D__Konflikty_zbrojne__9_

Wojna koreańska 1950-1953
Zakończenie II wojny światowej przyniosło Korei niepodległość, ale fakt stacjonowania na
północ od 38 równoleżnika wojsk radzieckich i na południe od tej linii wojsk amerykańskich
wpłynął niekorzystnie na sytuację wewnętrzną. Jej efektem był podział kraju na dwie części.
W sierpniu 1948 r. doszło do proklamowania Demokratycznej Republiki Korei (Korea
Południowa) na czele z Li Syng Manem, a we wrześniu Koreańskiej Republiki LudowoDemokratycznej (Korea Północna) pod przywództwem Kim Ir Sena. Władze obu państw
koreańskich uważały siebie za jedynego reprezentanta narodu i dlatego odnosiły się do siebie
wrogo, nie utrzymując nawet stosunków dyplomatycznych ze sobą. Kiedy w 1949 r. opuściły
terytorium koreańskie wojska radzieckie i amerykańskie doszło do pierwszych incydentów
zbrojnych na granicy.
25 czerwca 1950 r. wojska komunistycznej Korei Północnej przekroczyły 38 równoleżnik i w
ciągu dwóch miesięcy zajęły niemal całą Koreę Południową. Nastąpiła szybka reakcja
społeczności międzynarodowej, która wysłała tam kontyngent wojsk ONZ w
międzynarodowym składzie: Francuzi, Anglicy i Australijczycy, ale jego trzon stanowiły
wojska amerykańskie. Siły ONZ pod dowództwem amerykańskiego gen. Douglasa
MacArthura podjęły ofensywę, która doprowadziła do oswobodzenia Korei Południowej i
wejście na terytorium Korei Północnej oraz zajęcie Phenianu. Wsparcie chińskie dla Korei
Północnej umożliwiło im powtórne zdobycie Seulu. MacArthur planował uderzenie na Chiny
z możliwością użycia broni atomowej. Świat stanął na krawędzi nowej wojny, która mogła
stać się trzecią wojną światową.
Interwencja prezydenta Trumana i dymisja gen. MacArthura umożliwiły podjęcie rozmów w
sprawie rozejmu. Po ponad 2 latach negocjacji, podpisano w Panmundżonie (27 VII 1953)
rozejm, na mocy którego utworzono strefę zdemilitaryzowaną wzdłuż 38 równoleżnika.
Wojna utrwaliła podział Korei na dwa odrębne państwa. Stan ten trwa do chwili obecnej.
Powstanie węgierskie 1956
Stalinizm węgierski, stanowiący prawie wierną kopię radzieckiego, był jednym z najbardziej
represyjnych w bloku komunistycznym. Jego efektem było prawie 200 obozów pracy i
poddanie ponad 10% społeczeństwa węgierskiego różnym represjom. Śmierć Stalina i
XX Zjazd KPZR krytykujący kult jednostki umożliwiły “odwilż” polityczną na Węgrzech.
Powszechnie znienawidzonego Matyasa Rakosiego odsunięto od władzy i zastąpiono Ernö
Gorö . Jednak społeczeństwo węgierskie domagało się nie pozornych zmian personalnych, ale
rozliczenia ludzi odpowiedzialnych za terror i rzeczywistych zmian politycznych i
gospodarczych, przede wszystkim przywrócenia dawnej symboliki narodowej; wolności
słowa, rewizji procesów politycznych, wolnych wyborów, wycofania Armii Czerwonej z
terenów Węgier i reform gospodarczych.
Ostrzelanie przez służbę bezpieczeństwa, patriotycznej demonstracji w Budapeszcie
doprowadziło do walk na ulicach stolicy Węgier (25 X 1956). Wkroczenie tam, wezwanych
przez komunistów, jednostek armii radzieckiej doprowadziło do wybuchu ogólnonarodowego
powstania. Premierem został Imre Nagy, a sekretarzem partii komunistycznej Janos Kadar.
Na ich żądanie oddziały Armii Czerwonej zostały wycofane, ale już 4 listopada 1956 r., na
prośbę Węgierskiego Rewolucyjnego Rządu Robotniczo-Chłopskiego sformowanego w
Solnok, przystąpiły ponownie do tłumienia powstania. Wojskom interwencyjnym stawiały
opór oddziały powstańcze i regularne oddziały armii węgierskiej. Była to walka skazana na
przegraną, ponieważ Rosjanie rzucili przeciwko nim tysiące żołnierzy wspieranych przez
czołgi, artylerię i lotnictwo.
Rząd Nagya otrzymał azyl w ambasadzie jugosłowiańskiej, którą opuścił po otrzymaniu
gwarancji nietykalności. Premier został wówczas aresztowany, osądzony i potajemnie
stracony wraz z czterema najbliższymi współpracownikami. “Węgierska kontrrewolucja”
(używając języka radia moskiewskiego) została stłumiona, a z Węgier wyemigrowało ponad
180 tys. obywateli.
Janos Kadar, wyniesiony do władzy przez ZSRR, prowadził liberalną politykę, koncentrując
się na rozwoju gospodarczym kraju i podnoszeniu poziomu życia.
Konflikt sueski 1956
Kontrola nad Kanałem Sueskim była newralgicznym punktem w polityce krajów
bliskowschodnich i dlatego decyzja prezydenta Egiptu G. A. Nasera o jego nacjonalizacji (26
VII 1956) wywołała reperkusje międzynarodowe. Stany Zjednoczone i Wielka Brytania
wycofały się z finansowania budowy tamy asuańskiej na Nilu, a wojska izraelskie
przekroczyły granicę Egiptu (26 X 1956). Francja i Wielka Brytania, zainteresowane strefą
kanału, wystosowały do obu stron ultimatum, w którym żądały wycofania się wojsk egipskich
i izraelskich na odległość 10 mil od Kanału Sueskiego oraz zgody na jego okupację.
Odrzucenie ultimatum przez Egipt spowodowało atak lotnictwa brytyjskiego i francuskiego
na egipskie pola naftowe. Korzystając z tego, wojska izraelskie błyskawicznie zajęły strefę
Gazy i część Półwyspu Synaj, a wojska francusko-brytyjskie Port Said i Port Fuad.
ONZ zażądała wycofania wojsk angielskich i francuskich z Suezu i skrytykowała Izrael.
Spotkało to się z wyjątkowo zgodnym poparciem supermocarstw, Stanów Zjednoczonych i
Związku Radzieckiego. Walki zostały przerwane w listopadzie wraz z przybyciem wojsk
pokojowych ONZ, a w grudniu 1956 roku wojska francuskie i brytyjskie wycofały się.
Wojna nie zmieniła sytuacji w tym rejonie świata, ponieważ znacjonalizowany Kanał Sueski
pozostał przy Egipcie.
Kryzys kubański 1962
W roku 1952 władzę na Kubie przejął Fulgentio Batista, który wprowadził rządy
dyktatorskie. Doprowadziło to do powstania konspiracyjnej opozycji skupionej wokół
młodego adwokata, Fidela Castro, który podjął w 1953 r. próbę obalenia dyktatora. Atak na
koszary Moncada odparto, a uczestników skazano na długoletnie więzienie. Po amnestii z
1955 roku, Castro wraz z towarzyszami udał się na emigrację, gdzie założył “Ruch 26 lipca”.
W rok później nastąpiła kolejna próba obalenia rządu na Kubie, kiedy Castro z grupą 81
towarzyszy wylądował na wyspie. Wojska rządowe rozbiły jego oddział, którego resztki
schroniły się Sierra Maestra i podjęły walkę partyzancką. Długotrwała wojna partyzancka
przyniosła Castro sukces i w 1958 r. obalił on Batistę i przejął władzę. Stworzył na Kubie
system komunistycznej dyktatury wzorowany na ZSRR.
Próby zmian politycznych na Kubie były popierane przez rząd Stanów Zjednoczonych i
wpływały niekorzystnie na wzajemne kontakty. Nieudane lądowanie w Zatoce Świń, podjęte
przez emigrantów kubańskich w celu obalenia dyktatury Castro, zaostrzyło stosunki ze
Stanami Zjednoczonymi. Kuba wyraziła zgodę na montaż przez Związek Radziecki wyrzutni
rakietowych średniego (1100 mil) i dalekiego zasięgu (2200 mil) z możliwością uzbrojenia
ich w głowice atomowe.
Przed Stanami Zjednoczonymi pojawiło się bezpośrednie zagrożenie atakiem atomowym i
dlatego prezydent John Kennedy zastosował blokadę militarną Kuby. Ponieważ w tym czasie
(22-28 X 1962) do Kuby zbliżały się okręty radzieckie wiozące kolejne instalacje rakietowe,
świat stanął na progu wojny nuklearnej. W ostatniej chwili Chruszczow i Kennedy
porozumieli się. Amerykanie wyrzekli się inwazji na Kubę, a Rosjanie wycofali z wyspy
swoje rakiety.
Cały świat odetchnął z ulgą, że “zimna wojna” nie przekształciła się w “wojnę gorącą”.
Wojna wietnamska 1964-1975
Powstała w 1945 r. Demokratyczna Republika Wietnamu, z Ho Chi Minhem na czele, nie
uzyskała uznania Francji, która wystąpiła przeciwko niej zbrojnie. Po 8-letniej wojnie i
przegranej pod Dien Bien Phu (1954), Francuzi wycofali się z Wietnamu. Rozdzielenie
walczących stron wzdłuż 10 równoleżnika umożliwiło Ngo Dinh Diemowi proklamowanie
Republiki Wietnamu Południowego (1955).
Powstanie opozycyjnego Narodowego Frontu Wyzwolenia Wietnamu Południowego - Viet
Cong (1960) - rozpoczęło wojnę domową. Praktycznie już od 1961 r. uczestniczyli w niej
Amerykanie popierający reżim Diema przy pomocy amerykańskich doradców i sprzętu
wojskowego. Atak północnowietnamskiej marynarki wojennej na okręty amerykańskie w
Zatoce Tonkijskiej spowodował otwarty udział Stanów zjednoczonych w wojnie
wietnamskiej. Wraz z rozwojem działań zwiększało się uczestnictwo wojsk amerykańskich: z
23 tys. żołnierzy w roku 1964 do 500 tys. w 1967. Niepowodzenia wojenne i niechętne
nastroje w samych Stanach Zjednoczonych zmusiły prezydenta USA Richarda Nixona do
“wietnamizacji wojny”, tj. zastąpienia amerykańskich sił zbrojnych przez administrację,
armię i policję sajgońską (1969).
Łączyło się to z rozpoczętymi w 1968 r. rozmowami paryskimi, które doprowadziły do
wycofania się wojsk amerykańskich z Wietnamu (1973). Zdobycie Sajgonu przez Viet Cong
(1975) doprowadziło w następnym roku do wyborów, które wygrali komuniści. Proklamowali
oni powstanie zjednoczonej Socjalistycznej Republiki Wietnamu (1976).
Wojna wietnamska była najdłuższą wojną w historii Stanów Zjednoczonych i stała się wojną,
która podzieliła Amerykanów. Odbija się to nawet na dzisiejszym życiu politycznym USA,
czego dowodzą zarzuty pod adresem Bila Clintona o uchylanie się od służby wojskowej w
czasie tej wojny.
Wojna sześciodniowa 1967
Kolejna, trzecia już po wojnie 1948 i 1956 roku, wojna izraelsko-arabska wybuchła 5 czerwca
1967 r. Poprzedziły ją agresywne działania państw arabskich wobec Izraela - bombardowanie
pozycji izraelskich przez lotnictwo syryjskie, zamknięcie przez Egipt dostępu do Zatoki
Akaba, czy powołanie wspólnego dowództwa wojskowego przez Egipt, Irak i Jordanię.
W odpowiedzi izraelski szef sztabu gen. Mosze Dajan wydał rozkaz ataku lotnictwu i
wojskom lądowym. W ciągu trzech dni Izrael zajął Półwysep Synaj, Zachodni Brzeg Jordanu
i Starą Jerozolimę oraz syryjskie Wzgórza Golan. Był to wielki sukces militarny Izraela. Przy
minimalnych stratach własnych (26 samolotów i 700 żołnierzy izraelskich do 500 samolotów
i prawie 20 tys. żołnierzy arabskich) zaczęto realizować praktycznie hasło budowy
“Wielkiego Izraela”.
Podpisany rozejm rozszerzył znacznie terytorium państwa żydowskiego, ale nie przyniósł
pokoju. Egipt nie zaakceptował utraty Półwyspu Synaj oraz dochodów z zamkniętego Kanału
Sueskiego i walki w strefie Kanału Sueskiego toczyły się aż do 1970 r.
Praska Wiosna 1968
Śmierć Stalina i uchwały XX Zjazdu KPZR nie wpłynęły na zmianę sytuacji politycznej w
Czechosłowacji. Dopiero od początku 1968 roku zaczęła się wymiana personalna na
wyższych szczeblach władzy. I sekretarzem KPCz został Aleksander Dubczek, a prezydentem
Czechosłowacji Ludwik Svoboda. Byli to rzecznicy reform i polityki socjalizmu z ludzką
twarzą, która uzyskała wielu zwolenników. Niestety, demokratyzacja państwa
czechosłowackiego budziła niepokój w ZSRR i innych państwach socjalistycznych. Żądania
przyśpieszenia reform i rozszerzenia demokratyzacji życia politycznego wysunięte m.in. w
apelu opozycji “Dwa tysiące słów do robotników, rolników, urzędników, naukowców,
artystów i wszystkich” zostały w tych państwach odebrane jako dowód kontrrewolucji.
Odrzucenie przez Dubczeka żądań rozprawienia się z opozycją antysocjalistyczną zawartych
w liście 5 partii państw Układu Warszawskiego spowodowało wzrost aktywności
konserwatystów partyjnych z Gustawem Husakiem na czele. W tej sytuacji, zgodnie z
doktryną Breżniewa, nastąpiła inwazja wojsk Układu Warszawskiego (bez Rumunii) na
Czechosłowację (21 VIII 1968). Armia czechosłowacka, na polecenie Dubczeka, nie stawiała
oporu i tylko w Pradze doszło do zbrojnych incydentów z udziałem młodzieży. Aresztowani i
przewiezieni do Moskwy przywódcy Praskiej Wiosny zostali zmuszeni do podpisania
porozumienia, w którym partia i rząd Czechosłowacji zobowiązywały się do “normalizacji”
sytuacji w kraju. Nie mógł pomóc symboliczny protest Jana Palacha, który w styczniu 1969
roku, na znak protestu, dokonał samospalenia.
Stopniowe odsuwanie dawnych reformatorów od wpływu na władzę oraz czystka w partii
komunistycznej spowodowały, że Czechosłowacja stała się, obok NRD, najbardziej
dogmatycznym państwem obozu socjalistycznego. Sytuacja taka trwała aż do aksamitnej
rewolucji w 1989 roku.
Wojna Jom Kippur 1973
Prezydent Egiptu Anwar Sadat, następca Nasera, doprowadził do sojuszu państw arabskich.
Był to niewątpliwy sukces, jeżeli weźmiemy pod uwagę, że sojusznikami stały się
rewolucyjna Syria i konserwatywna Jordania (monarchia).
Wzorując się na taktyce izraelskiej, dokonał niespodziewanego ataku w żydowskie święto
Jom Kippur (6 X 1973) - Dzień Pojednania. Wojska egipskie przekroczyły Kanał Sueski i
uderzyły na Półwysep Synaj. W tym samym czasie wojska syryjskie zaatakowały Wzgórza
Golan. Po krótkim szoku jednostki izraelskie przystąpiły do kontrofensywy i dzięki
amerykańskiej pomocy w sprzęcie odniosły sukces. Ułatwiło to mediacje ONZ, dzięki której
uzgodniono warunki zawieszenia broni (11 XX 1973). Państwa arabskie podniosły cenę na
ropę naftową i wprowadziły embargo na jej dostawy do państw popierających Izrael.
Jednak wojna ta umożliwiła Egiptowi otwarcie Kanału Sueskiego i rozpoczęcie rozmów
pokojowych z Izraelem. Doprowadziły one do zawarcia w Camp David pokoju między tymi
państwami (17 XI 1978). Podpisane przez M. Beginka, premiera Izraela, i A. Sadata,
prezydenta Egiptu, traktaty zapoczątkowały proces pokojowych rozwiązań konfliktów na
Bliskim Wschodzie.
Wojna afgańska 1979-1989
Przejęcie w 1978 r. władzy przez komunistyczną Radę Rewolucyjną z M. Tarakim na czele
doprowadziło do wojny domowej w Afganistanie. Słaby reżim komunistyczny nie był w
stanie sam sobie poradzić, ale konsekwentnie odmawiał przyjęcia “pomocy” radzieckiej.
Zamiana na przychylny ZSRR rząd Babraka Karmala umożliwiła interwencję Armii
Radzieckiej. Odbyło się to na drodze zbrojnego zajęcia Kabulu przez komandosów
radzieckich, co wywołało szok w całym świecie. Po raz pierwszy Związek Radziecki dokonał
interwencji poza własną strefą wpływów i stanowcze reakcje międzynarodowe żądały
realizacji rezolucji ONZ oraz wycofania wojsk radzieckich z Afganistanu. Wobec nie
stosowania się do tej rezolucji podjęto sankcje gospodarcze w stosunku do ZSRR.
Jednocześnie wiele państw świata udzielało pomocy w broni i sprzęcie wojennym
mudżahedinom walczącym z wojskami okupacyjnymi i rządowymi. Długotrwała wojna
prowadzona w trudnym górzystym terenie stała się dla Rosjan własnym “drugim
Wietnamem”.
Dojście do władzy w ZSRR M. Gorbaczowa zapoczątkowało proces wycofywania wojsk
radzieckich z Afganistanu, które jeszcze obsadziły na fotelu prezydenckim Nadżibullacha
(1987). Wyjście ostatnich jednostek radzieckich (1989) z Afganistanu nie oznaczało
zakończenia udziału radzieckiego w konflikcie. Rosjanie nadal wspomagali reżim kabulski
dostawami broni oraz żywności i dopiero rozpad Związku Radzieckiego ułatwił
mudżahedinom odniesienie zwycięstwa. Po zajęciu Kabulu przewodniczący Rady
Tymczasowej, S. Modżaddi, działającej jako rząd ogłosił koniec wojny domowej.
Jednak walka o władzę pomiędzy przywódcami ugrupowań islamskich doprowadziła w 1993
do kolejnej wojny domowej.
Polski Sierpień 1980
Sytuacja gospodarcza Polski w drugiej połowie lat siedemdziesiątych zdecydowanie
odbiegała od obiecanej przez Gierka “drugiej Polski”. Drożyzna i kolejki po niemal wszystkie
artykuły konsumpcyjne stały się codziennością polskiego społeczeństwa. Latem 1980 r. kraj
ogarnęła fala strajków o podłożu ekonomicznym. Nowym zjawiskiem stał się strajk w Stoczni
Lenina w Gdańsku, gdzie po utworzeniu Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, z
Lechem Wałęsą na czele, wysunięto 21 postulatów o charakterze politycznym,
ekonomicznym i socjalnym. Najważniejsze z nich dotyczyły akceptacji niezależnych od
władz i partii związków zawodowych, prawa do strajków, zniesienia represji za przekonania,
uwolnienia więźniów politycznych i podjęcia realnych oraz jawnych działań w celu
wyprowadzenia kraju z kryzysu gospodarczego. Władze zostały zmuszone do podjęcia
rozmów na szczeblu rządowym. Podpisanie porozumień gdańskich (31 VIII 1980) miało
historyczny wymiar, ponieważ po raz pierwszy po II wojnie światowej wygrali robotnicy.
Już 17 września na spotkaniu przedstawicieli organów założycielskich z całego kraju podjęto
decyzję o powołaniu Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego “Solidarność”.
Związek został zarejestrowany 24 października 1980 roku, jednak z wniesionymi przez sąd
poprawkami w statucie. Uchylenie tych poprawek przez Sąd Najwyższy w dniu 10 listopada
1980 roku rozpoczęło w Polsce okres pluralizmu związkowego, który został brutalnie
przerwany 13 grudnia 1981 roku wprowadzeniem stanu wojennego.
Wojna iracko-irańska 1980-1988
Efektem rewolucji islamskiej przeprowadzonej w Iranie przez przywódcę religijnego,
Ajatollaha Chomeiniego było proklamowanie Islamskiej Republiki Iranu, jedynego w świecie
państwa teokratycznego. Wśród wrogów nowego państwa wskazanych przez Ajatollaha
znalazł się również Irak. W tym samym czasie całą władzę w Iraku skupił Saddam Husajn,
obawiający się rozszerzenia rewolucji islamskiej na tereny swojego państwa. Ponadto Irak
rościł sobie pretensje niektórych rejonów Iranu (Chuzestan, Khangin, Basra).
Stało się to powodem inwazji irackiej na Iran, która zakończyła się zajęciem części
Chuzestanu, regionu bogatego w ropę i rozwiniętego rolniczo (1980). W 1982 r. nastąpił
przełom w wojnie, który spowodował odzyskanie przez Iran utraconych terenów i próbę
zajęcia Iraku. Wojna przybrała charakter terrorystycznych ataków lotniczych i rakietowych
dokonywanych przez obie strony konfliktu. W latach 1982-1987 odbyło się 30 operacji
wojskowych, głównie irańskich. Jednak od 1988 roku sytuacja na froncie zmieniła się na
korzyść Iraku. Rozpoczęta w kwietniu ofensywa doprowadziła do zajęcia przez wojska
Husajna Półwyspu Faw, Basry, Mehranu, i Majnoon. W obawie przed klęską Chomeini
poprosił Sekretarza Generalnego ONZ Javiera Perez de Cuellara o mediacje pokojowe.
Walki zostały przerwane w sierpniu 1988 roku i okazało się, że trwająca osiem lat krwawa
wojna nie przyniosła żadnej ze stron korzyści politycznych, czy terytorialnych. Armia iracka
stała się jedną z najliczniejszych i najbardziej doświadczonych bojowo armii na świecie.
Wojna o Falklandy 1982
Archipelag Falklandy (Malwiny) pozostał jedną z niewielu już pozostałości kolonialnych
Imperium Brytyjskiego, nad którym w XIX wieku “nie zachodziło słońce”. Roszczenia
terytorialne do tego archipelagu zgłaszała również Argentyna, której wojska 2 kwietnia 1982
r. dokonały inwazji i zmusiły załogę brytyjską do poddania się.
Podważyło to prestiż międzynarodowy Anglii i dlatego premier Margaret Thatcher
zdecydowała się na rozwiązanie siłowe. Brytyjczycy, przy poparciu USA, wysłali na
Falklandy flotę składającą się z 40 okrętów wojennych. Działania morskie doprowadziły do
zatopienia przez Brytyjczyków argentyńskiego krążownika “Generał Belgrano” i brytyjskiego
niszczyciela “Sheffield” przez Argentyńczyków. Desant morski zmusił wojska argentyńskie
na Falklandach do kapitulacji (14 VI 1982). W wojnie tej zginęło ok. 1000 żołnierzy, w tym
75% stanowili Argentyńczycy.
Skutki: sukces militarny i propagandowy Wielkiej Brytanii, kres rządów dyktatorskich gen. L.
Galtieri w Argentynie, nieprzyjazne stosunki argentyńsko-brytyjskie.
Wojna w Zatoce Perskiej 1990-1991
Saddam Husajn twierdził, że Kuwejt był historyczną prowincją Iraku i dlatego wojska irackie
w błyskawicznej, rozpoczętej 2 sierpnia 1990 r., operacji zajęły cały emirat. W rzeczywistości
chodziło o sukces militarny, po nieudanej wojnie z Iranem, i zdobycie bogatych zasobów ropy
naftowej.
Zapewne ten ostatni fakt (Kuwejt jest posiadaczem 60% złóż ropy naftowej) spowodował
szybką reakcję świata zachodniego. Działania podjęte przez ONZ doprowadziły 16 stycznia
1991 roku do rozpoczęcia operacji “Pustynna Burza”. Oddziały koalicji międzynarodowej
dowodzone przez amerykańskiego gen. Normana Schwarzkopfa rozpoczęły od powietrznych
bombardowań najważniejszych punktów strategicznych Iraku: lotnisk, wyrzutni pocisków
SCUD, elektrowni i magazynów, a następnie zgrupowań wojsk Husajna. Atak lądowy
przeprowadzony w lutym pozwolił w ciągu kilku dni zająć Kuwejt i południową część Iraku.
W tej sytuacji S. Husajn ogłosił, że wycofuje się z Kuwejtu, a prezydent amerykański wydał
rozkaz zaprzestania działań wojennych.
W operacji “Pustynna Burza” uczestniczyło 700 tys. żołnierzy koalicji międzynarodowej (w
tym 500 tys. z USA) i 550 tys. żołnierzy irackich, z których prawie 20% zginęło. Wycofując
się z Kuwejtu wojska irackie podpaliły szyby naftowe i wypompowały tysiące ton ropy
naftowej do Zatoki Perskiej.
Wojna w byłej Jugosławii 1991-1995
Utworzona po II wojnie światowej Socjalistyczna Federacyjna Republika Jugosławii była
konglomeratem narodowościowym, kulturowym i religijnym. Zamieszkiwali ją Serbowie,
Macedończycy, Czarnogórcy, Chorwaci i Słoweńcy; wyznawali oni różne religie: islam,
prawosławie i katolicyzm. Po śmierci Josipa Broz-Tito okazało się, że spoiwem był jego
autorytet, którego nie posiadali już nowi przywódcy.
W życiu politycznym Jugosławii najważniejszą rolę odgrywali Serbowie stanowiący
najliczniejszą narodowość (40%). Niezadowolenie z ich rządów, ograniczanie demokracji
oraz pogłębiające się trudności gospodarcze doprowadziły do dezintegracji układu
federacyjnego. Słowenia i Chorwacja ogłosiły niepodległość, co doprowadziło do interwencji
armii jugosłowiańskiej (1991). Ogłoszenie niepodległości przez Macedonię (1991), Bośnię i
Hercegowinę (1992) doprowadziło do powołania przez Serbię i Czarnogórę Nowej
Jugosławii.
Ogłoszenie niepodległości przez Bośnię zapoczątkowało najdłuższy i najkrwawszy konflikt
na terenie byłej Jugosławii. Skomplikowany układ narodowościowy i religijny doprowadził
do walki wszystkich ze wszystkimi. Muzułmanie walczyli z Serbami i Chorwatami, Serbowie
z Chorwatami, co spowodowało, że krwawa wojna w Bośni trwała aż do 1995 roku.
Przeprowadzone w sierpniu i wrześniu tego roku naloty bombowe NATO (na polecenie ONZ)
zmusiły Serbów bośniackich do rozmów pokojowych. Rozmowy prowadzone przez R.
Holbrooke’a doprowadziły do rozejmu oraz przyjęcia planu podziału Bośni na część serbską i
muzułmańsko-chorwacką. Proces pokojowy odbywa się pod nadzorem wojsk NATO, ale
pokój nadal jest niepewny.
Konflikty wschód-zachód.
Konflikt
Broń
atomowa
Plan
Marschalla
Blokada
Berlina
"Wojna
w eterze"
Pakty
wojskowe
Wojna
koreańska
Konflikt
arabsko-izraelski
Rywalizacja
w kosmosie
Mur
berliński
Początkowy przebieg konfliktu
Pierwsza eksplozja atomowa w
USA- 1945, następnie wypro1945-53
dukowanie bomby wodorowej
(1952)
Ogłoszenie przez USA (5 VI)
planu pomocy gospodarczej dla
1947-52
państw odbudowującej się
Europy (do 1952 12,5 mld $)
Zamknięcie przez ZSRR wszystkich dróg dojazdowych do Ber1948-49
lina Zachodniego - całkowite
odcięcie dostaw (24 VI 1948)
Okres
1948-89
1948 Uruchomienie rozgłośni
radiowej "Wolna Europa"
1949 utworzenie NATO
(Europa, USA, Kanada)
po 1949
1954 utworzenie SEATO (Azja
Pd.-Wsch., USA)
Niespodziewane wtargnięcie
wojsk komunist. Korei Pn. do
części pd. (25 VI 1950), do
1950-53
września zajęcie prawie całego
półwyspu (przy pomocy Chin i
ZSRR)
Wspieranie przez ZSRR (po 1956)
po 1956 "postępowych" krajów arabskich i
Organizacji Wyzwolenia Palestyny
1957 pierwszy sputnik radziecki
1957-70 1961 pierwszy człowiek w
kosmosie (ZSRR)
Zbudowanie w ciągu 1 dnia ogro13 VIII dzenia wokół Berlina Zach. Wcze1961 śniej przez Berlin Zach. opuściły
kraj setki tys. obywateli NRD
Reakcja drugiej strony, uwagi
Złamanie monopolu atomowego USA
przez ZSRR w 1949, radziecka bomba
wodorowa w 1953, nast. dążenie do
uzyskania przewagi w liczbie głowic
Zbojkotowanie inicjatywy amerykańskiej przez ZSRR i zakaz uczestnictwa
w programie państw satelickich (m.in.
Polski)
Zorganizowanie przez zach. aliantów
mostu powietrznego z zaopatrzeniem
(łącznie 1,6 mln ton towarów); rezygnacja ZSRR z blokady (12 V 1949)
1948 zakaz słuchania obcych stacji w
ZSRR i krajach bloku, budowa sieci
stacji zagłuszających czynnych do lat 80.
Początkowo pełne, ale nieformalne
podporządkowanie wojsk krajów
satelickich ZSRR, 1955 formalne
utworzenie Układu Warszawskiego
15 IX interwencja wojsk ONZ (gł. USA),
1 X wkroczenie do Korei Pn., 25 X atak
wojsk chińskich (1,2 mln "ochotników"),
od poł. 1951 stabilizacja frontu w pobliżu pierwotnej granicy, 26 VII 1951
rozejm, 1952 walki sporadyczne
Wspieranie przez USA Izraela i konserwatywnych krajów arabskich (m.in.
Arabii Saudyjskiej)
Do poł. lat 60. wyraźna przewaga ZSRR
w technice rakietowej, po lądowaniu
Amerykanów na Księżycu ( 1969) rezygnacja przez ZSRR z propagandowego
traktowania osiągnięć kosmicznych
Pełne zaskoczenie, praktyczny brak
możliwości zareagowania przez stronę
zachodnią, mur istnieje i spełnia swoją
funkcję do jesieni 1989
Kryzys
kubański
1962 ZSRR potajemnie instaluje
22-28 X na Kubie rakiety zdolne osiągać
1962 cele w USA, wykrycie tego faktu
przez amer. samoloty zwiadowcze
Wojna
wietnamska
Próby zawładnięcia przez komunistów rządzących w Wietnamie
1964-75 Pn. resztą kraju (przy wsparciu
ZSRR i Chin). W Wietnamie Pd.
dyktatura wspierana przez USA
Wojna
afgańska
Interwencja wojsk radzieckich w
1979-89 celu zainstalowania posłusznego
rządu, napotkanie na silny opór
Bojkot
olimpiad
"Wojny
gwiezdne"
1980,
1984
USA i niektóre inne kraje w odpowiedzi na radziecki najazd na
Afganistan odmawiają udziału w
Olimpiadzie w Moskwie (1980)
Projekt Reagana utworzenia
w kosmosie systemu obrony
1983-87
przeciwrakietowej - wyzwanie
technologiczne wobec ZSRR
Prez. USA Kennedy zarządza blokadę
Kuby mocarstwa w stanie gotowości
atomowej; 28 X Chruszczow zgadza się
usunąć rakiety, blokada zniesiona 20 XI
Początkowo pomoc wojskowa, od 1964
bezpośrednia interwencja USA w wojnie;
wskutek niepowodzeń wycofanie się
USA ( 1973). Ostatecznie - opanowanie
przez komunistów Wietnamu Pd.,
Laosu i Kambodży (1975)
Amer. dostawy broni dla partyzantów
(gł. przez Pakistan), uwikłanie ZSRR w
długotrwałą wojnę i w końcu zmuszenie
go do ewakuacji wojsk
W rewanżu ZSRR bojkotuje olimpiadę
w Los Angeles (1984) i zabrania udziału krajom satelickim (m.in. Polsce)
Niemożność sprostania wyzwaniu wobec zapóźnienia ZSRR w dziedzinie elektroniki i informatyki, ataki propagandowe na USA, nieudana próba zreformowania systemu przez Gorbaczowa