Porównywalność sprawozdań finansowych w przestrzeni

advertisement
Magdalena Giedroyć
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
PORÓWNYWALNOŚĆ SPRAWOZDAŃ
FINANSOWYCH W PRZESTRZENI
1. Wprowadzenie
Tradycyjnie zapewnienie porównywalności informacji sprawozdawczych odnosiło się jedynie do zapewnienia porównywalności pomiędzy
okresami, za które sporządzano sprawozdania finansowe. Kontrola stanu
posiadania kapitałów przez jednostkę – najstarsza funkcja rachunkowości
– wymagała porównywania jego obecnego stanu ze stanem z poprzedniego
okresu i przeanalizowania istniejących różnic.
Wraz z rozwojem kapitalizmu nabrała znaczenia porównywalność informacji sprawozdawczych pomiędzy przedsiębiorstwami w danym kraju,
szczególnie należącymi do tej samej branży. Prowadzenie efektywnej działalności inwestycyjno-alokacyjnej, zarówno przez podmioty gospodarcze,
jak i stopniowo przez państwo wymagało, aby informacje ze sprawozdań
finansowych były porównywalne w przestrzeni. Tym samym zaczęto ujednolicać rozwiązania krajowe w zakresie ujmowania, wyceny i prezentowania informacji sprawozdawczych płynących z systemu informacyjnego
rachunkowości.
Od końca XX wieku następuje kolejny etap rozszerzania się znaczenia
porównywalności informacji płynących ze sprawozdań finansowych. Z powodu postępującej globalizacji konieczne jest zapewnienie porównywalności sprawozdań finansowych w przestrzeni międzynarodowej1. To zadanie
realizuje Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (RMSF),
opracowując Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej
(MSSF).
Najnowszym trendem w rozszerzaniu się rangi porównywalności informacji sprawozdawczej jest opracowywanie takich modeli sprawozdawczości finansowej, które pozwalają
na powiązanie poszczególnych elementów sprawozdania finansowego, przede wszystkim bilansu, rachunku zysków i strat oraz sprawozdania z przepływu środków pieniężych (szerzej
np. Staff Draft of Exposure Draft…).
1
146
Magdalena Giedroyć
Porównywalność sprawozdań finansowych w przestrzeni może być analizowana na dwóch poziomach (por. Frendzel, 2014, s. 18). Pierwszy – stanowiący przedmiot niniejszego opracowania – odnosi się do porównywalności
merytorycznej informacji finansowych i wynika z przyjęcia określonego podejścia do opisu przedmiotu rachunkowości (kapitału w ujęciu ex post i/lub
ex ante) i co za tym idzie wyboru konkretnej metody jego wyceny. Drugi
poziom dotyczy porównywalności struktury sprawozdań finansowych, czyli
aranżacji ujawnień i prezentacji istotnych informacji w sprawozdaniu finansowym. Warto nadmienić, że MSSF nie narzucają jednolitej struktury
sprawozdań finansowych, podają jedynie wymogi dotyczące ujawnień; stąd
układ informacji może być w dużym zakresie dowolnie aranżowany przez
jednostkę gospodarczą.
Celem artykułu jest wskazanie podstawowych problemów, które wiążą
się z zapewnianiem merytorycznej porównywalności sprawozdań finansowych w przestrzeni sporządzanych na podstawie MSSF. Artykuł został
przygotowany na podstawie analizy literatury przedmiotu, a konkluzje
w nim zawarte zostały sformułowane na podstawie wnioskowania.
2. Trudności z zapewnianiem porównywalności
sprawozdań finansowych
Należy mieć świadomość, że pełna standaryzacja sprawozdań finansowych nie jest możliwa do osiągnięcia. Pomimo już przeszło 40-letniej
historii prób ujednolicania zasad rachunkowości na świecie nadal obserwowane są duże różnice na poziomie poszczególnych krajów. Dowodem
na poparcie tego stwierdzenia są słowa: „gdyby dać księgowym z różnych
krajów lub nawet tego samego kraju zestaw transakcji, z których mieliby
przygotować sprawozdanie finansowe, nie stworzyliby takich samych sprawozdań” (Nobes, Parker, 2012, s. 4). Powodów takiego stanu rzeczy jest
kilka. Przede wszystkim nie istnieje na świecie jeden uniwersalny wzorzec rachunkowości, który zostałby zaakceptowany przez wszystkie kraje
świata. Zresztą – jak się wydaje – nie może istnieć, bo rachunkowość ma za
zadanie umożliwiać realizację różnych celów i zaspokajać potrzeby wielu
różnych odbiorców informacji sprawozdawczych. Wynika to z faktu, że:
„rachunkowość nie jest dyscypliną czysto techniczną, pozbawioną możliwości kreatywnego rozstrzygania przez człowieka wielu wiążących się z nią
problemów” (Surdykowska, 2000, s. 207). Ponadto żadne reguły prawne nie
mogą przewidzieć wszystkich możliwych sytuacji. Tym samym zawsze istnieje miejsce na profesjonalne oceny i kreatywność człowieka, szczególnie
gdy w toku dynamicznych przemian gospodarczych napotyka on na wciąż
nowe „księgowe” problemy.
Porównywalność sprawozdań finansowych w przestrzeni
147
Problem komplikuje ponadto struktura działalności współczesnych
przedsiębiorstw. Coraz więcej z nich łączy różne rodzaje działalności: wytwórczą, handlową, usługową; rośnie ponadto wartość przychodów z operacji finansowych. Dla jednostek o skomplikowanej strukturze organizacyjnej
trudno ustalać sztywne zasady raportowania finansowego, stąd siłą rzeczy
przerzuca się odpowiedzialność za sporządzanie użytecznych sprawozdań
z instytucji opracowujących standardy ich tworzenia na przedsiębiorstwa.
Należy także pamiętać o tym, że na kształt sprawozdań finansowych mają
wpływ czynniki kulturowe, społeczne, a nawet polityczne. Można przypuszczać, że w ramach obowiązujących MSSF firmy niemieckie wybierają te
rozwiązania szczegółowe, które służą bardziej ostrożnemu przedstawieniu sytuacji majątkowej i wyniku finansowego, podczas gdy firmy brytyjskie będą
dążyły do jak najwierniejszej prezentacji swojej sytuacji finansowej i wyników działania (zgodnie z brytyjską koncepcją true and fair view).
Nad zapewnieniem porównywalności sprawozdań finansowych
w przestrzeni światowej czuwa RMSR. Instytucja ta przyjęła za główny cel
zaspokojenie potrzeb informacyjnych dostarczycieli kapitału przez opracowywanie standardów, które zapewnią wysoką jakość, przejrzyste i porównywalne informacje sprawozdawcze ułatwiające podejmowanie decyzji na ich
podstawie (Przedmowa do MSSF, s. A16). Dostarczyciele kapitału podkreślają, że zaspokajanie ich potrzeb wymaga porównywalności sprawozdawczości finansowej zarówno w czasie, jak i przestrzeni. Tylko na podstawie
porównywalnych sprawozdań są bowiem w stanie podejmować racjonalne
decyzje w sprawie alokacji kapitałów na globalnych rynkach kapitałowych.
Stąd porównywalność sprawozdawczości finansowej w przestrzeni powinna stanowić ważną cechę jakościową uwzględnianą przy opracowywaniu standardów rachunkowości. Analiza działań RMSR prowadzi jednak do
następujących wniosków. Po pierwsze, zdziwienie budzi wprowadzenie hierarchii cech jakościowych informacji finansowych i umieszczenie porównywalności sprawozdań finansowych jako cechy jedynie wzbogacającej, a nie
fundamentalnej, w zmienionych w 2010 roku Założeniach koncepcyjnych
(Założenia koncepcyjne, s. CJ4–CJ39). Dla twórców MSSF porównywalność sprawozdawczości finansowej nie jest więc traktowana priorytetowo.
Po drugie, od dłuższego już czasu można zauważyć wprowadzenie
dużego zakresu elastyczności w zasadach sporządzania sprawozdań finansowych, czego przejawem jest np. w ramach wyceny dopuszczenie przez
MSSF, aby:
 ten sam składnik aktywów był wyceniany według różnych zasad
(na przykład środki trwałe),
 ten sam składnik zobowiązań był wyceniany według różnych zasad
(na przykład zobowiązania finansowe),
148
Magdalena Giedroyć
 wartość godziwa składników aktywów i zobowiązań mogła być mierzona różnymi procedurami szacunkowymi2.
W efekcie, w opinii autorki, sprawozdania finansowe sporządzane
na podstawie MSSF nadal nie są wystarczająco porównywalne w przestrzeni, co oznacza także, że nie są w pełni użyteczne jako pomoc w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych.
3. Wycena przedmiotu rachunkowości
a porównywalność sprawozdań finansowych
w przestrzeni
Jak już zostało wspomniane, optymalizacja merytorycznej porównywalności sprawozdań finansowych jest pochodną ujednolicenia opisu przedmiotu rachunkowości i dostosowanych do niego jednolitych zasad wyceny
składników sprawozdania finansowego3.
Historycznie przedmiotem rachunkowości pozostawał kapitał w ujęciu
ex post, którego wycena dokonywana była na podstawie wartości historycznych. Współczesna rewolucja w rachunkowości wynika z faktu, że zaczyna
ona opisywać kapitał w ujęciu ex ante (por. Gmytrasiewicz, 2007, s. 112).
Należy podkreślić, że obecnie w ramach MSSF brak jest spójnego podejścia do wyceny przedmiotu rachunkowości; część składników majątkowych można bowiem wyceniać w wartościach historycznych, część zaś
w wartościach bieżących. Oznacza to, że niektóre składniki majątkowe
prezentują swoją historyczną wartość (przedmiotem opisu jest więc kapitał ex post); niektóre z kolei odzwierciedlają wartość przyszłego potencjału
dochodowego jednostki (przedmiotem opisu rachunkowości jest wówczas
kapitał w ujęciu ex ante).
Jako ilustrację powyższych zagadnień można podać, że pod jedną nazwą – wartość godziwa instrumentów finansowych – kryje się możliwość stosowania wielu różnych metod
wyceny (Kucharczyk, 2012, s. 10):
− wycenę instrumentu finansowego po cenie ustalonej na aktywnym rynku, gdzie informacje są ogólnie dostępne,
− wycenę przy użyciu modeli dla instrumentów rynku pozagiełdowego, sporządzoną przez
stronę transakcji (np. brokera) lub firmę zewnętrzną,
− zastosowanie właściwego modelu wyceny instrumentu finansowego,
− oszacowanie ceny instrumentu finansowego, dla którego nie istnieje aktywny rynek, na
podstawie ceny nieróżniącego się istotnie instrumentu finansowego.
3
Jednocześnie należy pamiętać, że „najbardziej nawet wyrafinowane zasady i reguły wyceny stosowane przez przedsiębiorstwa nigdy nie zastąpią jednak rynku w ustalaniu rzeczywistej wartości wycenianych pozycji, lecz mogą jedynie pomóc – bardziej lub mniej
adekwatnie przybliżyć mierzone elementy aktywów i pasywów do ich wartości rynkowej,
abstrakcyjnej w swojej istocie” (Surdykowska, 2001, s. 197).
2
Porównywalność sprawozdań finansowych w przestrzeni
149
Wycena kapitału w ujęciu prospektywnym wiąże się z wprowadzeniem
koncepcji wyceny w wartości godziwej, która nie jest jednolitą koncepcją
wyceny. W jej ramach jednostki gospodarcze stosują różne zasady wyceny
takie, jak np.: bieżącą cenę sprzedaży (wartość możliwą do uzyskania/realizacji, wartość wyjścia); aktualną cenę nabycia (bieżący koszt odtworzeniowy, bieżącą wartość odtworzeniową, wartość wejścia); bieżącą wartość
netto (wartość ekonomiczną, wartość użytkową). W MSSF 13 Ustalenie
wartości godziwej wprowadzono trzystopniową hierarchię źródeł pochodzenia danych do kalkulacji wartości godziwej (hierarchię sposobów ustalenia wartości godziwej): poziom pierwszy stanowią łatwo obserwowalne
ceny rynkowe z aktywnych rynków; na poziomie drugim brak jest łatwo
obserwowalnych cen rynkowych, ale występują obserwowalne dane bazujące na cenach rynkowych; na poziomie trzecim zaś brak jest zarówno łatwo
obserwowalnych cen rynkowych, jak i nie występują obserwowalne dane
bazujące na cenach rynkowych (par. 62 IFRS 13, s. A501).
Podejście rynkowe do ustalenia wartości godziwej składników majątkowych (dane pochodzą z poziomu pierwszego) wynika z samej jej definicji: to jest ceny, którą otrzymano by ze sprzedaży składnika aktywów lub
zapłacono by za przeniesienie zobowiązania w transakcji przeprowadzonej
na zwykłych warunkach między uczestnikami rynku na dzień wyceny (par.
BC9–BC18 IFRS 13, s. A491). Tym samym w każdej sytuacji, gdy dane
wejściowe konieczne do wyceny aktywów i zobowiązań pochodzą z tzw.
poziomu pierwszego, powinna być to cena sprzedaży. Jednocześnie, gdy
dostępne są zarówno ceny kupna, jak i ceny sprzedaży danego składnika
kapitałów jednostka ma możliwość wyboru wartości mieszczącej się w widełkach określonych przez te ceny (par. 70–71 IFRS 13, s. A502). Oznacza
to, że wartością godziwą może być zarówno bieżąca cena sprzedaży, jak
i bieżąca cena nabycia, ale także każda inna cena mieszcząca się w tych
widełkach. Tym samym dopuszczenie tego rodzaju rozwiązań zmniejsza
porównywalność sprawozdań finansowych w przestrzeni.
Ponadto ustalenie wartości godziwej wymaga, jak wiadomo, określenia
tzw. głównego rynku dla danego składnika aktywów lub zobowiązania, lub
w przypadku jego braku najkorzystniejszego rynku dla danego składnika
aktywów lub zobowiązania. Różne jednostki z danej branży mogą mieć dostęp do różnych rynków; oznacza to, że nie zawsze istnieje jeden rynek,
z którego jednostki czerpią ceny rynkowe, konieczne do zastosowania przy
określaniu wartości godziwej w praktyce, nawet w ramach jednego kraju.
Pomimo przyspieszenia procesów związanych z globalizacją i ujednolicania
się cen w przestrzeni, nadal widoczne są przecież różnice pomiędzy cenami
obowiązującymi na różnych rynkach, oraz pewne opóźnienia reakcji jednych rynków w stosunku do innych jako odpowiedź na zdarzenia nietypowe.
150
Magdalena Giedroyć
Tym samym wycena w wartości godziwej nawet dla danych pochodzących
z pierwszego poziomu nie jest w pełni porównywalna w przestrzeni.
Na trudności z zapewnianiem porównywalności sprawozdań finansowych, obok przedstawionych powyżej problemów z ustalaniem wartości
godziwej, gdy dane pochodzą z aktywnych rynków (poziomu pierwszego),
wpływ ma także konieczność dokonywania szacunków w procesach wyceny składników aktywów i pasywów. Wynika ona z prospektywnej orientacji wyceny na skutek zdefiniowania aktywów i pasywów w taki sposób,
iż głównym elementem uznania danego składnika majątku za element aktywów bądź zobowiązanie jest jego zdolność do generowania lub utraty
przyszłych korzyści ekonomicznych (par. 4.38 Założenia koncepcyjne,
s. A51). Niektórych pozycji sprawozdania finansowego nie można precyzyjnie wycenić, lecz tylko oszacować, na podstawie dostępnych wiarygodnych informacji (par. 32 MSR 8, s. A492). Jednocześnie w MSSF stwierdza
się, że wykorzystanie racjonalnych oszacowań nie podważa wiarygodności
sprawozdań finansowych (par. 33 MSR 8, s. A492).
W tabeli 1 zostały przedstawione przykładowe pozycje aktywów i zobowiązań, których wycena wymaga zastosowania metod szacunkowych.
Tabela 1
Przykładowe kategorie sprawozdania finansowego wymagające
zastosowania wartości szacunkowych do ich wyceny
Kategorie wymagające szacunków
związanych z ustalaniem wartości godziwej
− Złożone instrumenty finansowe, niebędące
w obrocie na aktywnym i otwartym rynku
− Płatności w formie akcji
− Rzeczowe aktywa trwałe utrzymywane
do zbycia
− Niektóre aktywa lub zobowiązania przejęte
w ramach połączenia jednostek (w tym
wartość firmy, wartości niematerialne)
− Aktywa lub zobowiązania stanowiące
przedmiot transakcji wymiany między
niezależnymi stronami bez pieniężnej zapłaty
Kategorie wyceniane z zastosowaniem
wartości szacunkowych
− Koszty wynikające ze sporów
prawnych i wyroków sądowych
− Zobowiązania z tytułu napraw
gwarancyjnych
− Odpisy amortyzacyjne aktywów
− Odpisy aktualizujące wartość
inwestycji
− Odpisy wątpliwych należności
Źródło: Międzynarodowy Standard Rewizji Finansowej (MSRF) nr 540 Badanie
wartości szacunkowych, w tym szacunków wartości godziwej i powiązanych ujawnień, par. A7, A6.
Z powyższej tabeli wynika, że wycena niektórych pozycji sprawozdania finansowego w mniejszym lub większym stopniu wymaga oszacowań.
Oszacowania mogą być zaś łatwo wykorzystywane jako element tzw. kre-
Porównywalność sprawozdań finansowych w przestrzeni
151
atywnej rachunkowości, której wykorzystywanie prowadzi do zmniejszenia
wiarygodności i porównywalności informacji sprawozdawczych. Szczególnie wrażliwe na manipulowanie są te kategorie księgowe, które wycenia się
w wartościach godziwych i dla których wycena wymaga zastosowania innych danych wejściowych niż z aktywnych rynków (poziomu pierwszego).
Manipulowanie sprawozdaniami finansowymi jest łatwiejsze przy zastosowaniu metody kosztowej i dochodowej ustalania wartości godziwej. Wiarygodność informacji zależy od wiarygodności parametrów przyjętych do
modeli wyceny wartości składników majątkowych. Specjaliści zajmujący
się wyceną przyznają, iż przyjmowane w danych okolicznościach modele
wyceny zwykle się pokrywają, ale już przyjmowane do ich konstrukcji parametry mogą się znaczenie różnić (IASB Education Session, s. 70). Tym
samym porównywalność informacji finansowych, opartych na wartościach
szacunkowych, pomiędzy jednostkami może być niewielka.
4. Rola biegłych rewidentów w zwiększaniu
merytorycznej porównywalności sprawozdań
finansowych
Obserwowane dążenie twórców MSSF do kształtowania takiego obrazu
sytuacji majątkowo-finansowej przedsiębiorstwa, który odzwierciedla przyszły potencjał dochodowy jednostki, powinno zwiększać użyteczność sprawozdań finansowych. Jest to prawda tylko w kontekście wiary w szczerość
intencji i profesjonalizm zarządów. Tym samym problem odpowiedzialności za zapewnienie wiarygodności i porównywalności wyceny pozycji
sprawozdania finansowego przesuwany jest na biegłych rewidentów, oni
powinni stanowić „mur”, przez który nie przedostaną się nierzetelne informacje sprawozdawcze. Jednak: „(…) w obliczu używania w rachunkowości tak skomplikowanych szacunków (często opartych na rozbudowanych
matematycznych algorytmach), zbyt dużej swobody w doborze metod wyceny, szerokiego zastosowania wartości godziwej, posiłkowania się wycenami sporządzanymi przez zewnętrznych ekspertów, biegły rewident nie
jest w stanie z pełnym przekonaniem „przyklepać” niektórych sprawozdań
finansowych czy nawet odpowiedzialnie odnieść się do niektórych danych
w nich zawartych” (Kutera, 2009, s. 193).
Z przeprowadzonej przez autorkę analizy sprawozdań finansowych banków wchodzących w skład WIG 204 wynika, że dla wyceny instrumentów
finansowych, gdy dane do wyceny pochodzą z poziomu drugiego i trzeciego,
W 2014 roku były to Bank Pekao S.A., Bank Zachodni WBK S.A., PKO Bank Polski S.A., mBank S.A., Alior Bank S.A.,
4
152
Magdalena Giedroyć
podawane są jedynie nazwy modelu i podstawowych zmiennych do nich
zastosowanych. Jednak poziomy tych paramentów nie są już ujawniane5.
Ponadto banki podają, że do wyceny został zastosowany wewnętrzny model
wyceny, jednak nigdzie w sprawozdaniu finansowym nie można sprawdzić,
na czym on polega.
Biegły rewident nie ma obowiązku dokonywania samodzielnych ocen
wartości szacunkowych, jeżeli dojdzie do wniosku, że te zastosowane przez
kierownictwo są prawidłowe. Niezależne obliczenia biegłego rewidenta są
obowiązkowe jedynie wówczas, gdy podejrzewa oszustwo. Tego rodzaju
kalkulacje są bowiem czasochłonne i mogą wymagać powołania zewnętrznych ekspertów, co zaś wiąże się z ponoszeniem przez biegłego dodatkowych kosztów (Chojnowski, Hońko, 2013, s. 539).
Ponadto należy podkreślić, że informacje na temat wartości szacunkowych i ryzyka związanego z nietrafionymi prognozami dotyczącymi wartości w raportach biegłych rewidentów właściwie nie występują.
Zarysowana sytuacja prowadzi do konkluzji, że: „(…) wartość wielu
składników bilansu jest raczej prawdopodobna, niż pewna” (Chojnowski, Hońko, 2013, s. 537). Należy tym samym zgodzić się z propozycjami
Ł. Chojnowskiego i S. Hońko (2013, s. 541), że raport biegłego rewidenta
powinien zawierać informacje na temat tego, czy wartości szacunkowe zostały zweryfikowane, czy biegły zastosował własne oszacowania, w jakim
stopniu oszacowania wpływają na sumę bilansową i wynik finansowy, czy
zmiany wartości szacunkowych wpłynęły na przepływy pieniężne. Takie
ujawnienia przyczynią się do zmniejszenia manipulowania wartościami
szacunkowymi i zwiększą wiarygodność i porównywalność merytoryczną
informacji zawartych w sprawozdaniach finansowych.
5. Podsumowanie
Zapewnienie merytorycznej porównywalności sprawozdań finansowych
w przestrzeni – jako jeden z warunków użyteczności sprawozdawczości
finansowej dla jej użytkowników – wymaga przyjęcia jednolitego opisu
przedmiotu rachunkowości i dostosowania do niego jednolitych zasad wyceny. Jednak współcześnie z powodu dopuszczenia do niespójnego połączenia retrospektywnego i prospektywnego opisu przedmiotu rachunkowości,
który jest możliwy dzięki stosowaniu obok wartości historycznych licznych,
ze swej natury subiektywnych, szacunków trudno jest zapewnić jednolite
5
Wyjątek stanowi Bank Pekao S.A., który dla danych z poziomu trzeciego obok nazwy
czynnika nieobserwowalnego na rynku podaje ich zakres (Jednostkowe sprawozdanie…,
s. 65).
Porównywalność sprawozdań finansowych w przestrzeni
153
zasady wyceny. Tym samym rośnie odpowiedzialność biegłych rewidentów
za zapewnienie wiarygodności i porównywalności wyceny pozycji sprawozdania finansowego.
Jednocześnie zarówno biegli rewidenci, jak i pozostali odbiorcy sprawozdań finansowych nie dysponują wystarczającym wsparciem ze strony MSSF
umożliwiających im kontrolę wyceny aktywów i pasywów, gdy dane przyjęte
do wyceny nie pochodzą z aktywnych rynków. Tym samym zdaniem autorki
konieczne jest zaostrzenie wymagań dotyczących ujawnień na temat zdefiniowanych modeli wyceny oraz wartości parametrów do nich przyjętych.
Porównywalność sprawozdań finansowych opartych na wartości godziwej byłaby z całą pewnością większa, gdyby MSSF dopuszczały zamknięty zestaw metod szacunkowych, z podaniem konkretnych odwołań,
kiedy należy dany zestaw zastosować. Podobnego zdania jest M. Michalak,
który uważa, iż wiarygodność i porównywalność wyceny w wartości godziwej można by podnieść dzięki opracowaniu powszechnie akceptowanych
i sprawdzalnych technik wyceny (Michalak, 2004, s. 254). Pytanie, jakie
należy w tym miejscu postawić, brzmi: czy istnieje w ogóle możliwość
opracowania zamkniętego zbioru technik wyceny, które po pierwsze, będą
powszechnie akceptowane, a po drugie, będą relewantne do wyceny wszystkich dopuszczonych do wyceny w wartości godziwej aktywów i zobowiązań? Wydaje się, że teraz nie ma takiej możliwości.
Literatura
Chojnowski Ł., Hońko S. (2013), Stosowanie wartości szacunkowych w sprawozdaniach finansowych w warunkach kryzysu a możliwość ich weryfikacji przez
biegłego rewidenta, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego”, nr 765,
Szczecin.
Frendzel M. (2014), MSSF a ustawa o rachunkowości (8) – Inwestycje finansowe,
„Rachunkowość”, nr 10.
Gmytrasiewicz M. (2007), Teoria rachunkowości, a międzynarodowe standardy
sprawozdawczości finansowej, [w]: Rachunkowość wczoraj, dziś, jutro, SKwP,
Warszawa.
IASB Education Session. Valuation Concepts and Issues Overview (2007), Agenda
Paper 11B, IASB, London, www.iasb.org.
IFRS 13 Fair Value Measurement, [w:] International Financial Reporting Standards
2013, Part A, IASB, London.
Jednostkowe sprawozdanie finansowe Banku Pekao S.A. za rok zakończony dnia
31 grudnia 2014, www.pekao.com.pl, dostęp: 30.05.2015.
154
Magdalena Giedroyć
KSR nr 6 „Rezerwy, bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów, zobowiązania
warunkowe”,
http://www.mf.gov.pl/documents/764034/1191370/ksr_nr_6_
do_publikacji.pdf, dostęp: 13.03.2014.
Kucharczyk B. (2012), Co z tą wartością godziwą?, „Rachunkowość”, nr 5.
Kutera M. (2009), Rola audytora finansowego w zapewnieniu wiarygodności sprawozdań finansowych, [w:] M. Kutera, S.T. Surdykowska, Kryzysy gospodarcze
a wiarygodność sprawozdań finansowych, Difin, Warszawa.
Michalak M. (2004), Wartość ekonomiczna jako parametr pomiaru i wyceny
w funkcji rozliczeniowej rachunkowości, [w:] M. Gmytrasiewicz, A. Karmańska (red.), Polska Szkoła Rachunkowości, SGH w Warszawie, Warszawa.
Micherda B., Świetla K. (2014), Współczesna rachunkowość w świetle badań empirycznych, Difin, Warszawa.
MSR 8 Zasady (polityka) rachunkowości, zmiany wartości szacunkowych i korygowanie błędów, [w:] Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej 2011, IASB, SKwP.
Nobes Ch., Parker R. (2012), Comparative International Accounting, Pearson, 12th
edition.
Przedmowa do MSSF, [w:] Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej 2011, IASB, SKwP.
Staff Draft of Exposure Draft IFRS X Financial Statement Presentation, 1 July
2010, IFRS Foundation, www.ifrs.org.
Surdykowska S. (2001), Niektóre aspekty wprowadzenia wartości godziwej do polskiego systemu rachunkowości rozważane w międzynarodowym kontekście,
„Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, t. 4(60), SKwP, Warszawa.
Surdykowska S.T. (2000), Normatywne i kreatywne aspekty rozwoju rachunkowości, [w:] Podstawowe problemy rachunkowości jako dyscypliny naukowej
i działalności praktycznej, Akademia Ekonomiczna im. Karola Adamieckiego
w Katowicach, Katowice.
Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej, [w:] Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej 2011, IASB, SKwP.
Streszczenie
Celem artykułu jest wskazanie podstawowych problemów, które wiążą
się z zapewnianiem merytorycznej porównywalności sprawozdań finansowych w przestrzeni sporządzanych na podstawie MSSF. Optymalizacja
merytorycznej porównywalności sprawozdań finansowych jest pochodną
ujednolicenia przedmiotu opisu w rachunkowości i dostosowanych do niego
Porównywalność sprawozdań finansowych w przestrzeni
155
zasad wyceny składników majątkowych. Współczesna rewolucja w rachunkowości wynika z faktu, że zaczyna ona opisywać obok kapitału w ujęciu
ex post, także kapitał w ujęciu ex ante. Tym samym powszechnie stosuje
się wycenę w wartości godziwej i dopuszcza się coraz więcej szacunków
do wyceny składników majątkowych, co z kolei osłabia merytoryczną porównywalność sprawozdań finansowych. Merytoryczna porównywalność
sprawozdań finansowych byłaby z całą pewnością większa, gdyby MSSF
dopuszczały zamknięty zestaw metod szacunkowych, z podaniem konkretnych odwołań, kiedy należy dany zestaw zastosować. Ponadto należy
opracować bardziej rygorystyczne wymogi dotyczące ujawniania zdefiniowanych modeli wyceny oraz wartości parametrów do nich przyjętych.
Słowa kluczowe: merytoryczna porównywalność sprawozdań finansowych, użyteczność informacji finansowych, wartość godziwa.
Comparability of financial statements
Abstract
The aim of this article is to identify the basic problems related to ensuring an essential cross-border comparability of financial statements
as part of the IFRS. The optimization of essential comparability of financial statements is derived from the unification of the subject of description
in the accounting and the corresponding valuation of assets and liabilities.
Contemporary revolution in accounting stems from the fact that it has started
to describe beside ex post capital also the ex ante capital. Thus, fair value
measurements are commonly used and there is room for more and more
estimates for the valuation of assets and liabilities, which in turn weakens
the essential cross-border comparability of financial statements. Essential
comparability of financial statements would certainly increase if IFRS provided a fixed set of estimation methods, giving specific references when to
apply them. In addition, there is need to develop more stringent disclosure
requirements regarding defined valuation models and values of their corresponding parameters.
Keywords: essential comparability of financial statements, usefulness of financial information, fair value.
Download