że przeznaczymy te pieniądze na finansowanie projektów ochrony środowiska. D. Stosunki Polski ze Stolicą Apostolską 12 IX 1945 – TRJN wypowiedział konkordat z 1925 roku i zerwał stosunki dyplomatyczne z Watykanem 17 VII 1989 – nawiązanie przez rząd Mazowieckiego stosunków dyplomatycznych z Watykanem 20 X 1989 – wizyta Mazowieckiego ze Skubiszewskim w Watykanie (pierwsza zagraniczna podróż) – podkreślenie związków z Zachodem, symboliczne zamanifestowanie zerwania żelaznej kurtyny, podziękowanie za wkład w przeprowadzenie zmian ustrojowych w Polsce 32 8 II 1991 – wizyta Wałęsy w Watykanie 28 VII 1993 – podpisanie konkordatu - został zawarty przez rząd, któremu parlament udzielił wcześniej wotum nieufności, a następnie parlament został rozwiązany - brak zapisu o czasie obowiązywania i klauzuli wypowiedzenia - nie było odpowiednich ustaw „okołokonkordatowych” - porównanie konkordatu do konstytucji wskazywało na niezgodność pewnych jego fragmentów z ustawą zasadniczą: prawo obywateli do milczenia w sprawach wyznania, prawo wyższych uczelni do autonomii, prawo dziecka do uwzględnienia w procesie wychowania jego sumienia i przekonań - kwestie sporne dotyczyły: aborcji, cmentarzy komunalnych i kościelnych, małżeństw kanonicznych, nauki religii w szkołach publicznych, finansowania Papieskiej Akademii Teologicznej 23 II 1998 – Kwaśniewski i Jan Paweł II ratyfikowali konkordat 25 III 1998 – wizyta Buzka w Watykanie i wymiana dokumentów ratyfikacyjnych 11 VI 1999 – podczas pielgrzymki do Polski papież przemawiał w parlamencie – wyraził uznanie i poparcie dla dążeń Polski do integracji z UE 3 I 2002 – wizyta Millera w Watykanie – rozmawiał z papieżem o problemach integracji europejskiej Pielgrzymki papieża Jana Pawła II do Polski: 2-10 VI 1979, 16-23 VI 1983, 8-14 VI 1987, 1-9 VI oraz 13-16 VIII 1991, 22 V 1995, 31 V – 10 VI 1997, 5-17 VI 1999, 16-19 VIII 2002 25-28 V 2006 – pielgrzymka Benedykta XVI do Polski E. Stosunki Polski z Hiszpanią X 1989 – wizyta króla Juana Carlosa w Polsce VI 1990 – minister spraw zagranicznych Hiszpanii Ordonez powiedział, że nie można doprowadzić do ponownej izolacji krajów Europy Środ.-Wsch., należy ułatwić tym państwom integrację z Zachodem IX 1990 – wizyta Mazowieckiego w Hiszpanii 26-27 X 1992 – wizyta Skubiszewskiego w Hiszpanii, podpisanie polsko-hiszpańskiego Traktatu o przyjaźni i współpracy – zobowiązanie Hiszpanii do popierania Polski w jej dążeniach do integracji ze WE 1 VII 1994 – obustronne zniesienie wiz 3-4 XI 1994 – wizyta ministra spraw zagranicznych Javiera Solany – wyraził poparcie dla europejskich aspiracji Polski, w szczególności członkostwa w UE i NATO I 1998 – wizyta premiera Aznara w Warszawie i podpisanie Wspólnej Deklaracji ws. nadania polsko-hiszpańskim stosunkom specjalnego i uprzywilejowanego charakteru, wprowadzenie mechanizmu corocznych spotkań i konsultacji 1999 – ogłoszenie przez Hiszpanię „Rozszerzenia 2000”, planu dynamizacji kontaktów gospodarczych z Polską i innymi państwami Europy Środkowej IX 1999 – wizyta Buzka w Hiszpanii, Aznar ocenił Polskę jako najważniejszego partnera Hiszpanii w Europie Środkowej i wyraził pełne poparcie dla członkostwa Polski w UE V 2001 – wizyta Juana Carlosa w Polsce VII 2001 – otwarcie przez Buzka i Aznara Roku Polskiego w Hiszpanii XII 2001 – wizyta Aznara w Polsce i deklaracja zakończenia negocjacji akcesyjnych przez Polskę do końca 2002 W 2001 roku eksport do Hiszpanii wyniósł 715 mln $, zaś import z Hiszpanii wyniósł 1,135 mld $. Do 2001 roku Hiszpanie zainwestowali w Polsce 380 mln $. W 2001 roku Polska zakupiła w Hiszpanii średnie samoloty transportowe za 200 mln $. 14. STOSUNKI POLSKI ze WSCHODNIMI SĄSIADAMI A. Pożegnanie z ZSRR i stosunki Polski z Rosją IX 1989 – Mazowiecki w expose potwierdza zobowiązania sojusznicze w ramach UW, chce oprzeć stosunki polskoradzieckie na demokratycznych podstawach a także wyjaśnić zaszłości historyczne X 1989 – polski Prokurator Generalny wystąpił do swojego radzieckiego odpowiednika z wnioskiem o wszczęcia śledztwa ws. polskich oficerów zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Miednoje i z wnioskiem o rehabilitację przywódców Państwa Podziemnego skazanych w Procesie Szesnastu 13 IV 1990 – umowa o wzajemnych stosunkach gospodarczych 33 IX 1990 – Skubiszewski przedstawił radzieckiemu ambasadorowi w Warszawie notę wzywającą do niezwłocznego podjęcia rozmów ws. wycofania wojsk radzieckich z terytorium Polski X 1990 – wizyta Skubiszewskiego w Moskwie a także w Mińsku i Kijowie Polityka dwutorowości – strategia wypracowana wiosną/latem 1990 (stosowana od jesieni 1990) – ustanowienie i rozwój stosunków z kierownictwem i elitami radzieckich republik związkowych równolegle ze stosunkami z władzami centralnymi ZSRR 16 X 1990 – Deklaracja o przyjaźni i dobrosąsiedzkiej współpracy 1 I 1991 – przejście na rozliczenia dewizowe w handlu wzajemnym 28 VI 1991 – rozwiązanie RWPG w Budapeszcie 1 VII 1991 – rozwiązanie Układu Warszawskiego w Pradze 3 IX 1991 – umowa o współpracy w dziedzinie handlu i gospodarki Problemy związane z wycofaniem wojsk radzieckich z Polski: Rozmowy rozpoczęły się 15 XI 1990 roku w Moskwie. Polacy domagali się wypłacenia odszkodowań za straty ekologiczne, zaś Rosjanie domagali się odszkodowań za mienie, wysuwali żądania, by Polska powstrzymała się od współpracy z obcymi wywiadami, udziału w innych sojuszach, zapewniła wolność tranzytu dla Armii Radzieckiej przez swoje terytorium, inne pomysły to sfinansowanie ze stroną polską budowy osiedli w ZSRR dla wycofywanych żołnierzy albo utworzenie spółek polsko-radzieckich na terenach byłych baz, w których zatrudnieni byliby żołnierze. 22 V 1992 – podpisanie w Moskwie pakietu dokumentów regulujących wycofanie i tranzyt wojsk rosyjskich oraz kwestie finansowe w tym Traktatu o przyjaznej i dobrosąsiedzkiej współpracy Podwaliny pod stosunki oparte były na poszanowaniu suwerenności, partnerstwie i dobrosąsiedztwie: - strony uznawały nienaruszalność swoich granic - strony wyrzekały się roszczeń terytorialnych - pokojowe rozstrzyganie sporów i nieagresja - konsultacje w razie zagrożenia bezpieczeństwa - życzliwa neutralność w przypadku konfliktu z państwami trzecimi - rozwój stosunków gospodarczych i kulturalnych (łącznie ze zwrotem dóbr kultury) - współpraca regionalna, ekologiczna, naukowa, w walce z przestępczością itp. 6 VI 1991 – rozpoczęcie procesu wycofywania wojsk radzieckich z Polski 28 X 1992 – ostatnie rosyjskie jednostki bojowe opuściły Polskę 15 IX 1993 – ostatni żołnierz rosyjski opuszcza Polskę 2 X 1992 – podpisano serię porozumień: o współpracy polskich województw z obwodem kaliningradzkim, obwodem leningradzkim i o współpracy transgranicznej, a Rosja zgodziła się na ruch przez Cieśninę Pilawską statków pod polską banderą 25 VIII 1993 – podczas wizyty w Warszawie Borys Jelcyn po kilku flaszkach zapewnił Wałęsę, że nie ma nic przeciwko planom atlantyckim RP, podpisanie porozumienia o budowie nowego gazociągu tranzytowego JamalEuropa Od wiosny 1993 Rosjanie zaczęli protestować przeciwko rozszerzeniu NATO na Wschód. Problemy w stosunkach polsko-rosyjskich: - kwestia militaryzacji obwodu kaliningradzkiego - kwestia swobody żeglugi po Zalewie Wiślanym i przez Cieśninę Pilawską - kwestia korytarza tranzytowego z Białorusi do Kaliningradu - problem dotyczący polskich połowów na Morzu Ochockim - kwestia interwencji rosyjskiej w Czeczenii (Rosjanom nie podobały się polskie konwoje humanitarne do Czeczenii działalność czeczeńskiego ośrodka informacyjnego w Krakowie) - konflikt wokół kościoła katolickiego w Moskwie Po dojściu do władzy koalicji SLD-PSL Olechowski miał pomysł, żeby przez zacieśnienie współpracy gospodarczej neutralizować sprzeczności w sferze bezpieczeństwa. X 1994 – incydent na Dw. Wschodnim w Warszawie – premier Czernomyrdin odwołał wizytę w Polsce W 1994 Jelcyn nie przyjechał do Warszawy na rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego, a w 1995 na rocznicę wyzwolenia Oświęcimia, z kolei Wałęsa w 1995 nie pojechał na paradę zwycięstwa w Moskwie IX 1995 – propozycja RWPG-bis, odbudowy instytucjonalnej współpracy gospodarczej państw byłego bloku radzieckiego 34 IV 1996 – wizyta Kwaśniewskiego w Moskwie XI 1996 – podpisanie przez Cimoszewicza w Moskwie deklaracji o liberalizacji handlu oraz porozumienia o ostatecznej kwestii wzajemnego zadłużenia I 1997 – aresztowanie na Morzu Ochockim polskiego statku „Aquariusa” I 1998 – Rosja zażądała od UE rzekomych rekompensat za koszty, jakie poniesie w związku z jej rozszerzeniem na Wschód 1999 – ukończenie budowy pierwszej nitki gazociągu jamajskiego, Gazprom proponował Polsce budowę złączki międzysystemowej łączącej gazociąg białoruski ze słowackim, omijając tym samym ukraiński 20 I 2000 – Polska uznała za szpiegów 9 rosyjskich dyplomatów i wydaliła ich z kraju, a miesiąc później grupa protestujących oblała farbą rosyjski konsulat w Poznaniu i spaliła rosyjską flagę 10 VII 2000 – wizyta Kwaśniewskiego w Moskwie 28 VII 2000 – otwarcie polskiego cmentarza w Katyniu V 2001 – wizyta premiera Kasjanova w Polsce XII 2001 – Miller podpisał w Moskwie Deklarację o rozwoju współpracy gospodarczej, handlowej, finansowej i naukowo-technicznej 16-17 I 2002 – wizyta Putina w Warszawie 12 II 2003 – podpisanie protokołu do porozumienia z Rosją (z 25 VIII 1993) o systemie gazociągów do tranzytu rosyjskiego gazu przez terytorium RP i dostawach rosyjskiego gazu do Polski (Polska zaoszczędziła ok. 5 mld $) 20-21 II 2003 – wizyta premiera Michaiła Kasjanowa w Polsce, tematem rozmów były współpraca gospodarcza, techniczno-wojskowa, kulturalno-naukowa, sprawy wizowe i aktywizacja kontaktów regionalnych 28 VI 2003 – spotkanie Kwaśniewskiego z Putinem w Bałtijsku 1 X 2003 – wprowadzenie wiz dla Rosjan (wymóg UE) B. Stosunki Polski z Białorusią X 1990 – wizyta Skubiszewskiego w Mińsku (zakończona nieporozumieniem, bo Białorusini wysunęli roszczenia terytorialne w stosunki do białostocczyzny) 10 X 1991 – wizyta białoruskiego premiera w Warszawie, podpisanie Deklaracji o dobrym sąsiedztwie, wzajemnym zrozumieniu i współpracy 27 XII 1991 – uznanie niepodległości Białorusi 23 VI 1992 – wizyta przewodniczącego Rady Najwyższej Stanisława Szuszkiewicza w Warszawie i podpisanie Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy 1994 – od wyborów prezydenckich na Białorusi stosunki między obydwoma krajami ulegały systematycznemu ochłodzeniu Kwestie sporne: sprawa katolickich księży oraz mniejszości polskiej na Białorusi. 30 III 1996 – spotkanie Kwaśniewskiego i Łukaszenki w Puszczy Białowieskiej na Białorusi 20 XI 1996 – oświadczenie prezydentów Polski, Ukrainy i Litwy na temat kryzysu politycznego na Białorusi 1999 – uruchomienie w Polsce radia „Racja”, początek szykanowania Związku Polaków na Białorusi 2001 – Polska uznała wybory prezydenckie na Białorusi za nieuczciwe C. Stosunki Polski z Ukrainą Juliusz Mieroszewski i Jerzy Giedroyć głosili ideę zacieśniania stosunków z Ukrainą, „Nie ma niepodległej Polski bez niepodległej Ukrainy, podobnie jak nie ma niepodległej Ukrainy bez niepodległej Polski”. 13 X 1990 – wizyta Skubiszewskiego w Kijowie, podpisanie Deklaracji o zasadach i głównych kierunkach rozwoju współpracy, potwierdzenie nienaruszalności granicy 4 IV 1991 – podpisanie umowy międzyrządowej o handlu i współpracy gospodarczej 2 XI 1991 – uznanie niepodległości Ukrainy przez Polskę Utrzymanie niepodległości Ukrainy zaczęła mieć kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa Polski. 8 I 1992 – pełne nawiązanie stosunków dyplomatycznych 18 V 1992 – podpisanie w Warszawie przez prezydentów Wałęsę i Kravchuka Traktatu o dobrym sąsiedztwie, przyjaznych stosunkach i współpracy - potwierdzenie nienaruszalności granic - rozstrzyganie wszelkich sporów środkami pokojowymi - wyrzeczenie się stosowania siły w stosunkach wzajemnych 35 - zagwarantowanie mniejszościom narodowym prawa do utrzymywania, wyrażania i rozwijania tożsamości narodowej, kulturowej, języka i religii, wykluczenie dyskryminacji, pełna równość pod względem prawnym XII 1992 – wizyta Skubiszewskiego w Kijowie, zapewnienie ze strony władz ukraińskich o strategicznym partnerstwie z Polską 12-13 I 1993 – podczas wizyty w Kijowie Suchocka podpisała kilka umów gospodarczych VIII 1993 – Suchocka uznała Ukrainę za strategicznego partnera Polski Polska odrzuciła kandydaturę Kijowa do Grupy Wyszehradzkiej a później do CEFTA, poparła za to starania Ukrainy o członkostwo w IŚE i RE. Wałęsa odrzucił również w V 1993 (zaprezentowany przez Kravchuka w Budapeszcie w II 1993) Plan Kravchuka – instytucjonalizacji konsultacji i stworzenia sztabu antykryzysowego wybranych państw (UKR, BEL, POL, CZE, SVK, LIT, ŁOT, EST, AUS, HUN, BUŁ, RUM, MOŁ). XII 1992 – propozycja Wałęsy utworzenia Komitetu Konsultacyjnego Prezydentów Polski i Ukrainy (inauguracja działalności Komitetu miała miejsce podczas wizyty Wałęsy w Kijowie w dniach 24-26 V 1993) Kwestie sporne: Ukraina żądała od Polski potępienie przez Akcji Wisłą i wypłaty Ukraińcom rekompensat, z kolei Polska chciała odbudować polskie cmentarze wojskowe. Polska negatywnie odniosła się do włączenia Ukrainy do dialogu weimarskiego oraz do ukraińskiej propozycji strefy bezatomowej w Europie Środkowej i Wschodniej. Ukraina obawiała się wstąpienia Polski do NATO, co mogło wywołać wzmożenie na nią presji przez Rosję. 21 III 1994 – wizyta ukraińskiego szefa dyplomacji Złenki w Warszawie – podpisanie deklaracji o zasadach polskoukraińskiego partnerstwa i porozumienia międzyrządowego o współpracy w zakresie ochrony miejsc pamięci i spoczynku ofiar wojny i represji politycznych VIII 1994 – podpisanie przez Pawlaka i Masoła Deklaracji o zasadach i kierunkach współpracy gospodarczej I 1995 – po wizycie Kuczmy w Warszawie wznowiono działalność Komitetu Konsultacyjnego Prezydentów VI 1996 – wizyta Kuczmy w Polsce, apel o poparcie ukraińskich aspiracji do udziału w strukturach europejskich, podpisanie porozumienia o ruchu bezwizowym i o ochronie i zwrocie dóbr kultury 10 X 1996 – wizyta Cimoszewicza w Kijowie – podpisanie porozumienia o wzajemnych dostawach uzbrojenia, techniki wojskowej i świadczenia usług o charakterze techniczno-wojskowym 21 V 1997 – „Wspólne oświadczenie o zgodzie i pojednaniu” wydane przez Kwaśniewskiego i Kuczmę, w którym uczczono pamięć ofiar konfliktów polsko-ukraińskich (na mocy którego miała ruszyć odbudowa Cmentarza Orląt Lwowskich) VII 1997 – podpisanie Karty o szczególnym partnerstwie NATO-Ukraina (Zięba twierdzi, że z inicjatywy Kwaśniewskiego), Polska została włączona do Komisji NATO-Ukraina 1998-2000 – okres ożywienia stosunków, Kwaśniewski z Kuczmą spotkali się 15 razy 1998 – batalion UKRPOLBAT uzyskał gotowość operacyjną IX 1998 – Geremek podczas wizyty w Kijowie proponuje powołanie Polsko-Ukraińskiej Stałej Konferencji Integracji Europejskiej 27-28 IX 1998 – wizyta prezydenta Kwaśniewskiego na Ukrainie, m.in. omawiano kwestie związane z odbudową Cmentarza Orląt Lwowskich 29 X 1998 – podpisanie deklaracji o utworzeniu Polsko-Amerykańsko-Ukraińskiej Inicjatywy Współpracy (PAUCI), udzielanie pomocy małym firmom i samorządom lokalnym w celu wspierania reform makroekonomicznych 11 II 1999 – powołanie Stałej Polsko-Ukraińskiej Konferencji ds. Integracji Europejskiej, jej celem było rozwiązywanie problemów, jakie mogą powstać w stosunkach dwustronnych w związku z wejściem Polski do UE VII 2000 – UKRPOLBAT rozpoczął misję w Kosowie 14-15 III 2001 – mediacja Kwaśniewskiego w Kazimierzu Dolnym w sporze pomiędzy Kuczmą a ukraińską opozycją 23 VIII 2001 – Kwaśniewski uczestniczy w obchodach 10-ej rocznicy niepodległości Ukrainy Polska aktywnie wspierała Ukrainę w jej planach wstąpienia do UE i NATO. Oba państwa wzajemnie się wspierają na forach różnych organizacji międzynarodowych. D. Stosunki Polski z Litwą Polska uznała Litwę dopiero 26 VIII 1991, jako 17-te państwo (Litwa ogłosiła niepodległość 11 III 1990) – tak późne uznanie spowodowane polityką dwutorowości wobec ZSRR, Polacy mieszkający na Litwie nie poparli Aktu Niepodległości Litwy, opowiedzieli się po stronie ZSRR. 2 IX 1991 – wznowienie stosunków dyplomatycznych 36 I 1992 – wizyta Skubiszewskiego w Wilnie i podpisanie deklaracji o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej współpracy oraz konwencji konsularnej (spór dotyczący buntu Żeligowskiego – Litwini zażądali oficjalnego potępienia tej akcji oraz uznania przez POL, że Wilno jest stolicą LIT) 26 IV 1994 – Traktat o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej współpracy Kontakty wielostronne z Litwą mają miejsce na forum RPMB, Euroregionu Bałtyku, a od 2004 także w UE i NATO Polska wspierała dążenia Litwy do NATO, przekazaliśmy Litwie kilkakrotnie polskie uzbrojenie i wyposażenie, powstał też polsko-litewski batalion dla celów operacyjnych (POLLITBAT). Kwestie sporne – głównie problemy mniejszości narodowych (polskie szkolnictwo na Litwie, niekorzystna dla Polaków reforma administracyjna i reprywatyzacja ziemi, pisownia polskich nazwisk w języku narodowym). I 1995 – wizyta prezydenta Brazauskasa i podpisanie Deklaracji prezydentów Polski i Litwy o współpracy 1995 – utworzenie partii Akcja Wyborcza Polaków na Litwie 16 IX 1995 – umowa o współpracy transgranicznej (dotycząca euroregionów Niemen i Bałtyk) VI 1997 – wizyta Brazauskasa w Warszawie i podpisanie wspólnej deklaracji o poparciu Polski dla litewskich dążeń do NATO i UE IX 1997 – Cimoszewicz podpisał w Wilnie umowę o współpracy w turystyce i protokół intencyjny ws. budowy autostrady Via Baltica 16 II 1998 – Kwaśniewski wziął udział w obchodach 80 rocznicy uzyskania przez Litwę niepodległości Juliusz Mieroszewski – twórca idei partnerstwa strategicznego z Litwą. W 2001 roku Polski export na Litwę wyniósł 750 mln $ a import 250 mnl $. 15. WSPÓŁPRACA TRANSGRANICZNA i MIĘDZYREGIONALNA A. Euroregiony – obszary transgraniczne, w ramach których prowadzona jest współpraca między jednostkami reprezentującymi regiony dwóch lub więcej państw (jednostki samorządu terytorialnego). Każdy z nich jest powołany na podstawie prawa wewnętrznego danego państwa. Celem euroregionów jest rozwój regionalny (w tym gospodarczy i planowanie przestrzenne), rozbudowa infrastruktury, współdziałanie w sferze społecznej, ochrona środowiska, statystyka transgraniczna. Można też wymienić turystykę i działalność kulturalno-edukacyjną. Na granicach Polski powstało 16 euroregionów. Poza regionami prowadzącymi działalność na wszystkich granicach naszego kraju, istnieje również z państwami niegraniczącymi z Polską, jak ze Szwecją, Węgrami, Rumunią, Danią, oraz Łotwą. Działalność regionalną regulują Europejska Konwencja Ramowa o Współpracy Transgranicznej między Wspólnotami i Władzami Terytorialnymi z 1980 roku (tzw. Konwencja Madrycka), Europejska Karta Samorządu Terytorialnego i Europejska Karta Samorządu Regionalnego. 1. Euroregion Nysa – 21 XII 1991 Polska, Niemcy, Czechy 2. Euroregion Karpacki – 14 II 1993 Polska, Ukraina, Słowacja, Węgry, Rumunia 3. Euroregion Szprewa-Nysa-Bóbr – 21 IX 1993 Polska, Niemcy 4. Euroregion Pro Europa Viadrina – 21 XII 1993 Polska, Niemcy 5. Euroregion Pomerania – 15 XII 1995 Polska, Niemcy, Szwecja 6. Euroregion Bałtyk – 22 II 1998 Polska, Litwa, Łotwa, Rosja, Szwecja, Dania 7. Euroregion Niemen – 6 VI 1997 Polska, Litwa, Białoruś, Rosja 8. Euroregion Bug – 29 IX 1995 Polska, Ukraina, Białoruś 9. Euroregion Tatry – 26 VIII 1994 Polska, Słowacja 10. Euroregion Beskidy – 18 II 2000 Polska, Czechy, Słowacja 11. Euroregion Śląsk Cieszyński – 22 IV 1998 Polska, Czechy 12. Euroregion Silesia – 3 XI 1997 Polska, Czechy 13. Euroregion Pradziad – 2 VII 1997 Polska, Czechy 14. Euroregion Glacensis – 5 XII 1996 Polska, Czechy 15. Euroregion Dobrava – 24 I 2001 Polska, Czechy 16. Euroregion Puszcza Białowieska – 25 V 2002 Polska, Białoruś Rola Polski w strukturach współpracy subregionalnej: Polska ma status obserwatora przy Radzie Arktycznej od 1998, a także od 1992 przy Euroarktycznym Regionie Morza Barentsa (BEAR) i od 1993 przy Czarnomorskiej Współpracy Gospodarczej (BSEC). Polska jest członkiem Rady Europy od 26 XI 1991, jest też członkiem OECD od 22 XI 1996. Polska jest członkiem-założycielem WTO (1 VII 1995). Od 4 IV 1995 Polska była partnerem stowarzyszonym UZE, a od 23 III 1999 jest członkiem stowarzyszonym. 37 B. Grupa Wyszehradzka 9 IV 1990 – spotkanie w Bratysławie, jednakże bez konkretnych rezultatów 15-17 II 1991 – podpisanie przez Wałęsę, Havla i premiera Węgier Jozsefa Antalla w Wyszehradzie deklaracji formułującej podstawowe cele ugrupowania i sposoby ich realizacji (Deklaracja Rzeczpospolitej Polskiej, Czeskiej i Słowackiej Republiki Federalnej i Republiki Węgierskiej w dążeniu do integracji europejskiej) - harmonizacja postępowania na rzecz współpracy i ścisłych kontaktów z instytucjami europejskimi - swobodne kontakty obywateli, instytucji, kościołów i organizacji społecznych - współpracy gospodarcza na zasadach rynkowych i wzajemnie korzystny handel - rozwój infrastruktury transportowej i komunikacyjnej - współpraca ekologiczna - współdziałanie w zakresie informacji i kultury - pełna realizacja praw mniejszości narodowych - poparcie dla współpracy na szczeblu samorządowym i lokalnym Doprowadzenie do rozwiązania RWPG 28 VI 1991 roku i Układu Warszawskiego 1 VII 1991. Szczyty GW w Krakowie 5-6 XI 1991 i Pradze 5-6 V 1992 – potwierdzenie podstawowych celów współdziałania: ułatwienie uzyskania członkostwa w NATO i UE, a także zajęcie stanowiska ws. wojny w Jugosławii i pomocy dla krajów WNP. 11 IX 1992 – złożenie Przewodniczącemu Rady Europejskiej wspólnego polsko-czesko-węgierskiego „Memorandum o umocnieniu procesu integracji ze WE oraz o przyszłym członkostwie” 21 XII 1992 – zawarcie porozumienia CEFTA (Środkowoeuropejska strefa wolnego handlu), weszło ono w życie 1 III 1993, w 1996 przystąpiła do niego Słowenia, w 1997 Rumunia, w 1998 Bułgaria, w 2002 Chorwacja a w 2006 Macedonia; od kiedy kraje GW wstąpiły do UE, CEFTA straciło na znaczeniu 12 I 1994 – Prezydenci państw Grupy Wyszehradzkiej (Czechy, Słowacja, Węgry i Polska), na spotkaniu z prezydentem Billem Clintonem w Pradze, zaakceptowali program Partnerstwa dla Pokoju, a ten oświadczył, że NATO będzie rozszerzone o nowe państwa Etapy działalności: 1990-1992 – tworzenie i ustalanie podstawowych kierunków aktywności 1993-1997 – zaniechanie współdziałania politycznego, z wyjątkiem kwestii wojskowych i integracji z UE 1997-1998 – ożywienie kooperacji spowodowane zaproszeniem POL, CZE i HUN do NATO i rozpoczęciem negocjacji akcesyjnych z UE 21 X 1998 – spotkanie premierów w Budapeszcie 14 V 1999 – spotkanie premierów w Bratysławie, uzgodniono utworzenie funkcji przewodniczącego GW Ustalono, że premierzy będą spotykać się 2 razy do roku 9 VI 2000 – utworzenie Międzynarodowego Funduszu Wyszehradzkiego w Bratysławie o kapitale zakładowym milion EURO – dla wspierania kultury, edukacji, wymiany młodzieży, w 2005 było to już 3 mln EURO Ostatnie spotkania GW: Budapeszt 21 X 1998, Bratysława 14 V 1999, Vysokie Tatry 16 X,3 XII 1999, Gniezno 28 IV 2000, Budapeszt 4 V 2000, Praga 9 VI 2000, Karlove Vary 13 X 2000, Bratysława 19 XII 2000, Pszczyna 19 I 2001, Kraków 1 VI 2001, Tihany 25 VIII 2001, Krynica Górska 10 IX 2001, Luksemburg 5 XII 2001, Trencin 25 V 2002, Esztergom 30 VI 2002, Castolovice 22 VIII 2002, Dobriš 1 X 2003, Kroměříž 12 V 2004, Kaz. Dolny 10 VI 2005 C. Inicjatywa Środkowoeuropejska 11 XI 1989 – Quadragonale (ITA, AUS, HUN, YUG), w 1990 przystąpiła Czechosłowacja (Pentagonale) 1 VIII 1990 – przyjęcie Dokumentu Politycznego Pentagonale na spotkaniu Szefów Rządów w Wenecji 26 VII 1991 – przystępuje Polska na spotkaniu w Dubrowniku (Heksagonale), od 1992 ugrupowanie działa pod nazwą Inicjatywa Środkowoeuropejska; obecnie członkami są ALB, AUS, BEL, BiH, BUL, Czarnogóra, CRO, CZE, FYROM, MOL, POL, RUM, SER, SVK, SLO, UKR, HUN, ITA Według Włoch, będących inicjatorem współpracy, IŚE miała wypełnić lukę powstającą po rozpadzie bloku wschodniego, zapobiec ewentualnej hegemonii Niemiec w Europie Środkowej oraz ułatwić państwom postkomunistycznym rozwój współpracy z Zachodem. Celem IŚE jest umacnianie spójności Europy, politycznej, gospodarczej i społecznej stabilności oraz bezpieczeństwa. Działalność IŚE obejmuje m.in.: konsultacje polityczne, wspieranie instytucji demokratycznych i przestrzegania praw człowieka, współpracę transgraniczną, realizację różnych zadań gospodarczych i społecznych. X 1995 – przyjęcie Regulaminu IŚE przez Szefów Rządów w Warszawie oraz doprowadzenie do powstania w Trieście 38 organu koordynującego współpracę w postaci Ośrodka Informacji i Dokumentacji IŚE, przekształconego w 1997 w Komitet Wykonawczy 28-29 XI 1997 – przyjęcie na spotkaniu Szefów Rządów i MSZ w Sarajewie Deklaracji Sarajewskiej, określającej strategię IŚE, która koncentruje się na trzech priorytetach: - umacnianiu kooperacji między krajami członkowskimi, - wzmacnianiu ich udziału w integracji europejskiej, - wspieraniu krajów najbardziej potrzebujących pomocy Uzupełnieniem Deklaracji jest, ustalany na okres 2 lat, Plan Działań zawierający listę przedsięwzięć, projektów i programów do realizacji w ramach trzech w/w priorytetów. 22 VI 2001 – na spotkaniu w Mediolanie ministrowie spraw zagranicznych państw IŚE podjęli formalną decyzję o utworzeniu w ramach Funduszu Współpracy IŚE Spotkania na szczeblu premierów: Dubrownik 27 VII 1991, Wiedeń 18 VII 1992, Budapeszt 17 VII 1993, Triest 16 VII 1994, Warszawa 7 X 1995, Graz 9 XI 1996, Sarajewo 29 XI 1997, Zagrzeb 21 XI 1998, Praga 6 XI 1999, Budapeszt 25 XI 2000, Triest 23 XI 2001 D. Rada Państw Morza Bałtyckiego Polskie priorytety w regionie Bałtyku po 1989 roku: ochrona środowiska, współpraca gospodarcza, wspieranie przemian demokratycznych, przyspieszenie działań prointegracyjnych, transport, kultura, współdziałanie małych i średnich przedsiębiorstw. 2-3 IX 1990 – konferencja w Ronneby na Gotlandii, na której z inicjatywy Polski i Szwecji przyjęto Deklarację Morza Bałtyckiego dotyczącą kwestii ekonomicznych; omawiano też kwestie transportu, komunikacji, handlu i gospodarki, kultury i edukacji, współdziałania władz i samorządów lokalnych; w konferencji uczestniczyły Niemcy, Dania, Szwecja, Finlandia, ZSRR, Norwegia, Polska, Czechosłowacja i Białoruś IX 1991 – powołanie w Gdańsku Związku Miast Bałtyckich w celu realizacji współpracy w ochronie środowiska, telekomunikacji, polityce kulturalnej i nawiązywanie bliższej współpracy z instytucjami UE; siedzibę ma w Gdańsku, zrzesza ok. 100 miast z 10 państw 5-6 III 1992 – utworzenie z inicjatywy Danii i Niemiec Rady Państw Morza Bałtyckiego podczas konferencji ministrów spraw zagranicznych w Kopenhadze; członkami RPMB są Niemcy, Dania, Polska, Rosja, Litwa, Łotwa, Estonia, Finlandia, Szwecja, Norwegia, od 1995 Islandia, Komisja Europejska jest obserwatorem Cele ugrupowania: współdziałanie we wspieraniu instytucji demokratycznych, gospodarce, ochronie środowiska, kulturze, transporcie, telekomunikacji, energetyce, ochronie zdrowia, sprawach socjalnych i turystyce 1994 – powstanie organu wykonawczego RPMB – Bałtyckiej Rady Ministrów (siedzibę ma w Tallinie) V 1994-V 1995 – polskie przewodnictwo w RPMB, zakończone sesją ministerialną w Gdańsku, polskimi celami było dalsze pogłębianie współpracy regionalnej, umacnianie zaufania i bezpieczeństwa, przystosowanie państw nieczłonkowskich UE do norm i standardów europejskich 3-4 V 1996 – spotkanie premierów członków RPMB w Visby, omawiano kwestie zwalczania zorganizowanej przestępczości Spotkania na szczycie: Visby 3-4 V 1996, Ryga 22-23 I 1998, Kolding 12-13 IV 2000, Sankt Petersburg 10 VI 2002 Trzy grupy robocze Rady Państw Morza Bałtyckiego: 1. Wspieranie instytucji demokratycznych i praw człowieka. 2. Współpraca gospodarcza. 3. Sprawy bezpieczeństwa jądrowego i radiologicznego + grupa zadaniowa ds. zwalczania przestępczości zorganizowanej. E. POLSKA w OBWE po 1989 14 XII 1964 – Rapacki proponuje na forum ZO zwołanie ogólnoeuropejskiej konferencji bezpieczeństwa - Polska dążyła do ustabilizowania europejskiego status qou, zwłaszcza do akceptacji istniejących granic - łagodzenie politycznego podziału Europy, o ile oczywiście było to możliwe - od 1977 działał w Polsce Komitet Helsiński, który monitorował realizację humanitarnych postanowień Aktu Końcowego KBWE przez władze państwowe Główne motywy zaangażowania Polski w procesie KBWE po 1989: 1. Rekonstrukcja systemu bezpieczeństwa w pozimnowojennej Europie 2. Umacnianie i promocja wartości demokratycznych 39 3. Zapobieganie konfliktom i rozwiązywanie kryzysów 4. Stabilizowanie stosunków z sąsiadami 5. Utrwalanie korzystnego ładu wojskowego w Europie 18 I 1990 – Mazowiecki przemawiając w Sejmie proponuje utworzenie Rady Współpracy Europejskiej jako organu stałego KBWE (forum konsultacji i koordynacji działań państw uczestniczących w procesie KBWE), następnie Mazowiecki przedstawił ją 30 I na forum ZPRE 19-21 XI 1990 – na szczycie Paryżu zdecydowano o powołaniu 6 form instytucjonalizacji (spotkania na szczycie szefów państw i rządów, Rada KBWE, Komitet Wysokich Przedstawicieli, Sekretariat, Centrum Zapobiegania Konfliktom, Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka – siedzibę ma w Warszawie) X 1991 – Polska zgłosiła na forum Komitetu Wysokich Przedstawicieli w Pradze propozycję utworzenia sił pokojowych KBWE, jednak nie spotkała się ona zainteresowaniem 11 XI 1992 – delegat Polski przedstawił na wiedeńskim Forum Współpracy w Dziedzinie Bezpieczeństwa projekt „Kodeksu postępowania państw w dziedzinie bezpieczeństwa” (liczący 12 zasad mających sprzyjać stabilizowania sytuacji na obszarze KBWE); polska propozycja stałą się podstawą zaaprobowanego na szczycie w Budapeszcie w XII 1994 „Kodeksu postępowania państw w zakresie polityczno-wojskowych aspektów bezpieczeństwa” 9 XII 1993 – Rząd Polski przekazał rządowi Szwecji dokument ratyfikacji Konwencji o koncyliacji i arbitrażu (ratyfikowała ją 4 XI 1993) XII 1996 – na szczycie w Lizbonie Rosja wniosła pomysł modelu wspólnego i wszechstronnego bezpieczeństwa europejskiego w XXI wieku (przyjęto deklarację o centralnej roli OBWE w kwestii bezpieczeństwa europejskiego) – Polska przyjęła go negatywnie 1 I 1998 – Polska objęła na rok przewodnictwo w OBWE, 3 zadania polskiej prezydencji wg Kwaśniewskiego: 1. Zapobieganie konfliktom 2. Umacnianie nowego ładu polityczno-wojskowego w Europie, włączając w to kontrolę zbrojeń 3. Umacnianie instytucji demokratycznych i ochrona praw człowieka Stosunek Polski do ESDI: VI 1999 – Rada Europejska proklamuje politykę obronną w formule ESPD 6 XII 1999 – Polska apeluje do UE o pełny udział w podejmowaniu decyzji przez Piętnastkę ws. możliwych interwencji wojskowych i o uzależnienie takich decyzji od uprzedniej akceptacji NATO, europejskie planowanie wojskowe powinno być podporządkowane Koncepcji Strategicznej NATO, a tworzenie sił wojskowych dla operacji UE powinno odbywać się w zgodzie z systemem planowania obronnego NATO Polska uważa UE za niewystarczającego gwaranta bezpieczeństwa w Europie i uznaje stałą obecność USA w Europie za niezbywalną 15 XII 1999 – Geremek na sesji NAC w Brukseli przedstawił 3 tezy wyrażające stanowisko Polski ws. ESDI: 1. NATO jest i pozostanie kamieniem węgielnym bezpieczeństwa europejskiego 2. ESDP jest decydującym czynnikiem wzmacniającym efektywność NATO 3. Ustanowienie jasnych mechanizmów współpracy NATO-UE ma żywotne znaczenie dla kwestii bezpieczeństwa 4 I 2000 – Rząd przyjmuje Strategię Bezpieczeństwa RP, w myśl której Polska powinna dążyć do rozwoju ESDI nie w ramach UE, ale w NATO; stwierdzenie, że NATO jest głównym czynnikiem politycznej i wojskowej stabilności w Europie, drugim filarem bezpieczeństwa Polski ma być system kształtujący się w stosunkach UE/UZE-NATO; postrzeganie ESDI jako wąskiej części NATO, a nie jako szerokiej koncepcji umacniania zdolności UE w dziedzinach bezpieczeństwa i obrony; rozwój ESDP nie może prowadzić do osłabienia NATO i więzi transatlantyckiej między UE a USA; decyzje w sprawach ESDP powinny być podporządkowane NATO Misje petersberskie: - od początku Polska domagała się włączenia jej do procesu podejmowania decyzji o przygotowaniu, podjęciu i prowadzeniu misji petersburskich, a także do włączenia CZE, HUN, NOR, ISL i TUR - udział Polski operacji Concordia i Proxima w Macedonii oraz EUPOL w Bośni W sprawie europejskich sił szybkiego reagowania Polska zadeklarowała, że weźmie udział w ich tworzeniu, jednak przy zastrzeżeniu, że nie będzie się to wiązało z dodatkowymi kosztami w stosunku do zobowiązań podjętych już w NATO (odpowiednikiem misji petersberskich w NATO jest cywilne planowanie kryzysowe – CEP). Na III konferencji planistycznej w V 2003 Polska zadeklarowała oddanie do dyspozycji UE 1500 żołnierzy do prowadzenia misji petersberskich. 40
