współczesne stosunki międzynarodowe
advertisement
WSPÓŁCZESNE STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE Nowy system międzynarodowy po 89 r. Ostatnie 10 lat. 89/90 – 00. 1) Rola mocarstw i supermocarstw w stosunkach międzynarodowych 2) Struktura nowego systemu międzynarodowego i jego cechy Ad. 1) Rola mocarstw i supermocarstw w stosunkach międzynarodowych Kryteria: - potęga - potencjał ekonomiczny, militarny itd. - zasięg działania - siła wpływów 300 lat – epoka państw narodowych. 5 – 8 mocarstw. Początek XIX wieku – 5 mocarstw: Austro-Węgry, Prusy, Rosja, Anglia, Francja. Początek XX wieku + 3 mocarstwa – Stany Zjednoczone, Japonia, Włochy. Trwało to do końca II Wojny Światowej. Po II Wojnie Światowej – nowy system - trwał 45 lat. Duże znaczenie miał potencjał militarny. Dwa mocarstwa (super mocarstwa) Stany Zjednoczone i Rosja – niezrównoważenie systemów i bloków. Odmienne systemy we wszystkich dziedzinach. Dokonały podziału świata na sfery ich wpływów. Rywalizacja tych państw po układzie poczdamskim. Zimna wojna. Układ dwubiegunowy (Stany Zjednoczone – Rosja): - porządek po wojnie był niesprawiedliwy, pozostawiał (wyłączał) słabe państwa z kontraktów międzynarodowych. Dominacja radziecka; - konflikt na wszystkich płaszczyznach, rywalizacja; - stworzył stan równowagi nuklearnej. Ujemne skutki powstania super mocarstw: - zmagania ich o zdobycie przewagi na wszystkich płaszczyznach; - zamazana została główna treść wymiany międzynarodowej (surowce strategiczne), nie mogły nimi obracać ze skutkiem straty dla obu stron, - ograniczona rola państwa (nawet mocarstw, np. Francja, Niemcy), decyzje były przede wszystkim podejmowane na szczeblu super mocarstw; ograniczona suwerenność dla systemu; Przyczyny upadku: - Były różne okresy napięcia: większe i mniejsze. - Powstanie państw Trzeciego Świata – nie podporządkowało się żadnemu mocarstwu. - Wyłom z socjalizmu – autonomizacja Chin Lud. Równowaga została naruszona – terytorium. - Gospodarka wolnorynkowa zdobyła przewagę. - Czynnik cywilizacyjny: wzrost technologii, przekazu, środków informacji – naruszenie stanu izolacji. Ad. 2) Struktura nowego systemu międzynarodowego i jego cechy Nowy układ sił – systemu międzynarodowego. Kondygnacje struktury; 1) Stany Zjednoczone – super potęga; 2) Mocarstwa regionalne: Chiny, Indie; wpływy, nowa rola, nie ma wertykalnego podporządkowania. Brazylia, Rosja, Japonia, Unia Europejska. 3) Drugorzędne potęgi regionalne: konkurenci mocarstw regionalnych Indie – Pakistan Ukraina – Moskwa Japonia – Chiny Argentyna – Brazylia Tendencje do konfliktów między nimi. Oczekują od Stanów Zjednoczonych, że będą przeciwwagą dla dominacji regionalnej. Pomoc wojskowa, materialna często. System jednobiegunowy – Stany Zjednoczone. Nie są jednak w stanie panować światem. Świat zmierza w kierunku wielobiegunowości. Tendencje do regionalizacji. Większa rola małych i średnich państw przez .............. Człowiek się bardziej liczy – ma większe prawa. USA WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE 1) 2) czynniki określające wymiar potęgi USA i jej oddziaływanie, liczba ludności (260 mln) położenie geograficzne (posiada tylko dwie granice) bogactwa naturalne, które czynią ich samowystarczalnym polityka globalna USA Umiejętności wykorzystania i zarządzania zasobami 1/5 światowej gospodarki – gospodarka USA 1/5 PNB światowej gospodarki – 8 bln $, przekracza PNB Unii Europejskiej mimo dużo mniejszej liczby ludności. Większy od PNB Japonii, od Chin. Największe dochody na 1 mieszkańca. Udział - USA w gospodarce światowej: inwestycje w świecie 900 mld $ rocznie korporacje międzynarodowe (olbrzymie) największy procent inwestycji w nowe technologie dochody uzyskane ze sprzedaży licencji bardzo wysokie (50% światowych) najniższy poziom bezrobocia (4,2%) potęga militarna: - budżet wojskowy 250 – 300 mld $ rocznie; - badania i rozwój. Dysproporcja między kosztami a możliwościami utrzymania tej pozycji na świecie – imperialne naciągnięcie. Suma globalnych interesów (polityki) jest większa od możliwości ich obrony. Relatywnie zmniejszający się udział gospodarki USA w gospodarce Światowej. Problemy: 1) Wzrost nierówności ekonomicznych Wzrost dochodów szczególnie dla najbogatszych. Realne płace średnio zarabiających spadły o 3%. Najbiedniejsi stracili ok. 10%. Mimo tego są bardzo bogaci lub bardzo biedni. Niski poziom edukacji, ubóstwa, nędza, duży poziom przestępczości. Po rozpadzie układu dwubiegunowego: - zwiększenie roli oddziaływania państw na scenie światowej, - Stany Zjednoczone muszą walczyć o uzyskanie poparcia; nie odgrywają już tak dużej roli jak kiedyś. Tematy tabu: - broń nuklearna - dostarczanie broni innym krajom. Priorytety amerykańskiej polityki zagranicznej: - obszar Europy Zachodniej – Pakt Atlantycki najbardziej znaczący dla USA, czynne wsparcie, - Bliski Wschód ze względu na napięcia Izrael – kraje Arabskie – konflikt światowy. Ropa naftowa – ważny surowiec strategiczny; czynne wsparcie, - region Pacyfiku (Chiny, Azja, Japonia itd.) (przyszłość) – czynna obserwacja i ewentualne wsparcie (Ameryka Łacińska, kraje postkomunistyczne Europy Środkowo-Wschodniej, kraje Bałtyckie). Wnikliwy nadzór + dialog – Rosja i Chiny – monitorowanie Wyrażeń i przemian....... Zapobieganie ekspansji. Udział - USA w g. światowej inwestycje 900 mln $ rocznie korporacje międzynarodowe najwyższy % inwestowanie w nowe technologie dochody uzyskane ze sprzedaży licencji najniższy poziom bezrobocia 4,2 potęga militarna, budżet wojskowy 250 300 mln$ Suma globalnych interesów (polityki)jest większa od możliwości ich obrony. Relatywnie zwiększy się udział gosp. USA w gospodarce światowej. Problemy: 1. wzrost nierówności ekonomicznych Wzrost dochodów szczególnie dla najbogatszych. Realne płace średnio zarabiających 3%. Najbiedniejsi stracą do 10%. Mimo tego są bardzo bogaci i biedni, niski poziom edukacji, ubóstwo, nędza Po rozpadzie układu dwu biegunowego. - zwiększenie oddziaływania państw na scenie światowej - USA muszą walczyć o uzyskanie poparcia, nie odgrywa już tak dużej roli Priorytety USA polityki zagranicznej - obszar Europy zachodniej, Pakt atlantycki- najbardziej znaczący dla USA - bliski Wschód ze względu na napięci Izrael – kraje Arabskie – konflikt światowy, ropa naftowa - region Pacyfiku (Chiny, Azja, Japonia), przyszłość – czynna obserwacja ewentualne wspieranie (Amer. Łacińska, kraje postkomunistyczne, kraje bałtyckie) Przyczyny rozpadu ZSRR 1. Międzynarodowe skutki rozpadu ZSRR ZSSR istniał przez wiele lat( za faktyczną datę powstania uznaje się 1922, choć istniał już przed tym rokiem, dlatego że powstała konstytucja ZSRR. Skutki rozpadu tego mocarstwa były wielorakie - powstanie kilkunastu nowych państw(suwerenne i niepodległe) - spowodował zahamowanie rozwoju partii komunistycznej, które od czasu 2 wojny walczyły o np. uprawomocnienie swojej działalności w Europie zach.(Francja, Włochy) - - - spowodował spadek nakładów na militaria w USA spowodował utratę korzyści przez Finlandię, głęboki kryzys i pojawienie się konfliktów społecznych. Przed upadkiem ZSRR Finlandia była krajem małym, leżącym na styku ZSRR i przez to mogącym należeć do nato. Zdecydowała się na zajęcie neutralnego stanowiska co dało jej niebywałe korzyści Handel z ZSRR, rozbudowała przemysł stoczniowy i gospodarkę. Spadek znaczenia marki niemieckiej która do 1990 była oprócz $ najsilniejszą walutą. Zjednoczenie Niemiec odbyło się przy dużym koszcie ekonomicznym, mimo to RFN urosły do rangi 2 potęgi gospodarczej, pretendenta do stałego członka rady bezpieczeństwa. Spowodował obniżenie politycznej rangi Turcji, które w czsie zimnej wojny nie stanowiło integralnej części systemu zach. ZSRR upadło bez wojny domowej, rewolucji najazdu. System ZSRR opierał się na - kolektywnym wytwarzaniu( zw. z społeczną formą własności, oznaczało wyłączenie posiadania przez jednostkę - równowartościowym podziale(wynikał z idei podziału sprawiedliwego. Płace niezależne od rezultatów produkcji. Ten system skutecznie wyeliminował konkurencję wytworzył stan pogardy dla handlu. Był to system scentralizowany pionowo gosp. System sprawdzał się tylko w czasie wojny, mało skuteczny w czasie pokoju. Stopa wzrostu gosp. W ZSRR bez wyżej wymienionych czynników doprowadziła ZSRR wytworzenia tylko 8% produktu globalnego. USA 28%, UE 24%. Wynikało to z niskiego stanu technologii ZSRR, 15 lat w tyle Zachodem. Wydajność pracy wahała się od 2- 10-krotnie mniejszej niż w USA. produkcji żywności farmer w USA wytwarza tyle by wyżywić 25 osób, w ZSRR tylko na osób. do za W 10 W 1995 na stanowisko przywódcy ZSRR nominowano Gorbaczowa. Był to zupełnie inny człowiek w porównaniu ze swoimi poprzednikami, był wykształcony i otwarty. Zapoczątkował pierestrojkę czyli reformę systemu gospodarczego. Kryzys nie zostanie złamany jeżeli nie zmieni się systemu. G. zapoczątkował odprężenie , celem którego miało być uzyskanie zaufania zachodu co do dokonywanych zmian a przez to uzyskanie kredytów i technologii. Miało to powstrzymać USA od przygotowania systemu tzw. Gwiezdnych wojen. Sformował pewne zasady: - odrzucenie wojny jako środka na rozwiązywanie sprzeczności - zasada równego bezpieczeństwa, pokój jest nie podzielny, że nie można budować bezpi. Jednego kraju jeżeli ograniczy się lub naruszy bezpie innego kraju - nie wtrącanie się w wewnętrzne sprawy innych państw. G. spowodował opór ludzi starej daty i rozbudził nadzieję społeczeństwa że ta polityka zostanie rozciągnięta na wew. ZSRR. ZSRR był zw. 15 państ. W 1990 nastąpiła cała seria uchwał, które opowiadały się za przestrzeganiem prawa. Gorbaczow myślał, że uda mu się utrzymać te niepodległe państwa nadal w ramach federacji, tylko za pomocą powiązań gospodarczych. Jelcyn był następcą G. uważał on , że utrzymanie federacji nie pozwoli na zerwanie dotychczasowych więzi dlatego odszedł z partii, wystąpił wraz z prezydentem Ukrainy i Białorusi o utworzenie wspólnoty niepodległych państw – miało to polegać na współpracy suwerennych państw 7-8 12 1991 w Białowieży po stronie radzieckiej – następuje spotkanie w sprawie utworzenia WNP stamtąd wysyłają posłanie do niepodległych państw, które przyniosło pozytywny odzew. Jako ostatnia dołączyła do WNP Gruzja. Odmówiły przyłączenia Łotwa, Estonia, Litwa. WNP miało taką płaszczyznę współpracy jak np.: Związek państw Afrykańskich. 25 12 1991 – rezygnacja Gorbaczowa z funkcji prezydenta = rozwiązanie ZSRR. Przyczyny rozpadu ZSRR - upadek systemu - postęp w procesie odprężenia międzynarodowego - polityka pierestrojki WNP - osiągnięcie porozumienia w różnych dziedzinach szczególnie gospodarki Istniały 2 grupy Republik Radzieckich - bałtyckie(im siła narzucono władzę radziecką, ten status został potwierdzony zgodą państw zachodnich) - azjatyckie Gruzja, Armenia Pierwsze uchwaliły niepodległość Litwa i Estonia, Łotwa, Gruzja, Ukraina a jesienią wszystkie pozostałe. ISTOTA, CHARAKTER I DZIAŁALNOŚĆ WNP (WSPÓLNOTY NIEPODLEGŁYCH PAŃSTW) Miejsce Rosji we współczesnym świecie: Główne przyczyny zniknięcia ZSRR z mapy świata to: - głęboki kryzys samego systemu - istotny postęp w odprężaniu światowym i jego skutki prowadzenia polityki - polityka pierestrojki, zyskała poparcie zachodu ale nie poparcia wewnętrznego WNP Nie stanowi kontynuacji ZSRR, była od początku organizacją międzynarodową, rządową. Może być porównana do NATO czy organizacji państw Afrykańskich. Powstała by w jej ramach osiągnąć porozumienie w wielu ważnych sprawach. Celem WNP miało być rozwiązywanie istniejących problemów związków federacji, problemów gospodarczych, infrastruktury, telekomunikacji. Ta swoista struktura była skutkiem istnienia ZSRR przez 69 lat. Rozmontować ZSRR nie można było z dnia na dzień poza tym przez tyle lat wytworzyła się we wszystkich republikach względnie jednolita kultura techniczna. Dominacja Rosji w sferze gospodarczej. Rosja po upadku ZSRR miała lepszą pozycję rozwojową od wielu państw z tego powodu , że wydobywała najcenniejsze surowce. Dlatego po powstaniu wspólnoty Białoruś dokonywała w Rosji około80% wszystkich zakupów zagranicznych, Ukraina 80%, Kazahstan 70%; dzięki WNP uruchomiono tam strefę bezcłową, sposób rozliczeń między niepodległymi państwami- postanowiono że nadal będzie rosyjski. Rosja która stała się teraz niepodległym państwem produkowała 60% wyrobów, wydobywała wszystkie najcenniejsze surowce. Państwa NP. nie mogły się przestawić na inne środki, nie mogły sięgać do zasobów innych NP. po utworzeniu wspólnoty Białoruś z Rosji dokonywała 60% importu, Ukraina 80%, Kazachstan 70%. 1992 Międzynarodowy Komitet WNP Stopień integracji Uruchomienie systemu ceł, które mogły chronić własne rynki, uruchomiono strefę bezcłową. Dalsza autonomizacja: tworzenie WNP – integruję się. Zdobywa suwerenność. Rozpadło się imperium radzieckie, ale została 4,5 mln armia. Była rozlokowana na całym ZSRR. Integracja wojskowa – 92r dziś nie ma miejsca opierać się na bilateralnych umowach z Rosją, które pozwolą na ochronę granic lądowych. 10 lat ewolucji WNP 12 państw: Rosja, Ukraina, Białoruś, Mołdawia/4 europejskie części i 8 azjatyckich. Zróżnicowane ze względów kulturowych, potencjału gospodarczego. Doprowadziło to do powstania subregionalnych grup np. Rosja – Kazachstan, Rosja – Ukraina. Wyodrębniły się państwa południowo – wschodnie części byłego ZSRR np. Gruzja – Ukraina, Azerbejdzan – Mołdawia 97, Kazachstan – Uzbekistan, Kirgizja, Turkmenistan 98. odkrycie ropy naftowej nastąpiło dzięki pomocy amerykańskiej w rejonie morza kaspijskiego (2 na świecie tak bogaty w ropę obszar). Doprowadziło to do rywalizacji między Rosją a Azerbejdzanem, Chiny i USA zostały włączone do tej rywalizacji. Dzisiaj są stwarzane ograniczenia do wyjazdów do różnych krajów WNP. Rosja nie utraciła swej mocarstwowości, została uznana przez ONZ – została w jego organach. Rosja we współczesnym świecie Rosja jest prezydencką republiką federacyjną. Składa się z 21 republik w nazwach wywodzących się z Cesarskiej Rosji( kulturowo uważają się za Rosjan). Zawiera też okręgi autonomiczne 10 . dzisiaj funkcje prezydenta jako władzy sprawują jego przedstawiciele w dystryktach, kilka obwodów ma swojego przedstawiciela prezydenckiego. Ważne ośrodki oddziaływania gosp. kultur. politycznego – Moskwa i Petersburg. Rosja przejęła wszystkie ambasady ZSRR. Stawia się ją na 1 miejscu ze względu na potencjał surowcowy. Rosja od 10 lat przeżywa transformację systemową. Najpierw była terapia wstrząsowa która zakończyła się wielką zapaścią – korupcja, dominacja tworzących się monopoli. Rozwarstwienie społeczne, bardzo słabo rozwija się system społeczny. Za czasów Jelcyna poprawiła się gospodarka, wysoki i masowy stopień szkolnictwa. Dwie orientacje w polityce zagranicznej Rosji - model euroatlantycki nie jest dokładnie sprecyzowany. Wg niego Rosja będzie dążyła do utrzymania wszechstronnych stosunków z krajami zachodnimi jak USA, tylko tą drogą można pozyskać technologię. - Model euroazjatycki – Rosja nie może być zwrócona tylko w stronę USA gdyż popadła by w konflikt z Chinami. Polityka światowa przesuwa się ku Pacyfikowi. Niemcy we współczesnym świecie Los powojennych Niemiec został określony w Poczdamie. Karę za wywołanie wojny w której śmierć poniosło 50 mln ludzi była okupacja Niemiec i ich podział na 4 strefy okupacyjne. Bieg wydarzeń zmienił projekty dotyczące kształtu powojennych Niemiec. Zostało to spowodowane pojawieniem się zimnej wojny pomiędzy 2 mocarstwami. W 1949 państwa Zachodnie podjęły decyzję o utworzeniu państwa Niemieckiego tzn. NRF, która powstała z połączenia 3 stref. Odpowiedzią na to było utworzenie jesienią 1944 z 4 strefy radzieckiej NRD. Wynikiem tego Niemcy zostały podzielone na 2 strefy okupacyjne o różnych orientacjach politycznych. Był to podział sztuczny, który rozdzierał jedno państwo na 2 części i włączył w 2 różne układy międzynarodowe. Zjednoczenie całych Niemiec było bardzo ważne w NRF; dlatego główny cel jakim było zjednoczenie nie zniknął z programów i planów różnych orientacji politycznych działających w NRF. W 1973 stało się to wyrażanym życzeniem. „RFN będzie całkowicie tym, czym winna być i czym chce być gdy będzie przynależeć reszta Niemiec”. Podejścia do rozwiązania tego problemu były różne, w RFN władzę sprawowała chadecja. ta partia postrzegała możliwość zjednoczenia dzięki zwycięstwu na drodze walki z komunizmem jego pokonaniu. Przywódcy NRF oświadczyli że NRF nie uznaje NRD jako państwa suwerennego, nie będzie utrzymywało żadnych stosunków z państwami które będą NRD uznawały. 1949 – to okres bardzo zaostrzonych stosunków pomiędzy zachodem a ZSRR to szczyt zimnej wojny. Wielki brat przywódca partii socjaldemokratycznej miał odmienną koncepcję zjednoczenia , uważa że można tego dokonać, ale nie przez walkę z ZSRR, ale na bazie porozumienia z tym mocarstwem. Zmiana wew. miał umożliwić ten krok. Zmiany przez zbliżenia a nie zbliżenia przez zmiany, naruszenie ówczesnego stanu rzeczy było nierealne, co po pewnym czasie zrozumieli politycy Niemieccy, trzeba było poszukać innych dróg osiągnięcia celu. 1969 – kanclerzem Niemiec zostaje Willi Brandt, wprowadza nową politykę wschodnią. Wg niej przesłanki zjednoczenia Niemiec mogą być tworzone tylko w porozumieniu z ZSRR a nie bez niego. Tylko drogą rozmów z Moskwą można doprowadzić do zmiany. 1978 – zawarto porozumienie między USA, ZSRR co do zaprzestania użycia siły. W 1975 Helsinki – odbyła się konferencja, w 1970 wizyta Williego Brandta w Moskwie dotyczyła poprawy stosunków, zakończyła się fiaskiem, nie można było nic osiągnąć poza podpisaniem że zostaną otwarte ambasady ZSRR i NRF u siebie nawzajem. Zasługą polskiej dyplomacji Brandt decyduje się w 1970 12 na przyjazd do Polski. Zostaje podpisany układ w Warszawie który zawiera twardy warunek tzn. podpisanie układu o niepodważalności polskich granic. Następcą Brandta zostaje Schmidt, później Kohl. Przełomowym momentem dla biegu wydarzeń jest dojście do władzy w Moskwie Gorbaczowa. W 1985 ogłasza on zasady swojej polityki (sprzeczności nie będą rozwiązywane siłą, nie można budować bezpieczeństwa kraju przez naruszanie bezpieczeństwa drugiego kraju oraz obietnica nie mieszania się w wew. Sprawy innego kraju). Wynikiem tego 1987 do Moskwy przyjeżdża prezydent Niemiec, Gorgathow powiedział że na razie istnieją 2 państwa N, a co będzie za 100 lat to historia rozstrzygnie. W 1980 do Moskwy Kohl i G potwierdza swoją politykę. 6-7 1980 – w Berlinie wielkie obchody istnienia NRD – 40lecie, NRD było państwem w którym reżim był najbardziej autokratyczny. Przywódcy NRD charakteryzowali się anty zachodnim postępowaniem, uważali że z opozycją powinni się rozprawiać w sposób bezwzględny. Na obchody zostali zaproszeni przywódcy z całego świata, Gorbaczow był traktowany przez Honeckera ? za liberalizm, G próbował namawiać H do uznania pierestrojki ale bez powodzenia. 8-10 X 1980 w Lipsku i w Dreźnie odbywają się wielkie demonstracje przeciwko polityce Honekera pod wpływem tej demonstracji H odchodzi z rządu na jego miejsce przychodzą politycy którzy starają się dostosować do tej nowej sytuacji w związku z tym 9.XI burzenie muru berlińskiego nie następuje użycie siły. 3 mln mieszkańców w dniach 11-12 przekraczają dawną granicę dzielącą Berlin na 2 części. Jest to zasługą Gorbaczowa. W tym okresie kiedy rozpada się mur na obszarze NRD stacjonuje 350 tys. armia radziecka. Kanclerz Kohl którego te wydarzenia zaskoczyły w ciągu kilkunastu godzin przygotowuje stanowisko wobec wydarzeń w NRD. W ten sposób powstał plan mający na celu uspokojenie sytuacji, rozwiązania kwestii niemieckiej. PLAN - przywrócenie jedności drogą integracji państwa wschodniego z państwem zachodnim. Miało temu służyć otwarcie dróg (istniała szczelna ochrona NRD np. przystanki metra kończyły się tam gdzie na powierzchni była granica NRD), kolei, brak telefonów, komunikacji miejskiej. Celem miało być też udzielenie pomocy humanitarnej . dlatego wszystko to wymuszało wydanie stanowiska NRF. Ale była tylko mowa o demokratyzacji stosunków, że nie będzie prześladowań a w marcu 90 odbędą się w NRD demokratyczne wybory. Przełom nastąpił dopiero po wyborach marcowych. Uważano że te wybory to najlepszym przypadku doprowadzą do utworzenia komórki socjaldemokratycznej. Wybory te były kolejnym zaskoczeniem zwycięstwo odnieśli kandydaci z ramienia chrześcijańskiej partii. To zwycięstwo stało się oczywiste. Droga do zjednoczenia była otwarta. Władze NRD ogłosił, że przyszłe państwo niemieckie ogłosi neutralność z tym stanowiskiem nie zgodził się zachód i NRF. Stanowiska państw zachodnich wobec zjednoczenia . Francja – Miterandt nie był za szybkim zjednoczeniem Niemiec. Obawiał się że naruszy to swoisty układ równowagi światowej. Poparcie ZSRR dawało Francji szansę bycia rozgrywającym. Anglia – też nie była za szybkim zjednoczeniem, bała się umocnienia pozycji Niemiec, zachwianie równowagi w ramach UE, że to zmniejszy role UE. Sprawa Niemiec rozegrała się na linii USA – ROSJA. W USA Bush oświadczył że zjednoczenie jest ze wszech miar pożądane. USA nie chciały zjednoczenia bez porozumienia z ZSRR. Aby osiągnąć porozumienie zwołano konferencję 2+4 (2 państwa Niemieckie i 4 USA, ZSRR, ANGLIA, FRANCJA). Skład personalny składał się z przedstawicieli premiera lub ministrów. W ciągu 3 posiedzeń określono warunki zjednoczenia: 1. spotkanie odbyło się w V 90 w Bonn określono podstawowe sprawy min dotyczące uznania granicy Polsko – Niemieckiej. NRD przyjęły te warunki w VI 90r swojego poparcia udzielił Bundestag i Izba. 2. posiedzenie odbyło się w VII 90r w Paryżu żądanie aby w traktacie został zapisany nieodwracalny charakter granicy na Nysie nie został przyjęty. Postanowiono aby sprawa Polska została zawarta w samym traktacie. W 1991 tak się stało. W Moskwie podpisano traktat o ostatecznej regulacji w odniesieniu do Niemiec, nawiązywał do pewnych zasad w Poczdamie. - Postanowienia traktatu: znosił prawa i odpowiedzialność 4 mocarstw za Niemcy, za władzę jaką sprawowały w Berlinie określał obszar państwa niemieckiego nadawał geopolityczny wymiar nowemu państwu zostało to uznane przez 4 mocarstwa prawo przynależenia do NATO prawną suwerenność, do wycofania w ciągu 4 lat swoich wojsk z terenu Niemiec znosił okupację Berlina i włączył go obszar zjednoczonych Niemiec Zobowiązania Niemiec zobowiązanie że nie podejmą nigdy działań które zakłóciły by stosunki międzynarodowe, gdyż każde naruszenie spotka się reakcją wobec użycia siły rezygnacja z posiadania , produkowania i dysponowania bronią masowej zagłady przyjęto zasadę że na obszarze byłej NRD na zachód od granicy Polski do Łeby nie będą stacjonowały inne wojska niż niemieckie ograniczenie liczebności swojej armii do 370 tys Skutki wew. Zjednoczenia Niemiec Bezpośrednie skutki - spadek efektywności gospodarki - zmniejszenie st. wzrostu - zwiększenie się st. bezrobocia 12% - rozrost biurokracji - rozbudowany sys. prawny - wysokie świadczenia społeczne - ucieczka kapitału za granicę - starzenie się ludność, problem z emerytami - rosnący udział obcokrajowców w ogólnej strukturze ludności, konflikty rasowe Koszty zjednoczenia Niemiec - subwencje coroczne na cel transformacji NRD 200 mln Marek teraz 700 - koszt wymiany walut 1:1 - uznanie ekwiwalentności świadczeń społecznych NRD (wysoki % emerytów) szpitale, edukacja - płace 1:12 wartość niższa NRD, wzrastały skokowa obecnie niższe o20% - zasiłki dla bezrobotnych Koszt prod. w NRD jest nadal większy niż w RFN Transformacje: Dostosowanie gosp. NRD do poziomu RFN. Nie przebudowa ale likwidacja zakładów, co spowodowało bezrobocie. Sprzedaż nie wystarczała na pokrycie budżetu. Cech różniącej ją od reform na obszarze Europy. - odgórność - eliminacja udziału społeczeństwa(na barki elit) - nie została wywołana społecznym naciskiem - wywołana za pomocą zew państw - postać szokowa – zmiany gwałtowne 4 lata prywatyzacji Przyczyny polityczne Szybkie zakończenie transformacji, inwazja ludzi z RFN na kierownicze stanowiska W NRD, opór NRD przed tym. NRD miało lepiej wcześniej bo było traktowane przez Rosję jako okno wystawowe na świat. Ukryta pomoc RFN. Dysproporcje bezrobocia w b NRD większe, migracje do RFNspada efektywność tamtej gosp. Psychika Społeczeństwa Obywatele NRD czują się gorsi , nie chcą powrotu do starego systemu, szczególnie na polu bezrobocia itd. Socjalnego zaopatrzenia. Pojawiły się partie polityczne. Stosunki polsko – niemiecki po zjednoczeniu Asymetria krajów: - różny potencjał ( kapitałowy) - różna rola w stos. Międzynarodowych - poziom tech. - Zarządzanie i organizacja - Konkurencyjność i innowacyjność Pozytywne: - 1 m. w obrotach towarowych Niemiec z krajami Europy śr- wsch - 1 zagraniczny inwestor w Polsce - powstanie mieszanych przeds. joint–ventures - utworzenie euroregionu: Trzeci świat we współczesnym świecie Powstanie państw 3 – go świata – było zw. z procesem dekolonizacji, który nastąpił po 2 wojnie. 12 największych krajów europejskich podzieliło 55% kuli ziemskiej.( Anglia, Francja, Belgia, portugalia, Niemcy, Holandia – powstało 130 nowych państw – proces dekolonizacji) Wpłynęło na to kilka czynników: - sam charakter wojny – narody podjęły i prowadziły walkę przeciwko państwom faszystowskim. Było to wojna w obronie demokracji, rozciągneła się ona na obszar Azji - wojna spowodowała znaczące osłabienie imperialnych mocarstw - wojna osłabiła militarnie Anglię - okupienie zwycięstwa wieloma ofiarami – wprowadzenie racjonowania żywności - podważenie prawa Francji jako uczestnika zwycięstwa - klęska Niemiec, Japonii i Włoch(Włoch opierały swoją pozycję na koloniach) - społeczeństwa państw kolonialnych zostały włączone do walk, podniosło to chęć walki o swoje wyzwolenie Przebieg Dekolonizacji 11 państw w Azji będących dotąd koloniami europejskimi dostały niepodległość. Filipiny, Korea – od zakończenia 1 wojny była włączona do Japońskiego mocarstwa, Indonezja, Malezja, Tajlandia, Wietnam. 1946 niepodległość Filipin 1945 Korea 1947/48 - Indii/Pakistanu 1948 – Cejlonu/Birmy 2 dekada 1955 – 65 afrykańska 1960 ONZ uchwalił pod naciskiem państw wyzwolonych prawo do niepodległość dla państw kolonialnych. 30 państw utworzono na terenie Afryki. 3 dekada 1965 – 75 Zjednoczone Emiraty Arabskie, Oman. Rozpad imperium brytyjskiego , niepodległość uzyskały bogate kraje. Portugalia – system skrajnie faszystowski. Rewolucja październikowa 1974- przewrót z inicjatywy komunistów. Powstają : Angola, Mozambik, Erytrea. Subsystem – są to państwa postkolonialne których gospodarki są słabo rozwinięte. Struktury systemu „Trzeciego Świata” Były one obiektem rywalizacji obu super mocarstw. Walczyły o wolność, pozycję niezaangażowane zachodu i wschodu. Niektóre obrały system niekapitalistycznego rozwoju Kuba, Laos, Wietnam, Angola, Jemen. Nigdy nie stały się częścią żadnego systemu. To co łączy państwa 3 świata - antykolonializm - dążenie do pokonania wspólnego niedorozwoju - niedopuszczenie do interwencji innych państw - utrzymanie pokoju Współpraca niezaangażowanie walka o pokuj – deklaracja podpisana przez premiera Indii, prezydenta Egiptu i Jugosławii. 1961 – Belgrad 1 kongres 1964 – grupa 77 – 77 państw należących do tego ruchu przygotowała platformę postulatów: - przeciwdziałanie marginalizacji tych krajów. Związki regionalne (Wspólnota Indyjska, Wspólny rynek ameryki) Kraje Południa ze 135 – 30 rozwiniętych Są to duże państwa Am., środkowej i łacińskiej Meksyk, Brazylia, Urugwaj i tzw tygrysy azjatyckie oraz republiki państw – producentów ropy naftowej(Omen, Emiraty Arabski) 55 – 60 państw – kraje średniego rozwoju. Są to średnie i małe państwa Azji Pakistan, Irak. Afryka – Egipt, Indie, Filipiny. 30% Państw 3 świata są b. Biedne. 32 – państwa afrykański, 14 – azjatyckie. Duży analfabetyzm, ubóstwo, są to kraje konfliktogenne. Północ – państwa bogate, rozwinięte, demokratyczne, niski wskaźnik demograficzny. Kraje - Południa Cechy: potencjał demograficzny niski poziom rozwoju gospodarczego bezrobocie duży udział rolnictwa, surowców nie mają możliwość wpływać na stosunki międzynarodowe nie są wzajemnie komplementarne słabe państwo( są to kraje młode) słabe ustawodastwo, korupcja. Przyczyny różnic w poziomach: - teoria klasyczna – brak psychicznych predyspozycji - koncepcja liberalna – demokracja, wolność, otwarcie tych krajów, wolny rynek - koncepcje strukturalne – dysproporcja była ukształtowana historycznie, centrum – uprzemysłowione, peryferia – bardziej pracochłonne - szkoła zależności – państwa centrum – wcześniejszy kapitalizm, ekspansja na południe. Dominacja północy, uzależnienie od kredytów, technologii. Pogłębienie się tej asymetrii. - Teoria imperializmu – polityka większych państw uzależnia państwa słabsze. Wyzysk południa – siła robocza. - Neokolonializm – dawne imperia nadal podporządkowują sobie kraje dawnych kolonii Rozpad układu dwubiegunowego(Północ- Południe) - charakter stosunków nie tyle polityczny jak ekonomiczny, gospodarczy - zwiększenie się roli organizacji międzynarodowych - transfer towarów i usług - pomoc finansowa, niższe% - pomoc technologiczna - kredyty niskoprocentowe na 40 lat - kredyty na dostosowanie strukturalne Źródła - rozwoju południa mniej środków na wydatki wojskowe postęp technologiczny export przetworzonej żywności wzrost poziomu edukacji Miejsce i rola systemu zachodniego Tworzą go rozwinięte kraje kapitalistyczny - państwa suwerenne, związane z rozwojem kapitalizmu - potencjał finansowo, technologiczny - wpływy międzynarodowe Ukształtował się po 2 wojnie. USA przerwały izolacjonizm. Wspólnota atlantycka – zalążkiem integracji zainicjowanej przez USA. 1941 – karta atlantycka- nowy program budowy powojennego ładu. 1944 – utworzenie BS, MBOIR – w Bretton Woods 1947 – 48 – Plan Marschala – plan pomocy dla zniszczonej Europy - obrona przed komunizmem Cywilizacja zachodnia - oparta na poczuciu więzi do religji chrześcijańskiej - języki europejskie - zasady organizacji społeczeństwa. Rządy prawa. Społeczeństwo obywatelskie. Demokracja przedstawicielska połączona z indywidualizmem. Czynniki obecnie odgrywające rolę: - ustrój polityczny - wysoko rozwinięta gospodarka - wysoki stopień instytucjonalizacji Eliminacja : szowinizmu i konfliktów System zachodni opiera się na: - ustrój ekonomiczny(instytucje i mechanizmy rynkowe) - kultura polityczna(normy i zasady) - instytucje przez które odbywa się kontakt między krajem wspólna strategia dzialania Cechy modelu ekonomicznego(zachodniego) - rynek oligopolistyczny – korporacje międzynarodowe - wysoki stopień uspołecznienia własności w sferze produkcji – rola kapitałów akcyjnych, własność osobista - konkurencja pozacenowa- marketing, koncepcje zarządzania - interwencjonizm państwowy - informatyka – tworzenie społeczeństwa informatycznego Gospodarcza struktura systemu zachodniego: - system zach. – europejski UE - system atlantycki USA - system Pacyfiku Japonia OECD Wszystkie państwa mają cel :niedopuszczenie do kosztownych sporów, zagranicznych konfliktów, wspólne stanowisko w sprawach państwowych, światowych. Akcje - tych krajów spotkania na szczycie G5 centrum konsultacyjno- regulacyjne państw systemu zachodniego G7 Szczeble systemu zachodniego - USA - Mocarstwa regionalne: Japonia, Niemcy, Anglia, Francja; - Średnie kraje Włochy, Szwecja; - Małe kraje Irlandia; Funkcje systemu zachodniego wobec państw północnych - otworzenie się - otwarcie przemysłowe Globalizacja – wnosi zmiany do najważniejszych dziedzin życia. Powstanie sieci współzależności na świecie. Narastająca intensyfikacja stosunków wszelkiego rodzaju i międzynarodowych. Współzależność krajów na całym świecie. Związane z rozpowszechnianiem się nowych technologii, sieci informatycznych itd. MFW – technologia uczyniła globalizację powszechną. Przyczynia się do tego przepływ, a także powstanie nowego ładu instytucjonalnego. Było też w przeszłości, ale nie z taką intensywnością, np. Wielka Brytania i jej królowie – dawniej; po II wojnie światowej – globalizacja z granicami wschodnimi i zachodnimi, miało to znaczenie na cały świat. Obecnie (po rozpadzie układu dwubiegunowego) Czynniki globalizacji: 1) Proces o wymiarze ogólnoświatowym. Nie są to tylko powiązania. 2) Wielkość powiązań i ich intensywność oraz wzajemność oddziaływania państw i społeczeństw. 3) Stanowi wyższy proces działalności człowieka w gospodarce politycznej. Podstawowe czynniki globalizacji: 1) Powstanie korporacji ponadnarodowych – polowa z nich z 5 potęgą: Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Japonia, Niemcy, ... . 2) Nowe technologie – globalne sieci informacji, produkcji itd., duże rozbierzności między państwami. 3) Powstanie światowego rynku finansowego. 4) Rewolucja w zakresie komunikacji. Cechy globalizacji: 1) wielowymiarowość ( obecna we wszystkich płaszczyznach życia, kultura, wojsko) 2) złożoność i wielowątkowość procesów globalizacyjnych (niesie awanse dla jednych, dla innych degradację; związana z liberalizacją, znoszeniem granic, wzrostem konkurencji we wszystkich obszarach) 3) integrowanie się (nie jest związane z integracją. Globalizacja – proces pełen sprzeczności, więc nie tylko integruje ale i tworzy podziały, tworzy dysproporcje i asymetrie) 4) wielopoziomowość 5) nosiciele procesów globalizacji – korporacje ponadnarodowe i międzynarodowe (wymuszają przez konkurencję, politykę otwieranie rynków; narzucają standardy produktów itd.) Skutki globalizacji: Nieraz ich działalność koliduje z działalnością i celami państwa. Wyłamywanie się z systemu światowego poprzez tworzenie organizacji regionalnych broniących się przed globalizacją. Nurty: - optymistyczny: nowe szanse i możliwości; innowacje, korzyści.; znaczenie otwartości gospodarki rynkowej. Korzyści: większy rynek; łatwiejszy dostęp do kapitałui do informacji; podnosi ogólny dobrobyt ludzkości. - pesymistyczny: przeciwdziałanie polityczne; ruch zielonych; ruchy antyglobalizacji; demokraci – ograniczanie roli państw. Zbyt wiele konkurencji, zbyt mało państw; kryzysy finansowe krajów, które nie są w stanie sprostać; godzi w podstawe demokracji: uznanie hierarchii (asymetryczny dostęp do sieci globalnych), nierówność (asymetryczne efekty, korzyści dla najbogatszych). Trzy potęgi: Stany Zjednoczone, Kanada, UE, Tygrysy Azjatyckie. SPOŁECZNO – POLITYCZNE SKUTKI GLOBALIZACJI Negatywne: 1) powoduje zdeterminowany rozwój większości społeczeństw tzn. straty kulturowe, dominacja silniejszych krajów wypierają je; 2) erozja społeczeństwa obywatelskiego – ograniczane możliwości wpływów zwykłych ludzi (gospodarka inwestycyjne, telewizja, telekomunikacja itd.), a nawet lokalnych organizacji społecznych; 3) osłabienie możliwości państw, rola ich (szczególnie tych słabszych); 4) destabilizacja porządku międzynarodowego – pogłębianie napięć społecznych np. migracje, ubóstwa, mniejszości religijne, poczucie krzywdy, niesprawiedliwości itd., etniczne problemy; 5) powstanie zjawisk negatywnych: przestępczość zorganizowana, korupcja itd.; 6) niszczenie społecznej solidarności: bezradność itd. Skutki dla jednostki: 1) los pracownika zależy od kondycji firmy (korporacji) często na obcych rynkach; 2) ogranicza możliwości regulacji żywiołów rynkowych (jest to szczególnie niebezpieczne). Skutki dla polityki zagranicznej: 1) państwo traci kontrolę nad potencjałami i instrumentami swojej polityki nie tylko gospodarczej ale też socjalnej, militarnej, a nawet systemu podatkowego itd., regulacje ponadnarodowe; 2) systemy informatyczne, technologie – poza krajem. EROZJA DEMOKRACJI – demokracja stworzyła fundamenty do powstania korporacji; nie jest od nich wymagane kryterium: racjonalność, efektywność. Polityka zagraniczna jest coraz mniej zrozumiała dla przeciętnego człowieka. Decyzje podejmowane „z mandatu” wielkości organizacji. Polityka zagraniczna zmniejsza się na rzecz ekonomiki i polityki gospodarczej – nieingerencja państwa w procesy gospodarcze. Bezsilna jest polityka zagraniczna. Rola państwa – nie ma już koncepcji strategicznych, koordynuje działalność podmiotów. Jest jednak wiele sprzeczności. Globalizacja wymaga od państw elastyczności, pozarządowych organizacji społecznych. uwzględnienia ich interesów – Pozytywne: 1) Pokojowe rozwiązania kredytów (jedna z zasad globalizacji). Wojny nie są opłacalne, nie ze względu zagrożeń, lecz ze względów ekonomicznych. Nie opłacalna jest ekspansja terytorialna. Zależy od finansów, a nie od wielkości fizycznej państwa. Spotkałoby się to z sankcjami ze strony innych państw. Granice interesów nie pokrywają się z granicami państw. 2) Rozwój nowoczesnych technologii – na tym polega ekspansja. Bardziej przyjazne technologie dla człowieka, rozwój nauki. 3) Ekspansja globalizacji wg. zwolenników oferuje lepsze możliwości dla biedniejszych państw, społeczeństw. 4) Żaden ład nie może zapewnić szczęścia ludzi na całym świecie, na wszystkich płaszczyznach. Problemy globalne Sprawy całej współczesnej ludzkości. Wynikają z konkretnego etapu rozwoju społecznego. Rezultaty współczesnych procesów rozwojowych. Rozwiązanie poprzez współpracę państw ruchów politycznych, organizacji pozarządowych itd. Powstały XIX / XX zrodziły je: rewolucje przemysłowe, podział pracy (dysproporcje), proces rozwojowy, np. nędza, głód, kryzys energetyczny, protekcjonizm, przestępczość, terroryzm, deficyty surowcowe, podziały społeczne, różnice. Cechy 1) 2) 3) problemów globalnych: ogólnoświatowa skala tych problemów (dotyczy wszystkich ludzi); szczególna waga – krytyczne zagrożenia (chodzi o przyszłość ludzkości); wymagają wspólnych wysiłków (zwiększają się) – rozwiązanie w kompleksowy; 4) są następstwem rozwoju społeczno – ekonomicznego. sposób Kryzysy: - kryzys naftowy – przybrał charakter globalny, - kryzys energetyczny – przechodzenie na paliwa ciekłe pochodzenia roślinnego, - kryzys rolniczy – głód, powodzie; skutki uboczne(erozje gleby, susze itp.); 1950 – 1980 użycie genetyki w produkcji roślinnej, - limity produkcji przemysłowej: źródła energii, hydroenergia – odtważalne źródło, próba uzależnienia energii atomowej; uboczne skutki; kolejny problem np. dziura ozonowa; bogate kraje – eksport do biednych krajów. Normy międzynarodowe – konserwatywne, polega na stabilizacji; oparte na nich jest ONZ, WTO itd. Są mało innowacyjne. Dużo oskarżeń na nie – biurokratyzacja. Konieczność odejścia od rozwiązywania problemów przez organizacje międzynarodowe. Eksplozja pozarządowych organizacji: - szczyty światowe - zjazdy - konferencje uchwały dotyczące ochrony środowiska itd., wywierają nacisk, kodyfikacja zasad, np. szczyt ziemi, praw człowieka, Pekin – kobiety. Rokowania pomiędzy Pekinem a państwami, np. zakaz min piechotnych. G – 24: zawiera kraje rozwinięte i rozwijające się. Stara się rozwiązywać te problemy nie uwzględniając narzuconych zdań przez kraje najsilniejsze. Słownictwo dotyczące globalizacji (specyficzne) Konferencja 14 – UE (przywódców państw): nie chcemy aby rynek panował nad polityką. Papież: globalizację: przeciwstawić; uzupełnić (solidarnością, współpracą, porozumieniem).
