Podstawy socjologii

PODSTAWY SOCJOLOGII
PROGRAM KSZTAŁCENIA NA ROK AKADEMICKI 2011/2012
Przedmiot: PODSTAWY SOCJOLOGII
Poziom kształcenia: Studia I stopnia/forma studiów: stacjonarne
Kierunek/rok studiów/semestr: SOCJOLOGIA, I rok, Semestr zimowy
Forma zajęć*: Wykład
Liczba godzin: 30 godzin
Punkty ECTS: 9
Prowadzący: Dr hab. Ewa Rokicka, prof. UŁ [email protected]
I. WYMAGANIA/PREFERENCJE WSTĘPNE (dotyczy studentów II stopnia): (co student powinien,
znać, umieć, uzupełnić itp.)
II. EFEKTY KSZTAŁCENIA:
1. WIEDZA:
Wykład stanowi wprowadzenie do podstawowych pojęć, przy pomocy których socjologia opisuje i
wyjaśnia zjawiska i procesy zachodzące w zbiorowościach społecznych. W wyniku przeprowadzonych
zajęć student powinien rozumieć podstawowe terminy i pojęcia oraz znać najważniejsze teorie
socjologiczne. Powinien także umieć objaśniać otaczającą go rzeczywistość społeczną oraz znać
metody i techniki badań socjologicznych.
2. UMIEJĘTNOŚCI:
W wyniku przeprowadzonych wykładów student powinien umieć samodzielnie analizować i
interpretować teksty, w których wykorzystuje się materiały socjologiczne. Powinien umieć stosować
kategorie socjologiczne do analizy społeczeństwa, zwłaszcza współczesnego społeczeństwa polskiego.
Zajęcia powinny rozwinąć „wyobraźnię socjologiczną” studenta, pozwalającą dostrzegać nie tylko
założone, ale również rzeczywiste funkcje zjawisk i procesów społecznych.
3. KOMPETENCJE SPOŁECZNE (POSTAWY):
W wyniku przeprowadzonych zajęć student powinien nabyć dwie podstawowe, wzajemnie
uzupełniające się kompetencje:
 umiejętność socjologicznego myślenia, ze szczególnym uwzględnieniem takich cech jak:
relatywizm i krytycyzm.
 umiejętność odróżniania informacji od jej interpretacji, która pozwala zrozumieć intencje
nadawcy.
III. TREŚCI KSZTAŁCENIA: (szczegółowy program zajęć, z rozpisaniem na tematykę
poszczególnych spotkań)
PODSTAWY SOCJOLOGII
Tydzień
Temat
1
Rozwój refleksji nad społeczeństwem i miejscem jednostki w społeczeństwie. Społeczne i
intelektualne przesłanki narodzin socjologii .August Comte i jego zasługi dla powstania
socjologii. Rozwój socjologii (Herbert Spencer, Karol Marks, Emil Durheim, Max Weber).
2
Tożsamość naukowa socjologii (przedmiot zainteresowań, działy socjologii, metody badań).
Socjologia a inne nauki społeczne. Socjologia a praktyka społeczna.
Style uprawiania socjologii. Główne orientacje teoretyczne w socjologii współczesnej:
funkcjonalizm, teoria konfliktu, perspektywa interakcjonistyczna.
3
Koncepcje człowieka i istoty człowieczeństwa. Człowiek a natura. Człowiek a kultura.
Socjalizacja i wychowanie. Przebieg procesu socjalizacji wg. G. Meada. Podstawowe
mechanizmy procesu socjalizacji. Podmioty socjalizacji.
4
Społeczne teorie kształtowania się osobowości. Psychoanaliza, behawioryzm, orientacja
poznawcza. Socjologiczna koncepcja osobowości. Pojęcie i elementy składowe osobowości.
Typy osobowości. Typy relacji między jednostką (osobowością) a społeczeństwem.
5
Tożsamość - interakcja - grupa. Tożsamość a biologiczna konstrukcja człowieka. Modele
tożsamości. Sposoby badania tożsamości. Tożsamość a rola społeczna i osobowość.
6
Cykl życia ludzkiego - aspekty biologiczne, psychologiczne i społeczne. Fazy w cyklu życia.
Biografia społeczna jednostki i jej determinanty. Trajektorie i przejścia. Cykl życia a
tożsamość
7
Formy aktywności i relacji międzyludzkich (zachowanie, działanie, czynności społeczne,
działania społeczne, kontakt społeczny, interakcja społeczna, stosunek społeczny)
8
Struktura społeczna. Zbiorowości społeczne. Podstawowe rodzaje zbiorowości. Grupa
społeczna. Rodzaje grup społecznych. Typy przywództwa
9
Pojęcie kultury w socjologii i antropologii społecznej. Kultura jako podstawa tożsamości
społecznej w czasie i przestrzeni. Różnorodność kultur i jej podstawy. Wyjaśnianie kultury.
Zasadnicze orientacje w pojmowaniu kultury: normatywno-aksjologiczna, internalizacyjna i
orientacja na przedmioty i wytwory kultury. Wąskie rozumienie kultury jako kultury
symbolicznej. Społeczne ramy kultury symbolicznej.
10
Interpretacje więzi społecznej. Proces tworzenia się więzi. Komponenty więzi. Typy więzi
(naturalna, zrzeszeniowa, stanowiona). Rozpad więzi. Organizacja i dezorganizacja
społeczna. Koncepcje ładu społecznego.
11
Pojęcie instytucji i instytucjonalizacji w socjologii. Instytucje społeczne jako forma organizacji
działań społecznych. Warunki skutecznego funkcjonowania instytucji. Rodzaje instytucji.
PODSTAWY SOCJOLOGII
Instytucje totalne. Grupy celowe (dobrowolne i przymusowe) Mechanizmy ich powstawania.
Sposoby i efekty ich funkcjonowania. Biurokracja. Typ idealny biurokracji. Dysfunkcje
biurokratyczne. Biurokracja a oligarchia.
12
Klasy i warstwy - koncepcje teoretyczne. Wymiary analizy struktury społecznej: klasy,
warstwy, kategorie społeczno-zawodowe. Przemiany struktury klasowo - warstwowej w
społeczeństwach współczesnych - w perspektywie teoretycznej i empirycznej. Procesy
ruchliwości społecznej i ich funkcje: strukturotwórcze, efektywnościowe i legitymizacyjne.
Nierówności społeczne. Płaszczyzny i sposoby przejawiania się nierówności społecznych
(biologiczne, kulturowe, ekonomiczne, polityczne).
13
Dynamika społeczna. Koncepcje zmiany społecznej w różnych teoriach socjologicznych
(ewolucjonizm, teoria konfliktu, funkcjonalizm, teorie cykliczne). Determinanty zmian.
Modernizacja. Globalne zmiany społeczne. Zachowania zbiorowe i ruchy społeczne. Teorie
zachowań zbiorowych (Le Bon, H. Blumer, R. Turner, N. Smelser). Tłum - typy i atrybuty
tłumu. Rozproszone zachowania zbiorowe - moda, plotka, opinia publiczna, masowa
histeria, panika. Ruchy społeczne. Klasyfikacja ruchów społecznych.
14
Rozwój refleksji teoretycznej w socjologii. Teoria socjologiczna i jej budowa. Pluralizm
teoretyczny w socjologii. Podstawowe dylematy teoretyczne w płaszczyźnie ontologicznej i
metodologicznej. Socjologia teoretyczna a socjologia empiryczna. Metody i techniki badań.
Socjologia „twarda” i „miękka”.
Egzamin
IV. KONTROLA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA: (sposób – forma zaliczania, przykładowe pytania, tematy do
opisu itp.)
Ocena z przedmiotu będzie opierała się na następujących przesłankach:
Egzamin (70%): ustne odpowiedzi na zestaw 3 pytań. Zestawy będą losowane. Pytania będą dotyczyły
głównych kwestii poruszanych podczas wykładów.
Ocena z ćwiczeń (30%)
V. AKTUALNA LITERATURA:
Podstawowa:
1. Giddens, A., 2004, Socjologia, PWN, Warszawa
2. Goodman, N., 1997, Wstęp do socjologii, Zysk i S-ka, Poznań
3. Sztompka P., 2002, Socjologia, Znak, Kraków
PODSTAWY SOCJOLOGII
Uzupełniająca:
Bauman, Z., 1990, Socjologia, Zysk i S-ka, Poznań
Berger, P.L.,1988, Zaproszenie do socjologii, PIW, Warszawa
Kłoskowska, A., 1984, Kultura masowa, PWN, Warszawa
Kornblum, W., 1988, Sociology in a Changing World, Holt, Rinehart and Winston, New York
Ossowski, S., 1983, O osobliwościach nauk społecznych, PWN, Warszawa
Ossowski, S., 1986, O strukturze społecznej, PWN, Warszawa
Socjologia. Lektury, 2005, (red.) Sztompka P., Kucia M., Znak, Kraków
Szacka B., 2003, Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa
Szczepański, J., 1970, Elementarne pojęcia socjologii, PWN, Warszawa
Tischler, H., L., 1996, Intoduction to Sociology, Holt, Rinehart and Winston, New York
Turner, J.H., 1998, Socjologia. Koncepcje i zastosowania. Zysk i S-ka, Poznań
Walczak-Duraj, D., 1996, Wykłady z podstaw socjologii, Omega-Praksis, Łódź
Znaniecki, F., 1988, Wstęp do socjologii, PWN, Warszawa. Fragmenty: Wstęp; Przedmiot
socjologii Prawa socjologiczne.
Znaniecki, F., 1974, Ludzie teraźniejsi a cywilizacja przyszłości, PWN, Warszawa