O integracji gospodarczej możemy mówić od

O integracji gospodarczej możemy mówić od drugiej połowy XX wieku. Stanowi ona produkt
rozwijającego kapitalizmu. W najbliższych co najmniej stu latach będzie podstawowym
czynnikiem rozwiązywania problemów gospodarczych, i nie tylko, regionów przede
wszystkim wysoko rozwiniętych.
Międzynarodowa integracja gospodarcza jest to proces scalania gospodarek narodowych w
wyniku, którego powstają nowe organizmy gospodarcze o odmiennych właściwościach.
Współczesna integracja gospodarcza jest procesem obiektywnym. Lecz aby integracja mogła
istnieć obecnie ważne są wymagania współczesnego rozwoju gospodarczego ogólnie. A są to:
wielka skala produkcji, szybki postęp techniczny, rozwój specjalizacji i kooperacji (produkcja
i badania naukowe), i szerokie rynki zbytu aby zapewnić go wielkiej skali produkcji.
Bez integracji nie możliwy byłby postęp tak szybki i w tak wielu dziedzinach jak obecnie.
Integracja powoduje wzrost efektywności gospodarowania co prowadzi do wzrostu dochodu
narodowego a to daje możliwości unowocześniania gospodarki. Integracja daje możliwość
krajom, koncentracji nakładów w dziedzinach najbardziej efektywnych oraz daje dostęp do
zewnętrznych zasobów produkcyjnych takich jak surowce, których inny kraj nie posiada, czy
dostęp do wiedzy czy nowych technologii. Te współdziałania umożliwiają likwidację barier
narodowych wzrostu gospodarczego.
W procesie integracji gospodarczej dwu lub więcej państw ważne są czynniki mające
pozytywny wpływ na ich integrację. Jest to na pewno ich jednolity ustrój i zbieżność celów
polityki zagranicznej. Porozumienie nigdy nie jest idealne i kompromisy są zawsze konieczne
ale ważny jest brak różnic tak istotnych, że mogłyby tę integrację uniemożliwić. Integracja
działa tez pozytywnie na tempo wzrostu dochodu narodowego, a to dzieje się na skutek
rozwoju handlu. W znacznym stopniu poprawia się także efektywność gospodarowania w
państwach zintegrowanych a to za sprawą wdrożenia nowych technologii.
W gospodarce rynkowej rozpatrywane są dwa modele integracji: model integracji
międzynarodowej i model integracji ponadnarodowej. Model integracji międzynarodowej
(integracja nie regulowana lub liberalna) zakłada, iż wszystkie decyzje powinny być
podejmowane przez przedsiębiorstwa w krajach członkowskich, przy czym ośrodki
integracyjne i państwa członkowskie odgrywają zdecydowanie małą rolę. Państwo jest tu
stróżem porządku w skali poszczególnych krajów, a ośrodki integracyjne są stróżem w skali
integracyjnej. Funkcjonuje tu wolny rynek i wolny handel, gdzie podstawowymi podmiotami
są konsumenci i producenci oraz gra rynkowa. Państwo nie podejmuje tu żadnych regulacji.
Jest to model czysto teoretyczny, niemający odpowiedników w praktyce, celem ugrupowań
jest dążenie do niego.
1
Drugim modelem jest model integracji ponadnarodowej, gdzie ośrodek narodowy i
ponadnarodowe mają wpływ na procesy integracyjne. Mogą działać tu takimi narzędziami jak
cła, subwencje, ograniczeniami para i pozataryfowymi, stopami procentowymi itp. Jest to
interwencjonizm państwowy. Tego typu model stosowany jest w polityce Unii Europejskiej.
Integracja międzynarodowa przebiega według następujących etapów. Najprostszym
ugrupowaniem tego typu jest strefa wolnego handlu polegająca na zniesieniu ceł i ograniczeń
ilościowych Przykładem takiej organizacji może być EFTA (Europejskie Stowarzyszenie
Wolnego Handlu) CEFTA czy NAFTA (członkowie: USA, Kanada, Meksyk).Kolejną formą
integracji jest unia celna gdzie kraje ze strefy wolnego handlu wprowadzają cła dla krajów
trzecich z poza unii. Sprzyja ona rozwojowi handlu wewnątrz unii i ograniczeniu handlu z
krajami trzecimi. Przykładem tej formy integracji jest np. Pakt Andyjski obejmujący Boliwię,
Kolumbię, Ekwador, Peru i Wenezuelę. Wyższą formą integracji od unii celnej jest wspólny
rynek, który oznacza nie tylko zniesienie ceł i nakładanie ich poza unią, ale też musi istnieć
swoboda przepływu kapitału i siły roboczej. Unia walutowa obejmuje poza unią walutowa i
wspólnym rynkiem koordynacje polityki walutowej tj. ograniczenie wahań kursów, tworzenie
wspólnych rezerw handlowych czy wprowadzenie jednolitej waluty. Unia ekonomiczna
posuwa się o krok dalej dodając koordynacje poszczególnych dziedzin z zakresu polityki
ekonomicznej, warto jednak dodać, że nie jest ona nigdy pełna. Unia polityczna prócz
wymienionych wyżej dodaje koordynację polityki zagranicznej i wewnętrznej, co jest bardzo
trudne i stanowi ukoronowanie dążeń integracyjnych.
Próby integracji międzynarodowej to nie odkrycie XX wieku, po II Wojnie Światowej rola
międzynarodowych organizacji gospodarczych wyraźnie wzrosła. Pełnią one funkcje
regulacyjne w ramach gospodarki światowej, ustalają pewne wzorce, zalecenia, normy
postępowania. Do najważniejszych finansowe organizacji międzynarodowych należą:
Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i
Rozwoju. W ramach ugrupowań gospodarczych w 1949 roku podjęto próbę integracyjną w
gospodarce centralnie planowanej i powołano do życia Radę Wzajemnej Pomocy
Gospodarczej. W jej skład weszły kraje Europy Środkowej i Wschodniej. Organizacja ta nie
była zbyt udaną, jej członkowie skupiali się bardziej na swoich korzyściach i zyskach niż na
współpracy, nie podejmowali kroków w kierunku rozwoju tej integracji. Nie ograniczano
rodzajów produkcji, w imporcie widziano tylko te towary, których nie można było
produkować u siebie.
Ośrodek międzynarodowy był całkowicie pozbawiony prawa decyzji, wydawano tu jedynie
zalecenia. Nie było tu rynku międzynarodowego z przedsiębiorcami, a powiązania były
2
budowane tylko na szczeblu administracyjnym, w ogóle nie działały tu mechanizmy
ekonomiczne. W ramach tego ugrupowania utrzymywały się tendencje do izolowania się od
współpracy gospodarczej w ogóle. Zostało one formalnie rozwiązane w 1990 roku.
Zupełnie inaczej wygląda przebieg integracji w krajach rozwijających się. Te kraje szukają w
integracji sposobu na poprawę swojej często złej sytuacji gospodarczej. Chcąc poprawić
swoje uprzemysłowienie poszukują nowych rynków zbytu, współpracy, która umożliwi im
przy nikłych nakładach finansowych i surowcowych być konkurencyjnymi na rynku
globalnym. Współpraca ta nie rozwija się jednak dynamicznie gdyż napotyka zbyt wiele
przeszkód takich jak brak infrastruktury, odpowiednich struktur gospodarczych, stabilności
politycznej czy zbyt duże zróżnicowanie poziomu krajów łączących się. W wielu
przypadkach współpraca pozostaje jedynie w formie formalnej.
W krajach rozwiniętych i wysokorozwiniętych integracja przebiega odmiennie niż w krajach
niskorozwiniętych. Najpełniej ukształtowanym typem integracji jest Unia Europejska. Proces
integracji rozpoczął się od utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali w 1952roku. W
1958r. powołano Europejską Wspólnotę Gospodarczą EWG. Krajami założycielskimi były
Francja, Włochy, RFN, Belgia, Holandia, Luksemburg. W 1973 wspólnota powiększyła się o
3 kraje Wielką Brytanię, Danię i Irlandię. W 1981 przystąpiła do niej Grecja, a w 1987 została
przyjęta Hiszpania i Portugalia. Po zmianach zakresu swej działalności i przyjęciu nowych
członków od 1 listopada 1993r. (Traktat w Maastvich) organizacja przyjęła nową nazwę –
Unia Europejska. Od 1995r. nowymi członkami UE zostały państwa takie jak: Finlandia,
Szwecja i Austria. Natomiast 1 maja br. do UE przyjęta została m.in. Polska, jak również:
Czechy, Węgry, Słowacja, Estonia, Cypr, Litwa, Łotwa, Słowacja i Malta. Kraje
stowarzyszone uzyskuję m.in. zwolnienie z cła na określone towary eksportowe na rynku UE,
otrzymują pomoc na realizację różnych projektów gospodarczych.
Poza UE istnieje bardzo wiele organizacji międzynarodowych, które współpracują ze sobą, są
to m. in.:

ONZ – Organizacja Narodów Zjednoczonych. Jest to najbardziej powszechna i
uniwersalna międzynarodowa organizacja, powstała po II wojnie światowej 24 X
1945, w dniu wejścia w życie Karty Narodów Zjednoczonych będącej statutem tej
organizacji, którą podpisano 26 VI 1945r. w San Francisco przez 50 państw. Jest
drugą po Lidze Narodów powszechną organizacją międzynarodową. Stanowi ona
płaszczyznę spotkań państw o różnych ustrojach politycznych i różnym stopniu
rozwoju gospodarczego. Polska wstąpiła 16.X.1945r. Należą do niej prawie wszystkie
kraje świata - 185 na 195, główna siedziba znajduje się w Nowym Yorku (siedziba
3
europejska - Genewa, Wiedeń). Członkiem może zostać każdy kraj „miłujący pokój”
wcześniej zatwierdzone przez stałych członków (Chiny, Francja, Rosja, USA, Wielka
Brytania).

IMF – Międzynarodowy Fundusz Walutowy to międzynarodowa organizacja
finansowa,
o
której
powołaniu
postanowiono
jednocześnie
z
powołaniem
Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju w lipcu 1944 na konferencji
Narodów Zjednoczonych w Bretton Woods. Siedziba mieści się w Waszyngtonie, ma
178 członków. Celem jest stabilizacja finansowa państw członkowskich oraz pomoc
dla krajów członkowskich celem wyrównania bilansu płatniczego.

IBRD – Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju. Umożliwia zaciągniecie
pożyczek, udziela gwarancji na pożyczki zagraniczne, ukierunkowuje pożyczki na
ściśle określony cel, np. w 1998r Polska uzyskała pomoc dla rolnictwa przeznaczoną
na tworzenie nowych miejsc pracy i rozwój infrastruktury, siedziba w Waszyngtonie,
178 członków.

OPEC – Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową. Powstała w 1960r. i
skupia kraje o dużym wydobyciu i eksporcie ropy naftowej (Algieria, Arabia
Saudyjska, Indonezja, Irak, Iran, Katar, Kuwejt, Libia, Nigeria, Wenezuela,
Zjednoczone Emiraty Arabskie). Organizacja, aby utrzymać wysokie ceny ustala
limity wydobycia ropy naftowej dla poszczególnych krajów i kontroluje wielkość jej
podaży na światowym rynku.

NAFTA – Północnoamerykańskie Porozumienie o Wolnym Handlu. Założona w
1994r. przez Stany Zjednoczone, Kanadę i Meksyk. W porozumieniu zakłada się w
ciągu 15 lat stopniowe znoszenie ceł miedzy krajami członkowskimi. Przewiduje się
również rozszerzenie tego ugrupowania na inne kraje Ameryki łacińskiej.

EFTA – Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu, założone w 1960r. Do końca
1972r. członkami stowarzyszenia byli: Austria, Dania, Islandia, Norwegia, Portugalia,
Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania. Kraje te ograniczyły cła, ale nie były
zainteresowane pogłębianiem integracji, ponieważ stopniowo przystępowały do EWG.
Obecnie EFTA skupia kraje, których społeczeństwa sprzeciwiają się przystąpieniu do
UE - Szwajcarię, Norwegię, Lichtenstein i Islandię. EFTA ściśle współpracuje z UE.
Wymiana handlowa Polski w ramach EFTA dotyczy towarów przemysłowych Szwajcaria, Finlandia, Norwegia, Lichtenstein, Austria i Szwecja.
4

NATO – Pakt Północnoatlantycki. W marcu 1999 Polska stała się pełnoprawnym
członkiem Paktu Północno – Atlantyckiego. Jest to sojusz wojskowy 19 państw
stworzony w 1949r. - Belgia, Czechy, Dania, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia,
Islandia, Luksemburg, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Stany Zjednoczone,
Turcja, Wielka Brytania, Węgry, Włochy. Integracja z NATO daje gwarancje
bezpieczeństwa naszych granic. Celem jest wzmacnianie potencjału militarnego
państw członkowskich.
Istnienie i współdziałanie ze sobą organizacji międzynarodowych prowadzi do coraz to
większego udziału globalizacji. Jest to pojęcie trudne do zdefiniowania. Globalizacją można
nazwać proces ujednolicenia kulturalnego i gospodarczego poszczególnych państw świata,
następujący
w
wyniku
rozwoju
techniki.
Dzięki
temu
procesowi
wzrasta
siła
międzynarodowych korporacji, ale też powoduje to narzucenie tych samych produktów, stylu
konsumpcji czy spędzania wolnego czasu.
Za początki globalizacji powszechnie przyjmuje się lata dziewięćdziesiąte XIX wieku.
Związane było to z faktem, iż podczas intensywnego rozwoju kapitalizmu, kapitał nie
natrafiał na spore ograniczenia. Ludzie mogli wtedy inwestować praktycznie na całym
świecie, co wykorzystywali chcąc osiągnąć najwyższy poziom produkcji, przy minimalnych
kosztach. Pionierami globalizacji są takie firmy jak: Ford, Singer, Gilette. Pierwsza faza
globalizacji wynikała z potrzeby wzrostu korzyści skali w związku z zaistniałym w
ówczesnym czasie postępem technologicznym. W owych czasach kwitł także handel
międzynarodowy, który odgrywał coraz ważniejszą rolę w ekonomii światowej. Postępujące
procesy globalizacji zostały jednak zahamowane konsekwencjami „wielkiego kryzysu” z lat
trzydziestych XX wieku. Państwa chcąc przeciwdziałać społecznym skutkom kryzysu zaczęły
ingerować w gospodarkę. Również duże straty, które przyniosła II wojna światowa skłoniła
rządy do ingerencji w gospodarkę i jej sterowania, czyli etatyzmu. Państwa znacjonalizowały
część przedsiębiorstw, np. banki, kopalnie, koleje i same zaczęły prowadzić politykę
gospodarczą na większą skalę. Poważnymi barierami w rozwoju globalizacji była rosnąca
liczba karteli oraz innych tego typu porozumień, które uniemożliwiały ekspansję geograficzną
wielu firm. Gospodarka rozwijała się w sposób poprawny zarówno w Europie, jak i w
Stanach Zjednoczonych. Jednak niezdrowe podstawy tego rozwoju unaocznił kryzys naftowy
w latach siedemdziesiątych. Wtedy też z powodów politycznych szejkowie arabscy podnieśli
kilkakrotnie ceny ropy co spowodowało olbrzymie perturbacje gospodarcze w świecie
5
zachodnim. Po zakończeniu II wojny światowej pojawiły się korzystne warunki dla rozwoju
globalizacji, a zaliczyć do nich można:

dynamiczne powstawanie nowych technologii,

spadek kosztów transportu (statki kontenerowe, efektywne samoloty),

łatwiejszy przepływ informacji i komunikacja w skali międzynarodowej,

stopniowe ujednolicenie wymogów i potrzeb nabywców,

powstawanie ugrupowań gospodarczych,

liberalizacja gospodarek wielu krajów.
Na procesy globalizacyjne, niewątpliwy wpływ miały i mają organizacje międzynarodowe,
takie, o których już wcześniej wspomniałam:

Bank Światowy , którego celem jest udzielanie pomocy w odbudowie i rozwoju
krajów
członkowskich.
Szczególne
znaczenie
dla
Banku
ma
popieranie
długookresowego wzrostu gospodarczego, m. in. poprzez udzielanie długookresowych
pożyczek o niskim oprocentowaniu. Finansowane są głównie projekty mające
charakter inwestycyjny, a głównym warunkiem udzielania kredytu jest zobowiązanie
się podmiotu do współfinansowania projektu, np. 50% Bank Światowy, 50% państwo.
Bank Światowy przyczynił się do zacierania różnic w poziomie rozwoju
poszczególnych państw oraz do mobilizowania kapitału krajowego do uczestniczenia
w działaniach inwestycyjnych.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy, utworzony w 1944r. ma za zadanie
koordynowanie polityki finansowej państw członkowskich. Fundusz pełni również
rolę ośrodka konsultacyjnego i informacyjnego m. in. w zakresie międzynarodowych
stosunków walutowych. MFW finansuje swoją działalność z wpłat państw
członkowskich, gdzie beneficjentami pomocy są kraje biedniejsze lub znajdujące się w
kłopotach gospodarczych.

Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) - założona w 1960r. w
Paryżu, jej celem jest promowanie trwałego wzrostu gospodarczego, a także
likwidacja barier protekcyjnych w handlu. OECD koordynuje także politykę handlową
i gospodarczą wobec państw nie należących do tej organizacji. Jest ona uważana za
klub bogatych, do którego należą najzamożniejsze państwa świata (ok. 30), w tym
również Polska od 1996r.
6
Powyższe organizacje, jak również Światowa Organizacja Handlu, poprzez którą
likwidowane są cła i utrwalane ułatwienia w handlu, przyczyniają się do powstawania
procesów globalizacyjnych. Instytucje te koordynując politykę ekonomiczną w skali całego
globu, przekraczają granice narodowe dla dobra ogólnoświatowego rozwoju.
. Z globalizacją wiąże się również wolność przemieszczania się kapitału. Inwestor z Ameryki
może swobodnie rozpocząć działalność w Europie lub w Azji, tak samo może postąpić
inwestor z innych części świata. Zainwestuje on tam gdzie znajdzie najkorzystniejsze warunki
dla siebie np. niskie podatki, wykwalifikowaną siłę roboczą. Jego inwestycja nie przyniesie
tylko jemu korzyści, lecz da pracę miejscowym pracownikom i przyniesie nowoczesne
technologie, co podniesie poziom cywilizacyjny państwa gdzie dokonano inwestycji.
Oczywiście przeciwnicy globalizacji powiedzą, że niszczy on narodowe przedsiębiorstwa.
Czy jednak rzeczywiście większa konkurencja przynosi straty? Wiadomo przecież, że jej brak
powoduje pojawienie się na rynku towarów drogich i o niskiej jakości, a w warunkach
konkurencji krajowe firmy po pewnym czasie nauczą się innowacyjności i zaczną skutecznie
konkurować z inwestorem mającym początkowo przewagę technologiczną i organizacyjną.
Wiele osób twierdzi, iż kluczem do sukcesu jest liberalna gospodarka. Ma to swoje
uzasadnienie, gdyż, wolność przemieszczania się kapitału to podstawa ekonomii globalnej,
jednak wcześniej ten kapitał musiał zostać wytworzony.
Zapoczątkowane procesy prywatyzacji przedsiębiorstw z wielu gałęzi gospodarki skłoniły
inwestorów do zakupów na obcych rynkach. Szczególnie dobrze się temu przysłużyły
prywatyzacje spółek telekomunikacyjnych. Transport lotniczy i telekomunikacji spowodował,
że świat stał się mniejszy, każde miejsce na globie stało się osiągalne. Rozwój technologii
informacyjnych w skali globalnej doprowadza do pojawienia się przedsiębiorstw wirtualnych.
Są one wytworem nasilonej konkurencji ze strony szybkich i bardzo elastycznych
przedsiębiorstw, które nie bazują na produkcji opartej na ekonomii skali, lecz na ciągłym
poszukiwaniu okazji rynkowych. Jednocześnie nasilił się proces globalnej konkurencji, która
minimalizuje role gospodarki narodowo – państwowej.
Można zatem powiedzieć, iż obecnie mamy do czynienia z przyspieszeniem liberalizacji
gospodarki światowej, przejawiającej się stopniowym znoszeniem barier w przepływie
kapitału, towarów i usług oraz siły roboczej. Zjawisko to dotyczy przede wszystkim wysoko
rozwiniętej części świata, lecz pozostałe kraje, licząc na przyspieszenie tempa rozwoju,
włączają się także w ten proces. Mimo, że jego tempo jest różne, postępująca liberalizacja
gospodarki światowej prowadząca do jej globalizacji jest procesem nieodwracalnym. Jego
istotą jest wykorzystanie praw rynku w zwiększaniu produktywności gospodarki światowej, a
7
nie tylko wybranych regionów czy krajów. Zdaniem niektórych autorów przyczyn
postępującej globalizacji szukać należy również w wyczerpaniu się możliwości zwiększania
sprzedaży przez duże firmy w większości rozwiniętych krajów gospodarki rynkowej. Muszą
one zatem poszukiwać możliwości rozwoju poza granicami rodzimych rynków.
Można przy tym wskazać wiele korzyści wynikających z faktu funkcjonowania
przedsiębiorstwa poza rynkiem krajowym, a wśród nich m. in.:

nowe rynki, których istnienie jest pożądane ze względu na nasycenie krajowego rynku
produktami danego przedsiębiorstwa,

wzrost sprzedaży, bezpośrednio związany z możliwością wykorzystania korzyści
ekonomii skali,

zapobieganie wahaniom wielkości sprzedaży, przy np. sezonowości sprzedaży, może
ona być w eliminowana przez zwiększenie poziomu sprzedaży poza rodzimym
rynkiem zbytu,

dywersyfikacja ryzyka prowadzonej działalności, sprzedaż na wielu rynkach zapewni
przedsiębiorstwu większą stabilizację, niż w sytuacji, w której jego pozycja
uzależniona jest tylko i wyłącznie od jednego rynku,

rozszerzenie cyklu życia produktu, zyski ze sprzedaży danego produktu są najmniejsze
w fazie jego wprowadzania na rynek i w fazie spadku. W przypadku rozszerzania
cyklu życia produktu, co możliwe jest poprzez sprzedaż produktu poza granicami
kraju macierzystego, uzyskać można zyskowność na znacznie wyższym poziomie,
Globalizacja niesie za sobą zarówno korzyści jak i problemy. Przeciwko niej odbywają się
liczne protesty. Globalizacja oznacza upowszechnianie się pewnych procesów i zjawisk w
skali światowej. W sferze rynkowej przejawia się ona w postaci określonego standardu,
którego twórcami i nosicielami są firmy globalne, czyli takie, które dzięki prowadzeniu
działalności w więcej niż tylko jednym kraju, w takich dziedzinach, jak badania i rozwój,
produkcja, logistyka, marketing, osiąga korzyści finansowe w postaci zmniejszonych kosztów
oraz polepsza swoją renomę, co nie jest możliwe do osiągnięcia przez biedniejszych
konkurentów krajowych. Nie możemy również zapominać o kulturowych zmianach, które
przyniosła globalizacja. Coraz częściej, wiele dziedzin takich jak muzyka, film, teatr, sztuka
stają się do siebie podobne we wszystkich częściach świata. Poruszają one problemy całego
8
świata i są dla coraz większej publiczności zrozumiałe, bez względu na początkowe różnice
kulturowe. Również nasze życie staje się coraz bardziej zunifikowane. Żyjemy tak samo jak
ludzie w Europie Zachodniej, Ameryce, Azji czy Australii. Mówi się że wiele rzeczy staje się
coraz bardziej jednolitych. To prawda, ale wydaje się że nieuzasadnione są głosy, iż
globalizacja niszczy kulturę. Po pewnym okresie przyjdzie czas na pokojowe podkreślanie
swojej odrębności, a procesy globalizacyjne uczą nas otwartości i tolerancji.
9