Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego
advertisement
Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Gołdap 2009 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego SPIS TREŚCI Wprowadzenie ………………………………………………………………..……...4 I. METODOLOGIA PROWADZENIA PRAC NAD STRATEGIĄ…………..…5 II. SYTUACJA SPOŁECZNO – GOSPODARCZA POWIATU GOŁDAPSKIEGO……………………………………………….....8 1. Zakres działania władz Powiatu Gołdapskiego………………………………..…...8 2. Podział administracyjny Powiatu Gołdapskiego…………………………………...9 3. Charakterystyka i historia…………………………………………………............11 4. Ludność i struktura bezrobocia………………………………………………..…..16 5. Środowisko naturalne…………………………………………………………..…27 5.1. Warunki klimatyczne…………………………………………………...….……28 5.2. Zasoby przyrodnicze, ich jakość i użytkowanie………………………………...30 5.3. Lasy………………………………………………………………………...…...32 5.4. Ochrona środowiska…………………………………………………………….33 5.5. Hydrologia………………………………………………………………………36 5.6. Rzeźba terenu……………………………………………………………...……38 5.7. Fauna i flora……………………………………………………………………..40 6. Gospodarka………………………………………………………………….…….44 7. Kultura, turystyka i sport………………………………………………………….47 7.1. Kultura…………………………………………………………………………..47 7.2. Zabytki…………………………………………………………………………..54 7.3. Turystyka………………………………………………………………………..58 7.4. Promocja………………………………………………………………………...60 7.5. Sport……………………………………………………………………………..61 8. Ochrona zdrowia i pomoc społeczna………………… ……………...…………...63 8.1. Zdrowie………………………………………………………………………….63 8.2. Pomoc społeczna………………………………………………………………..66 8.3. Niepełnosprawność……………………………………………………………...67 Strona 2 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego 9. Oświata……………………………………………………………………………68 10. Infrastruktura transportowa……………………………………………………...73 III. ANALIZA SWOT……………………………………………………………...77 VI. WIZJA ROZWOJU POWIATU GOŁDAPSKIEGO………………………..81 IV. CELE I ZADANIA DO REALIZACJI ………………………………………92 V. SYSTEM WDRAŻANIA MONITORINGU…………………………………102 Bibliografia…………………………………………………………………………105 Zestawienie wykresów i tabel ……………………………………………………...106 Strona 3 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego WPROWADZENIE Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego jest jednym z najważniejszych dokumentów planistycznych jednostki samorządu terytorialnego. Powstała w celu wskazania silnych i słabych stron Powiatu, jego potrzeb oraz możliwości ich zaspokojenia, jak również określenia kierunków i działań dalszego rozwoju. Niezależnie od potrzeby zachowania należytej staranności w przygotowaniu Strategii, zawsze nosi ona znamiona prognozy i będzie podlegała w następnych latach różnym modyfikacjom. Jest to związane z dynamicznie zmieniającą się sytuacją gospodarczą i społeczną tak w Powiecie, jak również w kraju i w Unii Europejskiej. Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego, została opracowana w 2003 roku przez zespół autorski pod przewodnictwem naukowym prof. dr hab. Wojciecha Kosiedowskiego. Z uwagi na dynamikę zmian gospodarczych i społecznych oraz możliwość pozyskania funduszy zewnętrznych zaistniała konieczność jej aktualizacji. Potrzeba zmian Strategii wynika przede wszystkim ze zmian jakie dokonały się w ciągu ostatnich kilku lat po przystąpieniu Polski (1 maja 2004 roku) do Unii Europejskiej. Zmieniło się otoczenie, w którym realizowana jest polityka regionalna. Ważnym dla rozwoju naszego Powiatu stał się fakt, że wzdłuż północno – wschodniej części województwa warmińsko – mazurskiego rozciąga się granica zewnętrzna Unii Europejskiej ze wszystkimi tego konsekwencjami. Po zmianach geopolitycznych w Europie Środkowej to właśnie region Warmii i Mazur stał się jedynym w kraju graniczącym z Federacją Rosyjską. Zmieniły się również uwarunkowania społeczno – gospodarcze i ekonomiczne funkcjonowania jednostek samorządu terytorialnego. Cały region, dotknęła fala migracji osób młodych i wykształconych poza granice kraju – m. in.: do Anglii, Irlandii i Norwegii. Strategia, jako nakreślenie kierunków wieloletniego rozwoju, pozwala uzasadnić celowość aplikowania o środki z funduszy Unii Europejskiej, bowiem bez rzetelnego i jasnego zaprezentowania wizji rozwoju Powiatu niemożliwe jest pozyskanie środków finansowych z różnorodnych programów pomocowych. Strona 4 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Dodatkowo, dokument ten ułatwia tworzenie studium wykonalności dla inwestycji ujętych w programie, a jednocześnie pozwala na łatwiejsze nawiązywanie porozumień międzypowiatowych dla wspólnych przedsięwzięć inwestycyjnych. Strategia jest ważnym narzędziem kreowania lokalnej polityki zrównoważonego rozwoju jednostki terytorialnej. Zasady polityki regionalnej Unii Europejskiej na lata 2007 – 2013 określają również procesy programowania na poziomie krajowym. Powstające na szczeblu rządowym dokumenty stwarzają nowy ważny układ odniesienia dla planowania rozwoju na szczeblach samorządu terytorialnego. Dlatego też aktualizując Strategię uwzględniono kierunki strategiczne określone w dokumentach opracowanych przez rząd. I. METODOLOGIA PROWADZENIA PRAC NAD STRATEGIĄ Podstawą rozpoczęcia prac nad aktualizacją Strategii i PRL była Uchwała Nr XXI/120/2008 Rady Powiatu w Gołdapi z dnia 25 września 2008 roku w sprawie przystąpienia do aktualizacji Strategii Rozwoju Powiatu Gołdapskiego oraz Planu Rozwoju Lokalnego w formie jednego zintegrowanego dokumentu pod nazwą Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego. Zgodnie z zapisem w/w Uchwały powołany został Zespół do opracowania nowego dokumentu. W jego skład weszli Radni Powiatu oraz pracownicy Starostwa Powiatowego w Gołdapi. Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego została przygotowana metodą uspołecznioną, tzn. w czasie prac brano pod uwagę opinie mieszkańców Powiatu, które zostały poddane ocenie podczas spotkań Zespołu ds. opracowania zmian dokumentu. Aktualizując Strategię wykorzystane zostały materiały wypracowane podczas spotkania konsultacyjnego Stowarzyszenia Lider w EGO. Odbyło się ono we wrześniu 2008 roku w Gołdapi. Lider w EGO jest stowarzyszeniem skupiającym Strona 5 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego członków z terenu subregionu EGO (Ełk, Gołdap, Olecko) a Powiat Gołdapski jest jego członkiem wspierającym. Konsultacje w sprawie potrzeb i możliwości rozwoju Powiatu Gołdapskiego z udziałem pozarządowych mieszkańców, oraz urzędów dyrektorów gmin, przedsiębiorców, organizacji jednostek organizacyjnych, rozpoczęły się w październiku 2008 r. Zebrane wnioski i uwagi zostały opracowane i znalazły swoje odzwierciedlenie w niniejszym dokumencie. Kolejne konsultacje odbyły się w kwietniu 2009 r. i zaowocowały wypracowaniem dokumentu końcowego. W trakcie prac, pomocniczo wykorzystano ankietę. Była to ankieta identyfikująca potrzeby i możliwości rozwoju Powiatu Gołdapskiego. Zawierała pytania dotyczące problemów środowiska lokalnego i koncepcji ich rozwiązywania, inwestycji, technologii, barier rozwojowych, współpracy z samorządem. Respondentami ankiety były wszystkie grupy społeczne. Wyniki ankiet zostały wykorzystanie w procesie tworzenia koncepcji rozwoju Powiatu. Podczas prac nad Strategią zostały uwzględnione następujące dokumenty: 1. Narodowe Wytyczne dla Polityki Spójności na lata 2007-2013, 2. Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007-2013, 3. Narodowa Strategia Spójności (Narodowe Ramy Odniesienia) 2007-2013, 4. Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego na lata 2007-2013, 5. Ogólnokrajowe Programy Operacyjne w ramach funduszy strukturalnych na lata 2007-2013 w tym: Program Operacyjny Kapitał Ludzki, Program Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej, Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, Regionalny Program Operacyjny Warmia i Mazury na lata 2007 – 2013, 6. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, 7. Strategia Rozwoju Społeczno – Gospodarczego Województwa Warmińsko – Mazurskiego do roku 2020, Strona 6 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego 8. Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego i Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Gołdapskiego, 9. Strategia rozwoju produktu turystycznego regionu Gołdap, 10. Strategia Rozwoju Gminy Banie Mazurskie na lata 2000 – 2013, 11. Projekt Strategii Rozwoju Powiatu Gołdapskiego. Główne kierunki rozwoju Województwa Warmińsko – Mazurskiego Strategia rozwoju Województwa Warmińsko – Mazurskiego wyznacza główne kierunki działania do roku 2020 ujęte w następujące cele strategiczne: wzrost konkurencyjności firm, produktów i usług, wyższa konkurencyjność województwa jako miejsca pracy i życia, poprawa połączeń sieciowych województwa warmińsko – mazurskiego. W/w cele będą mogły zostać zrealizowane za pomocą konkretnych przedsięwzięć. Część z nich może zostać dofinansowana z różnych źródeł, między innymi z Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 2007 – 2013 w następujących osiach priorytetowych: 1. Przedsiębiorczość 2. Turystyka 3. Infrastruktura społeczna 4. Rozwój, restrukturyzacja i rewitalizacja miast 5. Infrastruktura transportowa regionalna i lokalna 6. Środowisko przyrodnicze 7. Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego 8. Pomoc techniczna Strona 7 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego II. SYTUACJA SPOŁECZNO – GOSPODARCZA POWIATU GOŁDAPSKIEGO 1. ZAKRES DZIAŁANIA WŁADZ POWIATU GOŁDAPSKIEGO W toku przemian ustrojowo – gospodarczych powołanie samorządów terytorialnych było doniosłym aktem o charakterze politycznym, społecznym i ekonomicznym. Znaczenie samorządu terytorialnego znajduje wyraźne odbicie w wielu regulacjach prawnych. Uznano go za formę organizacji życia publicznego, który wykonuje zadania wynikające z ustaw oraz zadania publiczne zlecone przez administrację rządową. Pogłębieniem idei samorządności było powołanie w styczniu 1999 roku 16 województw, 65 powiatów grodzkich oraz 308 powiatów ziemskich (z dniem 1 stycznia 2002 roku utworzono dodatkowo 7 powiatów, wśród których znajdował się Powiat Gołdapski). Szczególna rola samorządu terytorialnego została zarysowana przez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej w artykule 163, który stanowi, że „samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne niezastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych”. Powiatowi przypisano zadania ponadgminne w zakresie: edukacji publicznej, promocji i ochrony zdrowia, pomocy społecznej, polityki prorodzinnej, wspierania osób niepełnosprawnych, transportu i dróg publicznych, kultury i ochrony dóbr kultury, kultury fizycznej i turystyki, geodezji, kartografii, gospodarki nieruchomościami, nadzoru budowlanego, Strona 8 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego gospodarki wodnej, ochrony środowiska i przyrody, rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, ochrony przeciwpowodziowej, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom dla życia i zdrowia ludzi oraz dla środowiska, przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy, ochrony praw konsumenta, utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, obronności, promocji powiatu, współpracy z organizacjami pozarządowymi. Powołanie i wyposażenie w kompetencje do wykonywania zadań własnych gmin, a następnie powiatów i województw, umożliwiło realizację polityki regionalnej i lokalnej w interesie mieszkańców. Była to ważna decyzja polityczna decyzji polityczna podjęta w celu przeobrażenia ustroju Rzeczpospolitej Polskiej. Zmiany te zapoczątkowały i pogłębiły proces przechodzenia państwa od gospodarki centralnie sterowanej do rynkowej, od zarządzania autorytarnego do państwa demokratycznego i zdecentralizowanego. Można zaryzykować stwierdzenie, iż w ten sposób został zapoczątkowany proces kształtowania Małych Ojczyzn. 2. PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY POWIATU GOŁDAPSKIEGO Powiat Gołdapski, położony na północno – wschodnich krańcach województwa warmińsko – mazurskiego, graniczy z powiatami: giżyckim i węgorzewskim od zachodu, oleckim od południa oraz suwalskim od wschodu. Północna granica Powiatu na długości 50 km przebiega wzdłuż granicy państwowej z Obwodem Kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej, która jednocześnie jest granicą Unii Europejskiej. Strona 9 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Powiat zaistniał na administracyjnej mapie Polski dnia 1. stycznia 2002 roku dzięki decyzji Rady Ministrów z dnia 31. maja 2001 roku. Obejmuje trzy gminy, w tym jedną gminę miejsko-wiejską Gołdap i dwie wiejskie: Dubeninki i Banie Mazurskie. Gminy te wchodziły w skład dawnego Powiatu Gołdapskiego, funkcjonującego od roku 1945 do 1 czerwca roku 1975. Siedzibą władz Powiatu jest miasto Gołdap. Tabela 1. Podział administracyjny Powiatu Gołdapskiego Jednostki zasadniczego Ludność podziału terytorialnego Powierzchnia Wyszczególnienie gminy miejska wiejska w km2 gminy ogółem miejsko- wiejskie 2002r. 2007r. 2002r. 2007r. wiejskie Powiat ogółem 3 1 2 771,7 14 146 13 450 13 876 13 774 Źródło: Dane statystyczne GUS na dzień 31.12.2007 r. Powierzchnia województwa warmińsko – mazurskiego obejmuje teren 24 173 km2 z czego Powiat Gołdapski zajmuje obszar 772 km2, tj. 3,2%, co daje Strona 10 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego mu 17 miejsce wśród 19 powiatów ziemskich. Gmina Banie Mazurskie obejmuje 204,8 km2, gmina Dubeninki 205,2 km2, gmina Gołdap 362 km2. Od 1. lipca 2007 roku, po raz pierwszy w swojej historii, Powiat Gołdapski uzyskał symbole Powiatu. Zostały one ustanowione Uchwałą Nr VIII/50/2007 Rady Powiatu w Gołdapi z dnia 28 czerwca 2007 roku w sprawie ustanowienia herbu, flagi i pieczęci Powiatu Gołdapskiego. Przyjęcie symboli poprzedzone było wielomiesięczną pracą i konsultacjami oraz zgodą Komisji Heraldycznej na przyjęcie symboli w obecnym kształcie. 3. CHARAKTERYSTYKA I HISTORIA POWIATU GOŁDAPKIEGO Jak dokumentowały źródła historyczne: w 1565 roku książę Albrecht polecił założenie miasta, którego celem było wzmocnienia tej części Prus Wschodnich. Na nową osadę wybrał miejsce w ówczesnym starostwie wystruckim, gdzie na rzece Gołdapie graniczyły ze sobą dwa okręgi: sambijski i natangijski - oraz dwie diecezje: sambijska i pomezańska. Założycielem miasta był Bronisz Rostek, który za swą pracę zasadźcy przejął urząd sołtysa. Prawa miejskie, poprzez wystawienie przywileju miejskiego odbyło się w 1570 roku w Królewcu. Miasto otrzymało herb, przedstawiający skośnie umieszczoną tarczę Hohenzollernów i górną część czerwonego orła z inicjałem “S” na piersi (od Sigismundus, imienia króla Zygmunta Augusta, który był wtedy zwierzchnikiem lennym księcia Albrechta Fryderyka). Pierwsza katastrofa nawiedziła miasto w 1623 roku, kiedy to zniszczeniu uległy wszystkie budynki, poza ratuszem. Następnym kataklizmem, który doprowadził do niemal całkowitego wyludnienia miasta, była epidemia dżumy, która wybuchła w 1625 roku. Szczególnie mocno dawały się we znaki wojny, choćby wojna Rzeczpospolitej ze Szwecją. Najazdy tatarskie w latach 1656-1657 doprowadziły do zniszczenia miasta. Na początku osiemnastego wieku ponownie dały się we znaki przemarsze wojsk, co wyraźnie zakłóciło rozwój gospodarczy i przestrzenny. Strona 11 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Pod koniec osiemnastego wieku, licząca już trzy tysiące mieszkańców, Gołdap zmieniła swoje oblicze z rolniczego na rolniczo-rzemieślnicze. Pruska reforma administracji z 1818 roku utworzyła Powiaty, w tym i Gołdapski, który był najdalej wysunięty na wschód i wchodził w skład nowo utworzonej regencji gąbińskiej. Już pod koniec XIX wieku wzbudzała zainteresowanie atrakcyjność geograficzna i przyrodnicza okolic Gołdapi. Puszcza Romincka była rewirem łowieckim cesarza Wilhelma II. Duże zniszczenia w Gołdapi i okolicy nastąpiły w wyniku pierwszej wojny światowej. W okresie międzywojennym Gołdap i Powiat rozwijały się pod względem gospodarczym. Rozbudowana została linia kolejowa, a w latach dwudziestych miasto zostało zelektryfikowane i skanalizowane. Tuż przed drugą wojną światową powoli zwiększał się liczebnie gołdapski garnizon wojskowy, gdyż Gołdap, podobnie jak inne miasta Prus Wschodnich, stała się dobrą bazą wypadową przeciwko Polsce. Stąd 22. czerwca 1941 roku część niemieckich wojsk uderzyła na ZSRR. Mimo to, ówcześni mieszkańcy miasta żyli z dala od działań wojennych. Dopiero pod koniec 1944 roku dotarł do Gołdapi front wschodni. Miasto przechodziło z rąk do rąk. Ostatecznie 22. stycznia 1945 roku Armia Czerwona zdobyła Gołdap i władzę na terenie całego Powiatu przejął sowiecki komendant wojenny. Na początku kwietnia przybyła ekipa z Białegostoku i rozpoczęła administrowanie miastem oraz powiatem. Wkrótce zaczęli przybywać pierwsi osadnicy, pochodzący głównie z północnej Suwalszczyzny. Wśród osadników byli repatrianci ze Wschodu. Banie Mazurskie i okolice - w wyniku “Akcji Wisła” - zasiedlone zostały przez Ukraińców. Miasto podjęło trud odbudowy. Powstały spółdzielnie, zakłady pracy, placówki kultury oraz szkoły. Największe znaczenie dla rozwoju gospodarczego miało rolnictwo, które zostało niemal całkowicie znacjonalizowane i do końca lat osiemdziesiątych zdominowane przez państwowe gospodarstwa rolne. W latach sześćdziesiątych dostrzeżono uzdrowiskowe atuty ziemi gołdapskiej. Badania powietrza i wód gruntowych dały rewelacyjne wyniki. Strona 12 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Powiat Gołdapski to jeden z najpiękniejszych zakątków Mazur. Czyste powietrze, duże obszary wodne i leśne sprzyjają rozwojowi turystyki (wodnej, pieszej, a w zimie narciarskiej) i lecznictwa uzdrowiskowego. Powiat Gołdapski posiada wiele atrakcji, które podnoszą jego walory turystyczne i krajobrazowe. Na terenie Powiatu Gołdapskiego znajdują się 3 gminy. Każda z nich jest w jakiś sposób charakterystyczna i odmienna ale równie ciekawa i godna uwagi. Miasto i Gmina Gołdap stanowi fragment obszaru funkcjonalnego „Zielone Płuca Polski”. Wśród pierwszych osadników byli Polacy, Niemcy, Francuzi i Szwajcarzy. Teren na którym leży miasto, to tzw. Mazury Garbate (nazwę zawdzięczają polodowcowym wzgórzom). Gmina Gołdap jest ośrodkiem turystyczno – wypoczynkowym, leżącym na skraju Garbu Szeskiego, nad rzeką Gołdapą. W pobliżu znajduje się granica z Rosją i rozciąga się legendarna Puszcza Romincka z Parkiem Krajobrazowym. Czyste naturalne środowisko oraz walory przyrodniczo – krajobrazowe sprawiły, że jest to jeden z najatrakcyjniejszych obszarów w kraju. W Gołdapi nie ma wielkiego przemysłu. Szanse dla rozwoju gminy stworzyło otwarcie w 1995 roku przejścia granicznego Gołdap – Gusiew oraz w 1996 roku Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, Podstrefy Gołdap. Miasto od października 2000 roku posiada status uzdrowiska klimatyczno – borowinowego o profilu leczniczym obejmującym schorzenia narządów ruchu, reumatyczne, reumatologiczne i stany pourazowe oraz niektóre choroby układu oddechowego i nerwowego, a także choroby kobiece. Usługi sanatoryjne prowadzi Sanatorium Uzdrowiskowe. W Gołdapi mieści się nowo otwarty kompleks sportowo – rekreacyjny: Hala – Basen. Możliwości inwestycje gminy Gołdap wiążą się ściśle z produkcją niezagrażającą środowisku naturalnemu, toteż zauważa się coraz większe zainteresowanie inwestorów produkujących ekoenergię, choćby poprzez instalowanie wiatraków. W wiejskiej części gminy Gołdap coraz częściej pojawiają się gospodarstwa agroturystyczne – są tu znakomite warunki przyrodniczo – geograficzne do prowadzenia tego rodzaju przedsięwzięć. Gołdap leży nad Jeziorem Gołdapskim, w pobliżu mieści się wysoka jak na warunki geograficzne Strona 13 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Mazur – Góra Gołdapska (zwana również Piękną Górą, a także Górą Zamkową - 272 m n.p.m.), która każdego roku przyciąga licznych miłośników sportów zimowych. Znajdują się na niej trasy zjazdowe, wyciągi narciarskie oraz kilkusetmetrowa kolejka krzesełkowa. Gmina Dubeninki graniczy z Obwodem Kaliningradzkim i Litwą. Gminę Dubeninki otaczają cztery inne gminy: od strony zachodniej gmina Gołdap, zaś od południa i wschodu trzy gminy należące do Powiatu Suwalskiego (Filipów, Przerośl i Wiżajny). Wzdłuż gminy przebiega droga łącząca przejście graniczne w Gołdapi i Budzisku. Gmina Dubeninki jest gminą atrakcyjną turystycznie i ma charakter rolniczy. Słynie z licznych rezerwatów przyrody i przebiegających tu szlaków turystycznych. Położona wśród wzgórz, rozległej powierzchni wód i rzeźby terenu oraz dużego zasobu lasów. Gmina ze względu na swój rolniczy i turystyczny charakter inwestuje w infrastrukturę turystyczną. Dubeninki założone zostały w roku 1615 przez Krzysztofa Gordeckiego. Od jego nazwiska pochodzi pierwsza nazwa Dubeninek – Gordejki. Miejscowość została spalona przez Tatarów w 1657 roku. Dawniej Dubeninki zamieszkiwała ludność wyznania ewangelickiego. Do roku 1960 Dubeninki rozwijały się jako ośrodek usługowy. W 1973 roku zostały siedzibą gminy. Gmina Banie Mazurskie – w jej granicach gminy mieści się 56 wsi, w tym 20 sołeckich. Duża część żyjącej tu ludności to Ukraińcy, przesiedleni w 1947 roku Banie Mazurskie to centrum społeczno – kulturalne mniejszości ukraińskiej w Polsce. Swoją siedzibę miało tu Ukraińskie Towarzystwo Społeczno – Kulturalne a obecnie koło Związku Ukraińców w Polsce. W Baniach Mazurskich działają również ukraińskie zespoły artystyczne (Zorepard, Wesełka), dzięki którym mniejszość kultywuje swoje tradycje i kulturę narodową. Banie Mazurskie leżą w krainie Mazur Garbatych, na skraju Puszczy Boreckiej. Jest to gmina rolnicza. Przez jej terytorium przepływają rzeki Gołdapa i Węgorapa, połączone Kanałem Brożajckim (szlak spływów kajakowych). Banie Mazurskie założone zostały w 1566 roku. Przez wieki zamieszkiwane przez osadników mazurskich z wolna poddawały się procesowi germanizacji. Strona 14 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego W czasie II wojny światowej wieś uległa częściowemu zniszczeniu. Po 1945 roku została zasiedlona przez repatriantów ze wschodu oraz przez ludność ukraińską przesiedloną tu przymusowo w ramach "Akcji Wisła" z terenów Bieszczadów i Rzeszowszczyzny. Banie Mazurskie są przykładem zgodnej i owocnej współpracy ludzi o różnych korzeniach kulturowych, narodowych i religijnych. Strona 15 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego 4. LUDNOŚĆ I STRUKTURA BEZROBOCIA W POWIECIE Pod względem liczby mieszkańców Powiat Gołdapski zajmuje wśród powiatów ziemskich województwa 18 pozycję wyprzedzając jedynie Powiat Węgorzewski. Ziemie Powiatu zamieszkuje ponad 27,2 tys. osób, co stanowi 1,9% ogółu ludności województwa. Tabela 2. Powierzchnia i ludność gmin w Powiecie Gołdapskim Ludność Wyszczególnienie Powiat ogółem Powierzchnia MiejscoSołectwa w km2 wości przyrost kobiety na naturalny ogółem na 1 km2 100 na 1000 mężczyzn ludności 772 72 173 27224 35 3,3 103 362 31 74 19924 55 4,8 104 17 x 1 13450 784 4,2 107 345 31 73 6474 18 6,0 99 Banie Mazurskie 205 20 56 4081 19 -0,5 100 Dubeninki 205 21 43 3219 15 -1,5 100 Gołdap w tym: miasto wieś Źródło: Dane statystyczne GUS na dzień 31.12.2007 r. Siedziba Powiatu, miasto Gołdap o liczbie ponad 13 tys., mieszkańców zalicza się do kategorii miast małych. Liczba ludności miejskiej i wiejskiej w Powiecie wynosi odpowiednio: 13,45 tys. oraz 13,77 tys. mieszkańców. Wskaźnik urbanizacji Powiatu (50,64%) jest o 10 punktów niższy aniżeli średnia dla województwa i świadczy o rolniczym charakterze Powiatu. Cechą charakterystyczną Powiatu jest też słabe zaludnienie. Wskaźnik zaludnienia, wynoszący 35 osób na km2 i należy do najniższych w województwie. Strona 16 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Wykres 1. Ludność według wieku ekonomicznego 64,8% 62,9% 63,1% 13,8% 13,9% Województwo 20,5% 18,6% 16,6% 12,4% Gołdap Powiat przedprodukcyjny 21,1% 24,0% 23,2% 21,3% 62,3% 60,8% produkcyjny Banie Mazurskie Dubeninki poprodukcyjny Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS na dzień 31.12.2007 r. Jak wynika z powyższego wykresu struktura demograficzna w Powiecie odbiega nieco od przeciętnej w Województwie. Społeczeństwo powiatu jest młodsze. Wyraża się to wyższym o prawie 2 punkty procentowe udziałem dzieci i młodzieży do lat 18 w całości populacji, niższym o prawie 2 punkty odsetkiem osób w wieku produkcyjnym (18-65 lat) oraz prawie identycznym udziałem ludności w okresie emerytalnym. Strukturę ludności według wieku ekonomicznego w powiecie w roku 2007 przedstawia poniższa Tabela 3. Strona 17 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Tabela 3. Ludność w poszczególnych gminach według wieku ekonomicznego Wyszczególnienie Struktura ludności w % Wiek Wiek Wiek przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny 2001 2007 2001 2007 2001 2007 Powiat ogółem 27,8 23,2 59,0 62,9 13,2 13,8 Banie Mazurskie 27,1 20,5 55,1 60,8 17,8 18,6 Dubeninki 26,8 21,1 58,3 62,3 14,8 16,6 Gołdap 28,1 24,0 59,9 63,1 12,0 12,4 Źródło: Dane statystyczne GUS na dzień 31.12.2007 r. Jeśli chodzi o liczbę osób w wieku ekonomicznym to w gminie Gołdap występuje najlepsza w Powiecie sytuacja demograficzna. Korzystnej strukturze wiekowej ludności towarzyszy tu wzrastający przyrost naturalny (Tabela 4). Procesy starzenia się społeczeństwa dają o sobie znać jedynie w gminie Banie Mazurskie. Procent ludności w wieku produkcyjnym wynosi tutaj 60,8% (w województwie 64,8), podczas gdy odsetek mieszkańców w wieku poprodukcyjnym kształtuje się na poziomie 18,6% przy średniej dla województwa 13,9%. Tabela 4. Przyrost naturalny w latach 2005 – 2007 Przyrost naturalny w poszczególnych latach Wyszczególnienie 2005 2006 2007 Województwo 2355os. 2494os. 2969os. Powiat ogółem 55os. 63os. 89os. Gołdap 56os. 65os. 96os. -13os. -13os. -2os. 12os. 11os. -2os. Banie Mazurskie Dubeninki Źródło: Dane statystyczne GUS na dzień 31.12.2007 r. Strona 18 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej oraz otwarcie granic nie wpłynęło znacząco na migrację stałą w Powiecie Gołdapskim. W 2001 roku wskaźnik migracji na 1000 ludności był ujemny i wynosił – 7,6 a na koniec 2006 roku – 7,57. Wg danych Urzędu Statystycznego w Olsztynie w 2006 roku do Powiatu napłynęło 349 osób, natomiast wyjechało na stałe 556 osób. W skali województwa warmińsko – mazurskiego w porównaniu z 2006 rokiem wskaźnik migracji był również ujemny i wynosił – 3,53 w porównaniu do roku 2001 wzrósł o – 1,63. W okresie styczeń – wrzesień 2007 roku saldo migracji stałej było nadal ujemne i wyniosło – 2873 osoby, wobec – 4112 przed rokiem w tym samym czasie. Wskaźnik migracji w województwie w czasie od I do IX miesiąca wyniósł na 1000 ludności– 2,68; w miastach – 3,00 – a na wsi – 2,21. Problem bezrobocia od kilkunastu lat jest najważniejszym problemem gospodarczym i społecznym Powiatu Gołdapskiego. Na koniec grudnia 2007 roku stopa bezrobocia wynosiła 24,3% (na koniec 2006 roku – 32,3%) i był to najniższy odsetek zarejestrowanych bezrobotnych od momentu utworzenia Powiatu. W porównaniu do stopy bezrobocia w kraju – 11,4% – poziom był w dalszym ciągu ponad dwukrotnie wyższy. W Województwie Warmińsko – Mazurskim, gdzie stopa bezrobocia wynosiła 19% Powiat Gołdapski znalazł się na siódmym miejscu (na dwudziestym drugim miejscu w kraju). W porównaniu do roku ubiegłego obserwujemy zjawisko zmniejszenia bezrobocia o 8,0 punktu procentowego, a w porównaniu do stycznia 2007 roku – o 8,3 punktu procentowego. W grudniu 2007 roku w Powiatowym Urzędzie Pracy w Gołdapi zarejestrowane były 2 354 osoby bezrobotne, w tym 1 423 kobiety, a także 100 osób posiadających orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. Strona 19 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Wykres 2. Bezrobotni Powiatu Gołdapskiego w dn. 31.12.2007 r. 2500 2000 1500 1000 500 0 Ogółem Kobiety Gołdap Powiat Dubeninki Mężczyźni Banie Mazurskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS na dzień 31.12.2007 r. W porównaniu do roku 2006 liczba bezrobotnych zmniejszyła się o 888 osób. Spośród ogólnej liczby bezrobotnych, aż 62,7%, tj. 1 477 osób, stanowili bezrobotni zamieszkali na wsi. Tabela 5. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w latach 2006 – 2007 Liczba bezrobotnych Wyszczególnienie Stan na dzień 31.12.2006 r. Stan na dzień 31.12.2007 r. Wzrost/spadek Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Gmina Gołdap 2161 1294 1548 954 -613 -340 Gmina Banie Mazurskie 615 308 463 252 -152 -56 Gmina Dubeninki 466 257 343 217 -123 -40 Ogółem 3242 1859 2354 1423 -888 -436 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy na dzień 31.12.2007 r. Strona 20 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Najliczniejszą grupę bezrobotnych (1 548 osób) tworzyli mieszkańcy Gminy Gołdap, stanowili oni 65,76% wszystkich odwiedzających Urząd. Jest to zdecydowanie mniejsza liczba, bo aż o 613. osób niż w roku ubiegłym. W pozostałych Gminach również zaobserwowano spadek liczby osób pozostających bez pracy. W Gminie Banie Mazurskie w roku 2007 ubyło 152 bezrobotnych, co w skali Powiatu stanowi 19,67% (463 osoby) ogółu zarejestrowanych, natomiast w Gminie Dubeninki liczba bezrobotnych zmniejszyła się o 123 osoby i stanowiła 14,57% (343 osoby) ogółu zarejestrowanych. Wykres 3. Bezrobotni w gminach Powiatu Gołdapskiego w dn. 31.12.2007 r. 1548 463 343 Banie Dubeninki Mazurskie Gołdap Źródło: Opracowane własne na podstawie danych GUS na dzień 31.12.2007 r. W porównaniu do roku 2002, kiedy to na terenie Powiatu zanotowano 4 665 bezrobotnych, co stanowiło prawie 28% ogółu mieszkańców w wieku produkcyjnym w roku 2007 liczba ta była niższa o 2 469 osób, co daje 14,2 punktu procentowego spadku stopy bezrobocia. W zestawieniu roku 2006 do 2007 widać również spadek stopy bezrobocia o 7,6 punktu procentowego. Niekorzystnym zjawiskiem jest długi okres pozostawania bez pracy. Aż 49,4% ogółu bezrobotnych (1 164 osoby) nie ma pracy od ponad 12 miesięcy. Taka sytuacja grodzi wieloma niekorzystnymi zjawiskami natury psychicznej, społecznej i ekonomicznej. Strona 21 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Wykres 4. Struktura bezrobotnych w Powiecie wg poziomu wykształcenia w dn. 31.12.2007 r. 42,9% 27,5% wyższe policealne i średnie zawodowe średnie ogólnokształcące zasadnicze zawodowe 8,4% 18,0% 3,0% gimnazjum i poniżej Źródło: Opracowane własne na podstawie danych z PUP w Gołdapi na dzień 31.12.2007 r. Ponad połowa bezrobotnych (62,7%) to mieszkańcy wsi. Wynika stąd, iż stopa bezrobocia na terenach wiejskich jest większa, niż w mieście. Należy zdawać sobie sprawę, iż faktyczna skala bezrobocia na obszarach wiejskich Powiatu może być wyższą niż wynikałoby ze statystyk z powodu bezrobocia ukrytego w rolnictwie indywidualnym. Główną przyczyną takiego stanu, była likwidacja na początku lat dziewięćdziesiątych PGR – ów oraz innych przedsiębiorstw państwowych, procesy restrukturyzacyjne, niedostateczna ilość miejsc pracy, mała liczba pracodawców, niska przedsiębiorczość i aktywność mieszkańców. W 2007 roku bezrobotni powyżej 50. roku życia stanowili 25% (559 osób) wszystkich osób pozostających bez pracy, z czego 304 to kobiety. Strona 22 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Tabela 6. Dynamika bezrobocia osób posiadających zawód i bez zawodu w latach 2006–2007 2006 Osoby bezrobotne Spadek do 2006 stosunku do ogółu bezrobotnych 2007 liczba % liczba % liczba % Ogółem 3 242 100 2 354 100 -888 27,39 Posiadające zawód 2 328 71,81 1 650 70,09 -678 29,12 914 28,19 704 29,91 -210 22,98 Bez zawodu Źródło: Powiatowy Urząd Pracy na dzień 31.12.2007 r. Zjawisko bezrobocia w Powiecie najbardziej dotknęło osoby z niskim poziomem jedna wykształcenia: czwarta bezrobotnych legitymowała się wykształceniem zasadniczym, a aż 42,9% – gimnazjalnym i niższym, 18% pozostających bez pracy to osoby z wykształceniem policealnym oraz średnim zawodowym, a 3% – osoby z wykształceniem wyższym. Problem bezrobocia zaczyna dotykać w coraz większym stopniu kręgi osób najlepiej wykształconych – w ciągu ostatnich pięciu lat liczba bezrobotnych z wyższym wykształceniem zwiększyła się prawie dwukrotnie. Wśród 2 354 bezrobotnych zarejestrowanych na koniec 2007 roku – 1 650 osób posiadało zawód (specjalność), bez zawodu zarejestrowane były 704 osoby. Porównując procentowy udział osób bez zawodu na koniec 2006 roku – 28,19% (914 osób) i 2007 – 29,91% (704 osób) można zauważyć, że pomimo spadku liczbowego nastąpił wzrost udziału zarejestrowanych osób bez kwalifikacji o 1,72% w stosunku do ogółu bezrobotnych. Analiza populacji bezrobotnych ze względu na płeć wskazuje, że zawód posiadało więcej kobiet niż mężczyzn – tj. 59,39% (980) ogólnej liczby osób posiadających zawód, podczas gdy mężczyzn było 670, tj. 40,61% ogólnej liczby bezrobotnych posiadających zawód. W analogicznym okresie 2006 roku sytuacja była zbliżona. Powyższe dane liczbowe ukazują, iż liczniejsza jest grupa zarejestrowanych kobiet. Świadczy to również o większych trudnościach Strona 23 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego ze znalezieniem pracy w tej populacji. Mężczyźni posiadający zawód mają większe szanse na podjęcie zatrudnienia. Liczba pracujących w Powiecie (z wyłączeniem jednostek o liczbie zatrudnionych poniżej 9 osób oraz fundacji) wyniosła w 2006 roku 5 532 osoby w tym 2 413 kobiet. Sektor prywatny zatrudnia ponad 70% pracujących. Działalnością koncentrującą w Powiecie największą liczbę ludności pracującej było rolnictwo i leśnictwo. Tabela 7. Pracujący w gospodarce narodowej w 2006 roku Pracujący w gospodarce narodowej1 wg sektorów w 2006 r. Ogółem os. pracujące Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo, rybactwo Przemysł2 i budownictwo Usługi rynkowe3 Powiat Gołdapski ogółem 5532 1754 1609 894 1275 w tym kobiet 2413 671 343 497 902 1. Sektor publiczny 1619 71 56 301 1191 - w tym kobiet 1021 13 9 149 850 2. Sektor prywatny 3913 1683 1553 593 84 - w tym kobiet 1392 658 334 348 52 Wyszczególnienie Usługi nierynkowe 4 Źródło: Opracowane własne na podstawie danych GUS na dzień 31.12.2006 r. Bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób, z pracującymi w rolnictwie indywidualnym, wg faktycznego miejsca pracy i rodzaju działalności. 2 Pod pojęciem „Przemysł” rozumie się sekcje: górnictwo, przetwórstwo przemysłowe oraz wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę. 3 Pod pojęciem „Usługi rynkowe” rozumie się sekcje: handel i naprawy, hotele i restauracje, transport, gospodarkę magazynową i łączność, pośrednictwo finansowe, obsługę nieruchomości i firm, działalność usługową komunalną, społeczną i indywidualną, pozostałą. 4 Pod pojęciem „Usługi nierynkowe” rozumie się sekcje: administrację publiczną i obronę narodową, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, edukację oraz ochronę zdrowia i pomoc społeczną. 1 Strona 24 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Na terenie Powiatu znajdują się 2 124 zarejestrowane w rejestrze REGON podmioty gospodarcze. Jest to 1,85% podmiotów zarejestrowanych na terenie województwa warmińsko – mazurskiego (113,1 tys. podmiotów) na koniec grudnia 2007 roku, w tym 1 595 osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. W rejestrze znalazły się 92 spółki handlowe, w tym 9 spółek z udziałem kapitału zagranicznego. Ponadto było wpisanych 60 stowarzyszeń i organizacji społecznych oraz 12 spółdzielni. Wystąpiło 60 państwowych i samorządowych jednostek prawa budżetowego, w tym dwa gospodarstwa pomocnicze. Strona 25 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Tabela 8. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane na terenie Powiatu Gołdapskiego na koniec 2007 roku PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ ZAREJESTROWANE W REJESTRZE REGON WG SEKTORÓW WŁASNOŚCIOWYCH Powiat Gołdapski Gmina Gołdap Gmina Banie Mazurskie Gmina Dubeninki 2124 1754 217 153 podmioty gospodarki narodowej ogółem 114 95 11 8 państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego ogółem 58 44 8 6 spółki handlowe 4 4 - - państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego, gospodarstwa pomocnicze 2 2 - - podmioty gospodarki narodowej ogółem 2010 1659 206 145 osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 1595 1303 166 126 spółki handlowe 79 71 6 2 spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego 9 8 - 1 spółdzielnie 12 7 3 2 fundacje 3 2 - 1 60 44 9 7 Wyszczególnienie Ogółem Sektor publiczny Sektor prywatny stowarzyszenia społeczne i organizacje Źródło: Opracowane własne na podstawie danych GUS na dzień 31.12.2007 r. Strona 26 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego 5. ŚRODOWISKO NATURALNE Ziemie Powiatu należą do kilku regionów geograficznych, znacznie różniących się rzeźbą, roślinnością i warunkami wodnymi. Północne tereny Powiatu (część gminy Gołdap i Dubeninki) zajmuje Puszcza Romincka porastająca pagórkowaty teren morenowy w dorzeczu Pregoły. Polska część puszczy obejmuje powierzchnię 14 620 ha. Puszczę przecina malownicza rzeczka Błędzianka; jezior jest niewiele, a największe z nich – Jezioro Gołdapskie – ma w granicach Polski powierzchnię 1,5 km2. Rzeźba terenu jest urozmaicona, a wysokość najwyższych wzgórz przekracza 200 m n.p.m. Atrakcyjność Puszczy Rominckiej podnosi obecność w jej florze wielu elementów północnych i reliktów polodowcowych, które tworzą z niej jedyny tego typu kompleks leśny w Polsce. W puszczy przeważa drzewostan sosnowo – świerkowy, siedliska leśne są dość zróżnicowane: występują bory, grądy i tereny bagienne. Charakterystycznym zbiorowiskiem leśnym tego regionu jest świerczyna borealna – mroczny, wilgotny bór świerkowy wykształcony na podłożu torfowym, porośnięty grubym mchem, dzięki któremu puszcza zyskała miano „polskiej tajgi”. W celu ochrony walorów przyrodniczych oraz krajobrazowych Puszczy Rominckiej w 1998 roku objęto ją ochroną w formie parku krajobrazowego. Cenne fragmenty Puszczy dodatkowo objęto ochroną w sześciu rezerwatach przyrody: Rezerwaty leśno – torfowiskowe: Struga Żytkiejmska, Uroczysko Kramnik, Rezerwat torfowiskowy: Mechacz Wielki, Rezerwaty leśne: Boczki, Dziki Kąt, Rezerwat florystyczny: Czerwona Struga. Obszar puszczy stanowi ostoję dla licznych gatunków zwierzyny leśnej, między innymi: jelenia, łosia, rysia, wilka i bobra. Ciekawostką jest zając bielak – typowy gatunek borealny. Równie bogaty jest świat ptaków występują m.in. myszołowy, bociany czarne, trzmielojady, orlik krzykliwy, puszczyki, kilka gatunków dzięciołów. Strona 27 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Dość często swoje gniazda zakładają kruki. Wśród ryb wyróżnić można szczupaki, liny, węgorze i pstrągi. Obszar w granicach Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej objęty jest systemem ochrony zagrożonych składników różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego, czyli Europejską Siecią Ekologiczną Natura 2000. Istniejące na terenie gminy Banie Mazurskie obszary leśne zostały wpisane na Shadow List 2006, jako projektowane obszary natura 2000: Lasy Skaliskie – obszar specjalnej ochrony ptaków oraz Ostoja Skaliska - specjalny obszar ochrony siedlisk. Na terenie Powiatu puszcza graniczy od zachodu z Krainą Węgorapy, od południa ze Wzgórzami Szeskimi i Pojezierzem Zachodniosuwalskim. Kraina Węgorapy zajmuje północną – zachodnią część gminy Gołdap. Jej osią jest rzeka Węgorapa, dopływ Pregoły, mająca swe źródła w jeziorze Mamry. Teren jest słabo zalesiony i pozbawiony jezior. Znaczną część powierzchni stanowią łąki. Południową i wschodnią granicę krainy wyznacza rzeka Gołdapa. Wzgórza Szeskie z kulminacyjnymi wzniesieniami: Górą Szeską (309 m), Górą Tatarską (308 m) i Górą Gołdapską (272 m) stanowią najwyższy region Pojezierza Mazurskiego. W rzeźbie terenu występują liczne utwory polodowcowe: kemy, jary, wąwozy. Wzgórza charakteryzują się słabym zalesieniem i brakiem jezior, a ich klimat jest znacznie chłodniejszy niż terenów sąsiadujących – średnia roczna temperatura niższa jest o 0,5-1oC. Długo utrzymująca się zimą pokrywa śnieżna stwarza dobre warunki narciarskie. 5.1. WARUNKI KLIMATYCZNE Z racji swego położenia geograficznego Powiat charakteryzuje się klimatem o cechach kontynentalnych, różniących go od innych regionów kraju. Obszar ten jest najchłodniejszym fragmentem województwa, a jego średnia roczna temperatura jest niższa o około 2oC w porównaniu z najcieplejszą w województwie doliną Wisły i wynosi 6,4oC. Strona 28 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Pierwsze przymrozki występują między 5 i 13 października, a ostatnie wiosenne między 2 a 7 maja. Liczba dni z przymrozkiem wynosi 140. Pierwszy śnieg pojawia się w końcu października lub na początku listopada, ostatni między 16 a 26 kwietnia, a czasami na początku maja. Zima trwa ponad 120 dni. Okres wegetacyjny krótki 190 – 205 dni. Żniwa zaczynają się w drugiej połowie lipca. Najzimniejszym miesiącem na obszarze Powiatu jest luty ze średnią temperaturą -4,5oC w Gołdapi, najcieplejszym – lipiec ze średnią temperaturą 17oC. Następstwem wpływów kontynentalnych jest: długa zima, krótkie lato (75-80 dni), najkrótszy okres bezprzymrozkowy (pierwsze wiosenne przymrozki pojawiają się o około 40 dni wcześniej niż na zachodzie i trwają o miesiąc dłużej), najdłuższy okres zalegania pokrywy śnieżnej (szczególnie w rejonie Gołdapi) – około 100 dni, krótkie i opóźnione pory przejściowe – wiosna i jesień, duża liczba dni mroźnych w roku. Roczna suma opadów uzależniona jest od rzeźby terenu i wzrasta wraz ze wzrostem wzniesienia nad poziom morza. Średnie roczne sumy opadów są dość duże i zależą od rzeźby oraz wysokości terenu. Kształtują się na poziomie 643 mm w Gołdapi i 700 mm w rejonie Wzgórz Szeskich. Strona 29 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego 5.2. ZASOBY PRZYRODNICZE, ICH JAKOŚĆ I UŻYTKOWANIE Do głównych zasobów przyrodniczych Powiatu Gołdapskiego należą: gleby, lasy i wody. Tabela 9. Użytkowanie gruntów w Powiecie w 2007 r. Powierzchnia w ha Rodzaj terenów powierzchnia gruntów ogółem użytki rolne w tym: grunty orne sady łąki pastwiska trwałe lasy Powiat Gmina Banie Mazurskie Gmina Dubeninki Gmina Gołdap 20 518 9 666 36 173 21 501 24 103 26 6 266 12 508 20 502 11 736 6 488 6 1 695 3 547 5 205 3 1 616 2 842 12 410 17 2 955 6 119 24 237 6 213 8 220 9 503 77 193 42 903 Źródło: Dane statystyczne GUS na dzień 31.12.2007 r. Struktura użytkowania ziemi w Powiecie przedstawia się następująco: użytki rolne – 56,2%, lasy – 31,1%, pozostałe grunty –12,7% całkowitej powierzchni Powiatu. Strona 30 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Wykres 5. Struktura gruntów w Powiecie w 2007 r. 57% 55,6% 59,4% 48,2% 40% 31,4% 13% Powiat 31,8% 26,3% 11,2% Banie Mazurskie 14,3% 11,8% Dubeninki Gołdap użytki rolne pozostałe r. Opracowane własne na podstawie danych GUS nalasy dzień 31.12.2007 grunty Źródło: Wśród użytków rolnych przeważają grunty orne (57,2%). Łąki i pastwiska stanowią łącznie 42,6% użytków, a pozostałe 0,2% zajmują sady. Struktura użytków rolnych w poszczególnych gminach jest podobna. Na terenie Powiatu występuje duże zróżnicowanie gleb pod względem właściwości fizycznych i chemicznych. Około 50% użytków rolnych stanowią gleby lekkie i bardzo lekkie, charakteryzujące się znaczną podatnością na erozję. Wśród gruntów ornych przeważają gleby jakościowo średnie (klasy IVa i IVb), których udział wynosi ponad 70%. Gleby słabe (klasy V, VI i VIz) zajmują ponad 20%, zaś gleby dobre (klasy IIIa i IIIb) stanowią zaledwie około 4% ogólnej powierzchni gruntów ornych. Gleby o najwyższej jakości, tj. klasy I i II na terenie Powiatu nie występują. Czynnikiem utrudniającym uprawę jest kamienistość gleb, która nie tylko zmniejsza powierzchnię uprawną, lecz także ogranicza stosowanie maszyn i narzędzi rolniczych i zwiększa ich awaryjność. Gleby narażone są na szereg czynników destrukcyjnych, do których zalicza się m.in. erozję wodną, wietrzną i wąwozową. Degradacji sprzyja urozmaicone Strona 31 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego ukształtowanie powierzchni Powiatu, przeciwdziała natomiast duży udział roślinności trwałej, czyli lasów, łąk i pastwisk, który dla Powiatu wynosi ponad 50%. Ważną cechą fizykochemiczną gleby, decydującą o przebiegu szeregu procesów glebowych, jest jej odczyn. Kwasowość gleb jest dosyć wysoka i wynosi ponad 40%. Podstawowym walorem gleb Powiatu jest ich czystość, zawiera ona zaledwie śladowe ilości metali ciężkich: ołowiu, cynku, niklu i kadmu. Czystość gleb daje gwarancję, że wyhodowane na niej zbiory będą pozbawione zanieczyszczeń. Taka sytuacja powoduje, że Powiat kwalifikuje do produkcji rolnej metodami ekologicznymi. 5.3. LASY Lasy i grunty leśne zajmują drugą pozycję wśród form użytkowania gruntów w Powiecie. Zajmują obszar o powierzchni 24 237,5 ha (31,4% powierzchni ogólnej), co zalicza Powiat do obszarów o lesistości nieco większej niż przeciętna. Ziemie naszego regionu zalesione są nierównomiernie. Przeważają drzewostany mieszane o różnorodnym składzie. Dominuje: sosna i świerk. Wśród drzew liściastych najliczniej reprezentowane są: brzoza, dąb i olsza. Największym skupiskiem leśnym jest Puszcza Romincka. W puszczy przeważa drzewostan sosnowo – świerkowy, choć siedliska leśne są dość zróżnicowane – występują bory, grądy i tereny bagienne. Charakterystycznym zbiorowiskiem leśnym tego regionu jest świerczyna borealna – mroczny, wilgotny bór świerkowy wykształcony na podłożu torfowym, porośnięty grubym mchem. Dzięki jego występowaniu puszcza zyskała miano „polskiej tajgi". Na terenie Powiatu występują obszary leśne zarządzane przez Lasy Państwowe oraz lasy nie stanowiące własności Skarbu Państwa. Powierzchnia lasów niepaństwowych w Powiecie Gołdapskim na dzień 1. stycznia 2008 roku wynosiła 2 938 ha. Zgodnie z prowadzonym rejestrem w Starostwie Powiatowym w Gołdapi w Powiecie było 1 348 właścicieli lasów, w tym 1 221 właścicieli posiadało lasy, których powierzchnia jest mniejsza Strona 32 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego niż 5 ha. Powierzchnia tych lasów ulega ciągłemu zwiększeniu. Ze względu na nabywanie ziemi przez prywatnych właścicieli z Agencji Nieruchomości Rolnych, utrudnione jest prowadzenie racjonalnej gospodarki leśnej. Ze względu na występujące powszechnie zagrożenie cywilizacyjne oraz nieocenioną rolę lasów w utrzymaniu równowagi ekologicznej na danym terenie, do głównych zadań działalności gospodarczej w lasach zalicza się: zachowanie ich biologicznej różnorodności, zachowanie, a tam, gdzie zachodzi potrzeba – przywracanie zgodności biocenozy leśnej z biotypem, utrzymywanie i powiększanie produkcyjnej zasobności lasów, utrzymywanie i poprawianie zdrowotności ekosystemów leśnych, ochrona zasobów glebowych i wodnych w lasach, utrzymywanie i wzmacnianie długofalowych i wielostronnych korzyści społeczno-ekonomicznych płynących z lasów. 5.4. OCHRONA ŚRODOWISKA Istnieje wiele czynników sprzyjających zachowaniu przed degradacją unikatowego środowiska przyrodniczego Powiatu. Pierwszym z nich jest fakt, iż teren powiatu znajduje się wewnątrz większego obszaru, który zapewnia mu ochronę z trzech stron: wschodu, zachodu i południa. Obszarem tym są Zielone Płuca Polski. Drugim jest słabe zaludnienie i duży udział użytków zielonych, ostatnim – brak uciążliwych zakładów przemysłowych. Walory krajobrazowe i przyrodnicze środowiska naturalnego na terenie Powiatu Gołdapskiego objęte są różnorodnymi formami ochrony. Strona 33 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Tabela 10. Powierzchnia gmin objęta różnymi formami ochrony przyrody i krajobrazu Obszary prawnie Rezerwaty Parki Pomniki chronione przyrody krajobrazowe przyrody w% w ha w ha w szt. (powierzchni ogółem) Wyszczególnienie Obszary prawnie chronione w ha (ogółem) Gmina Banie Mazurskie 14 010,0 68,4 - - 3 Gmina Dubeninki 20 092,3 97,9 689,6 10 881 9 Gmina Gołdap 26 486,6 73,2 146,7 3 739 25 Powiat Gołdapski 60 589,0 78.5 836,3 14 620 37 Źródło: Dane statystyczne GUS – 2006 r. Udział obszarów chronionych w powierzchni Powiatu wynosi ponad 78,5% i jest o ponad 15% wyższym niż średnia z 2002 r. W 2005r. w Powiecie powstało Gołdapskim najmniej odpadów w województwie warmińsko-mazurskim, bo zaledwie 225,1 Mg. co stanowiło 0,03% ogółu odpadów wytworzonych w województwie. Ponadto, została wytworzona niewielka ilość odpadów niebezpiecznych 13,966 Mg. Jeśli chodzi o ścieki komunalne i przemysłowe, to w 2004 roku odprowadzono do wód powierzchniowych lub do ziemi 0,6 mln m3, w województwie 51,6m3. Cenne ekosystemy, elementy flory, fauny oraz elementy przyrody nieożywionej chronione są w rezerwatach, z których najważniejszymi są: „Struga Żytkiejmska" w Puszczy Rominckiej (467 ha) i „Mechacz Wielki" (146,7 ha) w gminie Dubeninki oraz: "Dziki Kąt" – rezerwat leśny chroniący typowo wykształcone fragmenty lasu. Na tym obszarze zachował charakter pierwotny. W skład rezerwatu wchodzi bór mieszany świeży, bór mieszany wilgotny, bór wilgotny i ols. "Boczki" – rezerwat leśny, został utworzony w celu zachowania lasu mieszanego o charakterze pierwotnym. Strona 34 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego "Mechacz Wielki" – rezerwat leśno – torfowiskowy. Został utworzony dla ochrony torfowiska wysokiego wraz z okalającym je borem bagiennym. Na obrzeżach występują fragmenty olsu o charakterystycznej kępistej strukturze. "Czerwona Struga" – rezerwat florystyczny, obejmuje ok. 1,5 kilometrowy fragment doliny strumienia, porośniętej łęgiem gwiezdnicowo – olszowym, chroni stanowiska paprotnikowi – pióropusznika strusiego Matteucia struthiopteris. "Żytkiejmska Struga" – rezerwat faunistyczno – florystyczny, najważniejszy rezerwat Puszczy Rominckiej o urozmaiconej rzeźbie. Obejmuje las i torfowisko w dolinie Żytkiejmskiej Strugi, chroni stanowiska rzadkich gatunków roślin i zwierząt. "Uroczysko Kramnik" – rezerwat torfowiskowy o powierzchni 75,96 ha, utworzony dla ochrony i zachowania stanowisk rzadkich i reliktowych gatunków roślin m.in. maliny moroszki, rosiszki okrągłolistnej, listery jajowatej, kukułki krwistej, grzyba sromotnika bezwstydnego i wielu innych gatunków. Zespoły przyrodniczo – krajobrazowe: "Gołdapska Struga" – obejmuje dolinę potoku spływającego za wschodnich zboczy Gołdapskiej Góry na odcinku 3 km, wraz z przyległym otoczeniem. "Tatarska Góra" – obejmuje obszar Tatarskiej Góry, która jest jednym z najwyższych wzniesień morenowych (307,8 m n.p.m.) w obrębie Szeskich Wzgórz na Pojezierzu Mazurskim. Bogato ukształtowaną czołowomorenową rzeźbę terenu uzupełnia w partii podszczytowej niewielkie (7 ha) jeziorko dystroficzne oraz otaczające je torfowiska wysokie i przejściowe z bogatą roślinnością torfowiskową, jak również zespoły łąkowe. Strona 35 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego 5.5. HYDROLOGIA Rzeki Sieć rzeczna Powiatu Gołdapskiego ukształtowała się na początku holocenu (11,7 tyś. lat temu). Dwie największe rzeki regionu: Gołdapa i Błędzianka (Krasnaja) leżą w dorzeczu Pregoły. Błędzianka jest dopływem Pisy, Pisa zaś wpada do Węgorapy. Błędzianka ma około 80 km długości, w tym po stronie polskiej 25 km . Wypływa z jeziora Wersele, a wpada do Pisy na wysokości około 55 m. n. p. m. Powierzchnia dorzecza Błędzianki w granicach Polski wynosi 264 km2. Za początkowy bieg Gołdapy uważa się Jarkę /długość około 29 km/, wypływającą w okolicy Kowali Oleckich na wysokości około 200 m n.p.m. Jarka wpada do jeziora Gołdap i stąd wypływa jako Gołdapa poczym płynie około 40 km przez Powiat Gołdapski do granicy Powiatu Węgorzewskiego. W Borach Skaliskich wpada do Węgorapy i z jej wodami zdąża do Pregoły. Nazwa rzeki Węgorapa oznacza w języku Prusów „krętą rzekę". Znajdujący się w granicach Powiatu odcinek Węgorapy tworzy meandry. Obydwie rzeki są rzekami typu nizinnego o małym spadku i spokojnym biegu. Gołdapa ma ok. 60 km długości, powierzchnia dorzecza Gołdapy wynosi 676,8 km2 . Część jej wód odprowadza do Węgorapy, zbudowany w początkach XX wieku, Kanał Brożajski o długości około 7 km, biegnący przez środek Niecki Skalistej. Charakterystyczne dla rzek i strumieni powiatu gołdapskiego jest powiązanie z systemem jezior. Jeziora W krajobrazie regionu wyróżnić możemy dwa dominujące typy jezior w zależności od sposobu ich powstania: jeziora rynnowe – głębokie, zazwyczaj podłużne i o słabo rozwiniętej linii brzegów, wypełniające zagłębienia terenu o nierównym dnie, na przykład jezioro Gołdap Strona 36 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego (o powierzchni 149 ha, długości 2,9 km, szerokości 0,9 km i głębokości do 11 m) czy jezioro Czarne, jeziora wytopiskowe – drobne, stosunkowo płytkie i szybko zarastające, tak zwane „oczka", np. Dauble (Tobellus), położone na południowy zachód od wsi Stańczyki czy jezioro Ostrówek. Największym jeziorem jest Wisztynieckie, leżące 4 km od granicy Litwy i Rosji (Obwód Kalingradzki). Drugim pod względem wielkości jest jezioro Gołdap. W okolicach Żabina leży niewielkie Jezioro Jagielskie, na zachód od Gór Audyniskich – jezioro Jagoczany, a w Górach Klewińskich, pięknie położone wśród zalesionych wzgórz, Jezioro Czupowskie. Tabela 11. Zestawienie jezior z terenu Powiatu Gołdapskiego 1. Ostrówek Powierzchnia w ha 2,5 2. Rakówek 2,5 3. Czarne (i Kociołek) 4. Bitkowskie 5. Kołki 6. Marlinowo 7. Lp. Nazwa jeziora Wys. w m n.p.m. 72,2 Głębokość max. Dorzecze - Jarka 70,9 - Jarka 162,5 178,0 27,5 Jarka 98 178,6 5,3 Jarka 11,0 167,1 - Jarka 4,2 - Niskie 21,0 178,0 - Rospuda 8. Wysokie 11,0 188,1 - Rospuda 9. Ślepowo 5,0 - - Rospuda 10. Linowo 6,5 - - bezodpływowe 11. Przerośl 65,0 188,2 28,2 Błędzianka 12. Tobellus Duży 3,2 - - Błędzianka 13. Tobellus Mały 1,0 - - Błędzianka 14. Pobłędzie 53,5 253,5 15,5 Błędzianka 15. Wersele 10,0 252,1 - Błędzianka 16. Wisztynieckie 1786,0 172,0 50 Pisa 17. Gołdap 234,0 (150,0) 149,0 10,9 Gołdapa 18. Jagoczany 4,6 141,8 3,0 Gołdapa - bezodpływowe Strona 37 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego 19. Jagielskie 23,5 106 20. Czupowskie 13,5 148,0 Gołdapa 2,0 - bezodpływowe Źródło: „Szlakami Mazur Garbatych – przewodnik po ziemi gołdapskiej", Fundacja Rozwoju Regionu Gołdap. Największa grupa jezior Powiatu Gołdapskiego położona jest na południowych krańcach Puszczy Rominckiej. Są to: Ostrówek (Ostrówko) i Rakówek, Czarne, Kołki i Malinowo, Bitkowskie, Niskie i Wysokie, Linowo, Przerośl, Dauble, czyli Tobellus Duży i Mały oraz Pobłędzie i Wersele. 5.6. RZEŹBA TERENU Współczesna rzeźba terenu gdzie położony jest Powiat Gołdapski została uformowana przez lodowiec, który wycofał się z naszego terenu około dwunastu tysięcy lat temu. Osady, które pozostały po jego stopnieniu, utworzyły urozmaicony krajobraz pełen wzgórz, jezior i rzek. Ze względu na znacznej wysokości teren położony miedzy Węgorzewem, Gołdapią a Oleckiem nazywany jest Mazurami Garbatymi. Powiat Gołdapski położony jest w północno – wschodniej części Mazur Garbatych i Pojezierza Suwalsko – Ełckiego. Pojezierze Mazurskie, a tym samym i teren Powiatu Gołdapskiego, pokryte są utworami czwartorzędowymi o dość znacznej miąższości. W okolicach np. Rogal i Widgir sięgają one 100 – 110 metrów. Osady czwartorzędowe pochodzenia lodowcowego, wodnolodowcowego i wodnego to: gliny, piaski, żwiry zwałowe i wodnolodowcowe, rumowiska kamieniste, muły i iły zastoiskowe oraz torfy. Utwory te nie układają się jednakowo – jedne występują częściej, inne rzadziej. Powierzchnia pojezierza składa się przeważnie z czerwonej marglistej gliny zwałowej o różnym stopniu zwięzłości. W strefach, gdzie przypadały główne postoje czoła lodowca, spotykamy wzgórza względnie wały, zbudowane ze żwirów z dużą zawartością głazów. Potężna strefa czołowo – morenowa zarysowuje się na wschód od Bań Mazurskich poczynając od wsi Grodziska, gdzie znaczne wypiętrzenia nadają krajobrazowi charakter pagórkowaty, dalej wał wzniesień morenowych ciągnie Strona 38 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego się dość wąskim pasmem wzdłuż prawego brzegu Gołdapy ciągnie się pasmem o szerokości 10 km u północnemu – wschodowi w kierunku Puszczy Rominckiej. Wzgórza morenowe zbudowane są głównie ze żwiru i głazów. Drobniejszy materiał skalny wynoszony przez wody roztopowe na przedpole moreny czołowej ułożył się tam w postaci rozległych piaszczystych równin zwanych sandrami. Ciągi moren porozcinane są głębokimi jarami i wąwozami. Najwyższe wzniesienia to Szeska Góra (309 m n.p.m.) i Góra Tatarska (308 m). Ciekawostką jest, że przebieg rzek i jezior w powiecie jest do siebie równoległy, przebiega z południowego wschodu na północny zachód i wyznacza kierunek wycofywania się lodowca – główną oś tworzą jezioro Gołdap, jezioro Czarne, jezioro Przerośl oraz rzeka Błędzianka. W porównaniu z innymi obszarami Polski powiat gołdapski leży w większej części w dorzeczu Pregoły – jego wody odprowadzane są w kierunku północnym, do Pregoły. Powiat Gołdapski leży na terenie Mezoregionów5: Kraina Węgorapy zajmuje północno-zachodnią część gminy Gołdap. Jej osią jest rzeka Węgorapa, dopływ Pregoły, mająca swe źródła w jeziorze Mamry. Teren jest słabo zalesiony i pozbawiony jezior. Znaczną część powierzchni stanowią łąki. Południowe i wschodnie granice krainy wyznacza rzeka Gołdapa. Wzgórza Szeskie z kulminacyjnymi wzniesieniami: Górą Szeską (309 m), Górą Tatarską (308 m) i Górą Gołdapską (272 m) stanowią najwyższy region Pojezierza Mazurskiego. W rzeźbie terenu występują liczne utwory polodowcowe: kemy, jary, wąwozy. Wzgórza charakteryzują się słabym zalesieniem i brakiem jezior, a ich klimat jest znacznie chłodniejszy niż terenów sąsiadujących. Puszcza Romincka zajmuje północne tereny powiatu (część gminy Gołdap i Dubeninki) - pagórkowaty teren morenowy w dorzeczu Pregoły. Polska część puszczy obejmuje powierzchnie 14620 ha. Puszczę przecina malownicza rzeka Błędzianka; jezior jest niewiele, a największe z nich – jezioro Gołdap – ma w granicach Polski powierzchnię 1,5 km2. 5 Mezoregion fizycznogeograficzny lub mezoregion – jednostka podziału fizycznogeograficznego przestrzeni, obejmująca większy teren o zbliżonych cechach środowiskowo – krajobrazowych. Strona 39 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Rzeźba terenu jest urozmaicona, a wysokość najwyższych wzgórz przekracza 200 m n.p.m. Atrakcyjność Puszczy Rominckiej podnosi obecność w jej florze wielu elementów północnych i reliktów polodowcowych, które tworzą z niej jedyny tego typu kompleks leśny w Polsce. 5.7. FLORA I FAUNA Powiat Gołdapski leży w geobotanicznym Dziale Północnym, obejmującym Polskę północno – wschodnią, w którym występują liczne gatunki arktyczne i borealne, w tym wiele reliktów polodowcowych. W lasach nie ma tutaj jaworu i dębu bezszypułkowego, natomiast ich stałym elementem jest szybko rozprzestrzeniający się świerk, który wchodzi także na torfowiska. Bardzo rozpowszechnione są torfowiska niskie, przejściowe i wysokie, natomiast brakuje ciepłolubnych drzew i krzewów znanych z Pomorza Zachodniego, takich jak jastrząb brekinia, zanika woskownica i wrzosiec. Dominującym typem zbiorowisk roślinnych – leśnych jest wykształcający się na glinie morenowej i utworach piaszczysto – gliniastych las liściasty – grąd Tilio – Carpinetum odmiany subborealnej, a więc z zaznaczonymi elementami (gatunkami) borealnymi (Matuszkiewicz 2001). Ten zespół roślinny dominuje w lasach mezoregionu Wzgórz Szewskich, Pojezierza Wschodnio i Zachodniosuwalskiego, oraz makroregionów Lasy Rominckie i Pagórki Rogalskie. Niemiecka gospodarka leśna oraz wymogi gospodarczo – techniczne współczesnej gospodarki leśnej spowodowały, że obecnie w składzie gatunkowym tutejszych grądów (Lasy świeże, Lasy mieszane świeże, Lasy wilgotne w typologii leśnej), a więc lasów liściastych z dużą domieszką świerka, przeważają gatunki drzew iglastych (głównie świerk). Specyficzną cechą tutejszych siedlisk lasów świeżych (grądowych) jest silna dominacja i ekspansywność lipy Tilia cordata kosztem dębów szypułkowych Quercus rober i grabu Carpinus betulus, stąd zostały one wyodrębnione dawniej, jako odrębny zespół tak zwany: grąd lipowo – świerkowy Tilio – Piceetum. Strona 40 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Na utworach z dominacją piasków i na wałach piaszczystych kemów wykształciły się zespoły borów (bory świeże i bory mieszane świeże). Są to subkontynentalne bory sosnowe i świerkowe Peucedano – Pinetum lub kontynentalne bory mieszane sosnowo – dębowe Querco roboris – Pinetum odmiany subborealnej ze świerkami, względnie Serratulo – Pinetum. Największe powierzchnie zajmują one w Niecce Skaliskiej, Niecce Gołdapskiej i północno – wschodniej części Puszczy Rominckiej. Obniżenie międzymorenowe, zagłębienia wytopiskowe i zastoiska stanowią leśne zbiorowiska bagienne (las mieszany bagienny, bór mieszany bagienny i bory bagienne). Cechą charakterystyczną jest duży udział w tych typach leśnych zespołu borealnej świerczyny na torfie Sphagno – Piceetum. Mniejsze powierzchnie zajmują olsy porzeczkowe Ribo nigri – Alnetum, olsy torfowcowi Sphagno – Alnetum, bory bagienne Vaccinio uliginosi – Alnetum oraz różne sukcesyjne i regeneracyjne postacie tych zespołów, np. brzezina bagienna Betuletum pubescentis, biel (las sosnowo – brzozowy) Thelypteri – Betuletum. Strefę przejścia między zbiorowiskami lasów bagiennych i lasów na siedliskach świeżych zajmują zbiorowiska lasów wilgotnych tj. subborealne grądy Tilio – Carpinetum typu niskiego, wilgotne lasy dębowo – świerkowe Querco – Piceetum i sosnowe bory trzęślicowe Molinio – Pinetum. W dolinach cieków, strumienie i rzek na terenach leśnych wykształciły się łęgi olszowo – jesionowe Fraxino – Alnetum, w strefie przejścia do zbiorowisk lasów świeżych, na siedliskach wilgotnych łęgi wiązowo – jesionowe Ficario – Ulmetum, a doliny szybko płynących potoków o podłożu piaszczysto – żwirowym i kamienistym zajmują niewielkie płaty podgórskiego łęgu jesionowego Carci remateo – Fraxinetum. Na piaszczysto – mułowych meandrach Gołdapy, Węgorapy i Jarki rozwinęły się w niektórych nielicznych fragmentach wikliny nadrzeczne (zespół Salicetum triandro – viminalis), a w trasie zalewowym przy korycie można spotkać fragmenty łęgów wierzbowo – topolowych Salicetum albo – fragilis. Strona 41 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Poza terenami leśnymi, jak również w ich obrębie wykształciły się wszystkie typy torfowisk. Na terenach wododziałowych i w obniżeniach między morenowych wykształciły się torfowiska wysokie i przejściowe, czasem z występującymi pośrodku nich kwaśnymi jeziorami dystroficznymi (np. Tatarskiej Górze). Zbiorowiska torfowisk wysokich to zespoły mszaru wysokotorfowcowego Sphagno – magellanicii, karłowatej sośnicy Ledo – Sphagnetum i boru bagiennego. Z kolei na tarfowiskach przejściowych (również w sąsiedztwie jezior dystroficznych) rozwijają się zespoły mszarów i płatu torfowcowego z klasy Scheucerio – caricetea fuscae oraz borealnej świerczyny na torfie. Torfowiska niskie wykształciły się w strefie krawędzi dolin rzecznych i jeziornych, a także w zagłębieniach terenu, jako torfowisko topogeniczne. Pod wpływem gospodarki człowieka (wycinka lasów, melioracje, systematyczne koszenie lub wypas) wykształciły się na nich zbiorowiska roślinności bagiennej i szuwarowej ze związków Magnocaricion i Phragmition. Są to głównie: Zbiorowiska turzycowe (Magnocaricion) z dominującymi w warstwie zielonej turzycami Carem ssp. i mozgą trzcinowatą Phalaris arundinacea. Zbiorowiska szuwarowe (Phragmition) z dominującą głónie trzciną Phragmites australis, pałką wodną Typha latifolia, manną mielec Glyceria aquatica, tatarakiem Acorus calamus, skrzypem bagiennym Equisetum limosum i naręcznicą błotną Dryopteris thelypteris. Zbiorowisko mechowiskowe i mszysto – turzycowe. Zbiorowiska łąkowo – pastwiskowe zmeliorowanych torfowisk niskich (mursze) i gleb mineralnych (związki Calthion i Arrhenaerion elatioris). Obecnie większość torfów niskich została zmeliorowana i jest częściowo użytkowana jaką łąki i pastwiska. Odwodnione torfowiska niskie zagłębienia bezodpływowe, które zaprzestano użytkować porastają zbiorowiska ziołoroślowe (np. Filipendulo – Geranietum), krzewiasto – szuwarowe (głównie wierzby i trzcina), wtórne łozowiska (Salicetum pentandrocinereae) oraz zarośla łęgopodobne. Strona 42 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Na terenach źródliskowych (np. skraj misy jeziornej, doliny rzecznej, źródlisko u podstawy stoku, miejsce wysięku wód) wykształciły się torfowiska źródliskowe. Na skraju doliny rzecznej, misy jeziornej i podstawy stoku moreny lub kemu wytworzyły się torfowiska typu zawieszonego, porośnięte roślinnością łęgową z typu łęgu źródliskowego,z drzewostanem budowanym przez olszę, jesion lub wiąż. Z kolei w miejscach wysięku wód na płaskich terenach (np. oddział 137 Obręb Żytkiejmy, rezerwat Żytkiemska Struga – Nadleśnictwo Gołdap) wykształciły się torfowiska typu kopułowego porośnięte zbiorowiskami szuwarowymi. Cechą charakterystyczną tutejszego krajobrazu jest występowanie bardzo licznych naturalnych i antropogenicznych zbiorników małej retencji tj. zbiorników okresowych w obniżeniach polnych i łąkowych (czasem ze stale stagnującą wodą – tzw. Śródpolne wodne oczka), sztucznych torfowisk, glinianek (w tym prywatnych staników, obniżeń terenu zalanych przez bobry, zalanych łowisk i podmokłych zadrzewień oraz jezior polodowcowych. Na terenie powiatu rozpoznano następujące nie leśne siedliska podlegające ochronie w ramach tego rozporządzenia: - Starorzecza i inne naturalne zbiorniki z wykształconymi zbiorowiskami roślinnymi ze związków Nymphaeion i Potamogetonion. - Naturalne dystroficzne (kwaśne) zbiorniki wodne (głównie w lasach i ich otoczeniu). - Zalewane muliste brzegi rzek (Bidentalia). - Nizinne rzeki i strumienie ze zbiorowiskami włosieniczaków (Ranunculion fluitantis). - Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe Molinion (zmeliorowane torfy niskie, torfy niskie topogeniczne). - Mokre łąki użytkowane ekstensywnie – zespoły Cirsio – Polygonetum, Triollio – Polygonetum, Cirisietum rivularis (zmeliorowane torfowiska). - Torfowiska wysokie i przejściowe (Sphagnetalia magellanicic, Rhynchosporion albae, Caricion lasiocarpae). - Źródliska i torfowiska źródliskowe (Montio – Cardaminea). Strona 43 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego - Torfowisko poligeniczne (Caricion davallianae,Caricion fuscae, Molinietalia i Phragmitetalia. - Szuwary wielkoturzycowe (Magnocaricion). - Naturalne dystroficzne zbiorniki wodne. - Twardowodne oligotroficzne jeziora z łąkami podwodnych ramienic (charetea). Wymienione typy siedlisk przyrodniczych w warunkach powiatu zajmują wszystkie torfowiska wysokie, przejściowe i źródliskowe oraz większość torfów niskich użytkowanych gospodarczo (wypas, koszenie). Gruntów przez nie zajętych nie można zalesiać, gdyż przez to siedlisko te tracą właściwości biocenotyczne. Fauna ziemi gołdapskiej jest bogata. Występują tu wilki i rysie. W tym kompleksie leśnym, żyje 128 gatunków ptaków. Rzadkie gatunki ryb (pstrąg górski, lipień, strzelba potokowa, koza i śliz) występują w czystych i wartko płynących rzekach i potokach o górskim charakterze: Błędziance, Bludzi i Jarce. W leśnych strumieniach, kanałach i jeziorach zadomowił się również bóbr europejski. Niestety, od lat nie stwierdza się obecności zająca bielaka, niegdyś symbolu puszcz Rominckiej i Augustowskiej. 6. GOSPODARKA Z punktu widzenia konkurencyjności Powiatu Gołdapskiego dużą wagę odgrywają posiadane lokalne zasoby, na których można oprzeć wzrost gospodarczy, tworzenie nowych, atrakcyjnych miejsc pracy, rozwijanie innowacyjnych przedsiębiorstw a w przypadku szkół – dostosowanie profilu kształcenia do potrzeb rynku pracy oraz współpraca z placówkami naukowo – badawczymi i uczelniami wyższymi. Po przełomie roku 1989, zaczęły powstawać podmioty gospodarcze, zarówno państwowe jak i prywatne. W 2007 roku w Powiecie Gołdapskim było zarejestrowanych 114 podmiotów sektora publicznego oraz 2010 podmiotów prywatnych. Strona 44 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego W Gołdapi nie ma wielkiego przemysłu. Szanse dla rozwoju całego Powiatu stworzyło otwarcie w 1995 roku przejścia granicznego z Obwodem Kaliningradzkim. Możliwości inwestycyjne wiążą się głównie z podstrefą Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej (SSSE), obejmującą swoim zasięgiem kilkudziesięciohektarowy teren gminy Gołdap. SSSE jest położona w miejscu strategicznym, czyli sąsiedztwie przejścia granicznego. Znalazły się tam największe firmy z terenu Powiatu, między innymi: producent wyrobów metalowych i drewnianych, fabryka kopert czy producent okien. Nad samym jeziorem Gołdap wybudowano Ośrodek Szkoleniowo – Wypoczynkowy OHP – jest to placówka o standardzie międzynarodowym. U podnóża Pięknej Góry znajduje się baza Centrum Sportowo – Rekreacyjnego. Godny uwagi jest Zakład Pracy Chronionej produkujący odzież roboczą, oraz firma produkująca m.in. betoniarki. W oparciu o badania powietrza, które do tej pory jest najczystsze w Polsce, niepowtarzalne walory klimatyczne oraz zasoby borowiny, Gołdap została, uzdrowiskiem klimatyczno – borowinowym o profilu leczniczym. Tutejsze Sanatorium Uzdrowiskowe „Wital” od początku swojego funkcjonowania cieszy się dużym zainteresowaniem kuracjuszy. Można tu leczyć schorzenia narządów ruchu (reumatyczne oraz stany pourazowe) oraz niektóre choroby układu oddechowego i nerwowego, a także choroby kobiece. Sytuacja gospodarcza w Powiecie ma związek z występowaniem barier ekonomicznych i społecznych takich jak: spowolnienie gospodarcze w stosunku do wielu innych regionów kraju, brak przemysłu, niska opłacalność produkcji rolniczej, trudności w zbycie produktów rolnych oraz brak stabilnych umów: rolnik – przetwórca, brak koncentracji zagospodarowania terenów byłych PGR-ów, Strona 45 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego duże odległości od centrów zaopatrzenia i zbytu, wpływające w istotny sposób na wzrost kosztów, niska przedsiębiorczość wśród mieszkańców, niedopasowanie kwalifikacji pracowników do wymogów i potrzeb rynku pracy, niska wartość nakładów inwestycyjnych w przedsiębiorstwach, nadmierne obciążenie podatkowe, niewystarczająca liczba nowoczesnych kierunków nauczania w szkołach średnich, niedostateczna promocja regionu, brak spójnej polityki rozwoju turystyki na terenie całego Powiatu, brak dostępu do informacji gospodarczej, Rozwój przedsiębiorczości na terenie Powiatu Gołdapskiego pogłębiają bariery techniczne i technologiczne, w tym m.in.: przestarzałe metody techniczne i technologiczne, niedostateczny rozwój gałęzi nowoczesnej techniki, niedostateczny rozwój zaplecza badawczo – rozwojowego, niedostateczna innowacyjność, znaczne oddalenie zarówno od źródła zaopatrzenie w surowce jak i liczących się rynków zbytu. GOSPODARKA MIESZKANIOWA Zasoby mieszkaniowe w Powiecie na koniec roku 2007 obejmowały 8 519 mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej 576313 m2. Mieszkania Powiatu stanowią 1,82% ogółu mieszkań w Województwie Warmińsko – Mazurskim, natomiast warunki mieszkaniowe nie różnią się znacząco od warunków w Województwie. Strona 46 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Tabela 12. Mieszkania wg rodzaju podmiotów będących ich właścicielami Lp. Wyszczególnienie 1. Ogółem 2. 3. 4. 5. 6. 7. Zasoby gminkomunalne Zasoby spółdzielni mieszkaniowych Zasoby zakładów pracy Zasoby osób fizycznych Zasoby Towarzystwa Budownictwa Społecznego (TBS) Zasoby pozostałych podmiotów Województwo Warmińsko – Mazurskie Powiat Gołdapski Gmina Banie Mazurskie Gmina Dubeninki Gmina Gołdap 467 179 8 519 1 279 1 063 6 177 48 247 632 31 94 507 101 657 686 ______ ______ 19 956 816 127 91 598 291 391 6 369 1 117 875 4 377 ______ ______ ______ ______ 16 4 3 9 1 982 3 946 686 Źródło: Dane statystyczne GUS – 2007 r. Zasoby mieszkaniowe w Powiecie systematycznie zwiększają się. Od roku 2002 przybyło 571 mieszkań o powierzchni użytkowej 71516 m2. Na przestrzeni ostatniego roku w Powiecie oddano do użytku 85 mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej 5978 m2. 7. KULTURA, TURYSTYKA I SPORT 7.1. Kultura Placówki kultury Na terenie powiatu funkcjonują następujące placówki kulturalne: Dom Kultury w Gołdapi Gminny Ośrodek Kultury i Promocji w Baniach Mazurskich Gminna Biblioteka Publiczna w Baniach Mazurskich Gminna Biblioteka Publiczna w Baniach Mazurskich, filia w Żabinie Strona 47 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Gminne Centrum Kultury w Dubeninkach. Gminna Biblioteka Publiczna w Dubeninkach Gminna Biblioteka Publiczna w Dubeninkach, filia w Żytkiejmach Świetlica w Żytkiejmach Świetlica w Linowie Świetlica w Boćwince Świetlica wiejska w Grabowie Świetlica wiejska w Żelazkach Biblioteka Publiczna w Gołdapi Biblioteka Publiczna w Gołdapi, filia w Grabowie Warmińsko-Mazurska Biblioteka Pedagogiczna im. Tadeusza Kotarbińskiego w Olsztynie, filia w Gołdapi Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia w Gołdapi. W ramach działalności Gminnych Ośrodków Kultury oraz świetlic powadzone są zajęcia sportowe (tenis stołowy, piłka nożna, siatkówka), plastyczne, ekologiczne, teatralne oraz taneczne (zespoły wokalne, taniec nowoczesny, zespoły folklorystyczne) dla dzieci i młodzieży. Organizowane są też różnego rodzaju imprezy kulturalno – rozrywkowe typu: wystawy, konkursy, koncerty, imprezy dotyczące corocznych świąt, wycieczki krajoznawcze (rowerowe i autokarowe), festyny, biwaki, spływy kajakowy, ogniska. Poza stałymi zajęciami placówki przewidują organizację czasu wolnego. Gminny Ośrodek Kultury i Promocji w Baniach Mazurskich jako instytucja pełniąca rolę propagatora kultury skupia swoją działalność na integrowaniu środowiska poprzez stworzenie możliwości uczestnictwa mieszkańców w różnych formach kulturotwórczych, integrowaniu grup o wspólnych zainteresowaniach, na prowadzeniu działalności edukacyjnej, współpracy z innymi ośrodkami kultury, stowarzyszeniami, organizacjami oraz na prowadzeniu działalności komercyjnej niezbędnej w utrzymaniu GOKiPu. Działalność GOKiPu to przede wszystkim inspirowanie i wspomaganie lokalnej aktywności kulturalnej, umożliwianie włączania się młodzieży w przestrzeń kulturową, organizacja imprez kulturalnych Strona 48 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego i rozrywkowych, wystaw fotograficznych, prac malarskich. Gminny Ośrodek Kultury i Promocji w Baniach Mazurskich stwarza warunki dla rozwoju amatorskiego ruchu artystycznego, promuje najlepsze zespoły i zjawiska amatorskiego ruchu artystycznego w regionie, kraju i zagranicą poprzez udział w różnego rodzaju imprezach, konkursach, przeglądach. Organizuje lokalne obchody, festyny, dożynki i uroczystości państwowe, zajęcia sportowe. W GOKiPie prowadzone są prace w sekcjach: muzyczna, w której systematycznie prowadzone są zajęcia z zakresu śpiewu i muzyki. Sekcja edukacyjna to przede wszystkim Akademia Małolatka. Są to zajęcia dla dzieci w wieku 3 – 5 lat, które od poniedziałku do piątku w godzinach 8 – 15 mogą uczestniczyć w zabawach przygotowujących do dalszej edukacji. Sekcja plastyczna i fotograficzna – w ramach tej sekcji organizowane są wystawy fotografii oraz prac plastycznych rodzimych twórców, ale nie tylko. Przygotowywane są także scenografie do poszczególnych imprez okolicznościowych. Sekcja promocji – zajmuje się promocją gminy i artystów w kraju i zagranicą. Warto zaznaczyć, że GOKiP w ramach swojej działalności współpracuje z miejscowymi twórcami ludowymi, Urzędem Gminy, Zespołem Placówek Oświatowych w Baniach Mazurskich, Szkołą Podstawową w Lisach, Szkołą Podstawową w Żabinie, Ludowym Klubem Sportowym, Związkiem Ukraińców w Polsce, Związkiem Harcerstwa Polskiego, Nadrovią, Ochotniczą Strażą Pożarną oraz ośrodkami kultury spoza gminy. W strukturze Gminnego Centrum Kultury (GCK) w Dubeninkach funkcjonuje Gminny Ośrodek Kultury w Dubeninkach oraz Świetlica Wiejska w Żytkiejmach i Linowie. W budynku GCK znajduje się Galeria Rękodzieła i Sztuki Ludowej w Dubeninkach wyposażona w krosna tkackie pionowe, kołowrotek, żelazka z dyszą, maglownice, lampy naftowe, cep itp. W galerii znajdują się wyroby: tkackie (chodniki, krajki, gobeliny); wyroby z drewna m.in. „Drzewka szczęścia”, plecionki z gałązek brzozy, rzeźba, kwiaty z bibuły itp. Wszystkie wyroby rękodzielnicze wykonują mieszkańcy Dubeninek podczas warsztatów organizowanych przez GCK. Od 1985 roku przy GCK działa zespół ludowy Rominczanie, który śpiewa pieśni Strona 49 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego ludowe, biesiadne I weselne. Gminna Biblioteka Publiczna w Dubeninkach wraz z filią w Żytkiejmach wyposażona jest w komputery, gdzie prowadzone są czytelnie internetowe – po 3 stanowiska komputerowe z bezpłatnym dostępem do Internetu. Głównymi zadaniami Gminnego Centrum Kultury w Dubeninkach jest rozpoznawanie, rozbudzanie i zaspokajanie potrzeb oraz zainteresowań kulturalnych, edukacja kulturalna i wychowanie poprzez sztukę, gromadzenie, dokumentowanie, ochrona i udostępnienie dóbr kultury, tworzenie warunków do rozwoju amatorskiego ruchu artystycznego oraz zainteresowań wiedzą i sztuką, tworzenie warunków do rozwoju folkloru, a także rękodzieła ludowego i artystycznego, opieka nad amatorskim ruchem artystycznym i twórczością ludową oraz popularyzacja walorów rekreacji ruchowej poprzez organizowanie zajęć, zawodów i imprez rekreacyjno – sportowych i turystycznych, Na terenie Powiatu funkcjonuje 7 bibliotek i filii o łącznym księgozbiorze 131 1126 woluminów, z których korzysta 4 074 czytelników, czyli 14,96% mieszkańców Powiatu. Liczba wypożyczeń na jednego czytelnika w roku 2007 wyniosła prawie 22,68. Poza gromadzeniem, opracowywaniem i udostępnianiem materiałów bibliotecznych, ważnym zadaniem bibliotek jest upowszechnianie wiedzy i rozwój kultury. Placówki te współdziałają z samorządami lokalnymi i instytucjami kultury w dziedzinie współtworzenia i promowania inicjatyw służących rozbudzaniu i zaspokajaniu potrzeb z zakresu czytelnictwa, propagowaniu wiedzy o regionie, tworzeniu warunków sprzyjających rozwijaniu twórczości literackiej. Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia w Gołdapi prowadzi zajęcia nauki gry w cyklu sześcioletnim i czteroletnim na następujących instrumentach: perkusja, fortepian, trąbka, klarnet, flet, skrzypce i saksofon. Zatrudnia 10 nauczycieli i 2 pracowników obsługi, kształci 73 uczniów. Imprezy kulturalne 6 Dane z roku 2007. Strona 50 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Życie kulturalne na terenie Powiatu Gołdapskiego jest dość ożywione. Corocznie organizowanych jest szereg znaczących imprez kulturalnych o zasięgu ponadlokalnym, z których najważniejszymi są: Dni Gołdapi – największa impreza plenerowa w roku. Ma charakter festynu z atrakcjami kulturalnymi, sportowymi i rekreacyjnymi. Trwa kilka dni, imprezę w ostatnich latach uświetniały występy wykonawców z pierwszych miejsc list przebojów. Jedną z większych atrakcji jest organizowany od 1994 roku konkurs "Miss mokrego podkoszulka"; Zajazd Bardów – odbywa się od 2002 roku. Co roku spotykają się wykonawcy i słuchacze piosenek autorskich. Od 2005 roku do udziału zapraszani są wykonawcy z Litwy i Rosji; Świąteczno – Noworoczny Koncert Charytatywny – odbywa się od 1998 roku. Dochód z imprezy przekazywany jest na Gołdapski Fundusz Stypendialny prowadzony przez Gołdapski Fundusz Lokalny i Fundację Rozwoju Regionu Gołdap. W koncercie biorą udział m.in. przedstawiciele samorządu, księża, nauczyciele, służby mundurowe, zespoły taneczne i muzyczne Powiatu Gołdapskiego; oraz: Przegląd Małych Form Teatralnych; Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy; Wertepy i kolady; Międzynarodowe Spotkania z Tańcem; Noc Świętojańska; Międzynarodowy Konkurs Krzyku; Kartaczewo; Międzynarodowy Półmaraton Gusiew – Gołdap; Międzynarodowe dożynki; Cross Gołdapski; Nasze i nie nasze krajobrazy; Strona 51 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Dzień otwarty Domu Kultury; Spotkanie z folklorem; Przegląd Twórczości Ludowej; Należałoby się zastanowić nad zwiększeniem liczby imprez kulturalnych, zwłaszcza w okresie sezonu turystycznego. Jednak imprezy kulturalne odbywające się cyklicznie mogą stanowić „magnes” również poza sezonem, jako uzupełnienie w roku kalendarzowym. Imprezy kulturalne są promocją i żywą reklamą dla Powiatu oraz całego regionu. Placówką, która w dużym stopniu napędza działalność kulturalną w Gołdapi jest Dom Kultury w Gołdapi. Obywają się tam imprezy, koncerty, wystawy oraz wspierane są różnego rodzaju zainteresowania. Prowadzone są pracownie: muzyczna – która integruje uzdolnione dzieci, młodzież i dorosłych wokół muzyki, pozwala rozwijać talenty uczestniczyć w życiu muzycznym miasta. Prowadzone są sekcję: Big band, Zespół piosenki dziecięcej „gołdapskie nutki”, zajęcia śpiewu rozrywkowego; taneczna – w ramach tej pracowni funkcjonuje Klub Tańca Towarzyskiego „Let's Dance. plastyczna – celem działalności pracowni jest rozwój umiejętności plastycznych poprzez ćwiczenia warsztatowe na zadane tematy z wykorzystaniem różnorodnych technik plastycznych. Pracownia działa przy Domu Kultury od marca 1999 roku. Uczestnicy rozwijają swoje umiejętności w zakresie: rysunku, malarstwa olejnego, akrylowego, witrażowego, grafiki, ceramiki, batiku, tkactwa artystycznego, papieroplastyki oraz różnorodnych technik plastycznych. fotografii – "Gniazdo", powstała w roku 1998. Ponadto w miejscowościach Powiatu Gołdapskie funkcjonują świetlice wiejskie: Strona 52 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego w Grabowie – rozpoczęła działalność w lipcu 2004 roku. Głównym celem istnienia świetlicy jest tworzenie możliwości aktywnego i kreatywnego wykorzystania wolnego czasu przez mieszkańców Grabowa i okolic. Odbywają się tam zajęcia plastyczne, zajęcia teatralne – grupa teatralna „Mazurskie diabliki" ,zajęcia taneczne – grupa tańca nowoczesnego „BluePinkWhite", zajęcia wikliniarskie. Dzięki działaniom świetlicy dzieci, młodzież i dorośli uczestniczą we wspólnych biwakach, wycieczkach rowerowych i autokarowych, spływach kajakowych, spotkaniach i ogniskach. Co roku świetlica organizuje turniej tenisa stołowego, dzień dziecka, noc świętojańską, andrzejki, bal karnawałowy oraz festyn pod nazwą „Pożegnanie Lata''; w Żelazkach – funkcjonuje od marca 2004 r. Prowadzone są tam zajęcia plastyczne, taneczne, seanse filmowe. Do cyklicznych imprez w Świetlicy zapisały się: Wieczór Andrzejkowy, Jasełka, Bal karnawałowy, Choinka, Dzień Kobiet, Dzień Matki, Dzień Dziecka, Powitanie wakacji; w Boćwince – do zajęć cyklicznych należy zaliczyć zajęcia ekologiczne prowadzone każdego roku w okresie ferii zimowych oraz miesiącu sierpniu, imprezy kulturalno – rozrywkowe dotyczące corocznych świąt, wycieczki krajoznawcze, festyny. Po rewitalizacji budynków pokoszarowych w roku 2008 swoje miejsce znalazła pierwsza Gołdapska Izba Muzealna. Znajdują się w niej eksponaty archeologiczne, etnograficzne i geologiczne. Jedno z pomieszczeń zawiera ekspozycję stałą, natomiast w drugiej izbie znajdują się ekspozycje zmienne. Oprócz placówek ściśle związanych z działalnością kulturalną istnieje w Gołdapi wiele środowisk uczestniczących w życiu kulturalnym. Istotną rolę w animowaniu gołdapskiej kultury pełnią niektóre stowarzyszenia, m.in.: Stowarzyszenie „Partnerstwo Sztuk", Towarzystwo Aktywności Społecznej "Mazury Garbate" czy Fundacji Rozwoju Regionu Gołdap. Jednak przestawione formy działalności kulturalnej to jednak zbyt mało. Brakuje w powiecie form teatralnych, kabaretowych i muzycznych oraz warsztatów muzycznych i teatralnych dla dzieci i młodzieży. Strona 53 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Szczególnie aktywnych i wrażliwych na sprawy społeczne obywateli skupiają Organizacje pozarządowe (NGO). Stanowią znakomitą bazę dla rozwoju lokalnych społeczności. Niezbędne, ale i coraz częstsze jest włączenie podmiotów pozarządowych w system funkcjonowania Powiatu na zasadzie równoprawnego partnerstwa. W Powiecie Gołdapskim zarejestrowane są 73 organizacje pozarządowe z czego 20 prężnie działa podejmując różnego rodzaju inicjatywy społeczne. Organizacje działają w różnych obszarach życia społecznego. Jest to: rozwój lokalny, kultura, turystyka, sport i Ochotnicze Straże Pożarne. 7.2. Zabytki Do najważniejszych zabytków na terenie Powiatu Gołdapskiego można zaliczyć następujące obiekty: ◊ Kaplica Grobowa – wpisana do rejestru 17.08.1992 r, zwana "piramidą w Rapie”. Charakterystyczną cechą budowli jest kształt, przypominający starożytne egipskie piramidy. Projektantem piramidy był duński rzeźbiarz Berthel Thorwaldsen, twórca między innymi pomników Mikołaja Kopernika i księcia Józefa Poniatowskiego w Warszawie. Zbudowany w 1811 w wsi Rapa grobowiec rodzinny pruskiego rodu baronów von Fahrenheit. Pierwszą osobą złożoną w "piramidzie" była trzyletnia córka barona, Ninette, zmarła wkrótce po powrocie barona z wojaży zagranicznych i pochowana w 1811 roku. Na przestrzeni lat w grobowcu pochowano siedmiu członków rodziny, w tym w 1849 roku samego twórcę budowli. Zewnętrzne wymiary piramidy wynoszą: wysokość – 15,9 metra, podstawa w kształcie kwadratu o boku długości 10, 4 metra, trzy otwory wentylacyjne, trumny ułożone na płaskim podłożu, kąt pochylenia ścian zewnętrznych 68-70° (wewnętrznych 51°52'). ◊ Dwa Wiadukty Kolejowe w Stańczykach o wysokości 38 metrów na rzece Błądziance – zabytek wpisany do rejestru 15.05.1979 r. Strona 54 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Mosty w Stańczykach są to potężne wiadukty nieczynnej linii kolejowej Gołdap – Żytkiejmy (31km). Są najwyższymi na linii i jednymi z najwyższych w Polsce. Ich żelbetowa, pięcioprzęsłowa konstrukcja o równych 15m łukach i długości 200m, wysokości 36m wzbudza respekt. Architektura charakteryzuje się doskonałymi proporcjami a filary ozdobione są elementami wzorowanymi na rzymskich akweduktach w Pont du Gard. Most północny został zbudowany w latach 1912 – 1914, a południowy 1923 – 1926. Były to ostatnie obiekty podwojone od strony Żytkiejm. Dalsze roboty przerwano w obliczu końca I wojny światowej. ◊ Kościół Ewangelicki (ruina) PW Najświętszej Marii Panny Matki Kościoła w Gołdapi – wpisany do rejestru 13.02.1979 r. Odbudowany został w 1983 roku. Zbudowany w stylu późnogotyckim w 1560 z emporą i kruchtą południową z 1706 r. oraz zakrystią z 1717 r. Świątynia posiadała kolebkowe sklepienie drewniane, ambonę i ołtarz z roku 1700. Były to dzieła snycerskie Fryderyka Pffefera. Wyniesienie budowli ponad dolinę rzeki nadawało jej charakter obronny. Początkowo był to kościół ewangelicki (do 1945). Po spaleniu w 1945 roku zabytkowa ruina stała opuszczona. Odbudowę podjęli katolicy w roku 1981 pod kierunkiem ks. Aleksandra Smędzika. W 1992 roku kościół został ustanowiony konkatedrą diecezji ełckiej i utworzono przy nim nową parafię. Kościół jest dużą budowlą halową, z cegły, z masywną wieżą od strony zachodniej. Utrzymano ją w tradycji budownictwa zakonnego, krzyżackiego. ◊ Pałac w Mieduniszkach Wielkich – leży kilka kilometrów na zachód od Rapy. W zakolu Węgorapy i okolicy usytuowanych było szereg majątków, które w XVIII i XIX wieku skupione były w ręku rodziny von Farenheid, wyniesionej do stanu szlacheckiego w 1786 Farenheidowie byli m.in. właścicielami dóbr w (Klein) Angerapp, obecnie Rapa, gdzie istniał osiemnastowieczny dwór. Z tego założenia zachowało się jedynie słynne już Mauzoleum Farenheidów w kształcie piramidy wzniesione w 1811 r. (usytuowano je na osi alei parkowej). Od połowy XIX w. majątek w (Klein) Angerapp należał już do Schmidt von Altenstadtów. Obecna budowla pochodzi z lat 1920 – 1922. Ma dwie kondygnacje i dwuspadowy dach. Posiada około 500 m2 powierzchni użytkowej. Ponadto, w skład zespołu pałacowego Strona 55 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego wchodził dwunastohektarowy park, rozciągający się w kierunku południowo – kompozycji opartej na układzie jednej obwodowej alei i dużego salonu ogrodowego zachował jeszcze egzemplarze cennego starodrzewu. ◊ Kościół Parafialny P.W. Św. Leona – zabytek wpisany do rejestru 7.10.1986r.; Neogotycki kościół pod wezwaniem św. Leona i Bonifacego został wzniesiony w 1894 roku a rok później 25 czerwca 1895 konsekrowany. Kościół został oszczędzony i nie zniszczony przez wojny. Rzut kościoła jest prostokątny, z wyodrębnionym wielobocznym prezbiterium. Budowla jest pięcioprzęsłowa, jednonawowa, o zwartej bryle, z masywną wieżą nad południowym przęsłem. Wieża u dołu na planie kwadratu, przechodzi w ośmiokątną, i zwieńczona jest stożkowym hełmem z kulą oraz krzyżem na szczycie. W południowych dwóch przęsłach znajduje się podchórze z kruchtą i klatką schodową. Ściany kościoła są murowane wiązaniem krzyżowym z cegły ceramicznej, pełnej, z zewnątrz nie otynkowanej. Fundamenty i cokół wykonane z kamienia. Nad prezbiterium sklepienie żebrowe, pod chórem strop drewniany. Więźba dachowa posiada od dołu odsłoniętą konstrukcję krokwiowo-belkową. Dach jest wielospadowy, pokryty blachą. Wnętrze przedzielone jest słupami podpierającymi chór. Na nim organy z początku XX wieku. Kościół ma trzy ołtarze i ambonę z baldachimem o bogatej dekoracji rzeźbiarskiej. Okna prezbiterium oraz głównego korpusu przyozdabiają witraże. ◊ Dwa Wiadukty Kolejowe w Botkunach – bardzo podobne do znanych mostów w Stańczykach. Zabytek wpisany do rejestru 15.05.1979 r. Północne przęsła wykonane są z cegły i betonu, południowy most jest niedokończony. Pierwotnie planowano, że będzie to jednotorowa linia lokalna. Później miała być rozbudowana na dwutorową magistrale łączącą Chojnice przez Prusy Wsch. do Wilna – w latach 1917 – 18. Most z czerwonymi lukami ceglanymi ukończono do wybuchu I wojny światowej natomiast bliźniaczy most betonowy powstał w 1918 r. i z powodu zbliżającego się końca I wojny światowej nie zdążono już dokończyć budowy nasypów prowadzących do niego. Strona 56 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego ◊ Wieża ciśnień znajdująca się w Gołdapi przy ulicy Suwalskiej – z przełomu XIX i XX wieku .Wieża ma wysokość około 40 metrów. Zabytek wpisany do rejestru 8.11.1991r. ◊ Kolejowa wieża ciśnień z początku XX wieku, zlokalizowana w Gołdapi przy ul. 1 maja. ◊ Część miasta Gołdap – budynki w Gołdapi przy ulicach: Mazurska 5, 7, 9 i 11, Tatyzy 9, Wolności 11, 13 i 1, plac Zwycięstwa 14, 15 i 20, oraz magazyn zbożowy przy ulicy Jaćwieskiej 4a w Gołdapi (układ urbanistyczny) – wpisany do rejestru 10.11.1956r. ◊ XVII – wieczne Mury Kościoła ewangelickiego (obecnie odbudowany kościół rzymsko – katolicki) kościół parafialny P.W Św. Antoniego – (Banie Mazurskie) wpisany do rejestru 31.01.1956 r. A ponadto: ◊ Cmentarz Wojenny z I Wojny Światowej w Gołdapi ◊ Cmentarz Ewangelicki w Gołdapi ◊ Cmentarz Żydowski w Gołdapi ◊ Kościół Parafialny P.W. Matki Boskiej Różańcowej w Grabowie ◊ Kościół Baptystów ob. Cerkiew Parafii Bizantyjsko – Ukraińskiej w Baniach Mazurskich ◊ Kościół Filialny P.W. Piotra i Pawła w Rogalach ◊ Kościół Parafialny P.W. Św. Michała w Żytkiejmach ◊ Kościół ewangelicki w Baniach Mazurskich ◊ Kościół ewangelicki w Żabinie (obecnie kościół rzymsko – katolicki) ◊ Zespół pałacowy w Galwieciach z połowy XIX wieku i XX wieku ◊ Zespoły dworskie z XIX wieku w Grunajkach, Krukach, Wólce i Zakałczu Wielkim. Zabytki te stanowią ważny element kultury narodowej i stanowią istotny element naszego otoczenia. Świadczą o naszym dziedzictwie, kulturze i historii, są niezbędne do kształtowania świadomości narodowej i społecznej. Większość z nich znajduje się w bardzo złym stanie technicznym i wymagają znacznych Strona 57 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego nakładów na ich restaurację. Zachowanie zabytków w krajobrazie jest jednym z wiodących priorytetów. Dlatego niezmiernie ważnym zadaniem dla lokalnych samorządów i społeczności danego terenu, jest podjęcie wszelkich działań zmierzających do odpowiedniego zachowania zabytków oraz ich ekspozycji w terenie. Punktem wyjścia jest rozpoznanie charakteru krajobrazu kulturowego oraz poszczególnych zabytków, udokumentowanie istniejącego zasobu. Powiat Gołdapski corocznie ogłasza konkurs ofert na zadania publiczne powiatu z zakresu prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków położonych na terenie Powiatu Gołdapskiego, których realizację wspiera. 7.3. Turystyka Powiat Gołdapski z roku na rok odwiedza coraz więcej turystów. Atrakcyjność turystyczna Powiatu Gołdapskiego to bogactwo fauny i flory w czystym ekologicznym środowisku naturalnym w niewielkim stopniu zmienionym przez gospodarczą działalność człowieka. Teren Powiatu znakomicie nadaje się do odbywania wycieczek rowerowych. Odwiedzając Można tu wypocząć w ciszy i spokoju w miejscach atrakcyjnych pod względem krajobrazowym. Wycieczki rowerowe, nauka jazdy konnej pod okiem instruktora, lasy bogate w grzyby i jagody, czyste powietrze i zdrowa ekologiczna żywność to niewątpliwie kusząca propozycja dla odwiedzających Powiat gości. Turystyczną wizytówką Powiatu jest Piękna Góra, uzdrowisko, jezioro Gołdap, Puszcza Romincka, rzeka Gołdap połączona kanałem Brożajckim z rzeką Węgorapą, a poprzez nią z Wielkimi Jeziorami Mazurskimi. Na szczególną uwagę zasługuję: Gołdapska Góra (271,84 m n.p.m.) zwana jest najczęściej Piękną. Jej bezleśne szczyty (jest ich kilka) dają rozległą panoramę okolic, sięgającą kilkadziesiąt kilometrów. Na północy widać rozległe obniżenie rzeki Gołdapy, miasto i jezioro, skryte w obrzeżu Puszczy Rominckiej. Na zachodzie, ku południowi, Puszczę Borecką, ku północy - morenowe wyniesienia Gór Klewińskich i Lasy Skaliskie. Południowy widok odsłania prawie całe pasmo Wzgórz Szeskich. Od południa, Strona 58 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego poprzez stromy wąwóz, główny masyw Pięknej Góry łączy się z Zamkową Górą, dawnym grodziskiem jaćwieskim. U podnóża Pięknej Góry znajduje się dolna stacja wyciągu orczykowego dla narciarzy. To miejsce zabaw i spotkań gości odwiedzających Gołdap w sezonie zimowym. Za niewysokim garbem wschodniej odnogi Pięknej Góry odsłania się grodzisko – miejsce osady jaćwieskiej z pierwszych wieków naszej ery. Kanał Brożajcki, którego historia sięga początków XVIII wieku. Na przełomie XVII i XVIII wieków rozważano wiele projektów tworzenia sieci kanałów łączących jeziora mazurskie z Pregołą. Miały one stworzyć dogodne drogi transportu drewna pozyskiwanego w okolicznych lasach. Chodziło głównie o budowę takich połączeń, które by pozwoliły kierować głównie drewno budowlane i opałowe do Królewca. W 1707 roku istniały już plany budowy skaliskiego kanału spławnego, popierane gorąco przez hrabiego Truchsess von Waldburga. Projekt ożył w 1724 roku, kiedy w Węgorzewie przeniesiono młyn i zmieniono stosunki wodne w rejonie jeziora Mamry. W 1726 roku Jan Władysław von Suchodoletz, mierniczy i projektant m.in. Kanału Mazurskiego, uzyskał aprobatę dla swoich planów. Na ich podstawie w roku 1733 przekopano kanał spławny od wsi Miczuły nad rzeką Gołdapą, prosto na północ przez Skaliski Bór do posiadłości Brożajcie nad Węgorapą. Nie zrealizowano jednak planów Jana W. Suchodolca w całości. Zapewnie również z tego powodu kanał tak do końca nie spełniał swoich zadań zbyt długo (świadczą o tym zapisy historyczne). Obecnie kanał wypełnia również inne zadania: gospodarcze (zasilając turbinę elektrowni wodnej) i krajoznawczo-turystyczne. Przy obecnym poziomie wód kanał praktycznie zabiera wodę Gołdapie. System Kanału Dopływowego nadal odwadnia zachodni rejon Lasów Skaliskich. Czyste powietrze oraz woda połączone z niską gęstością zaludnienia stanowią łącznie duży atut dla rozwoju turystyki na terenie Powiatu, które mogą się stać wiodącą gałęzią gospodarki. Rozwój turystyki wiąże się z agroturytyką, która byłaby uzupełnieniem dla rolników lub też możliwością samo zatrudnienia przez osoby bezrobotne. Strona 59 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego 7.4. Promocja Rozwojem promocji Powiatu powinny się zająć jednostki samorządu terytorialnego oraz placówki zajmujące się rozwojem lokalnym. Jednostki zajmujące się promocją na terenie Powiatu: 1. Starostwo Powiatowe w Gołdapi Wydział Promocji i Rozwoju Powiatu, 2. Urząd Miejski w Gołdapi, 3. Gminne Centrum Promocji i Kultury w Baniach Mazurskich, 4. Gminne Centrum Kultury w Dubeninkach, 5. Centrum Promocji Regionu Gołdap. Podejmowane działania promocyjne to: - wydawnictwa ekonomiczne, historyczne, naukowe, - pielęgnowanie i upublicznianie indywidualnego wizerunku Powiatu, - rozpowszechnianie ofert oraz informacji o firmach w różnych bazach danych, wykazach, katalogach, - prezentacje firm na targach krajowych i zagranicznych, - udział przedstawicieli Powiatu w konferencjach tematycznych krajowych i zagranicznych, które zwiększają szansę uzyskania środków na działalność prorozwojową, - organizacja i promocję wydarzeń kulturalnych, turystycznych, gospodarczych, sportowych, - aktywne poszukiwanie kontaktów gospodarczych w kraju i zagranicą, - budowanie tożsamości lokalnej na bazie kultury i tradycji, - budowanie silnej, łatwo rozpoznawalnej marki lokalnych produktów utożsamianych z Powiatem, - kreowanie wizerunku Powiatu w Polsce i za granicą jako regionu atrakcyjnego turystycznie, - zainteresowanie mediów sprawami Powiatu, - poprawa funkcjonowania Starostwa Powiatowego, Strona 60 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego - poprawa przepływu informacji między Starostwem Powiatowym a innymi instytucjami i firmami z terenu, - aktywne poszukiwanie informacji o nowych energooszczędnych technologiach i alternatywnych źródłach energii, - nawiązanie stosunków partnerskich z organizacjami pozarządowymi, - wspieranie wymiany przygranicznej i handlu ze Wschodem. Władze samorządowe wprowadzają w zakres swoich obowiązków działania marketingowe. Opierając się na wiedzy teoretycznej, zamierzają wprowadzać elementy nowoczesnego marketingu dla celów promocji Powiatu i Gmin, pozyskiwania inwestorów, turystów, itp. Należy jednak zdawać sobie sprawę z tego, iż spodziewane efekty tych prac mogą być widoczne dopiero po kilku latach. 7.5. Sport Warunki przyrodnicze, zróżnicowana rzeźba terenu czy czyste powietrze sprzyjają uprawianiu różnego rodzaju sportów. Na terenie Powiatu istnieją dwa kluby piłkarskie grające w lidze polskiej – Rominta Gołdap (obecnie IV liga) oraz Pogoń Banie Mazurskie (obecnie A klasa). Istnieją również drużyny piłkarskie amatorskie grające przeważnie w turniejach na boiskach trawiastych i na hali sponsorowanej przez lokalne firmy. Poza drużynami piłkarskimi (piłka nożna) w sportach zorganizowanych występuje klub saneczkarski działający przy Centrum Sportowo – Rekreacyjnym „Piękna Góra”. Rozwój sportowy młodzieży oprócz wymienionych wyżej klubów zapewniają w okresie nauki Uczniowskie Kluby Sportowe, których baza jest bardzo skromna. Obecnie na terenie Powiatu funkcjonuje Kompleks Sportowo – Rekreacyjny w ramach którego działa hala sportowo – widowiskowa. Hala posiada nowoczesne rozwiązania techniczne, zastosowane materiały oraz nowoczesne technologie użyte podczas budowy hali gwarantują wysoki standard oraz szerokie możliwości jej wykorzystania. Na terenie Powiatu przeważają sale gimnastyczne niepełno wymiarowe. Największe sale mają: Szkoła Podstawowa nr 3 w Gołdapi, Szkoła Strona 61 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Podstawowa w Żabinie oraz jednostka wojskowa. Szkoły ponadgimnazjalne posiadają małe (niepełno wymiarowe) sale gimnastyczne. W okresie letnim – pływanie w jeziorze oraz żeglarstwo i kajakarstwo jest ograniczone do akwenów położonych w pobliżu Gołdapi oraz tenis ziemny na bazie Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Gołdapi. W okresie zimowym – narciarstwo i saneczkarstwo na obiektach znajdujących w Centrum Sportowo – Rekreacyjnym w pobliżu Gołdapi. Młodzież uprawia również skateboard, jednak warunki uprawiania tego sportu są ograniczone do terenu miasta Gołdap oraz sezonu wiosenno – letnio – jesiennego. Należałoby się zastanowić nad realizacją zadań, które pozwoliłby na uprawianie tych dyscyplin przez większą liczbę osób, jak również urozmaicenie dyscyplin sportowych o niedostępne obecnie W związku z powyższym powinno i zapewnić się bazę, z której mogliby korzystać mieszkańcy (w tym osoby niepełnosprawne) oraz turyści. Konieczne jest także zwiększenie działań promujących aktywność fizyczną społeczeństwa, upowszechnienie atrakcyjnych form spędzania czasu wolnego poprzez aktywizację środowisk zawodowych i społecznych oraz wzmocnienie roli organizacji pozarządowych oferujących programy sportu dla wszystkich. Istotnym dla rozwoju sportu jest odpowiednie zachęcanie do uczestnictwa w różnych formach aktywności. Ważnym celem w zakresie wdrażania aktywności fizycznej i sportu dla wszystkich jest potrzeba wykorzystania specyficznych walorów sportu dla kształtowania postaw obywatelskich i przeciwdziałania patologiom społecznym. Aktywne uczestnictwo i zaangażowanie młodego pokolenia w rywalizację sportową jest skutecznym środkiem budowania prawidłowych więzi i zachowań społecznych. Strona 62 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego 8. OCHRONA ZDROWIA I POMOC SPOŁECZNA 8.1. ZDROWIE Najważniejszym zadaniem Powiatowej polityki dotyczącej zdrowia jest zapewnienie mieszkańcom dobrego poziomu opieki zdrowotnej, jej dostępności oraz szerokiego wachlarza usług medycznych. W tym celu podstawową opiekę medyczną oddzielono od specjalistycznej opieki zdrowotnej i przekazano gminom bądź lekarzom rodzinnym tworzącym Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej. Podstawową opiekę zdrowotną zapewniają Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej w Gołdapi, Grabowie, Baniach Mazurskich i Dubeninkach. W Powiecie Gołdapskim działają dwa zakłady opieki zdrowotnej, których organem założycielskim jest Powiat: Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej i Samodzielny Publiczny Zakład Pielęgnacyjno – Opiekuńczy. Struktura organizacyjna gołdapskiego SP ZOZ przedstawia się następująco: oddziały szpitalne: wewnętrzny, pediatryczny, chirurgia i ginekologia jednego dnia; izba przyjęć, dział fizjoterapii, dział farmacji szpitalnej; lecznictwo specjalistyczne otwarte – poradnie specjalistyczne: chirurgii ogólnej, ginekologiczno – położnictwa, neurologiczna, gruźlicy i chorób płuc ze spirometrią; ośrodek turnusów rehabilitacyjnych; kuchnia, kotłownia, administracja. Laboratorium, pracownia rtg, usg, pogotowie ratunkowe zostały wydzielone ze struktury SP ZOZ i są obsługiwane przez podmioty zewnętrzne. W 1996 roku Zakład Opieki Zdrowotnej został przekształcony w Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej. Wcześniej finansowany z budżetu państwa, po uzyskaniu samodzielności był zobowiązany do prowadzenia gospodarki finansowej na zasadach przedsiębiorczości. Strona 63 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Z uwagi na trudną sytuację finansową (wysokość zadłużenia, egzekucje komornicze, brak płynności finansowej) w 2003 roku rozpoczęto działania naprawcze ratujące Zakład przed likwidacją. Do 2005 roku zmodernizowano ze środków Powiatu oddziały: wewnętrzny oraz chirurgiczny i ginekologiczny jednego dnia. Przeprowadzono restrukturyzację Zakładu, obniżając koszty funkcjonowania i zatrudnienia. W latach 2005 – 2007 wybudowano ze środków Unii Europejskiej i Powiatu Izbę Przyjęć. Zmodernizowano budynek apteki w ramach rozliczeń z podmiotem realizującym zadanie pogotowia ratunkowego. Istotnym problemem SP ZOZ jest bardzo zły stan techniczny budynków, w których prowadzona jest działalność. Konieczne jest przeprowadzenie remontów w budynku głównym szpitala oraz budynku administracji. Sprzęt medyczny posiadany przez SP ZOZ jest przestarzały lub w niewystarczającej ilości. W związku z powyższym szpital potrzebuje dofinansowania, aby spełnić wymagania. Położenie geograficzne oraz specyfika środowiska przemawiają za utrzymaniem Szpitala w Gołdapi. Placówka SP ZOZ w Gołdapi jest najważniejszym elementem systemu bezpieczeństwa zdrowotnego mieszkańców, dużym zakładem pracy i źródłem utrzymania wielu rodzin. Niska świadomość zdrowotna, wysokie bezrobocie, postępujące ubóstwo, nadużywanie nikotyny i alkoholu, niski poziom wykształcenia i związany z tym brak nawyków zdrowego życia przemawiają za utrzymaniem szpitala w Gołdapi. Innym ważnym argumentem są: rozszerzanie działalności przejścia granicznego, wzmożony ruch kołowy będący następstwem budowy obwodnicy, bliskość obiektów sportowo – turystycznych i uprawianie przez turystów sportów urazowych. Samodzielny Publiczny Zakład Pielęgnacyjno – Opiekuńczy został wydzielony ze struktur SP ZOZ w sierpniu 1999 roku. Struktura organizacyjna Zakładu przedstawia się następująco: Zakład pielęgnacyjno – opiekuńczy, Pielęgniarska domowa opieka długoterminowa, Hospicjum domowe, Poradnia rehabilitacyjna, Strona 64 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Gabinet fizykoterapii, Gabinet kinezyterapii. Lecznictwo specjalistyczne Lecznictwo specjalistyczne jest realizowane przez przychodnie specjalistyczne w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej oraz indywidualne praktyki lekarskie. Dla zapewnienia jakości opieki lekarskiej należały utrzymać istnienie przychodni specjalistycznych. Region gołdapski jest jednym z najbiedniejszych regionów w Polsce. Utrzymanie specjalistycznych publicznych poradni jest warunkiem koniecznym dla zapewnienia mieszkańcom Powiatu należytego bezpieczeństwa zdrowotnego, poprawy zdrowia i jakości życia. Gołdap to miasto uzdrowiskowe, o walorach klimatyczno – borowinowych, klimacie nizinno – leśnym, średniobodźcowym cechującym się dużą stałością czynników pogodowych. Historia Gołdapskiego Uzdrowiska sięga już lat sześćdziesiątych, kiedy to w gminie Gołdap wykonano pierwsze badania wody i powietrza. Stwierdzono wówczas, że w tym rejonie jest najczystsze powietrze w Polsce. W 1982 roku Minister Zdrowia uwzględnił Gołdap na liście przyszłych miejscowości uzdrowiskowych a dziesięć lat później – samorząd rozpoczął intensywne starania o nadanie Gołdapi statusu gminy uzdrowiskowej. Starania zostały uwieńczone rozporządzeniem Ministra Zdrowia, który w sierpniu 2000 roku przyznał Gołdapi status uzdrowiska. Gołdapskie uzdrowisko bazuje na leczeniu błotami borowinowymi, których ogromne złoża znajdują się w okolicy wsi Niedrzwica. Ważną rolę odgrywa element klimatyczny. Niemałe znaczenie ma wysoka jakość miejscowych wód gruntowych, które na większych głębokościach mają właściwości wód mineralnych. Usługi sanatoryjne prowadzi Sanatorium Uzdrowiskowe "Wital" w zakresie leczenia: chorób narządu ruchu, chorób górnych i dolnych dróg oddechowych, układu krążenia oraz otyłości. Strona 65 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego 8.2. POMOC SPOŁECZNA W Polsce pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej. Do głównych jej zadań należy pomoc osobom a także rodzinom przezwyciężyć trudne sytuacje życiowe, których same nie są w stanie pokonać. Polityka społeczna, to pojęcie, które oznacza celowe działanie państwa, związków zawodowych i innych organizacji, zmierzające do poprawy warunków bytu i pracy szerokich warstw ludności, usuwania nierówności społecznych oraz podnoszenia kultury życia. Pomoc społeczna jest jedną z wielu instytucji, które tworzą rzeczywistość społeczną. Posiada ona jednak wiele cech specyficznych tylko dla niej. Rodzaj, a także forma i wielkość świadczenia winny zawsze być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy. Osoby korzystające ze świadczeń społecznych są zobligowane do współpracy w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji. Na terenie Powiatu Gołdapskiego wsparcia w zakresie pomocy społecznej udzielają: Ośrodek Pomocy Społecznej w Gołdapi oraz Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej w Dubeninkach i Baniach Mazurskich. Ośrodki swoim działaniem wspierają osoby i rodziny w dążeniu do zaspokojenia podstawowych potrzeb oraz umożliwienia życia w godnych warunkach. Prawo do pomocy społecznej przysługuje osobom, które znajdują się w trudnej dla nich sytuacji. Dotyczy to zwłaszcza: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, niepełnosprawności, długotrwałej lub ciężkiej choroby, przemocy w rodzinie, potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności a także innych okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Gołdapi, realizuje zadania z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych. Środki przyznawane są dla Powiatu wg algorytmu i dzielone na poszczególne zadania. Strona 66 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego 8.3. NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ Osoby niepełnosprawne stanowią około 11% naszego społeczeństwa. Teren Powiatu Gołdapskiego zamieszkuje ponad 27,2 tysiąca mieszkańców, w tym około 2 800 niepełnosprawnych. Od początku lat dziewięćdziesiątych rozpoczęły się zmiany, które spowodowały nowe postrzeganie osób niepełnosprawnych. Obecnie niepełnosprawność nie jest już rozumiana jako rezultat uszkodzenia ciała czy choroby, ale raczej jako wynik barier społecznych, ekonomicznych, fizycznych, jakie napotyka środowisko. O prawach niepełnosprawnych zaczęto mówić w kontekście praw człowieka. Oznacza to, że niepełnosprawni posiadają te same prawa, co wszyscy inni obywatele. W rzeczywistości napotykają na zbyt wiele przeszkód, by mogli z tych praw korzystać. Osobom niepełnoprawnym powinny przysługiwać pewne szczególne prawa, aby w takim samym stopniu mogły korzystać z praw przysługujących wszystkim ludziom. Jednocześnie formy pomocy przewidziane w celu wyrównania szans osób niepełnosprawnych nie mogą być traktowane jako dyskryminacja pełnosprawnych obywateli. Główne przyczyny niepełnosprawności: ● Choroby układu sercowo – naczyniowego zwłaszcza na tle miażdżycowym. ● Choroby nowotworowe. ● Urazy, zatrucia, wypadki, w tym komunikacyjne. ● Choroby psychiczne i negatywne skutki dotyczące higieny życia i jakości zdrowia psychicznego. ● Choroby genetyczne, uszkodzenia centralnego układu nerwowego. ● Wady wzroku i słuchu. W Powiecie Gołdapskim funkcjonują Warsztaty Terapii Zajęciowej w Gołdapi – jednostką prowadzącą jest Caritas diecezji ełckiej. Warsztaty działają na polu pomocy społecznej na rzecz osób niepełnosprawnych i chorych. Strona 67 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego 9. OŚWIATA Zadaniem własnym Powiatu jest prowadzenie szkół ponadgimnazjalnych oraz placówek oświatowych. Do w/w jednostek organizacyjnych powiatu należą: Zespół Szkół Ogólnokształcących w Gołdapi – został założony w roku 1950. Uczęszcza do niej około 4007 uczniów. Od dziesiątek lat cieszy się sympatią i szacunkiem środowiska . Z jej murów wyszło wielu wybitnych absolwentów. W roku szkolnym 2008/09 szkoła zatrudniała 31 nauczycieli: nauczyciele dyplomowani – 12, nauczyciele mianowani – 11, nauczyciele kontraktowi – 7, nauczyciele stażyści – 1. Zespół Szkół skupia w sobie następujące typy szkół: 3. letnie Liceum Ogólnokształcące z klasami o rozszerzonym programie nauczania: matematyki z fizyką, zwiększona ilość godzin nauczania z matematyki i fizyki pozwala przygotować uczniów do podjęcia studiów na kierunkach ścisłych; matematyki i informatyki, zwiększona ilość godzin nauczania z matematyki i informatyki; biologii z chemią, zwiększona liczba godzin nauczania z biologii i chemii przygotowuje uczniów na studia o kierunkach takich jak: biologia, chemia, medycyna, ochrona środowiska, kierunki rolnicze; historii i geografii, zwiększona liczba godzin nauczania z historii i geografii przygotowuje uczniów na studia o kierunkach takich jak: historia, prawo, administracja, geografia; angielskiego i polskiego (profil istnieje od 2007 roku) zwiększona liczba godzin nauczania z języka polskiego i angielskiego przygotowuje uczniów na studia o kierunkach takich jak: filologia polska, filologia angielska i inne kierunki humanistyczne. Strona 68 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego 2. letnie Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych (zaoczne) na podbudowie zasadniczej szkoły zawodowej. Zespół Szkół Zawodowych w Gołdapi Szkolnictwo zawodowe w Gołdapi istnieje od 1949 r. W tym właśnie roku została utworzona trzyletnia średnia szkoła zawodowa o kierunku handlowo- administracyjnym. Pierwsi absolwenci, w liczbie 29, ukończyli w roku 1951. W roku 1950 władze miejskie przekazały szkole zawodowej obecną posesję przy ulicy Jaćwieskiej. W 1977 r. został powołany Zespół Szkół Zawodowych. Obecnie w szkołach zasadniczych, w technikach oraz liceach profilowanych uczy się 5268 uczniów. Liceum Profilowane: ekonomiczno – administracyjne usługowo – gospodarcze socjalne transportowo – spedycyjne zarządzanie informacją Technikum: handlowe organizacji usług gastronomicznych mechaniczne ekonomiczne Zasadnicza Szkoła Zawodowa: dla młodzieży: 7 8 mechanik pojazdów samochodowych kucharz małej gastronomii sprzedawca Stan uczniów na 30 września 2008r. Stan uczniów na 30 września 2008r. Strona 69 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego ślusarz dla dorosłych: murarz. Mechanik pojazdów samochodowych. kucharz małej gastronomii. Szkoła Policealna technik ekonomista Specjalny Ośrodek Szkolno – Wychowawczy w Gołdapi – pierwsza samodzielna Szkoła Podstawowa Specjalna, która istnieje w Gołdapi od 15 stycznia 1968r. Od 1 września 1999 roku w budynku przy ul. Wojska Polskiego 18 w Gołdapi funkcjonuje Szkoła Podstawowa Specjalna, Gimnazjum Specjalne oraz Internat. Ośrodek jest placówką, która stwarza możliwości nauki dzieciom i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie, która ma trudności w zdobywaniu wiedzy w szkole ogólnodostępnej. Celem pracy pedagogów jest stworzenie jak najlepszych warunków nauczania i wychowania oraz przygotowania ich do samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie na miarę ich możliwości psychofizycznych. Placówka przeznaczona dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym i znacznym. Praca z tymi wychowankami oparta jest na zasadach pedagogiki specjalnej, ma charakter rewalidacyjny uzależniony od stopnia i rodzaju niepełnosprawności. W chwili obecnej w skład Ośrodka wchodzą: Szkoła Podstawowa Specjalna, Gimnazjum Specjalne i Internat. Do szkoły podstawowej i gimnazjum uczęszcza 1049 uczniów, w internacie przebywa 31 wychowanków. Bursa Szkolna w Gołdapi powstała w 1996 r. Dysponuje 30 miejscami, obecnie zamieszkuje w placówce 24 wychowanków. Bursa Szkolna jest placówką opiekuńczo – wychowawczą dla młodzieży szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, uczących się poza miejscem zamieszkania. Strona 70 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Bursa spełnia podstawowe funkcje w zakresie opieki i wychowania. Podstawowym celem pobytu młodzieży w bursie jest możliwość kontynuowania nauki szkolnej. Oprócz wypełniania obowiązków szkolnych młodzież aktywnie i twórczo spędza tu wolny czas. Nad całością tych zadań czuwa samorząd bursy, współdziałając z dyrekcją i wychowawcami. Tradycją w bursie są różnorodne formy działalności, które weszły już na stałe w Kalendarz Imprez i Uroczystości Bursy: przyjęcie pierwszoklasistów, Andrzejki, uroczysta kolacja wigilijna, Walentynki, pożegnanie absolwentów, konkursy plastyczno – literackie, rozgrywki sportowe. Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna – dnia 01.09.1968 r. na mocy orzeczenia organizacyjnego wydanego przez Prezydium Rady Narodowej utworzona została Powiatowa Poradnia Wychowawczo – Zawodowa w Gołdapi. Głównym zadaniem placówki była diagnoza niepowodzeń szkolnych, kwalifikacja do nauczania specjalnego i pomoc nauczycielom w doborze form pracy z dziećmi z trudnościami w nauce. W 1975 r. Powiatowa Poradnia Wychowawczo – Zawodowa zostaje przekształcona na Poradnię Wychowawczo – Zawodową, a w 1993 r. decyzją Kuratora Oświaty w Suwałkach przekształcono Poradnię Wychowawczo – Zawodową na Poradnię Psychologiczno – Pedagogiczną. Poradnia obejmuje opieką dzieci i młodzież od 0 – 19 roku życia na terenie całego Powiatu. Zadania Poradni: Wspomaganie wszechstronnego rozwoju dzieci i młodzieży, efektywności i uczenia się, nabywania i rozwijania umiejętności rozwiązywania problemów i konfliktów oraz innych umiejętności z zakresu komunikacji społecznej; Profilaktyka uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży, udzielanie pomocy psychologiczno – pedagogicznej dzieciom i młodzieży z grup ryzyka; Terapia zaburzeń rozwojowych i zachowań dysfunkcyjnych; Pomoc uczniom w dokonywaniu wyboru kierunku kształcenia, zawodu i planowaniu kariery zawodowej; 9 Stan na dzień 13 marca 2009 roku Strona 71 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Pomoc rodzicom i nauczycielom w diagnozowaniu i rozwijaniu potencjalnych możliwości oraz mocnych stron uczniów; Wspomaganie wychowawczej i edukacyjnej funkcji rodziny, szkoły; Poradnia realizuje zadania przez: diagnozę, konsultacje, terapię, psychoedukację, doradztwo, działalność profilaktyczną, działalność informacyjną. Poradnia realizuje zadania w placówce, w środowisku ucznia, w szkole we współpracy z rodzicami, nauczycielami szkół, przedszkoli, podmiotami działającymi na rzecz rodziny dzieci i młodzieży. Obecnie w poradni zatrudnionych jest: 3 psychologów, 2 logopedów, 3 pedagogów (oligofrenopedagog, doradcy zawodowi), lekarz (członek zespołu orzekającego), główny księgowy, referent, pracownik obsługi. Szkoły i placówki oświatowe prowadzone przez Powiat są systematycznie remontowane. W budynku Zespołu Szkół Ogólnokształcących w ostatnich latach przeprowadzone zostały remonty i inwestycje: odnowiono sanitariaty, wybudowano dodatkowa klatkę schodową z windą dla osób niepełnosprawnych, zrobiono nową elewację na budynku szkoły. W Specjalnym Ośrodku Szkolno – Wychowawczym oprócz remontów bieżących dokonano kompleksowego remontu sali gimnastycznej, połączonego z utworzeniem siłowni, wymieniono także na nowe wyposażenie internatu szkoły. W pozostałych placówkach remonty prowadzone są sukcesywnie. Największych nakładów finansowych potrzebują budynki Zespołu Szkół Zawodowych. W najbliższych latach zaplanowano Termomodernizację budynków ZSZ w Gołdapi oraz remont pracowni do zajęć praktycznych i sali gimnastycznej. Oprócz wyżej wymienionych placówek na terenie Powiatu Gołdapskiego10 działają: W Gminie Gołdap: W Gołdapi – trzy Szkoły Podstawowe: Szkoła Podstawowa nr 1 – 380 uczniów, Szkoła Podstawowa nr 2 – 261 uczniów, 10 Stan na dzień 13 marca 2009 roku. Strona 72 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Szkoła Podstawowa nr 3 – 501 uczniów, Szkoła Podstawowa w Jabłońskich – 27 uczniów, Szkoła Podstawowa w Pogorzeli – 70 uczniów, Szkoła Podstawowa w Boćwince – 43 uczniów, Szkoła Podstawowa w Galwieciach – 40 uczniów, Gimnazjum nr 1 w Gołdapi – 753 uczniów, Samorządowe Gimnazjum w Grabowie – 101 uczniów, Szkoła podstawowa w Grabowie – 127 uczniów, Przedszkole Samorządowe nr 1 w Gołdapi – 150 dzieci. Gmina Banie Mazurskie posiada: Szkołę Podstawową w Żabinie – 53 uczniów, Szkołę Podstawową w Baniach Mazurskich – 159 uczniów, Gimnazjum w Baniach Mazurskich – 101 uczniów, Szkołę Podstawową w Lisach – 69 uczniów, Gmina Dubeninki: Szkoła Podstawowa w Dubeninkach – 162 uczniów, Gimnazjum Samorządowe w Dubeninkach – 109 uczniów, Szkoła Podstawowa w Żytkiejmach – 88 uczniów. Szkolnictwo niepubliczne ponadgimnazjalne w Powiecie Gołdapskim: Zakład Doskonalenia Zawodowego w Białymstoku filia w Gołdapi – 111 uczniów, Mazursko – Podlaskie Centrum Edukacji w Gołdapi – 126 uczniów. 10. INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA Powiat Gołdapski zarządza drogami zaliczonymi z mocy ustawy do kategorii dróg powiatowych o łącznej długości 280 km, w tym 28 km ulic. Drogi zamiejscowe stanowią 252 km w poszczególnych gminach: Gminie Banie Mazurskie – 89 km, Gminie Dubeninki – 59 km, Gminie Gołdap – 104 km. Strona 73 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Większa część dróg posiada nawierzchnię bitumiczną – 57% dróg zamiejskich, 64% dróg miejskich. Nawierzchnia gruntowa lub tłuczniowa stanowi 38% dróg zamiejskich, 13% dróg miejskich. Inne nawierzchnie (bruk, beton) to 5% dróg zamiejskich, 23% dróg miejskich. Do obiektów inżynieryjskich położonych na terenie Powiatu Gołdapskiego należą: 1. Mosty – 29, 2. Wiadukty – 6. W tym: Gmina Banie Mazurskie – 12 sztuk. Gmina Dubeninki – 7 sztuk. Gmina Gołdap – 16 sztuk (w tym 3 miejskie). 3. Przepusty – 200 sztuk. Tabela 13. Wykaz dróg będących w zarządzie Powiatu Gołdapskiego Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Nr drogi 1734 N 1764 N 1766 N 1768 N 1772 N 1784 N 1786 N 1788 N 1790 N 1792 N 1794 N 1815 N 13 14 15 1819 N 1821 N 16 1879 N 1877 N Przebieg drogi powiatowej Granica państwa – Rapa – Banie Mazurskie – Grodzisko – Jakunówko – Kruklanki – Sołdany (droga krajowa nr 63) Banie Mazurskie – Rogale Jagoczany – granica państwa Droga wojewódzka nr 650 (Surminy) – Juchnajcie Lisy – Zawady – Nowiny – droga nr 1877 N Rogale – Mażucie – Gołdap Droga nr 1784 N (Piękne Łąki) – Niedrzwica – droga nr 1784 N (Gołdap) Droga wojewódzka nr 650 (Boćwinka) – Rożyńsk Wielki – Włosty – droga wojewódzka nr 650 Droga nr 1879 N – Pogorzel (droga krajowa nr 65) Droga krajowa nr 65 – Górne - droga wojewódzka nr 651 (Rogajny) Droga krajowa nr 65 – (Dzięgiele) – Żelazki - droga wojewódzka(Garbas) Gołdap – Skocze – Rogale – Żabin – Rapa – Sąkieły Małe – Budry – Radziszewo – droga nr 1732 N (Pozezdrze) Miczuły - droga wojewódzka nr 650 - Grodzisko Żabin – Ściborki – Banie Mazurskie Boćwinka (droga wojewódzka nr 650) – Leśny Zakątek (droga nr 1746 N) – Borki – Gryzy (droga nr 1887 N) Droga wojewódzka nr 650 (Grabowo) – Dunajek – droga Długość drogi (km) 18,180 7,460 4,820 7,560 11,240 15,960 4,550 12,100 10,820 11,300 6,000 30,57 8,130 10,530 2,800 6,000 Strona 74 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego 17 18 19 20 1881 N 1883 N 1885 N 21 22 23 1894 N 1896 N 24 25 26 1900 N 1902 N 27 1892 N 1898 N 1934 N 1936 N 28 29 30 31 1938 N 1951 N 1953 N 32 33 1970 N 1955 N 1974 N nr 1798 N (Jabłonowo) Gołdap – Suczki – Pietrasze – Kamionki Kozaki – Zatyki – Wilkasy Nasuty – Golubie Wężewskie – Wężewo (Supienie) granica województwa – Dubeninki - Bludzie – Błąkały Droga nr 1892 N – granica województwa (Rakówek) Błąkały – Błędziszki Droga wojewódzka nr 651 (Pluszkiejmy) – Budwiecie – Boczki Skocze – Barkowo – Grygieliszki – Łobody – Bałupiany Most na rzece Gołdapa – Boćwiński Młyn Jakunówko – Budziska Leśne – Mieczkówka (droga nr 1772) Błąkały (droga wojewódzka nr 651) – Stańczyki – Maciejowięta – Żytkiejmy Białe Jeziorki – granica województwa Żabojady – Linowo Żytkiejmy – Skajzgiry – droga nr 1955 N Granica województwa (Prawy Las) – Rakówek -granica województwa Rożyńsk Wielki – Grabowo ( droga wojewódzka nr 650) Droga wojewódzka nr 651 (Linowo) – Przerośl (granica województwa) RAZEM: 9,200 7,100 2,200 12,290 1,700 1,860 3,400 8,450 0,500 1,900 14,880 2,000 2,100 6,900 3,900 2,800 2,950 252,150 Tabela 14. Wykaz ulic będących w zarządzie Powiatu Gołdapskiego Lp. Nazwa 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. Armii Krajowej Bagienna Chopina Cicha Cmentarna Dolna Górna Jaćwieska Jesionowa Jeziorowa Klonowa Kolejowa Kombatantów Konstytucji 3-go Maja Kościuszki Krótka Krzywa Długość (km) Klasa 0,57 0,47 0,27 0,14 0,93 0,16 0,34 0,31 0,12 0,9 0,06 0,83 0,5 2,65 0,71 0,06 0,18 G L L D Z D L L D Z D G Z Z Z L D Strona 75 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. Leśna Lipowa 11-go Listopada Łączna Łokietka 1-go Maja Malarska Mała Matejki Mazurska Mereckiego Mickiewicza Nadbrzeżna Okrzei Osiedle I Pagórkowa Partyzantów Plac Zwycięstwa Plater Podgórna Popiełuszki Przytorowa Reymonta Słoneczna Sosnowa Sportowa Szkolna Sikorskiego Świerkowa Tatyzy Ustronie Warsztatowa Wąska Wczasowa Wiosenna Wileńska Wolności Wysoka Zatorowa Zielona Żeromskiego Źródlana RAZEM: 0,29 0,59 0,24 0,43 0,12 1,37 0,19 0,19 0,13 0,12 0,16 0,19 0,36 0,43 1,04 0,27 1,01 0,49 0,13 0,14 0,11 0,55 0,18 0,18 0,37 0,42 0,22 0,43 0,8 0,12 0,82 0,14 0,18 0,11 0,32 0,43 0,36 0,27 0,83 0,17 3,73 0,3 L G L L D Z D D L G D L L L D D Z Z G L L G D D Z D D L L L L L D Z D Z Z L Z D Z L 28,13 ŁĄCZNIE: 252,150 + 28,130 = 280,280 jak źle? co boli Strona 76 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Stan nawierzchni jezdni: a) Nawierzchnie bitumiczne. W wielu miejscach występują lokalne zapadnięcia nawierzchni na głębokości kilkunastu centymetrów. W wyniku procesu starzenia powstają liczne pęknięcia. Na skutek pęknięć występuje ciągłe wykruszanie materiału i systematycznie powstają dziury. Mimo ciągłych napraw to zjawisko nasila się. b) Nawierzchnie gruntowe. Nawierzchnie te wymagają częstego, systematycznego wyrównywania (co najmniej 2 razy w roku). Wymagane jest również uzupełnianie nawierzchni i wykonanie rowów odwodniających. III. ANALIZA SWOT Podejmując działania na rzecz rozwoju Powiatu należy wziąć pod uwagę wewnętrzne czynniki, również takie, które ograniczają jego rozwój oraz zidentyfikować zagrożenia. Wyartykułowane powinny zostać punkty stanowiące jego mocny rozwój – mocne strony oraz potencjał rozwojowy. W celu uporządkowania tych informacji w obszarach strategicznego planowania sporządzona została Analiza SWOT. W opracowaniu Analizy SWOT udział wzięła społeczność Powiatu Gołdapskiego poprzez: spotkanie konsultacyjne Stowarzyszenia Lider w EGO w Gołdapi we wrześniu 2008 roku, udział w ankiecie dotyczącej potrzeb i możliwości rozwoju Powiatu Gołdapskiego, dwukrotne otwarte konsultacje Projektu Strategii. Mocne strony jeden z najmniej zanieczyszczonych regionów w Polsce, unikatowe walory krajobrazowo – przyrodnicze, Strona 77 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego rozległe tereny leśne z Puszczą Romincką jako głównym kompleksem, różnorodność świata fauny i flory, bogactwa naturalne – borowiny, torf, glina, podziemne wody mineralne, status uzdrowiska, region chętnie odwiedzany przez turystów, warunki do rozwoju turystyki masowej oraz kwalifikowanej (Mazury Garbate, Puszcza Romincka, Puszcza Borecka, Piękna Góra), imprezy sportowe zimą (narciarstwo) – Bieg Jaćwingów, wyciąg narciarski, imprezy kulturalne o zasięgu ogólnopolskim, bogata historia regionu i miasta Gołdap, korzystna struktura demograficzna, duży potencjał siły roboczej, duży udział trwałych użytków zielonych, przynależność do Euroregionu Niemen, przejście graniczne w Gołdapi, podstrefa Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Gołdapi, baza dla przemysłu drzewnego, dobrze rozwinięta sieć szkół na terenach wiejskich, dobrze rozwinięta sieć szkół ponadgimnazjalnych Słabe strony niski standard dróg, niski poziom rozwoju gospodarczego, bezrobocie, niski poziom dochodów ludności, brak wyższej uczelni lub jej filii, peryferyjne położenie, słabo rozwinięta infrastruktura turystyczna, nieliczne i niespójne połączenia komunikacji publicznej, Strona 78 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego likwidacja przewozów kolejowych pasażerskich w Powiecie, brak dużych zakładów produkujących w oparciu o miejscowe surowce, niewielka liczba zakładów przetwórstwa rolnego, brak sądu, prokuratury, trudna sytuacja finansowa szpitala, niedostateczne wyposażenie w sprzęt medyczny lokalnej służby zdrowia, niedostateczne wyposażenie szkół w urządzenia sportowe. Szanse rozwoju możliwości pozyskiwania funduszy zewnętrznych (m. in. na kapitałowe wsparcie planowanych inwestycji), zainteresowanie potencjalnych inwestorów, wykorzystanie miejscowych bogactw naturalnych, rozwój infrastruktury turystycznej, rozwój turystyki pieszej, rowerowej i wodnej, wzrost popytu na turystykę aktywną, leczniczą i biznesową, rozwój rolnictwa ekologicznego, rozwój agroturystyki na terenach wiejskich, rozwój policealnych form kształcenia, rozwój współpracy transgranicznej i międzyregionalnej, granica Unii Europejskiej, intensywna promocja Powiatu we wszystkich sferach działalności. Zagrożenia rozwoju brak środków własnych na realizację inwestycji, wąskie i kręte drogi dojazdowe oraz zły stan nawierzchni dróg, problemy komunikacji samochodowej w okresie zimy, Strona 79 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego niewielkie perspektywy zatrudnienia dla absolwentów szkół średnich i zawodowych, liczne patologie życia społecznego, migracja ludności, brak funduszy na renowację zabytków, duża konkurencja ze strony regionów wysoko uprzemysłowionych w pozyskiwaniu inwestorów strategicznych, duża konkurencja na rynku turystycznym, niewielka opłacalności produkcji rolnej. Jak wynika ze spotkania konsultacyjnego oraz zebranych ankiet i opinii - szczególnie zainteresowani przyszłością naszego Powiatu są ludzie młodzi (21 – 30 lat), najliczniej uczestniczący w konsultacjach. Wypowiedzieli się głównie mieszkańcy Gminy Gołdap z wykształceniem średnim i wyższym. Z opracowania zebranych materiałów wynika: główny problem rozwoju Powiatu Gołdapskiego to: zły stan dróg, niskie dochody mieszkańców, brak możliwości znalezienia zatrudnienia. największymi atutami Powiatu są: nieskażone środowisko, położenie przygraniczne, duże zasoby wód, rosnąca liczba osób kontynuujących naukę. zwiększenie szans rozwoju Powiatu może nastąpić poprzez: poprawę stanu dróg, rozbudowę szlaków turystycznych, usprawnienie komunikacji publicznej, zwiększenie liczby imprez sportowych i kulturalnych, ściślejszą współpraca z sąsiednimi powiatami, aktywną promocję Powiatu zarówno turystyczną jak i biznesową, efektywną politykę zatrudnienia i ograniczenia bezrobocia oraz usprawnienie transportu zbiorowego. Istnieje kilka, w zasadzie powiązanych ze sobą przyczyn, które powodują trudności w rozwoju społeczno – gospodarczym Powiatu. Strona 80 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Jednym z problemów jest bezrobocie. Aby złagodzić jego skutki konieczne są intensywne działania doradcze i szkoleniowe, skierowane do osób bezrobotnych, odchodzących z rolnictwa czy zagrożonych zwolnieniem z pracy. Przeszkolenie w/w osób powinno zaspokoić potrzeby zgodnie z trendami na rynku pracy. Utrata pracy lub niskie kwalifikacje mają bezpośredni związek z niskimi dochodami mieszkańców oraz wpływają na rozwój gospodarczy Powiatu. Innym problematycznym zagadnieniem jest zły stan dróg oraz peryferyjne położenie Powiatu Gołdapskiego. Z przeprowadzonej analizy wynika, że Powiat posiada ogromne zasoby i potencjał, który może być wykorzystany podczas działań na rzecz rozwoju. Czyste powietrze – strefa uzdrowiskowa, unikalne krajobrazy oraz bogata historia regionu to najmocniejsze strony Powiatu. Odpowiednia promocja oraz inwestycje w turystykę i agroturystykę mogą stanowić ważną gałąź gospodarki Powiatu. Szansą w realizacji zadań na rzecz rozwoju jest możliwość pozyskania środków zewnętrznych, zarówno krajowych jak i zagranicznych. IV. WIZJA ROZWOJU Jednym z najważniejszych kroków w procesie budowy Strategii jest sformułowanie misji Powiatu. Misja: Powiat Gołdapski jest otwarty na potrzeby społeczności, przyjazny dla przedsiębiorców i inwertorów, chroni środowisko naturalne i dziedzictwo kulturowe. Strona 81 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Sformułowana misja to deklaracja, która wyraża wspólny cel, określa wspólne wartości, odzwierciedla dążenia, ambicje i zamierzenia lokalnej społeczności. Wizja rozwoju Powiatu Gołdapskiego to opis jego pożądanego stanu w przyszłości. Jest to więc obraz tego, co chcielibyśmy aby zostało stworzone lub zdarzyło się. Realizacja wizji wymaga zazwyczaj wieloletnich działań. Dla Powiatu Gołdapskiego wypracowana została następująca wizja: teren atrakcyjny pod względem dostępności komunikacyjnej oraz jakości i poziomu usług, interesujący pod względem gospodarczym i rozwoju przedsiębiorczości, zapewniający wystarczającą ilość miejsc pracy we wszystkich sektorach, szeroko rozpoznawalne dziedzictwo kulturowe oraz znane uzdrowisko, otwarty na współpracę oraz wymianę doświadczeń z samorządem terytorialnym, przedsiębiorcami, światem nauki i organizacjami pozarządowymi. W Powiecie Gołdapskim wyróżniamy następujące główne sfery działalności społeczno – gospodarczej, w których władze samorządowe pragną osiągnąć poprawę. Są to: Sfera społeczna: Sytuacja społeczna w Powiecie jest odbiciem procesów historycznych, powiązań gospodarczych, możliwości komunikacyjnych, wielkości inwestycji itp. W Powiecie Gołdapskim można zauważyć: spadek liczby miejsc pracy dla pracowników bez kwalifikacji, konkurencję na rynku pracy, trudności w funkcjonowaniu służby zdrowia, grupę mieszkańców dotkniętych patologiami społecznymi. Stan ten wynika głównie z następujących przyczyn: Strona 82 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego niedopasowanie kwalifikacji pracowników do wymogów i potrzeb rynku pracy, przyjęcie określonego stylu życia - niektóre osoby uznały status bezrobotnego jako receptę na życie, utrudnionego dojazdu do pracy, często zbyt małej różnicy pomiędzy wysokością zasiłku a zapłatą za pracę, braku wizji perspektyw rozwoju gospodarczego. W planach strategicznych dotyczących poprawy funkcjonowania sfery społecznej władze w programach powiatowych uwzględnią szerzej następujące zagadnienia: wspierania transferu technologii, tworzenia alternatywnych nierolniczych miejsc pracy na terenach wiejskich, działalności informacyjnej i doradczej, organizacji szkoleń, organizacji poradnictwa zawodowego, rozwoju turystyki i agroturystyki oraz rozbudowy usług związanych z ich obsługą, rozwoju infrastruktury związanej z obsługą ruchu przygranicznego, działań na rzecz podniesienia jakości usług oferowanych przez Urząd Pracy, poprawy funkcjonowania służby zdrowia, zmniejszenia przestępczości, utworzenie dobrze wyposażonych i zintegrowanych służb działających na rzecz bezpieczeństwa publicznego, zapobieganie patologiom społecznym (narkomania, alkoholizm) poprzez działania edukacyjne jednostek działających na rzecz bezpieczeństwa publicznego, usprawnienie systemu alarmowego, monitoring szczególnie niebezpiecznych miejsc, Strona 83 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego dostosowania kierunków kształcenia w szkolnictwie ponadgimnazjalnym do potrzeb lokalnej gospodarki, zapewnienia mieszkańcom możliwości kształcenia w szkołach ponadlicealnych, Sfera gospodarcza Władze samorządowe zamierzają dążyć do takiej działalności inwestycyjnej, która będzie podporządkowana potrzebom społecznym i gospodarczym w skali mikro i makro. W tym celu będą: koordynować inwestycje Powiatu z planami innych inwestorów, stwarzać warunki zachęcające do podejmowania inwestycji przez podmioty spoza Powiatu, skracać okresy załatwiania niezbędnych formalności, opracowywać plany potrzeb inwestycyjnych, opracowywać projekty poprawy infrastruktury technicznej, podejmować starania w kierunku pełnego wykorzystanie położenia nadgranicznego, podejmować starania na rzecz przywrócenia kolejowych przewozów pasażerskich, opracować projekty modernizacji dróg podejmować starania na rzecz rozwoju uzdrowiska Gołdap opracować plany rozbudowy infrastruktury rekreacyjno – sportowej. Sfera marketingowa Koncepcja sprawowania władzy, oparta wyłącznie na załatwianiu spraw związanych z ustawowo przypisanymi kompetencjami, zmieniła się w kierunku aktywnego zarządzania Powiatem. Władze samorządowe pragną obecnie podjąć intensywne działania marketingowe związane z reklamą i promocją Powiatu oraz wspieraniem rozwoju lokalnych firm. Strona 84 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Należą do nich: koordynacja działań marketingowych w Powiecie Gołdapskim, intensywne poszukiwanie ofert pracy poza Powiatem, poszukiwanie praktyk zagranicznych dla młodzieży, rozwój małej przedsiębiorczości na bazie miejscowych bogactw naturalnych, reklama produktów, które na rynku będą kojarzone z Powiatem, adaptacja najlepszych rozwiązań, które przyczyniły się do wzrostu konkurencyjności innych Powiatów, tworzenie pozytywnego klimatu w ważnych sprawach, poprzez: - osiąganie porozumień na zasadach konsensusu, - skuteczne realizowanie zaplanowanych działań, - zmniejszanie barier biurokratycznych, propagowanie idei, programów i projektów sprzyjających rozwojowi, uaktywnienie potencjalnych sił ukrytych w lokalnych społecznościach. Promocja Powiatu odbywać się będzie poprzez: - pielęgnowanie i upublicznianie indywidualnego wizerunku Powiatu, - rozpowszechnianie ofert oraz informacji o firmach w różnych bazach danych, wykazach, katalogach, - udział przedstawicieli Powiatu w konferencjach tematycznych krajowych i zagranicznych, które zwiększają szansę uzyskania środków na działalność prorozwojową, - organizację i promocję wydarzeń kulturalnych, turystycznych, gospodarczych, sportowych, - poszukiwanie kontaktów gospodarczych w kraju i zagranicą, - budowanie tożsamości lokalnej na bazie kultury i tradycji, - zbudowanie silnej, łatwo rozpoznawalnej marki lokalnych produktów utożsamianych z Powiatem, - wykreowanie wizerunku Powiatu w Polsce i za granicą jako regionu atrakcyjnego turystycznie, Strona 85 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego - zainteresowanie mediów sprawami Powiatu, - poprawę funkcjonowania Starostwa Powiatowego, - dobry przepływ informacji między organami Powiatu a innymi instytucjami i firmami z terenu, - poszukiwanie informacji o nowych energooszczędnych technologiach i alternatywnych źródłach energii, - nawiązanie stosunków partnerskich z organizacjami pozarządowymi, - wspieranie wymiany przygranicznej i handlu ze Wschodem, Władze samorządowe wprowadzają w zakres swoich obowiązków działania marketingowe. Opierając się na wiedzy teoretycznej, starają wprowadzać elementy nowoczesnego marketingu dla celów promocji Powiatu i Gmin, pozyskiwania inwestorów, turystów, itp. Należy zdawać sobie sprawę z tego, iż spodziewane efekty tych prac mogą być widoczne dopiero po kilku latach. Sfera ekologiczna Jednym z zadań władz samorządowych jest zachowanie różnorodności środowiska naturalnego. W proces jego ochrony należy zaangażować wszystkie siły społeczne celem wypracowania wspólnych metod ochrony unikatowych walorów przyrodniczych Polski północno – wschodniej. Teren Powiatu Gołdapskiego, pozbawiony przemysłu zanieczyszczającego środowisko naturalne, znajduje się w obszarze określanym jako Zielone Płuca Polski. Fakt ten stanowi podstawę do rozwoju turystyki i działalności uzdrowiskowej w szerokim tego słowa znaczeniu. Uwaga władz samorządowych w kontekście działań ekologicznych skupi się na: zapobieganiu degradacji środowiska, poprawie stanu sanitarnego miasta i wsi, poprawie stanu zdrowia mieszkańców, wspieraniu rozwoju przemysłów przyjaznych środowisku, propagowaniu energooszczędnych technologii w przemyśle. Strona 86 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego edukacji ekologicznej. Mechanizmy rynkowe nie rozwiązują problemów ekologicznych, a raczej je pogłębiają. Zagospodarowanie odpadów, instalacje filtrów i budowa zakładowych oczyszczalni to dodatkowe koszty, które firmy pragną zminimalizować. Dlatego na etapie planowania odrzucone zostaną inwestycje pogarszające stan przyrody oraz zagrażające zdrowiu mieszkańców. W tego typu działaniach władze samorządowe zamierzają działać rozważnie i opierać się będą na obowiązujących normach dotyczących ochrony środowiska. Sfera rolnictwa Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej oraz możliwość korzystania z pokaźnych środków przedakcesyjnych skierowanych na restrukturyzację obszarów wiejskich, w istotny sposób zmieniło sytuację wsi. Pozwoli to w perspektywie lat dostosować gospodarkę polską do poziomu krajów wysoko rozwiniętych. W Powiecie Gołdapskim niekorzystna sytuacja w rolnictwie spowodowana jest w dużej mierze brakiem jasnej koncepcji zagospodarowania terenów po byłych PGR – ach oraz niedostatecznym poziomem inwestycji w przetwórstwie rolno – spożywczym. Złożony charakter problemów rolnictwa na terenie Powiatu Gołdapskiego, wymaga dokładnego rozpoznania i oddzielnego opracowania. Będzie się ono składać się z następujących części: Analiza sytuacji ekonomicznej wsi Gospodarstwa Powiatu można podzielić na: uzyskujące nadwyżki finansowe i inwestujące w rozwój i modernizację, utrzymujące produkcję na stałym poziomie oraz te, których produkcja sukcesywnie z roku na rok się zmniejsza, pozwoli na ustalenie adekwatnych do potrzeb programów wsparcia i rozwoju. Będą one skonstruowane pod kątem zapobiegania dalszej degradacji rolnictwa, ukazywania możliwości pozyskiwania i spłaty kredytów, wyzwalania przedsiębiorczości Strona 87 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego w oparciu o zagospodarowanie lokalnych bogactw naturalnych i wolnych zasobów pracy, a w skrajnych przypadkach, przeciwdziałania ubóstwu społeczeństwa. W mają strukturze gospodarstwa agrarnej w Powiecie małoobszarowe, które Gołdapskim osiągają za znaczny małe udział przychody, aby mogły utrzymywać swoje rodziny, a tym bardziej inwestować w rozwój. Mogą one również zatracić swoją opłacalność w gospodarce europejskiej. Alternatywą jest możliwość przeznaczenia płodów rolnych poza sferę gospodarki żywnościowej. Największe możliwości w tym względzie stwarza sektor paliwowo – energetyczny, w tym wytwarzanie energii z biomasy (słoma, drewno z tzw. upraw energetycznych np.: wierzby, rośliny o dużej zawartości skrobi czy cukru, rośliny o nasionach oleistych np. rzepak), co poza istotną rolą w ochronie środowiska, daje wiele obiecujących szans dla rozwoju wsi. Korzyści wynikające z upowszechnienia produkcji biomasy: zagospodarowanie nadwyżek produkcji rolnej, aktywizacja ludności wiejskiej, nowe miejsca pracy, wykorzystanie nieużytków oraz dużych obszarów odłogowanych gleb popegerowskich, poprawa warunków środowiska oraz zdrowotności mieszkańców, powstrzymanie dalszej degradacji obszarów wiejskich i rozwój gospodarczy wsi. Znaczną poprawę warunków bytowania ludności wiejskiej może również przynieść realizacja programów dotyczących produkcji żywności ekologicznej. Zatem rolnictwo i przetwórstwo ekologiczne powinno stać się motorem rozwoju obszarów wiejskich Powiatu. Rynek produktów ekologicznych, a więc rynek tzw. zdrowej żywności należy obecnie do najszybciej rozwijających się gałęzi gospodarki w krajach Unii Europejskiej. W Powiecie Gołdapskim są wyjątkowo korzystne warunki do rozwoju tego sektora produkcji rolniczej dającego produkty żywnościowe najwyższej jakości. Strona 88 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Gleba i powietrze są tu wolne od zanieczyszczeń, gospodarstwa są niewielkie, często wielokierunkowe tj. prowadzące zarówno produkcję roślinną jak zwierzęcą oraz kultywujące często dobre, stare, sprawdzone przez dziesiątki lat naturalne metody produkcji. Tylko w takim środowisku, nie zatrutym chemią rolną mogą powstać produkty najwyższej jakości, na które tak szybko rozwija się zapotrzebowanie w krajach Unii Europejskiej. Niewielkie, wielokierunkowe gospodarstwo można przy niewielkim nakładzie pracy i środków finansowych przekształcić w gospodarstwo ekologiczne i uzyskać dotacje. Aby rolnik mógł sprzedawać swoje produkty w specjalistycznych sklepach z żywnością ekologiczną, otrzymywać stosowne dotacje lub tez eksportować swoje produkty jako ekologiczne, musi posiadać certyfikat gospodarstwa ekologicznego. Korzyści wynikające z powstawania i rozwoju gospodarstw ekologicznych: aktywizacja ludności wiejskiej, tworzenie nowych miejsc pracy, poprawa materialnych warunków życia ludności wiejskiej. Kolejną z szans rozwoju Powiatu jest upowszechnienie agroturystyki na terenach wiejskich. Znaczna ilość gospodarstw rolnych w Powiecie gospodaruje na słabych glebach oraz w znacznym oddaleniu od miasta, wsi i osiedli, posiadając przy tym niewystarczającą wielkość do wygospodarowania dochodu na swoje potrzeby bytowe i rozwój. Dodatnią ich stroną jest to, że mają do dyspozycji czyste środowisko. Walory środowiskowe tych gospodarstw powinny być wykorzystane do poszukiwania takich alternatywnych źródeł dochodu jak świadczenie usług agroturystycznych, czyli proponowanie wypoczynku w funkcjonującym gospodarstwie rolnym i korzystanie z atrakcji związanych z rolnictwem. Turystykę wiejską i agroturystykę można traktować jako jeden z głównych elementów aktywizacji środowiska wiejskiego oraz jako jeden z ważniejszych czynników jego rozwoju. Korzyści wynikające z tworzenia gospodarstw agroturystycznych: Strona 89 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego rozwój terenów wiejskich, poprawa materialnych warunków życia ludności wiejskiej, ochrona terenów wiejskich przed emigracją ludności do miast, tworzenie nowych miejsc pracy na wsi. Możliwe jest łączenie ekologicznego gospodarowania z agroturystyką. Zdrowa żywność wytwarzana w gospodarstwie ekologicznym będzie szczególnie atrakcyjna dla przebywających w nim gości. Analiza warunków przyrodniczych Krótki okres wegetacyjny, obfite opady śniegu, słabe i kamieniste gleby, duże wahania temperatur powodują, iż gospodarstwa rolne z terenu Powiatu Gołdapskiego, dla uzyskania efektów ekonomicznych podobnych do gospodarstw znajdujących się w korzystniejszych warunkach klimatycznych, muszą ponosić większe nakłady finansowe. Wnikliwa analiza wszystkich czynników przyrodniczych powinna stać się podstawą do opracowania programów: wprowadzania nowych gatunków i odmian roślin przystosowanych do miejscowego klimatu, kompleksowego zalesiania, inwestycji w dziedzinie hodowli i upraw. Analiza infrastruktury technicznej Rzetelnie opracowany harmonogram robót z zakresu infrastruktury technicznej na wsiach pozwoli władzom na dokonanie odpowiednich wyliczeń, ocenę nakładów i korzyści w wymiarze gospodarczym, społecznym i ekologicznym oraz będzie podstawą do ubiegania się o stosowne fundusze z budżetu państwa i środki z programów na ochronę środowiska. Analiza przyczyn i skutków bezrobocia na wsi Strona 90 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Poprawę warunków bytowania ludności wiejskiej mogą przynieść programy formułowane na podstawie analizy przyczyn i skutków bezrobocia na wsi. Powinny one dotyczyć: edukacji ekonomicznej młodzieży, podnoszenia kwalifikacji rolników, kanalizacji wsi, zalesienia gruntów o niskiej wydajności, zagospodarowania majątku po byłych PGR, tworzenie grup producentów rolnych, produkcji żywności ekologicznej, rozwijania małego przetwórstwa rolniczego na potrzeby lokalnego rynku, agroturystyki, opieki społecznej. Sfera oświaty i kultury Elementem pozytywnie wpływającym na wzrost gospodarczy jest kultura. Kształtuje ona tożsamość regionalną mieszkańców danego obszaru i wywiera znaczący wpływ na zachowania społeczne. Kultura jest także ważnym elementem promocji i, w pewnym sensie, produktem, który Powiat może zaoferować turystom. To także miejsca pracy dla twórców i artystów, przyczyniających się swoją działalnością do wykreowania pozytywnego wizerunku regionu w kraju i zagranicą. Ludzie chętnie utożsamiają się z miejscem, gdzie się urodzili i gdzie żyli ich przodkowie, we wspomnieniach wracają do znanych wydarzeń, miejsc i obyczajów. Gotowi są poświęcić swoją pracę, czas i środki finansowe, aby podtrzymywać i rozwijać dziedzictwo kulturowe, w którym wyrośli. Muzea podkreślają lokalną historię, biblioteki i domy kultury przekazują tradycje, są miejscem promocji kultury i spotkań lokalnych twórców. Organizowane tu wystawy stają się często pierwszymi publicznymi pokazami dorobku młodych artystów. Z kulturą bezpośrednio związane jest budownictwo sakralne. Cennym Strona 91 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego świadectwem dziedzictwa kulturowego są cmentarze różnych nacji i wyznań, grobowce rodzinne, pomniki, groby poległych żołnierzy. Wszystkie te instytucje winny być objęte opieką, ponieważ są istotnymi elementami kształtującymi przestrzeń historyczno – kulturową. Różnorodność etnograficzna jest bogactwem, które władze samorządowe pragną wykorzystać dla rozwoju obecnych i przyszłych pokoleń poprzez: współdziałanie z jednostkami samorządu gminnego i samorządami województwa w zakresie ochrony dorobku minionych pokoleń, stwarzanie warunków do działalności twórczej i społeczno – kulturalnej w oparciu o tradycje, aspiracje i oczekiwania społeczne, ochronę dziedzictwa kulturowego, ewidencję wszystkich kategorii zabytków oraz współpraca z administracją rządową, samorządową właścicielami i użytkownikami, celem stworzenia warunków do rozwoju, konserwacji i zagospodarowania dóbr kultury z pożytkiem dla społeczności lokalnych, działanie na rzecz większego zróżnicowania oferty kulturalnej, wspieranie instytucji kultury z terenu Powiatu, współuczestniczenie w organizacji lokalnych i regionalnych imprez kulturalnych, zwiększenie opieki nad działalnością twórczą artystów ludowych z terenu Powiatu. V. CELE I ZADANIA DO REALIZACJI W trakcie opracowywania Strategii Rozwoju Powiatu Gołdapskiego zostały uwzględnione dokumenty ogólnokrajowe i regionalne, wyrażone w Strategii Rozwoju Kraju na lata 2007 – 2015 oraz Strategii Rozwoju Województwa Warmińsko – Mazurskiego na lata 2007 – 2013. Dokumenty te identyfikują główne Strona 92 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego problemy i wyznaczają priorytety rozwojowe regionu i kraju w ramach procesu integracji z Unią Europejską. W Strategii Rozwoju Powiatu Gołdapskiego uwzględnione zostały kierunki rozwoju wyznaczone przez politykę regionalną. Cel główny: Spójność ekonomiczna, społeczna i przestrzenna Powiatu Gołdapskiego z Regionem Warmii i Mazur oraz regionami Europy. Cele strategiczne: Zwiększenie konkurencyjności inwestycyjnej Powiatu Gołdapskiego, Wzrost aktywności społecznej, Wzmocnienie i pogłębienie partnerstwa publicznego, społecznego i gospodarczego, Ochrona środowiska naturalnego i przestrzeni kulturowej, Aktywizacja rolnictwa i wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich. Z analizy celów rozwoju Powiatu, jej mocnych i słabych stron a także szans i zagrożeń wyłania się lista zadań do realizacji w bezpośredniej przyszłości. Każde z zadań planowany do realizacji powinno służyć społeczności lokalnej. Planowane projekty mogą być krótkie w realizacji lub długoterminowe. Obszary działań przewidzianych do realizacji: 1. Rozwój w strukturze gospodarczej obszaru ● Wsparcie oraz współpraca z przedsiębiorcami oraz potencjalnymi inwestorami, ● Pomoc oraz współpraca w tworzeniu i funkcjonowaniu inicjatyw gospodarczych służących rozwojowi (np.: inicjatywy Klastrowe), Strona 93 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego ● Wsparcie oraz współpraca z producentami rolnymi, ● Pomoc i współpraca przy organizacji szkoleń dla przedsiębiorców, rolników i grup producenckich, ● Rozwój turystyki (baza noclegowa, gospodarstwa agroturystyczne, zagospodarowanie obiektów istotnych kulturowo i turystycznie), ● Prowadzenie skutecznej polityki w walce z bezrobociem, 2. Rozwój kultury, turystyki i sportu ● Promocja powiatu, jego walorów przyrodniczych, historycznych i turystycznych, ● Wsparcie oraz organizacja imprez kulturalnych, turystycznych i sportowych na terenie Powiatu, ● Rozwój kultury fizycznej, 3. Rozwój systemu komunikacji i infrastruktury ● Poprawa infrastruktury komunikacyjnej, ● Poprawa stanu infrastruktury społecznej (obiekty oświatowe, obiekty użyteczności publicznej, obiekty ochrony zdrowia), 4. Poprawa stanu środowiska naturalnego ● Termomodernizacja obiektów: oświatowych, ochrony zdrowia i użyteczności publicznej, ● Przebudowa sieci i kotłowni (zasilanie biomasą lub innym paliwem ekologicznym). ● Wsparcie nowych technologii oraz rozwiązań mających na celu poprawę stanu środowiska, Na latach 2007 – 2013 przewidziane są środki na dofinansowanie różnego rodzaju przedsięwzięć. Stwarza to duże możliwości realizacji projektów w ramach zaplanowanych działań. Zadania priorytetowe dla rozwoju Powiatu Gołdapskiego: Poprawa infrastruktury społecznej: Strona 94 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego ● Termomodernizacja budynków szpitalnych, ● Termomodernizacja budynków oświatowych, ● Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej, ● Remont budynków szpitalnych, ● Remont budynków oświatowych, ● Przebudowa istniejących budynków szpitalnych. Rozwój kultury, turystyki i sportu: ● Szkolenia aktywizujące, ● Organizacja i budowa szlaków turystycznych, ● Wydawnictwo publikacji o tematyce turystycznej, ● Prowadzenie kontaktów międzynarodowych, ● Rozwój kultury fizycznej: ▪ organizacja warunków do uprawiania sportu, ▪ popularyzacja sportu, ● Rozwój kultury ▪ prowadzenie działań na rzecz ochrony zabytków, ▪ organizacja i współorganizacja oraz wspieranie kultury, ● Informacje na temat środków zewnętrznych, ● Pomoc przy pozyskiwaniu środków unijnych, Poprawa infrastruktury komunikacyjnej: ● Przebudowa drogi powiatowej nr 1815N Gołdap – Skocze – Rogale – Żabin – Rapa – Sąkieły Małe – Budry – Radziszewo – droga nr 1732N (Pozezdrze)”, ● Przebudowa drogi powiatowej nr 1879N w miejscowości Grabowo, ● Przebudowa drogi powiatowej nr 1768N Mieczkówka – Kierzki, ● Przebudowa drogi powiatowej nr 1936 N Błąkały – Stańczyki – Maciejowięta, ● Przebudowa drogi powiatowej nr 1892N Dubeninki – Cisówek. Strona 95 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Przebudowy wymagają również inne drogi na terenie Powiatu Gołdapskiego. Będą one przebudowywane w zależności o możliwości finansowych Powiatu oraz kierunku działań , który wyznacza Rada Powiatu w Gołdapi poprzez uchwalenie Wieloletniego Planu Inwestycyjnego. Wieloletni Plan Inwestycyjny (WPI) jest to dokument korelujący z budżetem Powiatu. Został on uchwalony 28 października 2004r. Zmian w WPI – wprowadzenia lub usunięcia danego zadania dokonuje Rada Powiatu podjęciem uchwały na wniosek. Wniosek musi być właściwie opracowany i zwierać 3 opinie – merytoryczną, prawną i finansową. Podczas prac nad Wieloletnim Planem Inwestycyjnym brana jest pod uwagę aktualna sytuacja finansowa Powiatu Gołdapskiego. Obecnie WPI11 zawiera 8 zadań inwestycyjnych przewidzianych do realizacji do roku 2013. Są to: Budowa strażnicy dla Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Gołdapi, Przebudowa drogi powiatowej 1879N– droga woj. Nr 650 (Grabowo) – Dunajek – droga powiatowa Nr 1798N (Jabłonowo) w m. Grabowo, – Przebudowa drogi powiatowej nr 1815N Gołdap – Skocze Skocze – Rogale – Żabin– Rapa – Sąkieły Małe – Budry – Radziszewo droga nr 1732N (Pozezdrze), Przebudowa drogi powiatowej nr 1772N Mieczkówka – Kierzki, Przebudowa drogi powiatowej nr 1936N Błąkały – Stańczyki – Maciejowięta, Przebudowa drogi powiatowej nr 1892N Dubeninki – Cisówek, Termomodernizacja budynków powiatowych, Termomodernizacja budynków szpitalnych. Poniżej przedstawione zostały przykładowe projekty przewidywane do realizacji w poszczególnych płaszczyznach. Nie są to wszystkie konieczne 11 Stan na dzień 31.12.2008r. Strona 96 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego do zrealizowania projekty i zadania, dlatego powinny one być sukcesywnie zgłaszane i realizowane w zgodzie z założeniami Strategii. Tabela 15. Rozwój gospodarczy i współpraca międzynarodowa Przewidywany okres realizacji w poszczególnych latach Lp. Nazwa zadania Lokalizacja 2010 2014 2009 2013 2018 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Uczestniczenie w regionalnych, krajowych i międzynarodowych targach Prowadzenie poradnictwa zawodowego i zajęć aktywizacyjnych dla osób bezrobotnych Współpraca i wsparcie otoczenia biznesu Współpraca i wsparcie organizacji pozarządowych Wsparcie inicjatyw sprzyjających rozwojowi gospodarczemu powiatu Monitoring sektora MŚP pod względem gospodarczym Aktywizacja mieszkańców Powiatu Gołdapskiego na rzecz poprawy sytuacji gospodarczej obszaru Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości i aktywności gospodarczej mieszkańców Wzrost kwalifikacji mieszkańców w zakresie pozyskiwania nowych źródeł dochodu Polska i zagranica x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x Powiat Gołdapski Powiat Gołdapski Powiat Gołdapski Powiat Gołdapski Powiat Gołdapski Powiat Gołdapski Powiat Gołdapski Powiat Gołdapski Tabela 16. Infrastruktura techniczna i ochrona środowiska Przewidywany okres realizacji w poszczególnych latach Lp. Nazwa zadania Lokalizacja 2010 2014 2009 2013 2018 1. Budowa i modernizacja dróg powiatowych w tym: „Przebudowa drogi powiatowej 1.1. nr 1815N Gołdap – Skocze – Rogale – Powiat Gołdapski x x x x x Powiat Gołdapski Strona 97 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. 2. 3. Żabin – Rapa – Sąkieły Małe – Budry – Radziszewo – droga nr 1732N (Pozezdrze)” Przebudowa drogi powiatowej 1879N – droga woj. Nr 650 (Grabowo) – Dunajek – droga powiatowa Nr 1798N (Jabłonowo) na odcinku o dł. 0,93388 km w m. Grabowo Przebudowa drogi powiatowej nr 1772N Mieczkówka- Kierzki Przebudowa drogi powiatowej nr 1936N Błąkały – Stańczyki – Maciejowięta Przebudowa drogi powiatowej nr 1892N Dubeninki – Cisówek Budowa ciągów pieszo – rowerowych Informatyzacja Starostwa Powiatowego w Gołdapi Powiat Gołdapski x Powiat Gołdapski x Powiat Gołdapski x x x x x x x x x Powiat Gołdapski Powiat Gołdapski Starostwo Powiatowe w Gołdapi LP Nazwa zadania Termin Tabela 17. Infrastruktura społeczna, edukacja, ochrona zdrowia i bezpieczeństwo mieszkańców, Przewidywany okres realizacji w poszczególnych latach Lp. Nazwa zadania Lokalizacja 2010 2014 2009 2013 2018 Budowa strażnicy 1. 2. Zakup podnośnika na samochód SHD-25 3. Zakup samochodu gaśniczego ciężarowego Termomodernizacja budynków szpitalnych 4. 5. Modernizacja Poradni Ginekologiczno - Położniczej Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Gołdapi Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Gołdapi Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Gołdapi Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Gołdapi oraz Samodzielny Publiczny Zakład Pielęgnacyjno – Opiekuńczy Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Gołdapi x x x x x x x Strona 98 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego 6. 7. 8. 9. Modernizacja bloku operacyjnego Remont pomieszczeń oraz zakup nowoczesnego sprzętu medycznego Budowa wyjścia ewakuacyjnego oraz utwardzenie nawierzchni wokół budynku Remont budynku oraz uruchomienie kotłowni i wymiana instalacji grzewczej Naprawa nawierzchni boisk szkolnych 10 11. Budowa parkingu i ogrodzenia Szkoły Remont budynku 12. Termomodernizacja Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Gołdapi Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Gołdapi Powiatowy Urząd Pracy w Gołdapi Powiatowy Urząd Pracy w Gołdapi Zespół Szkół Ogólnokształcących oraz Zespół Szkół Zawodowych w Gołdapi Zespół Szkół Ogólnokształcących w Gołdapi Zespół Szkół Ogólnokształcących w Gołdapi Powiat Gołdapski x x x x x x x x x x 14. Remont pomieszczeń oraz 15. remont sali gimnastycznej 16. 17. 18. Pozyskanie i wyposażenie nowych pomieszczeń Szkolenia pracowników Starostwa Powiatowego i powiatowych jednostek organizacyjnych Założenie numerycznej mapy zasadniczej na zurbanizowane tereny Powiatu oraz całkowita informatyzacja gruntów x Zespół Szkół Zawodowych w Gołdapi Zespół Szkół Zawodowych w Gołdapi Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Gołdapi Powiat Gołdapski x x x x x x x x Starostwo Powiatowe w Gołdapi x x 13. budynków powiatowych jednostek organizacyjnych Rozbudowa i modernizacja pracowni do zajęć praktycznych x x x x Tabela 18. Kultura, turystyka, sport i rekreacja Lp. Nazwa zadania Lokalizacja Przewidywany okres realizacji w poszczególnych latach 2010 2014 2009 2013 2018 Strona 99 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Wyznaczenie, opis i oznakowanie tras i ścieżek rowerowych oraz szlaków 1. turystycznych (pieszych, rowerowych, kajakowych) na terenie Powiatu Organizacja imprez o charakterze edukacyjnym, 2. sportowym, kulturalnym i rozrywkowym Promowanie walorów turystycznych, kulturowych, 3. sportowych m. in. poprzez wydawnictwa, filmy, foldery, albumy, ulotki Uczestniczenie w targach 4. turystycznych, produktów regionalnych, itp. Wymiana kulturalna, 5. młodzieżowa Popularyzacja produktów 6. turystycznych Powiatu Poprawa i rozbudowa stanu infrastruktury rekreacyjnej, 7. turystycznej, sportowej, kulturalnej Rozwój usług związanych 8. z turystyką, kulturą i sportem Opieka nad zabytkami 9. (odnawianie, znakowanie, wydawnictwa) Wdrożenie systemu informacji turystycznej, kulturalnej, 10. sportowej i rekreacyjnej (tablice informacyjne, drogowskazy itp.) Tworzenie i promocja 11. produktów turystycznych Organizacja szkoleń i usług szkoleniowo – doradczych 12. zakresie turystyki, kultury i sportu P Nazwa zadania Termin realizacji Powiat Gołdapski x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x Powiat Gołdapski Powiat Gołdapski Powiat Gołdapski Powiat Gołdapski Powiat Gołdapski Powiat Gołdapski Powiat Gołdapski Powiat Gołdapski Powiat Gołdapski Powiat Gołdapski Powiat Gołdapski Tabela 19. Obszary wiejskie i rolnictwo Lp. 1. Nazwa zadania Doradztwo prawno – ekonomiczne, doradztwo zawodowe, szkolenia, Lokalizacja Przewidywany okres realizacji w poszczególnych latach 2010 2014 2009 2013 2018 Powiat Gołdapski x x x Strona 100 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego 2. 3. 4. 5. staże i przygotowanie zawodowe, pośrednictwo pracy i subsydiowane (dofinansowane) zatrudnienia, dotacje dla bezrobotnych na podjęcie działalności gospodarczej Monitoring sektora MŚP oraz obszarów wiejskich pod względem gospodarczym Promocja i wsparcie producentów żywności ekologicznej Popularyzacja gospodarstw agroturystycznych Przeprowadzenie aktualizacji gleboznawczej klasyfikacji gruntów Powiat Gołdapski x x x x x x x x x Powiat Gołdapski Powiat Gołdapski Powiat Gołdapski x Źródła finansowania zadań Propozycje zadań realizacyjnych będą sfinansowane z różnych źródeł. W zależności od możliwości finansowych z budżetu Powiatu oraz źródeł dodatkowych – takich jak fundusze pomocowe, dotacje czy partnerstwo publiczno – prywatne. Ze względu na niski dochód jakim dysponuje Powiat Gołdapski z jego budżetu będą sfinansowane zadania mniejsze i najpilniejsze. W celu realizacji Strategii Rozwoju Powiatu Gołdapskiego należy duży nacisk położyć na efektywne i skuteczne zdobywanie i wykorzystywanie funduszy pomocowych zarówno przez Starostwo Powiatowe, poszczególne gminy i miasto jak również instytucje rynku pracy, przedsiębiorstwa i całą społeczność lokalną Powiatu Gołdapskiego. Środki zewnętrzne będą stanowiły o możliwości wykonania wielu z zaplanowanych do realizacji celów i zadań. Poszukiwanie innych źródeł finansowania prowadzi również do partnerstwa publiczno – prywatnego. Współpraca samorządu z prywatnym inwestorem jest coraz bardziej popularną formą współfinansowania i wykonywania zadań publicznych. Strona 101 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Każda sfera funkcjonowania Powiatu Gołdapskiego wymaga zainteresowania, modyfikacji lub poprawy (Rozdział IV Strategii). Zaplanowane działania prowadzone jednocześnie, niewątpliwie przyczynią się do rozwoju naszego Powiatu oraz osiągnięcia zaplanowanych rezultatów. Wypracowana misja stanie się możliwa a Powiat, miejscem otwartym na potrzeby społeczności, przyjaznym dla przedsiębiorców i inwertorów, dbającym o środowisko naturalne i dziedzictwo kulturowe. Ważnym elementem rozwoju Powiatu jest aktywizacja społeczności lokalnej. Może to nastąpić między innymi poprzez: ●przygotowanie imprez okolicznościowych przez społeczeństwo, ● zachęcenie do tworzenia pozarządowych organizacji społecznych, ● znalezienie oddolnych liderów lokalnych. Proponowane formy aktywizacji młodzieży: ● indywidualny wolontariat – rozwijający umiejętności, które posiada młodzież oraz pozwalający na nabycie praktyki i doświadczenia w różnych dziedzinach, ● współpraca – poprzez rozwój internetu młodzież może nawiązać kontakty z rówieśnikami z innych rejonów kraju, i świata, ● sport i aktywna turystyka – poprzez rozwój oferty placówek oświatowych, odpowiednich komórek i zajęć, ● nawiązywanie kontaktów pomiędzy placówkami na terenie powiatu i powiatów ościennych. Powyższe propozycje są wyłącznie zarysem możliwości. Podstawą każdego przedsięwzięcia jest pomysł, przedstawienie go w formie projektu i realizacja. Projekty z różnych dziedzin życia tworzą swego rodzaju całość i bezpośrednio przyczyniają się do rozwoju. VI. SYSTEM WDRAŻANIA I MONITORINGU Działania zaplanowane do realizacji będą wdrażane w oparciu o harmonogram realizacji projektów. Realizacja Strategii Rozwoju jest długofalowa i obejmuje okres Strona 102 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego do roku 2015. Aby sprawnie przebiegał proces wdrażania i monitoringu wdrażanych przez Powiat projektów powinno się, dla każdego projektu przygotować odrębne procedury realizacji. Monitoring projektu ma na celu analizę stanu zaawansowania i jego zgodności z założeniami. Istotą monitoringu jest wyciąganie wniosków z tego, co zostało i nie zostało zrobione oraz modyfikowanie dalszych działań. Organami Powiatu odpowiedzialnymi za monitorowanie i ocenę realizacji planu są: Rada Powiatu i Zarząd Powiatu. Monitorowanie realizacji planu odbywać się będzie na podstawie: sprawozdań rocznych sporządzanych przez pracownika odpowiedzialnego za realizację projektu , sprawozdań budżetowych i finansowych jednostek organizacyjnych powiatu oraz innych dokumentów. Ocena realizacji Strategii odbywać się będzie: pod względem finansowym (na podstawie rocznych sprawozdań z wykonania planu wydatków) oraz pod względem merytorycznym (na podstawie sprawozdań naczelników wydziałów Starostwa Powiatowego w Gołdapi i dyrektorów powiatowych jednostek organizacyjnych). Realizacja zamierzeń zawartych w Strategii Rozwoju Powiatu Gołdapskiego powinna być oparta na wzajemnej współpracy ze wszystkimi gminami Powiatu Gołdapskiego, jednostkami organizacyjnymi gmin i powiatu, organizacjami pozarządowymi oraz przedsiębiorcami . Współpraca pomiędzy Powiatem a sektorem publicznym, prywatnym oraz organizacjami pozarządowymi w celu realizacji planowanych zadań odbywać się będzie: poprzez spotkania oraz wspólne przedsięwzięcia z wójtami i burmistrzem gmin Powiatu Gołdapskiego, przedstawicielami organizacji pozarządowych, przedsiębiorcami i innymi organizacjami, które mają wpływ na rozwój Powiatu, poprzez przepływ informacji z sesji Rady Powiatu. Strona 103 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Promocja Strategii Rozwoju Powiatu Gołdapskiego jest jednocześnie promocją całego Powiatu, jego zasobów przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego. Strategia zostanie umieszczona na stronach internetowych Powiatu Gołdapskiego. Podczas realizacji zawartych w niej zadań prowadzona będzie ciągła kampania promocyjna w lokalnych mediach. Public Relations Strategii Rozwoju Powiatu Gołdapskiego odbywać przedstawicielami się będzie również organizacji podczas spotkań z radnymi, pozarządowych, przedstawicielami sektora około biznesowego. Strona 104 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego BIBLIOGRAFIA 1. „Uchwała Nr V/36/2003 Rady Powiatu w Gołdapi z dnia 27 lutego 2003 r. w sprawie uchwalenia Strategii Rozwoju Powiatu Gołdapskiego, 2. Uchwała Nr XXI/144/04 Rady Powiatu w Gołdapi z dnia 9 grudnia 2004 r. w sprawie przyjęcia Planu Rozwoju Lokalnego Powiatu Gołdapskiego na lata 2004 – 2006 oraz na lata 2007 – 2013. 3. www. powiatgoldap.pl 4. www.goldap.pl 5. www.goldap.com 6. www.mazury.com.pl/gminy/banie/ 7. www.baniemazurskie.scholaris.pl 8. www.dubeninki.pl/ 9. www.rpo.warmia.mazury.pl 10. www.frrg.pl 11. Szlakami Mazur Garbatych – przewodnik po ziemi gołdapskiej, Fundacja Rozwoju Regionu Gołdap, Ponadto, informacje niezbędne do aktualizacji Strategii Rozwoju Powiatu Gołdapskiego uzyskano z Wydziałów w Starostwie Powiatowym w Gołdapi oraz powiatowych jednostek organizacyjnych. Strona 105 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego ZESTAWIENIE WYKRESÓW: Wykres 1. Ludność według wieku ekonomicznego………………………………...17 Wykres 2. Bezrobotni Powiatu Gołdapskiego w dniu 31.12.2007 r. ……………….20 Wykres 3. Bezrobotni w gminach Powiatu Gołdapskiego w dniu 31.12.2007 r. …..21 Wykres 4. Struktura bezrobotnych w Powiecie wg poziomu wykształcenia w dniu 31.12.2007 r. ………………………………………………………………...22 Wykres 5. Struktura gruntów w Powiecie w 2007 r. ……………………………….31 ZESTAWIENIE TABEL: Tabela 1. Podział administracyjny Powiatu Gołdapskiego…………………………10 Tabela 2. Powierzchnia i ludność gmin w Powiecie Gołdapskim…………………..16 Tabela 3. Ludność w poszczególnych gminach według wieku ekonomicznego……18 Tabela 4. Przyrost naturalny w latach 2005 – 2007…………………………………18 Tabela 5. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w latach 2006 – 2007…………..20 Tabela 6. Dynamika bezrobocia osób posiadających zawód i bez zawodu w latach 2006 – 2007………………………………………………………………………….23 Tabela 7. Pracujący w gospodarce narodowej w 2006 r. …………………………...24 Tabela 8. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane na terenie Powiatu Gołdapskiego na koniec 2007 r. …………………………………………………….26 Tabela 9. Użytkowanie gruntów w Powiecie w 2007 r. ……………………………30 Tabela 10. Powierzchnia gmin objęta różnymi formami ochrony przyrody i krajobraz……………………………………………………………………………31 Tabela 11. Zestawienie jezior z terenu Powiatu Gołdapskiego……………………..37 Tabela 12. Mieszkania wg rodzaju podmiotów będących ich właścicielami……….47 Tabela 13. Wykaz dróg będących w zarządzie Powiatu Gołdapskiego………….…74 Tabela 14. Wykaz ulic będących w zarządzie Powiatu Gołdapskiego……………...75 Tabela 15. Rozwój gospodarczy i współpraca międzynarodowa…………………...97 Tabela 16. Infrastruktura techniczna i ochrona środowiska……………………...…97 Strona 106 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego Tabela 17. Infrastruktura społeczna, edukacja, ochrona zdrowia i bezpieczeństwo mieszkańców……………………………………………………...98 Tabela18. Kultura, turystyka, sport i rekreacja……………………………………...99 Tabela 19. Obszary wiejskie i rolnictwo…………………………………………..100 Strona 107 Strategia Rozwoju Powiatu Gołdapskiego I. Oficjalne serwisy poświęcone funduszom pomocowym Fundusze europejskie http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/ Fundusz Spójności http://www.funduszspojnosci.gov.pl/ Regionalny Program Operacyjny Warmia i Mazury na lata 2007 – 2013 http://www.rpo.warmia.mazury.pl/ Program Operacyjny Kapitał Ludzki http://www.efs.gov.pl/ Program Operacyjno Rozwój Polski Wschodniej http://www.polskawschodnia.pl Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko http://www.pois.gov.pl Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka http://www.poig.gov.pl Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013 http://www.minrol.gov.pl Norweski Mechanizm Finansowy i Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego http://www.eog.gov.pl/ Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości http://www.parp.gov.pl Strona 108
