program ochrony środowiska - Biuletyn Informacji Publicznej
advertisement
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAROSŁAWSKIEGO Powiatowy Program Ochrony Środowiska Spis Treści I. INFORMACJE OGÓLNE .................................................................................. 6 1. Wprowadzenie ..................................................................................................... 6 2. Podstawowe założenia polityki ekologicznej państwa ....................................... 8 II. ROZWÓJ GOSPODARCZY POWIATU A OCHRONA ŚRODOWISKA ...... 16 III. DIAGNOZA STANU ŚRODOWISKA ............................................................. 22 1. Wprowadzenie ..................................................................................................... 22 1.1. Położenie, powierzchnia, dane demograficzne ........................................... 22 1.2. Geologia, geomorfologia ........................................................................... 23 1.3. Klimat ......................................................................................................... 26 2. Aktualny stan środowiska ................................................................................... 27 2.1. Powietrze atmosferyczne ............................................................................ 27 2.2. Rzeźba terenu - rodzaje gleb ...................................................................... 29 2.3. Kopaliny ..................................................................................................... 31 2.4. Wody ........................................................................................................... 32 2.4.1. Wody powierzchniowe .................................................................... 32 2.4.2. Ochrona wód powierzchniowych .................................................... 34 2.4.3. Gospodarka wodno - ściekowa ....................................................... 36 2.4.4. Wykorzystanie zasobów wodnych .................................................. 37 2.4.5. Wody podziemne ............................................................................. 38 2.4.6. Jakość wód podziemnych ................................................................ 38 2.4.7. Erozja .............................................................................................. 39 2.5. Lasy ............................................................................................................ 40 3. Ochrona przyrody ............................................................................................... 41 4. Hałas .................................................................................................................... 47 4.1. Informacje ogólne ....................................................................................... 47 4.2. Hałas przemysłowy ..................................................................................... 48 4.3. Hałas kolejowy ........................................................................................... 48 4.4. Hałas drogowy ............................................................................................ 49 5. Awarie i klęski żywiołowe ................................................................................. 50 Powiat Jarosławski 2 Powiatowy Program Ochrony Środowiska 6. Zanieczyszczenie gleb ......................................................................................... 52 6.1. Ocena zanieczyszczenia gleb użytków rolnych metalami, siarką i wielopierścieniowymi węglowodorami ................................................... 52 6.2. Synteza odczynu i zawartości makroelementów w powierzchniowej warstwie gleb na terenie powiatu jarosławskiego oraz potrzeby wapnowania za lata 1995 - 1999 ................................................................ 54 7. Aktualny stan gospodarki odpadami w powiecie jarosławskim ......................... 56 IV. CELE EKOLOGICZNE POWIATU ................................................................... 57 V. PRIORYTETY EKOLOGICZNE ...................................................................... 61 1. Cele długookresowe /zadania/............................................................................... 61 1.1. Ochrona przed zanieczyszczeniem wód i kształtowanie stosunków wodnych ...................................................................................................... 61 1.2. Gospodarka odpadami ................................................................................. 61 1.3. Ochrona przed hałasem ............................................................................... 62 1.4. Ochrona powierzchni ziemi, rekultywacja terenu ....................................... 63 1.5. Ochrona powietrza atmosferycznego, lasów, kopalin, przyrody i krajobrazu, przed polami elektromagnetycznymi ..................................... 63 2. Priorytety krótkookresowe do 2007r. .................................................................. 65 2.1. Ochrona przed zanieczyszczeniem wód i kształtowanie stosunków wodnych ..................................................................................................... 65 2.2. Gospodarka odpadami ................................................................................ 66 2.3. Ochrona przed hałasem .............................................................................. 67 2.3.1. Hałas drogowy ................................................................................. 67 2.4.. Ochrona powierzchni ziemi, rekultywacja terenu ...................................... 67 2.5. Ochrona powietrza atmosferycznego, lasów, kopalin, przyrody i krajobrazu, ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym ...... 68 ORAZ ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROGRAMU .......................................... 69 VI. RODZAJ I HARMONOGRAM DZIAŁAŃ PROEKOLOGICZNYCH VII.WYBRANE ZAGADNIENIA DLA SAMORZĄDÓW TERYTORIANYCH W OCHRONIE ŚRODOWISKA (POLSKA W UNII EUROPEJSKIEJ)............74 Powiat Jarosławski 3 Powiatowy Program Ochrony Środowiska 1. Dostęp do informacji ................................................................................... 74 2. Ochrona wód ............................................................................................... 75 3. Odpady ........................................................................................................ 77 4. Ochrona powietrza ...................................................................................... 79 VIII. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM ....................................................................... 81 1. Instrumenty: narzędzia realizacji programu ......................................................... 85 1.1. Instrumenty prawno - administracyjne ........................................................ 85 1.2. Instrumenty finansowe ................................................................................ 86 1.3. Instrumenty z zakresu organizacji, marketingu i zarządzania ..................... 86 1.4. Instrumenty informacyjno - edukacyjne ...................................................... 87 IX. PROCEDURY KONTROLI I WERYFIKACJI PROGRAMU ........................... 88 1. Kontrola programu ............................................................................................... 88 2. Procedura weryfikacji programu .......................................................................... 90 X. CELE I ZADANIA STRATEGICZNE ............................................................... 91 Powiat Jarosławski 4 Powiatowy Program Ochrony Środowiska Załączniki Załącznik nr 1 Dwory - parki krajobrazowe znajdujące się w Powiecie Jarosławskim ..................... 101 Załącznik nr 2 Ochrona wód w pow. Jarosław ................................................................................... 109 Pozwolenia wodnoprawne na odprowadzanie ścieków opadowych, sanitarnych, itp. /wydane w latach 1999-2002r./............................................................... 1 Stan istniejący i docelowy w zakresie kanalizacji ................................................. 119 Jakość odprowadzanych ścieków ........................................................................... 149 Ilość odprowadzanych ścieków w roku 2002 ........................................................ 158 Jakość wód odbiorników ........................................................................................ 159 Załącznik nr 3 Gospodarka wodna w pow. Jarosław .......................................................................... 163 pobór wody w roku 2002 ....................................................................................... 164 urządzenia melioracji wodnych szczegółowych /zestawienie zbiorcze/................. 190 ewidencja urządzeń melioracji wodnych podstawowych ...................................... 201 zbiorowe i zakładowe zaopatrzenia w wodę /zestawienie zbiorcze/ ..................... 210 Załącznik nr 4 Monitoring chemizmu gleb ornych na terenie pow. jarosławskiego .......................... 218 Załącznik nr 5 Wykaz instalacji z których emisja nie wymaga pozwolenia, a których eksploatacja wymaga zgłoszenia............................................................................................... Załącznik nr 6 Przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko wymagające sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko i rodzaje przedsięwzięć, dla których obowiązek sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko może być wymagany............................................................................................................. 234 Mapy:........................................................................................................................... 265 1. Obszary wrażliwe – wody gruntowe 2. Obszary wrażliwe – wody wgłębne 3. Potrzeby wapnowania gleb województwa podkarpackiego Powiat Jarosławski 5 2 Powiatowy Program Ochrony Środowiska I. INFORMACJE OGÓLNE 1. Wprowadzenie Organ wykonawczy powiatu, w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, sporządza powiatowy program ochrony środowiska uwzględniając na podstawie aktualnego stanu środowiska: cele ekologiczne; priorytety ekologiczne; rodzaj i harmonogram działań proekologicznych; środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawnoekonomiczne i środki finansowe. Program ochrony środowiska przyjmuje się na 4 lata, z tym, że przewidziane w nim działania obejmują w perspektywie kolejne 4 lata. Program ochrony środowiska uchwala rada powiatu, po wcześniejszym jego zaopiniowaniu przez organ wykonawczy jednostki wyższego szczebla. Z wykonania programów organ wykonawczy powiatu sporządza co 2 lata raporty, które przedstawia radzie powiatu. Przy opracowywaniu „Programu ochrony środowiska dla powiatu jarosławskiego wykorzystano materiały zawarte w Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego”, „Strategię rozwoju społecznogospodarczego powiatu jarosławskiego na lata 2000 – 2006” oraz materiały będące w posiadaniu Wydziału Promocji, Gospodarki Powiatu i Ochrony Środowiska. Zakres rozwoju powiatu ustalony w Strategii wynika z misji jaką przyjęła społeczność lokalna w trakcie prac określający przyszłe miejsce i rolę powiatu. Powiat Jarosławski 6 Powiatowy Program Ochrony Środowiska Powiat Zapewni mieszkańcom możliwie największy poziom życia i zamożności poprzez stworzenie optymalnych warunków dla rozwoju przedsiębiorczości i turystyki, wykorzystując położenie geograficzne, będzie atrakcyjnym miejscem dla inwestorów. Stworzenie optymalnych warunków dla rozwoju przedsiębiorczości i turystyki musi być realizowane z uwzględnieniem racjonalnego wykorzystania zasobów i poprawy jakości środowiska powiatu jarosławskiego. Przy określaniu celów, kierunków działań i priorytetów na rzecz ochrony i wykorzystania środowiska uwzględniono w niniejszym opracowaniu: 1. Możliwości rozwoju gospodarczego i społecznego, 2. Diagnozę stanu środowiska obejmującą: - analizę istotnych zagadnień dla powiatu, - położenie powiatu, możliwości współpracy transgranicznej - ocenę istniejącego stanu środowiska w powiecie 3. Uwarunkowania wynikające z przystąpienia do UE Program obejmuje: I. Informacje ogólne II. Rozwój gospodarczy powiatu a ochrona środowiska III. Diagnoza stanu środowiska IV. Cele ekologiczne powiatu V. Priorytety ekologiczne VI. Rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz źródła finansowania programu VII. Wybrane zagadnienia dla samorządów terytorialnych w ochronie środowiska VIII. Zarządzanie programem IX. Procedury kontroli i weryfikacji programu Powiat Jarosławski 7 Powiatowy Program Ochrony Środowiska X. Załączniki do programu 2. Podstawowe założenia polityki ekologicznej państwa Polityka ekologiczna państwa określona została w dokumencie „II POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA wraz z Programem wykonawczym do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002 –2010”. W dokumentach tych ustalono cele do osiągnięcia - krótkookresowe i średniookresowe oraz sprecyzowano sposoby osiągania celów polityki ekologicznej w formie pakietów zadań inwestycyjnych i pozainwestycyjnych /działań w sferze prawa, programowania, mechanizmów ekonomicznych, planowania przestrzennego, badań naukowych, kontroli i monitoringu, współpracy międzynarodowej i innych działań tego typu/ na lata 2002 -2010. Z perspektywiczną wizją zrównoważonego rozwoju społeczno -gospodarczego kraju wiążą się cele długookresowe m.in.: • pełna integracja polityki ekologicznej z polityką w poszczególnych sektorach gospodarczych, polityką przestrzenną, regionalną i konsumencką; • dokonanie gruntownej przebudowy modelu produkcji i konsumpcji w kierunku poprawy efektywności energetycznej i surowcowej; • wypracowanie mechanizmów reagowania na nowe wyzwania w dziedzinie ochrony środowiska; • zachowanie odpowiednich obszarów, zwłaszcza o wysokich walorach turystyczno- rekreacyjnych, jako bazy dla efektywnego wypoczynku ludności; • renaturalizacja obszarów cennych przyrodniczo. W polityce ekologicznej państwa, działania w sferze prawa pozostają prerogatywą najwyższych władz wykonawczych i ustawodawczych państwa, natomiast kładzie się nacisk na regionalizację polityki ekologicznej. Regionalizacja będzie skutkowała uwzględnieniem specyfiki i potrzeb regionu w programach regionalnych oraz w odpowiednich strukturach zarządzania. Powiat Jarosławski 8 Powiatowy Program Ochrony Środowiska Obszarami zainteresowania nowej polityki ekologicznej są problemy o charakterze strategicznym oraz problemy o charakterze taktycznym (realizacyjnym). Warunkiem członkostwa w Unii Europejskiej jest dostosowanie krajowych systemów prawa państw kandydujących do obowiązującego prawa UE we wszystkich dziedzinach. Przewodnim motywem polskiego prawa ekologicznego jest ochrona zasobów przyrodniczych i efekt ekologiczny, natomiast prawo Unii Europejskiej podchodzi do ochrony środowiska w sposób techniczny, zobowiązujący użytkowników środowiska (w tym podmioty gospodarcze) do bezwzględnego respektowania standardów produktowych i emisyjnych. Unia Europejska w dostosowaniu do wymagań prawa wspólnotowego w zakresie jakości wód i gospodarki wodnej oraz ochrony przed zanieczyszczeniami powietrza, nadaje znaczenie priorytetowe. Podstawową zasadą polityki jest zasada zrównoważonego rozwoju. W „Programie ochrony środowiska dla województwa podkarpackiego” przyjęto następujące założenia wynikające z polityki ekologicznej państwa: Cele o charakterze strategicznym i systemowym: 1) włączenie aspektów ekologicznych do polityk sektorowych, dążących do zrównoważonego gospodarowania i ochrony zasobów naturalnych takich jak: przestrzeń, zasoby wodne, surowce mineralne, powietrze, lasy, powierzchnia ziemi, gleby, produkty rolnicze; 2) wdrożenie wzorców we wszystkich produkcji sektorach i nowoczesnych gospodarki, technologii proekologicznych (technologie mało odpadowe, materiałooszczędne, energooszczędne i oszczędzające wodę, proekologiczne systemy organizacji i zarządzania); 3) aktywizacja rynku do działań na rzecz ochrony środowiska (partnerstwo z biznesem, kształtowanie proekologicznych wzorców konsumpcji, ograniczanie subsydiów szkodliwych dla środowiska, ekologizacja sektora Powiat Jarosławski 9 Powiatowy Program Ochrony Środowiska finansowego, zarządzanie środowiskowe, odpowiedzialność za skutki środowiskowe realizowanych przedsięwzięć); 4) poprawa jakości środowiska we wszystkich jego elementach (powietrze, wody, gleby, ekosystemy, gatunki roślin i zwierząt i ich naturalne siedliska, klimat, krajobraz) i na wszystkich specyficznych obszarach (obszary zdegradowane, tereny rolnicze, obszary o dużej różnorodności biologicznej, obszary leśne, bagienne, doliny rzeczne, obszary górskie i podgórskie, strefy przygraniczne); 5) zapewnienie dostępu społeczeństwa do informacji o środowisku, do udziału w podejmowaniu decyzji oraz procedur sądowych w sprawach dotyczących środowiska, edukacja ekologiczna; 6) zapewnienie zgodności polityki ekologicznej z kierunkami i zakresem działań przyjętych w polityce ekologicznej Unii Europejskiej; 7) współpraca z sąsiadami i innymi krajami w rozwiązywaniu problemów transgranicznych, zwłaszcza w zmniejszeniu wzajemnych przepływów zanieczyszczeń oraz budowie systemów zapobiegania i ostrzegania, pomoc krajom sąsiednim w rozwiązywaniu problemów z zakresu ochrony środowiska w formie eksportu myśli technicznej i naukowej; 8) rozwój badań i postęp techniczny, stymulowanie innowacji oraz wzmocnienie instytucjonalne; 9) ekologizacja planowania przestrzennego i użytkowania terenu. Cele o charakterze taktycznym: l) doskonalenie struktur zarządzania środowiskiem na szczeblu administracji wojewódzkiej, 2) promowanie zasad i systemów zarządzania środowiskowego Najważniejsze przedsięwzięcia realizacji celów krótkookresowych w regionalnej polityce ochrony środowiska to przedsięwzięcia w zakresie: Powiat Jarosławski 10 Powiatowy Program Ochrony Środowiska 1) zmniejszenia negatywnego oddziaływania na zdrowie i środowisko tzw. "gorących punktów", do których należy zaliczyć m.in. składowiska pestycydów i innych substancji oraz odpadów niebezpiecznych; 2) poprawy jakości wód; 3) gospodarowania odpadami, zwłaszcza niebezpiecznymi; 4) poprawy jakości powietrza; 5) zapobiegania poważnym awariom oraz bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego. Cele polityki ekologicznej średniookresowe (lata 2003 - 2010) w sferze racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych: 1) racjonalizacja użytkowania wody; 2) zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji, energochłonności gospodarki; 3) wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych; 4) ochrona gleb; 5) wzbogacenie i racjonalna gospodarka zasobami leśnymi; 6) ochrona zasobów kopalin: Przedsięwzięcia związane z realizacją celów w zakresie racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych m.in.: 1) wprowadzanie najlepszych dostępnych technik (BAT) w zakresie zmniejszenia materiałochłonności, odpadowości, energochłonności i wodochłonności; 2) eliminowanie wykorzystania wód podziemnych do celów przemysłowych; 3) zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji o 50%w stosunku do 1990 r.; 4) wycofanie z produkcji i użytkowania, bądź ograniczenie użytkowania substancji niebezpiecznych, reglamentowanych przez dyrektywy Unii Europejskiej i prawo międzynarodowe; Powiat Jarosławski 11 Powiatowy Program Ochrony Środowiska 5) zmniejszenie energochłonności gospodarki (zakłada ograniczenie o 25% w okresie 1990 -2010 w przeliczeniu na jednostkę PK.B); 6) przedsięwzięcia ukierunkowane na wzrost udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym, poprzez wprowadzanie nowoczesnych technologii i urządzeń przetwarzających energię ze źródeł odnawialnych na nośniki użyteczne we wszystkich sferach produkcji, usług i konsumpcji. 7) ochrona gleb - szczególny nacisk kładzie się na zadania: ochrony gleb przed degradacją powodowaną niewłaściwą agrotechniką, intensyfikacją produkcji rolnej, ochroną przed negatywnym oddziaływaniem transportu i infrastruktury transportowej oraz zadania w zakresie rekultywacji i przywracania do obiegu gospodarczego gleb zdegradowanych; 8) wzbogacanie i racjonalnie użytkowanie zasobów leśnych, polegające przede wszystkim na renaturalizacji obszarów leśnych, poprawie stanu zdrowotnego lasów, ochronie przed pożarami, wprowadzeniu bezpiecznych technologii prac leśnych oraz kompleksowej ochronie ekosystemów leśnych oraz zwiększeniu lesistości kraju, m.in. poprzez zalesienia gruntów wyłączonych z użytkowania rolniczego; 9) ochrona zasobów kopalin szczególnie poprzez: zwiększenie efektywności wykorzystania rozpoznanych i eksploatowanych złóż, ograniczenie naruszeń środowiska towarzyszących eksploatacji kopalin i pracom geologicznym, poszukiwanie efektywnych ekologicznie i ekonomicznie substytutów kopalin oraz zmniejszenie wskaźników zużycia surowców mineralnych na jednostkę produkcji i jednostkę PKB. Cele polityki ekologicznej średniookresowe /lata 2003-2010/ w sferze jakości środowiska: 1) racjonalna gospodarka odpadami; 2) adekwatne do potrzeb zaopatrzenie w wodę o odpowiedniej jakości, bez zakłócenia naturalnej równowagi w środowisku; Powiat Jarosławski 12 Powiatowy Program Ochrony Środowiska 3) przywracanie wodom podziemnym i powierzchniowym właściwego stanu ekologicznego; 4) ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami; 5) ograniczanie stresu miejskiego, hałasu i promieniowania na obszarach silnie uprzemysłowionych i zurbanizowanych; 6) zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego społeczeństwa i gospodarki poprzez pełną kontrolę przetwarzaniem, zagrożeń dystrybucją, związanych składowaniem z wytwarzaniem, oraz stosowaniem chemikaliów i genetycznie zmodyfikowanych organizmów oraz utrzymanie na odpowiednim poziomie krajowym różnorodności biologicznej i krajobrazowej; 7) przedsięwzięcia związane z realizacją celów w zakresie ochrony poprawy jakości środowiska m.in. 8) w zakresie gospodarowania wojewódzkich, odpadami niezbędnego powiatowych uwzględniającymi potencjału odpadami, i gospodarka gminnych planach przedsięwzięcia technicznego, w oparta na gospodarowania zakresie warunkującego budowy właściwie zagospodarowanie odpadów; 9) w zakresie poprawy stosunków wodnych i jakości wód m.in. poprzez: budowę systemów kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków w jednostkach osadniczych o równoważnej liczbie mieszkań większej lub równej 2000, budowę wielozadaniowych zbiorników retencyjnych, zmiany technologii i produkcji w zakładach przemysłowych, zmniejszające emisję zanieczyszczeń ze ściekami (zwłaszcza emisję substancji niebezpiecznych); 10) w zakresie poprawy jakości powietrza i przeciwdziałania zmianom klimatu, poprzez: szerokie wdrażanie najlepszych dostępnych technik (BAT), zmniejszenie emisji substancji niebezpiecznych, a także na modernizację procesów produkcyjnych w rafineriach; 11) w zakresie stresu miejskiego, hałasu i promieniowania działania dotyczą przede wszystkim ochrony przed hałasem transportowym oraz ochrony przed polami elektromagnetycznymi wytwarzanym przez urządzenia Powiat Jarosławski 13 Powiatowy Program Ochrony Środowiska energetyczne i radiokomunikacyjne - zadania komplementarne to: unowocześnienie środków transportu, infrastruktury transportowej i organizacji transportu, objętych polityką transportową państwa (modernizacja i przebudowa tras, budowa obwodnic, modernizacja systemów komunikacji miejskiej, zmniejszenie hałasu pojazdów itp.), opracowanie projektu bazy danych o polach elektromagnetycznych w środowisku i wdrożenie powszechnie dostępnej bazy; 12) w zakresie bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego, przeciwdziałania poważnym awariom, zaplanowane przedsięwzięcia w/w zakresie to prawie wyłącznie działania pozainwestycyjne (utworzenie wymaganych prawem struktur organizacyjnych powołanych do realizacji zadań w tej sferze); 13) w zakresie ochrony przyrody, różnorodności biologicznej i krajobrazowej zaplanowane w programie wykonawczym krajowym przedsięwzięcia są prawie wyłącznie przedsięwzięciami o charakterze pozainwestycyjnym. obejmują m.in. wdrożenie w Polsce programu Natura 2000, opracowanie koncepcji monitoringu różnorodności biologicznej oraz wsparcie prac badawczych dotyczących stanu polskiej przyrody i bioróżnorodności (z uwzględnieniem różnorodności krajobrazu), działania prawne i organizacyjne w zakresie ochrony dolin rzecznych i innych korytarzy ekologicznych, obszarów wodno-błotnych, rzadkich i zagrożonych gatunków oraz tradycyjnego krajobrazu rolniczego, tworzenie nowych parków krajobrazowych i rezerwatów przyrody, wsparcie dla tradycyjnych praktyk gospodarczych na obszarach wiejskich oraz dla rolnictwa ekologicznego i zintegrowanego, regulacja własności gruntów w parkach narodowych. Podstawowe zadania systemu planowania przestrzennego z punktu widzenia realizacji polityki ekologicznej obejmują: 1) stymulowanie zmian w strukturze przestrzennej działalności gospodarczej, ukierunkowanych na ograniczenie nadmiernej koncentracji tej działalności, Powiat Jarosławski 14 Powiatowy Program Ochrony Środowiska jej lepsze dostosowanie do lokalnych i regionalnych warunków (zwłaszcza przyrodniczych i związanych ze stanem środowiska); 2) zmniejszenie w różnych układach przestrzennych, potrzeb przewozowych i skali transportochłonności gospodarki; 3) godzenie często przeciwstawnych wobec siebie tendencji w zakresie wyboru kierunków rozwoju określonego obszaru, wynikających z istniejącego zainwestowania i będących do dyspozycji zasobów ludzkich oraz stopnia przekształcenia i degradacji środowiska 4) Przestrzenne jednostki priorytetowe polityki ekologicznej państwa na obszarze województwa podkarpackiego: 5) Tarnobrzeskie Zagłębie Siarkowe; 6) tereny przygraniczne, objęte już funkcjonującymi lub projektowanymi międzynarodowymi programami specjalnych działań proekologicznych (Międzynarodowy Rezerwat Biosfery; Karpaty Wschodnie), 7) tereny niektórych przejść granicznych i dojazdu do tych przejść wraz z najbliższymi przyległościami, 8) tzw. „gorące punkty” w zlewni Wisły mające znaczący wpływ na jakość wód Bałtyku; 9) obszary o szczególnych walorach przyrodniczych, które są lub mają zostać objęte międzynarodowymi rejestrami: światowych rezerwatów biosfery UNESCO - MAB, Konwencji Ramsarskiej o obszarach wodno – błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego; 10) Leśne Kompleksy Promocyjne (obecnie Lasy Janowskie i Lasy Birczańskie), w których w pierwszej kolejności będzie wdrażany proekologiczny model gospodarki leśnej. Powiat Jarosławski 15 Powiatowy Program Ochrony Środowiska II. ROZWÓJ GOSPODARCZY POWIATU A OCHRONA ŚRODOWISKA Kierunek rozwoju gospodarczego powiatu nakreślony został w „Strategii Rozwoju Społeczno - Gospodarczego Powiatu Jarosławskiego na lata 2000 – 2006” i obejmuje 5 obszarów strategicznych: OBSZARY STRATEGICZNE Obszary strategiczne są najistotniejszymi polami działania powiatu, jednocześnie wytyczają kierunki prac na dalsze lata. Działalność samorządu powiatowego koncentrować ma się na: przedsiębiorczości infrastrukturze technicznej turystyce i agroturystyce infrastrukturze socjalnej edukacji Przedsiębiorczość Najważniejszym obszarem rozwojowym powiatu jarosławskiego jest przedsiębiorczość. W gospodarce powiatu dominuje rolnictwo, charakteryzujące się niską specjalizacją produkcji, przeludnieniem agrarnym, wysokim ukrytym bezrobociem, słabą opłacalnością. Przemysł koncentruje się w mieście Jarosławiu. Należy dodać, iż jest to duży przemysł znajdujący się w dobie Powiat Jarosławski 16 Powiatowy Program Ochrony Środowiska restrukturyzacji i ciągle borykający się z problemami ekonomicznymi. Długofalowa tendencja rozwojowa powiatu jarosławskiego powinna polegać na stopniowym wzroście powierzchni gospodarstw i przekwalifikowaniu ludności rolniczej, by mogła podjąć pracę poza rolnictwem. Warunkiem koniecznym jest jednak zapewnienie odpowiedniej ilości nowych miejsc pracy, czego nie może zagwarantować istniejący przemysł. Silnym ekonomicznie sektorem gospodarki powiatu staną się małe i średnie przedsiębiorstwa. Szczególnie ważną rolę będzie odgrywał system obsługi przedsiębiorców, który pełnić ma funkcje doradcze, analityczne i promocyjne. Szczególny nacisk władze powiatu powinny kłaść na stymulowanie rozwoju usług - sektora gospodarki dotąd słabo rozwiniętego. Właśnie ta dziedzina jest "producentem" nowych miejsc pracy. Zmieniające swój charakter gospodarstwa rolne prowadzić będą wyspecjalizowaną ekstensywną produkcję, zgodną z zachodnimi normami jakości. Jednym ze sposobów polepszenia trudnej sytuacji w rolnictwie są organizacje producenckie - specyficzna forma przedsiębiorczości. Wymaga to organizowania akcji promocyjnych i szkoleniowych dla rolników, bezrobotnych i przedsiębiorców. Poprawa sytuacji ekonomicznej wymaga wspierania rynku zbytu produktów lokalnych, szansą jest chłonny rynek wschodni. Czynnikiem istotnie wspomagającym ten rozwój będzie odbudowa ścisłego powiązania rolnikówproducentów z zakładami przetwórczymi. Należy również zintensyfikować działania zmierzające do stworzenia centrum handlowego, gdzie handel produktami rolnymi i nie tylko odbywałby się w odpowiednich warunkach. Infrastruktura techniczna Priorytetem rozwojowym w tym obszarze jest wyrównywanie różnic rozwojowych pomiędzy poszczególnymi częściami powiatu jarosławskiego. Podniesienie poziomu wyposażenia powiatu w urządzenia i sieci medialne pozwoli na zwiększenie jego atrakcyjności. Szczególnego znaczenia nabierają działania w dziedzinie Powiat Jarosławski infrastruktury drogowej. Usprawnienie systemu 17 Powiatowy Program Ochrony Środowiska komunikacyjnego powiatu jest konieczne w procesie planowania rozwoju gospodarczego tego regionu - najważniejszą inwestycją winna być obwodnica dla miasta Jarosławia. Dynamicznie rozwijający się ruch kołowy wymagał będzie poprawy i intensywnej modernizacji istniejącej sieci drogowej. Prace będą polegały na budowie nowych dróg (w tym obwodnicy), ulepszeniu nawierzchni, wzmacnianiu nośności i poprawie parametrów technicznych. Jednym z celów strategicznych w dziedzinie infrastruktury technicznej jest utrzymanie stanu środowiska naturalnego. Wymaga to rozbudowy sieci kanalizacyjnej i małych oczyszczalni ścieków, co uniemożliwi zanieczyszczanie i dewastacje potoków, rzek i zbiorników wodnych, które są bogactwem (i turystyczną atrakcją) terenów powiatu. Problemem istotnym w dziedzinie ochrony środowiska jest sprawa odpadów komunalnych. Jednym z możliwych rozwiązań jest propagowanie idei przedsiębiorczości również w tej dziedzinie gospodarki. W wysoko rozwiniętych krajach zachodnich systemy zbiórki, powtórnego wykorzystania i przerobu odpadów stają się dochodowymi przedsięwzięciami. Wiele wymienionych zadań nie należy do kompetencji powiatu. Samorząd powinien włączać się jednak w działania promocyjne i lobbing wymienionych przedsięwzięć oraz koordynować działania podejmowane przez gminy. Turystyka i agroturystyka Turystyka w warunkach powiatu jarosławskiego może być pomocniczą gałęzią gospodarki - grupa osób, w tym szczególnie z terenów wiejskich, znajdzie zatrudnienie właśnie w instytucjach i firmach związanych z turystyką. Najważniejsze wydaje się stworzenie odpowiednich warunków rozwoju turystyki. Będzie to możliwe poprzez inwentaryzację istniejącej bazy i w razie konieczności jej poprawę oraz zabezpieczenie terenów w planach zagospodarowania przestrzennego. Kolejnym celem wymagającym realizacji będzie szeroka promocja produktu turystycznego powiatu jarosławskiego Powiat Jarosławski 18 Powiatowy Program Ochrony Środowiska poprzez udział w imprezach targowych w kraju i za granicą, wydawnictwa, kasety wideo, stronę internetową, współ organizację Centrum Promocji Turystyki, wizyty studialne itp. Warunkiem koniecznym rozwoju tej dziedziny gospodarki jest odpowiednie przygotowanie obsługi ruchu turystycznego, zarówno mieszkańców wsi jak i miast. Odpowiednio przygotowane programy z zakresu krajoznawstwa i agroturystyki w szkołach ogólnokształcących, kursy dla rolników organizowane przez ODR, współpraca powiatu z Wyższą Szkołą Zawodową w Jarosławiu mogą przyczynić się do osiągnięcia postępu w tej ważnej dla powiatu gałęzi gospodarki. Infrastruktura społeczna Rozwój zasobów ludzkich stanowi podstawę trwałego rozwoju powiatu jarosławskiego. Wszelkie działania w tym obszarze winny koncentrować się na zahamowaniu emigracji ludzi młodych, aktywnych i wykształconych z terenu powiatu - bez odpowiedniego potencjału demograficznego nie ma bowiem możliwości rozwoju. Priorytetem jest zintegrowanie społeczeństwa - uświadomienie mieszkańcom powiatu wspólnych celów i korzyści płynących ze wspólnie podejmowanych inicjatyw. Stąd kreowanie indywidualności oraz wspieranie wszelkich inicjatyw społecznych. Równie ważna jest problematyka podnoszenia poziomu zaspokojenia warunków bytowych ludności, a wiec opieka zdrowotna i pomoc społeczna. Powiat ma za zadanie opracować program promocji zdrowia na podstawie programu Światowej Organizacji Zdrowia i Narodowego Programu Zdrowia 2000-2006, gdzie szczególny nacisk położony został na profilaktykę. Na szczególna uwagę zasługują osoby niepełnosprawne oraz osoby nieprzystosowane do nowoczesnej, ekonomicznej rzeczywistości - ludzie z marginesu społecznego oraz osoby z problemami społecznymi. Z myślą o nich opracowany zostanie program rozwiązywania problemów społecznych. Na uwagę zasługuje poziom bezpieczeństwa publicznego (w tym bezpieczeństwo na drogach). Samorząd powiatowy jest organem, na którym Powiat Jarosławski 19 Powiatowy Program Ochrony Środowiska spoczywa obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa, także w sytuacjach kryzysowych. Edukacja Niski poziom wykształcenia ludności stanowi jedną z głównych barier restrukturyzacji gospodarczej. Działania w obszarze edukacji będą koncentrować się na ukierunkowaniu edukacji zawodowej na potrzeby przedsiębiorstw i rozwój przedsiębiorczości oraz zrestrukturyzowanego rolnictwa i sektora turystycznego. Konieczne jest również zwiększenie dostępności mieszkańców obszarów wiejskich do edukacji na poziomie średnim i wyższym, przy czym nie chodzi tu o dostępność instytucjonalną, raczej o zwiększenie motywacji i świadomości konieczności kontynuowania nauki. Równocześnie nowoczesny system edukacyjny musi zostać dostosowany do potrzeb rynku, przez stymulowanie tworzenia nowych zawodów i specjalizacji, klas o profilu turystycznym, hotelarskim i rolniczym. Podnoszeniu efektywności nauki służyć ma nowoczesna, profesjonalnie wyposażona baza oświatowa. Podnoszeniu efektywności nauki służyć ma nowoczesna, profesjonalnie wyposażona baza oświatowa. Ważnym kierunkiem działań jest stworzenie nowoczesnego systemu szkoleń dla dorosłych, umożliwiających im łatwość przekwalifikowania i doskonalenia zawodowego. Wymienione wyżej kierunki działań zmierzać mają do ciągłego doskonalenia i dostosowywania się do wymogów gospodarki rynkowej, przez ograniczanie kształcenia uczniów na poziomie zasadniczych szkół zawodowych, na rzecz kształcenia w średnich szkołach zawodowych i ogólnokształcących oraz pomaturalnych. Tym, którzy zakończyli edukację na poziomie zasadniczym nowoczesny system umożliwić ma dokształcanie i podnoszenie kwalifikacji. Cele i zadania strategiczne powiatu na lata 2000 – 2006 stanowi załącznik. Powiat Jarosławski 20 Powiatowy Program Ochrony Środowiska Rozwój gospodarczy powiatu uzależniony będzie od napływu kapitału w tym także zagranicznego. Dokonując wyboru terenu do inwestowania inwestorzy będą zwracali uwagę na podstawowe czynniki do których należy zaliczyć dostępność komunikacji, dostępność ryzyka, tania siła robocza, atrakcyjność inwestowania. Nowe inwestycje mogą być zagrożeniem dla przyrody i krajobrazu a także negatywnie oddziaływać na środowisko. W powiecie jarosławskim będzie zatem preferowany sposób użytkowania i zagospodarowania terenów nie zanieczyszczających środowisko. W strukturze przestrzennej powiatu dominują obszary wiejskie, których rozwój wymaga znacznego wsparcia finansowego. Rolnictwo charakteryzuje się dużym rozdrobnieniem i nadmiarem siły roboczej. Długofalowa tendencja rozwojowa obszarów wiejskich polegać będzie na likwidacji małych gospodarstw i wzroście wielkości przeciętnego gospodarstwa rolnego. Spowoduje to stopniowo odpływ ludności wiejskiej do zajęć poza rolniczych. Prowadzenie dużych gospodarstw rolnych (zwiększenie stosowania większej ilości środków ochrony roślin, koncentracja hodowli, zmiana ukształtowania powierzchni terenu w wyniku scalenia i wymiany) może spowodować pogorszenie aktualnego stanu środowiska, a w szczególności wpłynąć na skażenie wód powierzchniowych i podziemnych. Celem strategicznym powiatu jest przyspieszenie rozwoju oraz poprawa poziomu życia mieszkańców. Istotne dla programu ochrony środowiska mają cele szczegółowe, które nie powinny powodować niekorzystnych zmian w środowisku. Powiat Jarosławski 21 Powiatowy Program Ochrony Środowiska III. DIAGNOZA STANU ŚRODOWISKA 1. Wprowadzenie 1.1. Położenie, powierzchnia, dane demograficzne Powiat jarosławski - tj. województwo Podkarpackie (w obecnych granicach powstał 1 stycznia 1999r.) położony jest w południowo-wschodniej Polsce. Wschodnia granica powiatu pokrywa się z granicą polsko - ukraińską i liczy niewiele ponad 7 km. Obszar powiatu obejmuje 1029 km², co daje mu pod względem obszaru szóste miejsce spośród 24 powiatów województwa podkarpackiego, który zamieszkuje ok.124 tys. osób co sytuuje powiat na szóstym miejscu w województwie pod względem liczby mieszkańców. Nieznaczną przewagę wśród mieszkańców mają kobiety – 63,5 tys. Terytorialnie powiat podzielony jest na dwa miasta: Jarosław i Radymno oraz dziewięć gmin: Chłopice, Jarosław, Laszki, Pawłosiów, Pruchnik, Radymno, Rokietnica i Wiązownica. Największą pod względem obszaru jest Gmina Wiązownica, zajmująca powierzchnię 243,86 km². Gęstość zaludnienia w powiecie wynosi 120,2 osób na km², co jest wartością wyższą od przeciętnej wojewódzkiej, która stanowi 118 osób na km². Gminy powiatu wykazują znaczne zróżnicowanie pod względem gęstości zaludnienia- najwyższą wartość przyjmuje ono w miastach (Jarosław – ponad 1200 osób /km², Radymno ok. 420 osób /km²) oraz w gminie Pawłosiów (blisko 160 osób na km²), najrzadziej zaludnione są gminy położone na prawym brzegu Sanu – Wiązownica (ok. 45 osób na km²) i Laszki (nieco ponad 51 osób na km²). Korzystnie przedstawia się struktura wiekowa mieszkańców powiatu dominują osoby w wieku produkcyjnym (58,6%), dużo jest osób w wieku przedprodukcyjnym (26,7%), zaś w wieku poprodukcyjnym (14,7%). wiek produkcyjny (kobiety 18-60 lat, mężczyźni 18-65 lat) Powiat Jarosławski 22 Powiatowy Program Ochrony Środowiska Mapa Nr l Powiat z podziałem na gminy. 1.2. Geologia, geomorfologia Powiat Jarosławski leży niemal w całości we wschodniej części Kotliny Sandomierskiej, z której większość powiatu obejmuje mezoregion- Płaskowyż Tarnogrodzki i w niewielkiej części mezoregiony: Pradolina Podkarpacka i Pogórze Rzeszowskie. Teren powiatu przedzielony jest Doliną Dolnego Sanu. Dolinę charakteryzuje szerokie obniżenie erozyjne, w rejonie którego wyróżniają się dwa tarasy akumulacyjne, wyższa-plejstoceńska i niższa- holoceńska, zbudowane z utworów żwirowo-piaszczystych oraz madowych. Budowę geologiczną Pogórza Dynowskiego tworzą skały osadowe tzw. fliszu karpackiego, Powiat Jarosławski złożone z różnorodnych materiałów, głównie z 23 Powiatowy Program Ochrony Środowiska naprzemianległych warstw łupków, piaskowców, margli i rogowców. W rejonie Węgierki gm. Roźwienica pojawiają się wapienie jurajskie, utwory fliszowe przykrywają gliny zwietrzelinowe lub osady lesso podobne. Mapa obrazująca podział fizjograficzny powiatu jaroslawskiego Pod względem podziału fizyczno - geograficznego obszar powiatu znajduje się na terenie zaliczanym do prowincji Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem i dwóch pod prowincji: Podkarpacie oraz Zewnętrzne Karpaty Zachodnie. Pod prowincje dzielą się z kolei na mniejsze jednostki – makroregiony, Powiat Jarosławski z których na obszarze powiatu mamy: Pogórze 24 Powiatowy Program Ochrony Środowiska Środkowobeskidzkie (mezoregion: Pogórze Dynowskie) oraz Kotlinę Sandomierską (mezoregiony: Podgórze Rzeszowskie, Dolina Dolnego Sanu, Płaskowyż Tarnogrodzki). Dolina Dolnego Sanu tworzy szerokie obniżenie erozyjne, w rejonie którego wyróżniają się dwie terasy akumulacyjne, wyższa – plejstoceńska i niższa – holoceńska, zbudowane z utworów żwirowo – piaszczystych oraz madowych. Rozciąga się ona od wylotu Sanu z Karpat pod Przemyślem aż po ujście tej rzeki do Wisły. Rzeźba tego obszaru nie jest urozmaicona, tworzy go wszak płaskie dno doliny rzecznej. Wysokości n.p.m. sięgają tu maksymalnie ok. 200 m. Około 20 m poniżej obecnego poziomu doliny zalegają utwory fluwioglacjalne. Znajdujące się w dolinie Sanu, głównie w rejonie Radymna, zasobne złoża żwirów eksploatowane są na skalę przemysłową jako cenny materiał budowlany. Płaskowyż Tarnogrodzki - zajmuje znaczny obszar ograniczony od północy doliną Tanwi, od zachodu Doliną Sanu, od południa doliną rzeki Szkło, zaś od wschodu krawędzią Roztocza. Płaskowyż Tarnogrodzki budują iły mioceńskie, na których zalegają gliny morenowe i piaski czwartorzędowe, a na samej powierzchni występują utwory pylaste typu lessów. Wysokości n.p.m. na tym obszarze wahają się w granicach 220 – 280 m, wysokości względne najczęściej mieszczą się w ramach 30- 60 m. Krajobraz tworzą tu płaskowyże. Podgórze Rzeszowskie - zwane także Podgórzem Jarosławskim, to obszar pomiędzy dolinami Sanu i Wisłoka, stanowi on przykarpacką część Kotliny Sandomierskiej, przylega bowiem bezpośrednio do obszaru Pogórza Dynowskiego. Teren Pogórza Jarosławskiego charakteryzuje się silnie Powiat Jarosławski 25 Powiatowy Program Ochrony Środowiska spłaszczonymi garbami wzniesień i wysokościami n.p.m. dochodzącymi do 240–280m Pogórze Dynowskie – największe spośród pogórzy karpackich – rozciąga się na obszarze ok. 1840 km², pomiędzy dolinami Wisłoka i Sanu, na południe od Pogórza Rzeszowskiego. Położona na obszarze powiatu północna część Pogórza Dynowskiego jest nieco niższa i mniej urozmaicona niż np. część południowo - zachodnia, wzniesienia osiągają tu wysokości do ok. 450 m n.p.m. Budowę geologiczną Pogórza Dynowskiego tworzą skały osadowe tzw. fliszu karpackiego, złożone z różnorodnych materiałów, głównie z naprzemianległych warstw łupków, piaskowców, margli i rogowców. W rejonie Węgierki pojawiają się wapienie jurajskie. Warto wspomnieć, że część geografów wyróżnia w południowowschodniej części Pogórza Pogórze Pruchnickie. 1.3. Klimat Rejon jarosławki położony jest niemal w całości w strefie klimatycznej nizinnej, tylko część południowo – zachodnia pozostaje w zasięgu klimatu podgórskiego. Z reguły występują tu długie i upalne lata, ciepłe i słoneczne jesienie oraz niezbyt ostre zimy. W okolicy Jarosławia średnie dobowe temperatury powietrza w okresie lata wynoszą + 17 °C, 18°C, podczas zimy -5 °C, 3°C. Okres wegetacyjny jest tu stosunkowo długi, przeciętnie trwa 224 dni w roku, od 29 marca do 9 listopada. Na okres ten przypada 86% dni pogodnych. Roczna suma opadów wynosi w Jarosławiu około 620 mm, na południowo-zachodnich krańcach osiąga 750 mm. Stosunkowo najmniejsze opady występują w okresie zimy, największe w okresie letnim (lipiec, sierpień). Czas zalegania pokrywy śnieżnej wynosi średnio dla całego obszaru około 70 dni. Nieco dłuższy jest w okolicy podgórskiej. Powiat Jarosławski 26 Powiatowy Program Ochrony Środowiska Przy normalnych warunkach zimowych średnia grubość pokrywy śnieżnej sięga 10-30 cm W poszczególnych częściach powiatu występują nieznaczne lokalne zróżnicowania klimatyczne wynikające z położenia i ukształtowania terenu, stopnia zalesienia i kierunku wiatrów. Najkorzystniejsze warunki klimatyczne istnieją w południowo - zachodniej części regionu. Przeważają na tym obszarze wiatry zachodnie, których udział w ciągu roku przekracza 25%. Nierzadkie są też wiatry południowo- zachodnie, najmniej jest natomiast północnych. Szczególnie silne wiatry wieją jesienią i zimą, często przy tym mają one charakter fenowy(wzrost temperatury i spadek wilgotności powietrza – efekt znany z wiatrów „halnych”). 2. Aktualny stan środowiska. 2.1. Powietrze atmosferyczne. Emisja zanieczyszczeń gazowych i pyłowych w powiecie pochodzi głównie z procesów energetycznego spalania paliw. Nowa ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska wprowadziła istotne zmiany w zakresie ustalania – wydawania pozwoleń na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza. Aktualnie pozwoleń nie wymagają instalacje energetyczne: a) opalane węglem kamiennym o łącznej nominalnej mocy do 5 MWt b) opalanych koksem, drewnem, słomą olejem napędowym i opalanym o łącznej nominalnej mocy do 10 MWt c) opalanych paliwem gazowym o łącznej nominalnej mocy do 15 MWt Instalacje o mocy powyżej 0.5 MWt ujęte w poz. a oraz w poz. b i c o mocy powyżej 1 MWt wymagają jedynie zgłoszenia organowi ochrony środowiska. Powiat Jarosławski 27 Powiatowy Program Ochrony Środowiska Na terenie powiatu jarosławskiego instalacji energetyczne wymagające pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, o których wyżej mowa nie występują. Instalacje zgłoszone organowi ochrony środowiska z uwagi na negatywne oddziaływanie na środowisko wg. stanu na dzień 1 października 2003 r. stanowi załącznik do programu. Monitoring powietrza atmosferycznego na terenie powiatu prowadzi Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny. Z analizy jaką sporządził Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie „Stan Środowiska w Województwie Podkarpackim w roku 2001” wynika, że rozkład stężeń średniorocznych na stanowiskach monitoringowych, zanieczyszczeń powietrza pokazuje: - wysokie stężenie dwutlenku azotu, pyłu zawieszonego oraz dwutlenku siarki. Średnioroczne stężenia dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyłu (rozkład stężeń średniorocznych) w roku 2001 na terenie m. Jarosławia kształtowały się następująco: Średnioroczne stężenie - dwutlenku siarki 15,0 [mg /m³] - dwutlenku azotu 36,3 [mg /m³] - pyłu zawieszonego 40,0 [mg /m³] - opadu pyłu 90,8 [g /m2/rok] Ocenę jakości powietrza zgodnie z ustawą z 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska dokonuje się w strefach. Strefą jest obszar agromelioracji o liczbie mieszkańców większej od 250 tysięcy lub obszar powiatu. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji – określają normy jakimi należy się kierować przy ocenie jakości powietrza w strefach, z uwzględnieniem Powiat Jarosławski 28 Powiatowy Program Ochrony Środowiska innych elementów mających wpływ na ochronę zdrowia, ochronę roślin i ekosystemów. Ocena zanieczyszczenia powietrza dla strefy „Powiat Jarosławski”wykazała potrzebę prowadzenia intensywnych pomiarów na wysokim poziomie: - ze względu na ochronę zdrowia: w zakresie dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyłu zawieszonego, - ze względu na ochronę roślin i ekosystemów: w zakresie dwutlenku siarki, tlenków azotu i ozonu. Wniosek: zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego w mieście Jarosławiu nie przekracza dopuszczalnych norm. Znaczny wzrost stężeń pyłu zanieczyszczonego i dwutlenku siarki w sezonie zimowym jest wynikiem dużej ilości lokalnych kotłowni i indywidualnych palenisk węglowych. 2.2. Rzeźba terenu - rodzaj gleb Pogórze Rzeszowskie zbudowane jest z kilku pasm wzniesień, których wysokość wzrasta od północy ku południowi. W okolicach Jarosławia wzniesienia mają wysokość 210 - 240 m n.p.m, na linii Pruchnik - Rokietnica osiągają wysokość 240 -280 m n.p.m. W tej części Pogórza rzeźba terenu jest bardziej urozmaicona, wysokości względne znacznie wyższe, a nachylenie stoków bardziej strome. W wielu miejscach wzniesienia poprzecinane są charakterystycznymi dla obszarów lessowych głębokimi wąwozami. Rozłożyste wyniosłości rozdzielają doliny kilku rzeczek i licznych strumieni, największe z nich to Mleczka oraz Łęg Rokietnicki. Próg Podgórza podnosi się stromą krawędzią 20 -3O m ponad płaską doliną Sanu, co uwidacznia się szczególnie w okolicach Jarosławia. Na wschód od doliny Sanu, aż po wał Roztocza, rozpościera się Płaskowyż Tarnogrodzki Powierzchnię tego mezoregionu kształtują obszerne faliste płaskowyże wyniesione 220-280 m n.p.m. przy wysokościach względnych sięgających 30-60m, oraz rozległe obniżenia. Wysokość płaskowyżu podnosi się Powiat Jarosławski 29 Powiatowy Program Ochrony Środowiska stopniowo w kierunku wschodnim. Krajobraz urozmaicają piaszczyste wały i pagóry wydmowego pochodzenia, zw. górami, z którymi kontrastują często podmokłe doliny i obniżenia. Północną stroną Płaskowyżu przewija się rzeka Lubaczówka, wpadając do Sanu w rejonie Manasterza. Przez część południową płynie rzeka Szkło, uchodząca do Sanu nieopodal Wysocka. Rejon powiatu jarosławskiego na ogół posiada dobre warunki przyrodnicze do produkcji rolnej. Urodzajne gleby zlokalizowane są po zachodniej stronie rzeki San głównie w gm. Chłopice, Pawłosiów, Rokietnica, Roźwienica. Pod względem waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej obejmującej takie elementy jak: bonitację gleby, agroklimat, rzeźbę terenu i warunki klimatyczne powiat Jarosławski przewyższa średnią krajową o 16,8 pkt. (ogólny wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej kształtuje się na poziomie 83,4 pkt.). W układzie przestrzennym występuje jednak duże zróżnicowanie od 61.0 pkt. dla gminy Wiązownica do 103.2 pkt. w gminie Chłopice. Najważniejszymi elementami decydującymi o produkcji rolnej oraz tak dużym zróżnicowaniu ogólnego wskaźnika jest bonitacja gleby oraz rzeźba terenu. Najlepszymi glebami pod względem bonitacji dysponują rolnicy gm. Chłopice 83.4 pkt. a najgorszymi w gminie Wiązownica 40.8 pkt. Również drugi z wcześniej wymienionych elementów odgrywa istotną rolę nie tylko w produkcyjności gleby ale przede wszystkim na możliwości w uprawie tj. rzeźba terenu. W tym zakresie najbardziej niekorzystna sytuacja występuje w gminie Roźwienica i Pruchnik. Ukształtowanie terenu sprzyja erozji wodnej (powierzchniowej), a przy intensywnych opadach także występują znaczne straty w infrastrukturze technicznej (drogi). Szacuje się, że na terenie powiatu jarosławskiego około 1 815 ha użytków rolnych jest zagrożonych lub podlegających erozji wodnej od intensywnej do słabej. Procentowo najwięcej takich gruntów występuje w gminie Roźwienica (10.4%) i w gminie Pruchnik Powiat Jarosławski 30 Powiatowy Program Ochrony Środowiska (10.3%), przy czym erozji intensywnej podlega 8.9% gruntów w gminie Pruchnik oraz (7.6%) w gminie Roźwienica. Większość gleb na terenie powiatu jarosławskiego charakteryzuje się dobrym potencjałem plonotwórczym, bowiem w strukturze bonitacyjnej 82.8% stanowią grunty klasy I - IV. 2.3. Kopaliny Na terenie powiatu stwierdzono występowanie i udokumentowano złoża surowców mineralnych: energetyczne: gaz ziemny, torf; budowlane: kruszywa naturalne (żwiry, piaski), surowce ceramiki budowlanej (iły,gliny) Kopalnictwo wysokokalorycznego gazu ziemnego koncentruje się w południowo -zachodniej części powiatu, w gminach: Jarosław, Pawłosiów, Radymno, Rokietnica, Roźwienica i Pruchnik. Torf, którego występowanie stwierdzono w rej onie Miękisza (gm. Łaszki) z uwagi na walory przyrodnicze nie jest eksploatowany. Kruszywo - kopalnie odkrywkowe żwiru i piasku udokumentowano w gminach Łaszki, Radymno i Wiązownica, złoża iłów i glin eksploatowane są obecnie na terenie m. Jarosławia i m. Radymna. Mapa Nr 2 obrazująca rozmieszczenie surowcow mineralny na terenie Powiatu Jarosłwskiego Powiat Jarosławski 31 Powiatowy Program Ochrony Środowiska 2.4. Wody 2.4.1. Wody powierzchniowe Największą rzeką na obszarze powiatu jarosławskiego jest San- szósta pod względem długości rzeka w Polsce. San mierzy 443 km długości, powierzchnia jego dorzecza obejmuje zaś obszar 16 861 km². Rzeka wypływa z terytorium Ukrainy, ze stoku Piniaszkowego (961 m n.p.m.). San przepływa przez teren powiatu centralnie, stanowiąc jego oś hydrograficzną. Uchodzą do niego pozostałe większe rzeki przepływające przez obszar powiatu – z lewobrzeżnych Rada i Łęg Rokietnicki, z prawobrzeżnych Wisznia, Szkło i Lubaczówka. San posiada także wiele mniejszych dopływów, podobnie jak i pozostałe wymienione tu rzeki. Największą po nim rzeką powiatu jest Wisznia, licząc 95 km długości, jednak tylko jej niewielki, końcowy odcinek przepływa przez teren powiatu. Nieco mniejsze są rzeki: Szkło (76 km długości i 861 km² dorzecza) oraz Lubaczówka (73 km długości i 1131 km² dorzecza). Rzeki na obszarze powiatu nie należą do „spokojnych”. Wodostany Sanu i jego dopływów Powiat Jarosławski 32 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dość gwałtownie reagują na zwiększone ilości opadów atmosferycznych, charakteryzując się wysokimi stanami wód, szczególnie wczesną wiosną. Na terenie powiatu jarosławskiego nie brakuje stałych zbiorników wodnych, są one jednak nieliczne i posiadają niewielką powierzchnię. Większość z nich to starorzecza Sanu, występujące m. in. w samym Jarosławiu. Spotkać można także stawy rybne na całym niemal obszarze powiatu, za wyjątkiem jego podgórskiej części oraz zbiorniki sztuczne. Wielkość zlewni głównych dopływów wpadających do rzeki San na terenie powiatu jarosławskiego wynosi: • Lubaczówka - 1 131 km2 (łącznie z obszarem na terenie Ukrainy) • Wisznia - 1 128 km2 (łącznie z obszarem na terenie Ukrainy) • Szkło - 861 km2 (łącznie z obszarem na terenie Ukrainy) Sieć rzeczna na terenie powiatu. Nazwa potoku Lp (rzeki) 1 2 Przykopa Rudołowski 3 Ogółem [km] Uregulowa Nie uregulowa ne Gmina ne [km] [km] 3,3 4,6 0,4 3,3 2,9 1,3 Jodłówka 14,2 3,6 10,6 4 Węgierka 9,4 0,0 9,4 5 Łęg Rokietnicki 29,4 14,8 14,6 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Szewnia Milka Grodzisko Laszkowski Szewnia Miłka Mleczka Wschodnia Radawka Pech Bachorka Olchowiec 4,1 10,2 13,3 17,4 20,9 17,5 11,0 2,8 14,2 3,9 5,2 13,3 12,2 2,4 0,0 0,0 2,6 12,4 0,2 5,0 0,0 5,2 18,5 17,5 11,0 0,2 1,8 Powiat Jarosławski Pawłosiów Roźwienica Roźwienica Pruchnik Roźwienica Jarosław Chłopice Radymno Rokietnica Pawłosiów Laszki Laszki Jarosław Wiązownica Wiązownica Wiązownica Wiązownica 33 Powiatowy Program Ochrony Środowiska 15 Lubaczówka 16 Rada 17 Olszynka 18 Wisznia 19 Szkło 20 Stawisko 21 Nienowicki 22 Motwica Ogółem rzeki i potoki 27,0 0,0 27,0 11,0 3,1 8,0 37,5 6,2 6,9 17,5 289,6 3,8 0,0 0,3 0,0 6,2 6,9 0,0 91,4 7,2 3,1 7,7 37,5 0,0 0,0 17,5 198,2 3,5 5,0 1,5 10,0 3,2 5,0 1,5 9,7 0,3 0,0 0,0 0,3 Wiązownica Sieniawa Radymno Radymno Radymno Laszki Radymno Radymno Laszki x Kanały 1 P-I 2 P-II 3 Kanał Ulgi od Łęgu Razem Wały przeciwpowodziowe ogółem Jarosław Jarosław Radymno gm. Jarosław gm.Wiązownica Zbiorniki l. Zbiornik na rzece Wisznia - pow. 2 ha pojemności użytkowej 167 tyś. m3 Wody stojące (dane geodezyjne) Lp. Wyszczególnienie 1 Grunty Skarbu Państwa (z wyłączeniem wieczystego użytkowania) 2 Grunty Skarbu Państwa (przekazane w wieczyste użytkowanie ) Grunty komunalne (gminne ) 3 4 Grunty osób fizycznych (gosp. rolne) Powiat Jarosławski Pow. w [ha] Gmina (powierzchnia) m. Jarosław 6 ha, gm. Łaszki 4 7 ha, 107 gm. Pawłosiów 2 ha, gm. Wiązownica 51 ha, gm. Radymno 1 ha 8 m. Radymno 6 ha, gm. Laszki 2 ha m. Jarosław 2 ha, m. Radymno 35 ha, gm. Jarosław 9 ha, gm. Laszki 1 ha, 59 gm. Pruchnik 8 ha, gm. Radymno 3 ha, gm. Wiązownica 1 ha gm. Jarosław 1 ha, gm. Rokietnica 1 ha, 11 gm. Roźwienica 2 ha, gm. Wiązownica 6 ha gm.Radymno 1 ha 34 Powiatowy Program Ochrony Środowiska 5 Osoby fizyczne nie wchodzące w skład gospodarstw rolnych 2 gm. Laszki 1 ha, gm. Wiązownica 1 ha 6 Rolnicze Produkcyjne RAZEM 1 gm. Wiązownica 1 ha 7 Spółdzielnie 188 x 2.4.2. Ochrona wód powierzchniowych Zanieczyszczenie wód powierzchniowych powodowane jest przez czynniki fizyczno – chemiczne które docierają do rzek w drodze naturalnych procesów: eutrofizacja, wymywanie substancji humusowych, gnicie obumierającej masy roślinnej. W związku z rozwojem gospodarczym, koncentracją ludności w dużych aglomeracjach oraz intensywnością rolnictwa, o jakości wód powierzchniowych decydują przede wszystkim zanieczyszczenia chemiczne i mikrobiologiczne pochodzące ze źródeł punktowych, przestrzennych i liniowych – związanych z działalnością gospodarczą i bytowaniem człowieka. W ostatnich latach wzrosło znacznie zagrożenie dla wód ze strony terenów wiejskich w związku ze zwodociągowaniem wsi i zwiększeniem ilości ścieków bytowych odprowadzonych bez oczyszczania do potoków i rowów melioracyjnych. Zjawisko to stopniowo jest eliminowane w wyniku intensywnej rozbudowy kanalizacji wiejskiej i budowy oczyszczalni ścieków jaka ma miejsce na terenie powiatu. Na podstawie zebranych materiałów, ilość ścieków odprowadzanych do wód powierzchniowych z punktowych źródeł zanieczyszczeń na obszarze powiatu jarosławskiego w 2002 roku wyniosła 4 358 tys. m3 co stanowi 68% całości pobranej wody przez Stacje Uzdatniania. Procentowy udział oczyszczonych ścieków jest znacznie wyższy mając na uwadze, że duża ilość wody pobierana ze Stacji Uzdatniania kierowana jest na potrzeby hodowli oraz odprowadzana w formie wód popłucznych. Powiat Jarosławski 35 Powiatowy Program Ochrony Środowiska Według stanu na koniec 2002 roku na terenie powiatu jarosławskiego funkcjonowało 20 komunalnych oczyszczalni ścieków o łącznej przepustowości 18 700 m3/dobę, przy bardzo zróżnicowanym stopniu ich wykorzystania od kilku procent do kilkudziesięciu. Na tak zróżnicowaną ilość oczyszczonych ścieków wpływ mają prace związane z budową sieci kanalizacyjnej i podłączeniem nowych gospodarstw domowych. Jakość powierzchniowych wód płynących Badania jakości rzek prowadzone są według jednolitego programu Państwowego Monitoringu Środowiska. Celem tych badań jest zagwarantowanie stałego dopływu danych o stanie zanieczyszczenia rzek, dostarczenie informacji, które mają możliwość śledzenia procesów hydrochemicznych i hydrobiologicznych w rzekach. W roku 2001 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie na obszarze powiatu jarosławskiego prowadził monitoring wody rzeki San i Szkło – w ramach sieci monitoringu krajowego oraz rzeki Szkło (w ramach krajowego monitoringu granicznego rzek). Ponadto prowadzone były badania o charakterze regionalnym obejmujące cieki będące odbiornikami ścieków komunalnych. Z pośród badanych rzek, które w całosci przebiegają przez powiat JAROSAŁWSKI – rzeka Szkło (32,5 km) została zaliczona według stanu sanitarnego do: III klasy czystości na odcinku - 2,3 km non (wody pozaklasowe) - 30,2 km według wskaźników hydrobiologicznych do: non (wody pozaklasowe) -32,5 km Rzeka San na terenie powiatu jarosławskiego zaliczona jest pod względem wskaźników fizykochemicznych do II klasy czystości (tylko na niedużym odcinku do III klasy czystości), zaś w ocenie ogólnej do III klasy czystości na całym odcinku. Powiat Jarosławski 36 Powiatowy Program Ochrony Środowiska 2.4.3. Gospodarka wodno – ściekowa Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych Zanieczyszczenia wód powierzchniowych powodują: ścieki komunalne i przemysłowe, wody powierzchniowe spływające z terenów rolniczych, odpady komunalne wyrzucane w pobliżu potoków i rowów melioracyjnych niska jakość wód napływających z terytorium Ukrainy Na podstawie zgromadzonych materiałów będących w posiadaniu Wydziału Promocji, Gospodarki Powiatu i Ochrony Środowiska na koncie 2002 roku z systemu kanalizacyjnego korzystało 56,3% ogółu mieszkańców powiatu. Długość sieci kanalizacyjnej wynosiła 632,7 km w tym na terenach wiejskich 562,4 km. W stosunku do stanu na dzień 01.01.1999r. długość sieci kanalizacyjnej zwiększyła się o 457,9 km. Na terenie powiatu funkcjonuje 20 komunalnych oczyszczalni ścieków, które w roku 2002 wprowadziły do odbiorników 4 230 tys. ścieków o zróżnicowanym stopniu redukcji zanieczyszczeń. Z ogólnej ilości oczyszczonych ścieków – 82,4% stanowiły ścieki pochodzące z Oczyszczalni m. JAROSŁAWIA (na tak znaczną ilość wpływ miały ścieki z zakładów przemysłowych). Sporządzona w m-cu styczniu 2003r. informacja o stanie i zamierzeniach dotyczących realizacji przez gminy przedsięwzięć w zakresie wyposażenia terenów zabudowanych i przeznaczonych pod zabudowę w zbiorcze sieci kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków komunalnych do „Krajowego Programu oczyszczania ścieków komunalnych” wykazała potrzebę wybudowania w latach 2003 – 2015 – 697,7 km sieci kanalizacyjnej w tym w latach: 2003 – 2005 – 239,7 km 2005 – 2010 – 237,0 km 2010 – 2015 – 221,0 km Powiat Jarosławski 37 Powiatowy Program Ochrony Środowiska rozbudowę istniejących oczyszczalni ścieków do potrzeb oraz wybudowanie nowych oczyszczalni w miejscowościach: 1. m. Radymno 2. m. Rozbórz Długi gm. Pruchnik 3. m. Ostrów gm. Radymno 4. m. Michałówka gm. Radymno 5. m. Młyny gm. Radymno co zapewni skanalizowanie wszystkich miejscowości w powiecie i likwidację małych przestarzałych (po PGR) – nie spełniających wymogów oczyszczalni (Surochów, Makowisko, Wietlin Osada). Opracowanie pn.: Ochrona Wód na pow. jarosławskim – stan na 31.12.2002r. stanowi odrębne opracowanie – załącznik do programu. 2.4.4. Wykorzystanie zasobów wodnych Potrzeby gospodarki i ludności na terenie powiatu pokrywane są przez wody powierzchniowe i podziemne. Pobór wody na terenie powiatu przez Stacje Uzdatniania Wody w roku 2002 ukształtował się na poziomie 6 431 tys. m3 z czego wody powierzchniowe ujmowane dla m. JAROSŁAWIA i okolicznych miejscowości z rzeki SAN stanowiły 61,2%. Aktualnie ze zbiorowego zaopatrzenia w wodę korzysta 87% ogółu mieszkańców wsi powiatu. Na ogólną liczbę 96 miejscowości zwodociągowaniem nie są ujęte następujące miejscowości: w gm. Pruchnik – m. Kramarzówka, m. Jodłówka, m. Świebodna w gm. Radymno – m. Zaleska Wola, m. Chałupki Chotynieckie Pilnego rozwiązania wymaga wybudowanie sieci wodociągowej dla mieszkańców wsi Kramarzówka, Jodłówka i Jodłówka Parcelacja, Świebodna w gminie Pruchnik. 2.4.5. Wody podziemne. Powiat Jarosławski 38 Powiatowy Program Ochrony Środowiska Obszary najbardziej zasobne w wody podziemne rozciągają się wzdłuż doliny Sanu od granicy z powiatem przemyskim do ujścia rzeki Szkło. Są to obszary (około 25 %) wydzielonego naturalnego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP), którego przeważająca część zlokalizowana jest na terenie powiatu przemyskiego. Tereny te należą do szczególnie chronionych ze względu na zasobność w wody podziemne jak i ich jakość oraz istniejące zagrożenie i podatność na zanieczyszczenie. Powyższe obszary wodonośne należą do GZWP Nr 429 ,,Dolina Przemyśl" o powierzchni obszaru najwyższej ochrony- 90 km2 i powierzchni obszaru wysokiej ochrony-50 km2. Zasoby ogółem szacuje się na 8 tyś. m3/dobę, głębokość ujęć 10-30m. 2.4.6. Jakość wód podziemnych Prowadzone badania jakości wód w ramach monitoringu na obszarze zbiornika GZWP nr 429 „Dolina Przemyśl” w rejonie Przemyśla wykazuje II klasę czystości. Analizy jakości wód podziemnych prowadzone przez Powiatowego Inspektora Sanitarnego na ujęciach wodociągowych wskazuje, że woda odpowiada wymogom Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 203 poz. 1718). 2.4.7. Erozja Erozja jako jeden z czynników niszczenia pokrywy glebowej jest wynikiem nieracjonalnego użytkowania gruntów rolnych, wadliwego gospodarowania oraz nakładającego się na to niszczącego działania sił przyrody. Degradacja gleb z tego powodu prowadzi do powstania nieużytków (wąwozy, osuwiska, zbocza o całkowicie odsłoniętej skale macierzystej). Powiat Jarosławski 39 Powiatowy Program Ochrony Środowiska Wraz z erodowaną glebą unoszone są duże ilości próchnicy i substancji chemicznych. Obszary gleb erodowanych tracą również bardzo wydatnie zdolności chłonne wody. Odsłonięcie głębszych, słabszych strukturalnie warstw gleby ujawnia się na powierzchniowym odpływie wód opadowych, często w postaci klęsk żywiołowych. Erozja wodna wpływa w znaczny sposób na obniżenie plonów, które przy słabym zmywie gleby oszacować można na około 15-20%, a przy bardzo dużym dochodzić może do 75 % w porównaniu z plonami gleby nie objętej erozją. Największe zniszczenia terenów rolniczych powodowane są przez erozję wodną powierzchniową. O niszczeniu gruntów decyduje przestrzenne rozmieszczenie użytków względem rzeźby terenu, układ działek, umocnienie dróg, kształt pól, kierunek zabiegów agrotechnicznych oraz struktura płodozmianów. Erodowanie nasila się, jeżeli wzrasta prędkość spływu, nachylenie i długość zboczy, maleje znacznie roślinność i zwięzłość gleby, techniczne zabiegi uprawowe wykonywane są wzdłuż spadku, rozmieszczenie użytków jest nieodpowiednie w stosunku do rzeźby, a drogi gruntowe biegną z nachyleniem i nie są umocnione przeciw erozyjnie. 2.5. Lasy Lasy stanowią główny czynnik równowagi ekologicznej oraz siedlisko większości dzikich gatunków roślin i zwierząt. Warunkują zachowanie życia i rozwoju cywilizacyjnego. Lasy spełniają trzy główne funkcje, w sposób naturalny lub w wyniku działań gospodarczych: funkcje ekologiczne (ochronne) mające istotne znaczenie gospodarcze i społeczne; funkcje produkcyjne produkcja drewna, odnawialnego surowca ekologicznego, warunkującego rozwój wielu branż gospodarki; Powiat Jarosławski 40 Powiatowy Program Ochrony Środowiska funkcje społeczne: zapewnienie miejsc pracy w sektorze leśnym i poza nim, lasy stanowią teren wypoczynku, turystyki i regeneracji zdrowia człowieka, a także obiekt służący rozwojowi kultury, nauki edukacji ekologicznej; Funkcje lasów mogą być uzupełniane przez podobne funkcje zadrzewień. Obszary leśne Pomimo zdominowania przez gospodarkę rolną, środowisko przyrodnicze powiatu jarosławskiego jest niezwykle interesujące, bogaty jest zarówno świat roślin jak i zwierząt. Lasy zajmują 22% powierzchni całego obszaru. Region jarosławski leży w całości w obrębie środkowoeuropejskiej prowincji geobotanicznej nizinno- wyżynnej. Środkowa część regionu pozbawiona jest lasów. Większe skupiska leśne zachowały się tylko w północno - wschodniej części Płaskowyżu Tarnogrodzkiego, głównie w okolicach Sieniawy oraz na południu w paśmie Pogórza Dynowskiego. Na Podgórzu Rzeszowskim małe płaty lasów grądowych przetrwały w rejonie Kidałowic, Pawłosiowa i Roźwienicy. Występują tu lasy liściaste z dębem, bukiem i grabem, z domieszką jodły, modrzewia i innych drzew. Na terenie płaskowyżu Tarnogrodzkiego, w zależności od charakteru podłoża i poziomu, rosną lasy mieszane, bory mieszane i bory świeże. Lasy mieszane posiadają drzewostan wielogatunkowy złożony z sosny, dębu i buka z domieszką innych gatunków drzew liściastych i szpilkowych. Bory mieszane złożone są z drzewostanów sosnowo- dębowobukowych z przewagą sosny. Lasy powiatu jarosławskiego posiadają w części charakter naturalny, w dużej mierze są to jednak sztuczne drzewostany sosnowe. Staranne planowanie zapewnia lasom ochronę przed podziałem oraz ograniczaniem powierzchni wynikającymi z rozbudowy infrastruktury i obszarów zurbanizowanych. Nowe lasy są sadzone na mniej wartościowych terenach rolniczych. Powiat Jarosławski 41 Powiatowy Program Ochrony Środowiska Sadzone w pobliżu ośrodków miejskich mogą zapewnić ich mieszkańcom w przyszłości miejsce wypoczynku i rekreacji. Powierzchnie leśne wg własności lasów w tym: Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Lasy Państwow e Ogółem Gmina m. Jarosław m. Radymno gm. Chłopice gm. Jarosław gm. Laszki gm. Pawłosiów gm. Pruchnik gm. Radymno gm. Rokietnica gm. Roźwienica gm. Wiązownica Ogółem 3 1 133 203 2 308 439 1 512 2 863 1 696 1 372 11 591 22 121 132 93 2 064 420 1 383 2 508 1 574 1 277 10 421 19 872 Lasy Lasy Lasy osób innych Komunaln fizycznych podmiotó e w 1 44 174 18 57 121 85 41 734 2 1 59 54 1 67 159 23 42 376 1 7 16 5 75 14 12 60 1 275 784 190 3. Ochrona przyrody Jednym z celów rozwoju kraju, na wszystkich szczeblach zarządzania państwem, jest zachowanie wartości środowiska przyrodniczego z uwzględnieniem potrzeb przyszłych pokoleń, a także utrzymanie i kształtowanie ładu przestrzennego. Problematyka ochrony środowiska, to ochrona przyrody, rozumianej jako ochrona, kształtowanie i odtwarzanie różnorodności krajobrazowej i biologicznej. Można stwierdzić, że obecnie przeważa kierunek ochrony przyrody polegający na kontynuacji obejmowania różnymi formami ochrony coraz to nowych obszarów i obiektów wraz z wprowadzeniem ograniczeń w stosunku do różnych rodzajów działalności gospodarczej. Ograniczenia te powodowane są obserwowaną degradacją środowiska w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej. Powiat Jarosławski 42 Powiatowy Program Ochrony Środowiska W przyszłości należy oczekiwać, że każdorazowo będzie następowało dostosowanie prowadzonej działalności środowiska, a więc zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. „Zrównoważony rozwój- to taki rozwój społeczno- gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli, zarówno współczesnego jak i przyszłych pokoleń”.1* Środowisko przyrodnicze i stopień jego ochrony powinno być postrzegane jako istotne pozytywne uwarunkowanie rozwoju powiatu. Cele ochrony przyrody - utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów, - zachowanie różnorodności biologicznej, - zachowanie dziedzictwa geologicznego, - zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin lub zwierząt wraz z siedliskami poprzez utrzymywanie lub przywracanie ich do właściwego stanu, - ochroną zieleni w miastach i wioskach, w szczególności ochroną drzew oraz krzewów, - utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu siedlisk przyrodniczych, a także innych zasobów przyrody i jej składników, - kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody. Zwierzęta i rośliny 1 Pojęcie zrównoważonego rozwoju, zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów określa ustawa Prawo ochrony środowiska Powiat Jarosławski 43 Powiatowy Program Ochrony Środowiska Środowiska łąkowe zajmują ok. 20% użytków rolnych. Najwięcej łąk znajduje się w dolinie Sanu oraz w niższych partiach Płaskowyżu Tarnogrodzkiego. Na terenie powiatu występuje szereg użytków ekologicznych. Na łąkach Nadsania, oprócz pospolitych dla tego środowiska gatunków traw i roślin, można spotkać rośliny rzadkie i chronione. Należy do nich: kosaciec syberyjski, - goździk pyszny, - goryczka wąskolistna i rasiczka okrągłositna. Osobliwe środowiska przyrodnicze tworzą starorzecza. Rośnie tu tatarak zwyczajny i trzcina pospolita, grzebień biały i grążel żółty a także kotewka - orzech wodny. Podobnie jak świat roślin, także fauna obszaru powiatu uległa silnym przekształceniom na skutek działalności człowieka. Z większych ssaków spotkać możemy jeszcze w zasadzie tylko sarnę i jelenia. Częściej występują mniejsze gatunki – zając szarak, zamieszkujący tak pola uprawne jak i lasy oraz wiewiórka pospolita. Licznie reprezentowane są ptaki – do najpowszechniej występujących gatunków należą: skowronek, kos, szpak, gawron, zięba, rudzik, świstunka, trznadel czy potrzeszcz. W porównaniu do innych części kraju bardzo rozpowszechniony jest bocian biały. Nierzadkie są też gatunki łowne – kuropatwa, bażant i przepiórka. Z płazów spotkać możemy powszechnie żabę moczarową, śmieszkę, ropuchę paskówkę, traszkę grzebieniastą i kumaka. Gady reprezentują jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, zaskroniec i padalec, natknąć możemy się też na żmiję zygzakowatą. W rzekach i potokach nie brak ryb – występują tu świnka, brzana, kleń i certa. Rzadziej spotykane są: ukleja, piekielnica, kiełb i inne gatunki. Występujące w powiecie formy ochrony przyrody: - obszary chronionego krajobrazu - pomniki przyrody - użytki ekologiczne Powiat Jarosławski 44 Powiatowy Program Ochrony Środowiska Obszary chronionego krajobrazu Obszary chronionego krajobrazu zgodnie z zapisami ustawy – o ochronie przyrody to teren chroniony ze względu na wyróżniające się krajobrazowo tereny o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowych w szczególności ze względu na możliwość zaspokajanie potrzeb związanych z masowa turystyką, wypoczynkiem. Celem tworzenia obszarów chronionego krajobrazu może być w szczególności zapewnienie powiązania terenów poddanych ochronie w system obszarów chronionych gdyż tereny pomiędzy obszarami chronionymi, które są niezabudowane, umożliwiają migrację roślin i zwierząt. Krajowy system obszarów chronionych jest układem przestrzennym wzajemnie uzupełniających się form ochrony przyrody. Obszar chronionego krajobrazu może pełnić funkcję otuliny (lub łącznika) dla terenów objętych bardziej restrykcyjną ochroną (park narodowy, rezerwat, park krajobrazowy). Z uwagi na fakt, że ustawa nie wymaga sporządzania dla obszarów chronionego krajobrazu planów ochrony oraz zmian w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego dla terenów tych podstawowym sposobem ustalenia wymagań dotyczących warunków korzystania z obszaru jest akt go tworzący, który wprowadza zakazy i nakazy obowiązujące na tym terenie. Na terenie województwa podkarpackiego istnieje 17 obszarów chronionego krajobrazu o łącznej powierzchni około 522 tyś. ha. Na terenie powiatu znajdują się niewielkie obszary chronionego krajobrazu obejmują wyróżniające się krajobrazowo teren o różnych typach ekosystemów. Zagospodarowanie tych terenów powinno zapewnić stan względnej równowagi ekologicznej systemów przyrodniczych. W części północnej powiatu, na terenie gminy Wiązownica rozciąga się Sieniawski obszar chronionego krajobrazu. Niewielki udział na terenie obszaru mają lasy Sieniawskie, będące częścią Puszczy Sandomierskiej. Głównie na tym terenie występują lasy Powiat Jarosławski 45 Powiatowy Program Ochrony Środowiska mieszane i bory nadające krajobrazowi niepowtarzalne piękno. Wiodącym gatunkiem w tym zbiorowisku jest sosna pospolita i dąb szypułkowy. Część południowo zachodnią powiatu na terenach gmin Rokietnica, Roźwienica i Pruchnik obejmuje Przemysko – Dynowski obszar chronionego Krajobrazu, który jednocześnie spełnia funkcję otuliny Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego. Obszar ten o charakterze podgórskim z licznymi niezbyt wysokimi pasmami i wzgórzami poprzecinany jest potokami – tworząc niezwykle malownicze krajobrazy. Na terenie obszaru leży miejscowość Pruchnik, jedna z najatrakcyjniejszych miejscowości o dużym znaczeniu historyczno- kulturowym. To dawne miasteczko zachowało unikalny na europejską skalę zespół zabudowy podcieniowej. Drewniane XIX w. domki otaczają wąskie uliczki zachęcające malarzy i amatorów fotografowania. Pomniki przyrody Pomniki przyrody są indywidualną formą ochrony przyrody. Mogą to być pojedyncze formy przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno- pamiątkowej i krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami wyróżniającymi się wśród innych tworów natury. Mogą to być w szczególności sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub obcych, stanowiska rzadkich roślin i zwierząt chronionych, głazy skałki, źródła, wodospady, jary, jaskinie. Wśród istniejących na terenie województwa pomników przyrody dominują obiekty chroniące przyrodę żywą. Na terenie powiatu jarosławskiego ustanowiono 40 pomników przyrody, są to: - pojedyncze drzewa i krzewy, grupy drzew i krzewów, zabytkowe aleje. Ogółem spośród uznanych obiektów przyrody ożywionej przeważającą większość stanowią pojedyncze drzewa. Dominują gatunki rodzime tj.: lipy i dęby. Powiat Jarosławski 46 Powiatowy Program Ochrony Środowiska Gatunki aklimatyzowane reprezentowane są przez kasztanowiec biały, orzech szary, orzech czarny, korkowiec amurski, dąb błotny, platon klonolistny. Zdecydowana większość zlokalizowana jest na terenie parków dworskich, przy kościołach, na terenie lasów państwowych. Pojedyncze egzemplarze rosną pośród pól, w obrębie posesji wiejskich oraz w pasach drogowych. Udokumentowane, zarejestrowane pomniki przyrody przedstawia załącznik. Użytki ekologiczne Kategoria stworzona dla ochrony wielu licznych, niewielkich fragmentów przyrody. Użytki ekologiczne to pozostałości ekosystemów, mających znaczenie dla zachowania unikatowych zespołów genowych i typów siedlisk, jak: - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne „oczka wodne”, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nie użytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce itp. Ta formą ochrony objęto starorzecza, bagna, torfowiska, oczka wodne, śródleśne zbiorniki wodne. Są to głównie użytki położone na gatunkach Skarbu Państwa w zarządzie Lasów Państwowych. Ważniejsze to: - na terenie gminy Wiązownica – Nadleśnictwo Sieniawa w Mołodyczu - Starorzecze potoku Rudawka – 21,99 ha, - Śródleśny zbiornik wodny na potoku Rudawka – 1, 87 ha - Bagna w Mołodyczu – 6,69 ha W omawianych miejscach często występują lęgowiska rzadkich ptaków. Obszary chronionego krajobrazu na terenie powiatu jarosławskiego Lp. Nazwa obszaru chronionego Powiat Jarosławski Gmina Powierzchnia w ha 47 Powiatowy Program Ochrony Środowiska 1. Obszar chronionego krajobrazu : Przemysko – Dynowski gm. Pruchnik 5 245,00 gm. Rokietnica 1 594,00 gm. Roźwienica Razem 7 817,00 2. Obszar chronionego krajobrazu: Sieniawski Razem Ogółem 4. 978,00 gm. Wiązownica gm. Jarosław 15 850,00 840,00 16 690,00 24 507,00 Hałas 4.1. Informacje ogólne Hałasem przyjęto określać wszelkie niepożądane, nieprzyjemne, uciążliwe lub szkodliwe drgania ośrodka sprężystego oddziaływujące na narząd słuchu lub inne zmysły człowieka. Podstawowym problemem ochrony środowiska jest zapewnienie odpowiednich warunków akustycznych niezbędnych zarówno dla efektywnej działalności człowieka, jak i jego odpoczynku. Konieczne jest zatem zmniejszenie hałasu występującego w środowisku pracy, życiu i wypoczynku ludzi. Ostatnie badania hałasu w Polsce przeprowadzone przez Inspekcję Ochrony Środowiska oraz specjalistyczne instytuty zajmujące się akustyką środowiska, wskazują na poszerzanie obszarów o niekorzystnym klimacie akustycznym. Konsekwencją takiego stanu jest objęcie szkodliwym wpływem hałasu coraz większej liczby ludzi (przyjmuje się, iż ok. 1/3 mieszkańców Polski narażona jest na ponadnormatywny hałas). Powiat Jarosławski 48 Powiatowy Program Ochrony Środowiska Województwo podkarpackie należy do województw średnio zagrożonych hałasem. Według ocen Zakładu Akustyki Instytutu Techniki Budowlanej na hałas ponadnormatywny narażone jest 15 –25% ludności i obszaru województwa. Wśród szeregu typów źródeł hałasu głównymi sprawcami uciążliwości akustycznej dla środowiska zewnętrznego jest działalność prowadzona na terenie obiektów przemysłowych, ruch drogowy, kolejowy oraz lotniczy. 4.2. Hałas przemysłowy Hałas przemysłowy jest odczuwany jako jeden z najbardziej uciążliwych w środowisku. Wynika to m. in. z faktu, że hałas ze źródeł tego typu ma charakter ciągły, w przeciwieństwie do hałasu komunikacyjnego. Najbardziej uciążliwymi źródłami hałasu są zakłady przemysłowe, wokół których często powstawały osiedla mieszkaniowe. Powstaje również wiele małych zakładów typu rzemieślniczego i usługowego wkomponowanych w budynki mieszkalne, w których są instalowane źródła hałasu przemysłowego, często stwarzające lokalna uciążliwość. Na terenie powiatu jarosławskiego sytuacja w tym zakresie przedstawia się dość korzystnie. W bezpośrednim otoczeniu zakładów nie ma skupisk ludności. Niemniej stwierdza się jednostkowe przypadki przekroczeń dopuszczalnych poziomów hałasu, tak dla pory dziennej jak i nocnej. Najwięcej przekroczeń norm dopuszczalnego poziomu dźwięku przenikającego do środowiska, stwierdza się przy kontroli zakładów przemysłu drzewnego, przetwórstwa i produkcji artykułów spożywczych, lokali gastronomiczno-rozrywkowych. 4.3. Hałas kolejowy Hałas kolejowy wielkość i zasięg oddziaływania hałasu kolejowego w zasadniczy sposób zależy od częstotliwości kursowania, prędkości trakcyjnej, Powiat Jarosławski 49 Powiatowy Program Ochrony Środowiska płynności ruchu, stanu technicznego nawierzchni torowej, topografii terenu wraz z lokalnym charakterem zabudowy oraz odległości pierwszej linii zabudowy od skrajnego toru. Dla linii kolejowych przebiegających przez powiat jarosławski badania akustyczne hałasu kolejowego nie były przeprowadzane. 4.4. Hałas drogowy Na zakłócenie środowiska naturalnego, ze względu na klimat akustyczny, największy wpływ w powiecie jarosławskim ma hałas komunikacyjny. Jest on związany z rozwojem motoryzacji i wzrostem natężenia ruchu drogowego. Do podstawowych czynników wpływających na poziom hałasu drogowego zakwalifikować należy: płynność ruchu, procentowy udział w komunikacji pojazdów ciężkich, prędkość strumienia pojazdów, stan techniczny nawierzchni i pojazdów i ukształtowanie terenu przez który przebiega trasa komunikacyjna. Powiat jarosławski z uwagi na swoje położenie jest ważnym punktem międzynarodowych położeń (dwa przejścia graniczne: Korczowa i Medyka). Największy ruch komunikacyjny odbywa się drogą E-4 biegnącą przez gminy: Radymno, m. Radymno, m. Jarosław, gm. Jarosław i gm. Pawłosiów. W wyniku przeprowadzonych badań przez WIOŚ w Przemyślu (w latach 1995-1996) w mieście Jarosławiu stwierdzono w każdym punkcie pomiarowym przekroczenia dopuszczalnych wartości dźwięku: – na drodze E-4 przebiegającej przez centrum miasta zanotowano najwyższy poziom hałasu – 77dB (ulice: Grunwaldzka, Jana Pawła, Krakowska), – droga nr 865 w kierunku Lubaczowa – wartość średnia wynosiła – 74,4 dB (ulice: Tarnawskiego, Zamkowa, Sanowa), – droga nr 862 w kierunku Leżajska – wartość poziomu hałasu wynosiła – 76,8 dB (ulica Pełkińska). Powiat Jarosławski 50 Powiatowy Program Ochrony Środowiska W mniej ruchliwych miejscach miasta i na obrzeżach zanotowano natężenie hałasu rzędu 70 – 74 dB. Tylko w nielicznych miejscach zanotowano poziom poniżej 70 dB. Na podstawie przeprowadzonych badań należy stwierdzić, ze klimat akustyczny w rejonach ciągów komunikacyjnych przekracza obowiązujące standardy akustyczne o kilka decybeli. 5. Awarie i klęski żywiołowe Zagrożeniem dla środowiska mogą być sytuacje awaryjne, wypadki katastrofy. Zagadnienia te zostały uregulowane ustawą z dnia 18 kwietnia 2002r. o stanie klęski żywiołowej (Dz.U. Nr 62, poz. 558). Klęska żywiołowa to katastrofa naturalna lub awaria techniczna, których skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte, tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb. Na terenie powiatu aktualnie zagrożenie mogą powodować: przewozy ładunków niebezpiecznych – kolizje pojazdów połączone z uwolnieniem się ładunków niebezpiecznych (mogą spowodować lokalne zniszczenie lub skażenie środowiska oraz zagrażać życiu i zdrowiu ludzi), awarie w zakładach przemysłowych – nieprzewidziane uszkodzenie lub zniszczenie obiektu budowlanego, urządzenia technicznego lub systemu urządzeń technicznych, substancje niebezpieczne. Na terenie powiatu nie ma zakładów zaliczanych do zakładu o zwiększonym ryzyku i zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (o których mowa w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002r. w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku...)” Powiat Jarosławski 51 Powiatowy Program Ochrony Środowiska zagrożenia powodziowe (spowodowane wodami powodziowymi) stwarza rzeka SAN z dopływami (Szkło, Wisznia, Łęk Rokietnicki) dla 48 miejscowości. Zalanie terenów rolniczych oraz podtapianie zabudowań, przy wysokich stanach wód powoduje wypływająca z terenu Ukrainy rzeka Szkło. Starosta Jarosławski Zarządzeniem Nr 32/2000 z dnia 18 grudnia 2000 roku określił nie obwałowane tereny położone wzdłuż lewego i prawego brzegu rzeki Szkło, w km 0+000 do 37+000 (ujście do rzeki SAN – granica Państwa, za narażone na niebezpieczeństwo powodzi. Tereny te obejmują: a) gminy Radymno z miejscowościami: Łazy, Zaleska Wola, Chałupki Chotynieckie, Młyny, Budzyń, b) gminy Laszki z miejscowościami: Wysock, Wietlin III, Laszki, Miękisz Stary, Charytany, Tuchla. Duże straty w infrastrukturze powodują występujące sporadycznie ulewne deszcze na terenie gmin: Pruchnik, Roźwienica, Rokietnica z uwagi na konfigurację terenu. Na terenie powiatu zostało zmeliorowanych ponad 13,3 tys. ha użytków rolnych. Na powierzchni tej znajduje się 757 km rowów melioracji szczegółowych, z których znaczna część wymaga odbudowy. osuwiska – występują sporadycznie i głównie na terenach gmin zlokalizowanych w południowo – zachodniej części powiatu: Pruchnik, Roźwienica, Rokietnica. Chemizm opadów atmosferycznych Chemizm wód opadowych ma istotny wpływ na jakość środowiska naturalnego. Wprowadzanie do podłoża dużych ilości kwasotwórczych związków siarki i azotu, związków biogennych i metali ciężkich powoduje degradację gleb. Powiat Jarosławski 52 Powiatowy Program Ochrony Środowiska Kwaśna woda opadowa dostająca się do rzek i zbiorników, powoduje ich zakwaszanie, czyniąc je nie nadającymi się dla ludzi i zwierząt. 6. Zanieczyszczenie gleb 6.1. Ocena zanieczyszczenia gleb użytków rolnych metalami ciężkimi, siarką i wielopierścieniowymi węglowodorami. Monitorowanie zmian własności gleb zachodzących wraz z upływem czasu pod wpływem czynników przyrodniczych i działalności gospodarczej człowieka rozpoczęto w 1995r.System takiego monitoringu został opracowany w JUNG na zlecenie Głównego Inspektora Ochrony Środowiska i obejmuje: lokalizację i podstawową charakterystykę gleb, punktów kontrolno- pomiarowych(badawczych) oraz wyniki oznaczeń właściwości chemicznych, fizycznych i fizyko-chemicznych zbiorczych próbek glebowych pobieranych do analiz laboratoryjnych z głębokości 0,25cm. Pierwszą ocenę (analizę) wykonano w roku 1995 (przyjmując za stan wyjściowy), kolejna w roku 2000. Ponowne pobranie próbek glebowych jest przewidziane w 2005r. W pobranych próbkach glebowych oznaczono: Właściwości podstawowe - skład granulometryczny, zawartość próchnicy (materii organicznej), odczyn ph w wodzie i w IM KCL, zawartość CaCO kwasowość hydrolityczną i kwasowość wymienną, zawartość przyswajalnych dla roślin form fosforu, potasu, magnezu, siarki, zawartość glinu ruchomego (wymiennego), zawartość ogólną azotu, radioaktywność, przewodnictwo elektryczne właściwe, zawartość wielopierścienowych węglowodorów aromatycznych (WWA) oraz obliczono zawartość węgla organicznego (C) do azotu (N) i zasolenie gleby; Skład jonowy kompleksu sorbcyjnego- zawartość wymiennych form wapnia, magnezu, potasu, sodu, glinu i wodoru oraz obliczono kationową Powiat Jarosławski 53 Powiatowy Program Ochrony Środowiska pojemność sorbcyjną gleb, sumę zasad wymiennych w glebie i stopień wysycenia kompleksu sorpcyjnego gleb kationami o charakterze zasadowym; Zawartość pierwiastków chemicznych- siarki, wapnia, magnezu, potasu, sodu, glinu, żelaza, fosforu, manganu, kadmu, miedzi, chromu, niklu, ołowiu, cynku, kobaltu, wanadu, litu, berylu, baru, strontu, lantanu. Przedstawiony zakres badań właściwości gleb jest szeroki. Podyktowane to zostało potrzebą wykonania na etapie wyjściowym szczegółowej charakterystyki badanych gleb. Ważnym argumentem jest również to, że wykonanie prac wstępnych, tj. dokumentacji punktów badań, pobranie próbek itp. było bardzo kosztowne. Uzasadnione było zatem , aby w posiadanych próbkach glebowych i uzyskanych ekstraktach oznaczyć wiele cech gleby. Kształtowanie się tych cech w długim horyzoncie czasowym może być bardzo przydatne do analizy oceny wpływu antropopresji. Na terenie powiatu jarosławskiego wyznaczono 2 punkty kontrolno - pomiarowe: Punkt nr 389 w miejscowości Zapałów gm. Wiązownica: gleba o klasie bonitacyjnej III b i kompleksie przydatności rolniczej - żytni bardzo dobry (4). Ocena: Lokalizacja punktu kontrolno - pomiarowego w zależności od źródeł zanieczyszczeń - brak wyraźnego oddziaływania zanieczyszczeń. Punkt nr 447 w miejscowości Boratyn gm. Chłopice: gleba o klasie bonitacyjnej II i kompleksie przydatności rolniczej - pszenny bardzo dobry. Ocena: Lokalizacja punktu kontrolno - pomiarowego w zależności od źródeł zanieczyszczenia - brak wyraźnego oddziaływania zanieczyszczeń. Wyniki analizy jakie wykonano na podstawie wykonanych prób w latach 1995 i 2000 pozwoliły ustalić, że zanieczyszczenie gleby (warstwy 0-20 cm) kadmem, niklem, miedzią, ołowiem, cynkiem - nie występuje (zawartość naturalna). Natomiast na punkcie kontrolno - pomiarowym w Boratynie gm. Chłopice stwierdzono zawartość średnią siarki (podwyższoną). Powiat Jarosławski 54 Powiatowy Program Ochrony Środowiska Monitoring chemizmu gleb ornych w/w punktów za lata 1995 i 2000 stanowi załącznik. 6.2. Synteza odczynu i zawartości makroelementów w powierzchniowej warstwie gleb na terenie powiatu jarosławskiego oraz potrzeby wapnowania za lata 1995-1999. Na terenie powiatu jarosławskiego gleby bardzo kwaśne o pH poniżej 4.5% stanowią ponad 30% użytków rolnych. Gleby te wymagają natychmiastowego wapnowania ponieważ kwaśny odczyn gleb jest bardzo niekorzystny dla produkcji rolniczej . W glebie pojawiają się wolne jony glinu , które są bardzo toksyczne dla roślin, poza tym wraz z jonami żelaza łączą się z kwasem fosforowym tworzą trudno przyswajalne dla roślin fosforany glinu i żelaza. Z opracowania ODR sporządzonego za okres od 1995r. do 1999r. wynika, że wapnowania koniecznego wymaga aż 45 % gruntów rolnych na terenie powiatu jarosławskiego, gdzie dawka CaO w tonach na hektar wynosić powinna 3,5 tony CaO. Ze sporządzonych analiz przez Ośrodek Doradztwa Rolniczego wynika, że zasobność gleb w makroelementy tj. fosfor, potas na terenie powiatu jarosławskiego jest niska, natomiast zawartość magnezu w glebach na terenie powiatu jest zadawalająca, tylko 19% użytków wykazuje niską i bardzo niską zawartość magnezu. Dokładne wyniki pH gleb, potrzeb wapnowania oraz zawartość makro elementów w glebach przedstawiają tabele. Powiat Jarosławski 55 Powiatowy Program Ochrony Środowiska Potrzeby wapnowania wynikające z analiz chemicznych za okres 1995-1999 według opracowania ODR w Korytnikach, OSGR w Rzeszowie, Laboratorium Chemiczno-Rolnicze w Radymnie. Lp. Gmina konieczne potrzebne wskazane ograniczone zbędne [%] [%] [%] [%] [%] 1 Rokietnica 57.9 18.4 14.2 8.4 1.1 2 Laszki 29.1 22.6 24.0 13.6 10.7 3 Radymno 42.7 14.6 9.7 8.2 24.8 4 Chłopice 61.8 12.3 7.7 8.6 9.6 5 Roźwienica 52.3 12.6 12.6 17.1 5.4 6 Pawłosiów 43. J 15.2 18.8 10.7 12.2 7 Jarosław 46.5 12.4 13.9 10.7 16.5 8 Pruchnik 58.2 19.9 J 0.3 6.8 4.8 9 Wiązownica 45.3 14.9 16.2 13.3 10.3 Zawartość fosforu w glebie uzyskana na podstawie analiz chemicznych za okres 1995-1999 Wyszczególnienie Lp. Gmina b. niska niska średnia wysoka b. wysoka [%] [%] [%] [%] [%] 1 2 Rokietnica Laszki 23.2 8.8 38.9 43.8 21.1 29.4 6.8 7.6 10.0 10.5 3 Radymno 24.1 31.4 18.6 9.7 16.2 4 Chłopice 8.6 30.0 25.0 15.9 20.5 5 Roźwienica 17.1 34.2 23.4 9.0 16.2 6 Pawłosiów 9.3 30.4 16.4 14.0 29.9 7 Jarosław 20.7 30.9 22.4 11.9 14.1 8 Pruchnik 18.5 30.8 29.5 13.0 8.2 9 Wiązownica 23.2 28.7 20.7 13.3 14.0 Powiat Jarosławski 56 Powiatowy Program Ochrony Środowiska Zawartość potasu w glebie uzyskana na podstawie analiz chemicznych za okres 1995-1999 Wyszczególnienie Lp. Gmina b. niska niska średnia wysoka b. wysoka [%] [%] [%] [%] [%] 1 2 Rokietnica Laszki 24.7 33.3 32.1 32.2 32.1 32.2 8.4 7.6 9.0 6.8 3 Radymno 27.7 27.9 27.9 8.7 16.4 4 Chłopice 20.0 21.8 21.8 10.0 20.5 5 Roźwienica 19.8 43.2 43.2 8.2 5.4 6 Pawłosiów 12.2 26.6 26.6 12.2 23.3 7 Jarosław 23.1 31.4 31.4 11.2 17.0 8 Pruchnik 19.2 31.5 31.5 12.3 6.9 9 Wiązownica 27.6 37.2 37.2 9.0 6.4 Zawartość magnezu w glebie uzyskana na podstawie analiz chemicznych za okres 1995-1999 Wyszczególnienie Lp. Gmina b. niska niska średnia wysoka b. wysoka [%] [%] [%] [%] [%] 1 2 Rokietnica Laszki 2.7 3.6 18.4 5.9 32.6 11.6 27.9 13.6 18.4 65.3 3 Radymno 9.0 10.0 22.8 19.5 38.7 4 Chłopice 3.2 10.0 31.4 28.6 26.8 5 Roźwienica 0 2.7 17.1 43.2 37.0 6 Pawłosiów 0.3 2.7 19.1 26.3 51.6 7 Jarosław 2.9 7.8 17.3 17.0 55.0 8 Pruchnik 0 1.4 25.3 39.7 33.6 9 Wiązownica 19.3 10.8 21.4 15.6 32.9 7. Aktualny stan gospodarki odpadami w powiecie jarosławskim Gospodarka odpadami została sporządzona w oddzielnym opracowaniu, tj.: „Plan gospodarki odpadami dla powiatu jarosławskiego (projekt)”. Powiat Jarosławski 57 Powiatowy Program Ochrony Środowiska IV. CELE EKOLOGICZNE POWIATU Działania w zakresie ochrony środowiska na terenie powiatu jarosławskiego zmierzać będą do: poprawy jakości i racjonalnego wykorzystania środowiska poprzez ograniczenie szkodliwych czynników wpływających na zdrowie (poprawa jakości wody do picia, stanu powietrza atmosferycznego, ograniczenie hałasu, zagospodarowanie odpadów komunalnych i przemysłowych, ochrona wód powierzchniowych i gruntowych oraz ochrona przed chemicznym zanieczyszczeniem gleb) zmniejszenie wodochłonności, materiałochłonności i ilości wytwarzanych odpadów Wymienione wyżej zamierzenia będą realizowane m. in. poprzez: - współpracę z gminami w zakresie pełnego i właściwego zagospodarowania odpadów komunalnych jak i odpadów wytwarzanych przez podmioty gospodarcze w tym odpadów niebezpiecznych, - budowa systemu selektywnej zbiórki odpadów i maksymalnego wykorzystania odpadów nadających się do odzysku i recyklingu, - wsparcie realizacji systemów kanalizacji zbiorczej i oczyszczalni ścieków, - prowadzenie monitoringu jakości elementów środowiska na podstawie informacji składanych przez podmioty gospodarcze, jednostki kontrolne i okresowe kontrole realizowane poprzez organ ochrony środowiska podejmowanie działań interwencyjnych w przypadku przekroczenia norm dopuszczalnych wielkości emisji zanieczyszczeń do środowiska, - współpraca z podmiotami w sprawie zmniejszenia wielkości emisji zanieczyszczeń do powietrza w m. Jarosławiu, - wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnych, - ochrona walorów przyrody z działalnością w zakresie zalesień oraz zwiększenia zadrzewień w gminach o najniższym wskaźniku lesistości, Powiat Jarosławski 58 Powiatowy Program Ochrony Środowiska - edukacja ekologiczna, tworzenie warunków do rozwoju rolnictwa ekologicznego, - promocja i wdrażanie programu ochrony środowiska na terenie powiatu. Zadania związane z ochroną środowiska jako priorytetowe określone zostały w „Strategii Rozwoju Społeczno- Gospodarczego Powiatu Jarosławskiego na lata 2000 – 2006”. Zadania w tym zakresie zostały sprecyzowane w obszarze infrastruktura techniczna – Cel: Zachowanie czystości środowiska” z następującymi kierunkami: 1. Wspólne inicjatywy w zakresie ochrony środowiska – oczyszczalnie ścieków, zakłady utylizacji odpadów, 2. Koordynacja działań w zakresie infrastruktury komunalnej, 3. Wspieranie inwestycji gospodarczych przyjaznych środowisku, 4. Skuteczne egzekwowanie prawa w zakresie ochrony środowiska, 5. Prowadzenie edukacji ekologicznej w szkołach, lokalnych mediach i na imprezach masowych. Dziedziny ochrony środowiska, które winne być traktowane priorytetowo na terenie powiatu jarosławskiego (z uwzględnieniem możliwości pozyskania środków pozabudżetowych) to: - ochrona wód /dalsza budowa sieci komunalnej i oczyszczalni ścieków, modernizacja istniejących oczyszczalni z dostosowaniem procesu oczyszczania do norm określonych decyzjami/, - gospodarka odpadami: budowa Zakładu Zagospodarowania Odpadów dla m. Jarosławia, rozbudowa składowiska odpadów w m. Młyny gm. Radymno, stworzenie szczelnego systemu zbiórki i zagospodarowania odpadów, - ochrona przed hałasem /budowa obwodnicy dla m. Jarosławia/, - ochrona powierzchni ziemi – rekultywacja terenów zdegradowanych, wyeliminowanie „dzikiego” składowania odpadów, analiza prowadzonego monitoringu wód gruntowych i odprowadzanych ścieków, poprawności stosowania środków ochrony roślin, wdrażanie ustawy o nawozach i nawożeniu. Powiat Jarosławski 59 Powiatowy Program Ochrony Środowiska Ponadto za niezbędne uważa się działania zmierzające do: - ochrony powietrza atmosferycznego (zmniejszenie stężenia dwutlenku siarki i pyłu w m. Jarosław - ochrona lasów - ochrona kopalin - ochrona przyrody i krajobrazu Ochrona środowiska jako proces ciągły i wymagający dużego wsparcia finansowego musi być realizowana w szerszym okresie czasowym, obejmującym cele długookresowe do 2011r. jak i krótkookresowe 2007r. zgodnie z zapisami ustawy Prawo ochrony środowiska. Na terenie powiatu jarosławskiego przyjmuje się jako niezbędne realizację następujących zadań: w zakresie ochrony i poprawy jakości środowiska - zapewnienie najlepszej jakości wód, w tym utrzymanie ilości wody na poziomie zapewniającym równowagę biologiczną i ochronę przed powodzią, - ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów oraz wdrożenie nowoczesnego systemu ich wykorzystywania i unieszkodliwiania, - zmniejszenie uciążliwości hałasowej w środowisku, - skuteczna ochrona ludzi i środowiska przed promieniowaniem elektromagnetycznym, - ochrona przed minimalizowanie poważnymi ich awariami skutków oraz i klęskami zapewnienie żywiołowymi, bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego, - zapewnienie wysokiej jakości powietrza, spełniającego wymagania ustawodawstwa Unii Europejskiej oraz redukcji emisji gazów cieplarnianych i niszczących warstwę ozonową powietrza. Powiat Jarosławski 60 Powiatowy Program Ochrony Środowiska w zakresie racjonalnego użytkowania zasobów środowiska: - wzrost efektywności wykorzystania surowców, wody i energii tj. zmniejszenie ich zużycia na: jednostkę produktu, jednostkową wartość usługi, statystycznego konsumenta itp. bez pogarszania standardu życiowego ludności i perspektyw rozwojowych gospodarki, - rozwój energetyki odnawialnej, optymalne wykorzystanie jej zasobów i tworzenie rynku na technologie, - zapewnienie najlepszej jakości gleb, stosownie do wymagań standardów europejskich, zagospodarowanie terenów po przemysłowych oraz racjonalne wykorzystanie ziemi (w tym rozwój rolnictwa ekologicznego), - racjonalne gospodarowanie zasobami kopalin, ich kompleksowe wykorzystanie, - ochrona i zrównoważony rozwój lasów oraz zwiększenie lesistości. w zakresie współpracy transgranicznej: - współpraca transgraniczna w zakresie przeciwdziałania poważnym awariom, ochrony i racjonalnego wykorzystania przyrodniczych zasobów środowiska oraz poprawa jakości wody rzeki Szkło. w zakresie edukacji ekologicznej, dostępu do informacji i poszerzania dialogu społecznego: - wykreowanie społeczeństwa o wysokim poziomie zachowań, świadomego wzajemnych powiązań pomiędzy zagadnieniami gospodarczymi, społecznymi, ekonomicznymi i politycznymi. Powiat Jarosławski 61 Powiatowy Program Ochrony Środowiska V. PRIORYTETY EKOLOGICZNE 1. CELE DŁUGOOKRESOWE /ZADANIA/ 1.1. Ochrona przed zanieczyszczeniem wód i kształtowanie stosunków wodnych dostosowanie jakości wody pitnej do standardów UE poprzez rozbudowę i modernizację stacji uzdatniania wody, budowa i modernizacja sieci wodociągowych, przeciwdziałanie wkraczaniu zabudowy w tereny zalewowe, modernizacja i regulacja rzek i potoków, zapewnienie właściwej przepustowości cieków wodnych, budowa, rozbudowa i modernizacja kanalizacji sanitarnych na terenie powiatu (z docelowym terminem zakończenia kanalizacji wszystkich miejscowości do 2015 roku zgodnie z ustaleniami gmin), ograniczenie zanieczyszczeń azotowych pochodzących z rolnictwa poprzez budowę nowoczesnych stanowisk do składowania obornika i zbiorników na gnojówkę w gospodarstwach rolnych, ustanowienie projektowanej strefy ochrony sanitarnej dla komunalnego ujęcia wody powierzchniowej (m. Jarosławia), optymalne wykorzystanie istniejących oczyszczalni, wspieranie działań podmiotów gospodarczych w zakresie racjonalnego gospodarowania wodą. 1.2. Gospodarka odpadami zapewnienie odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych do roku 2011 minimum odzysku 50%, recyklingu 25%, wydzielenie odpadów niebezpiecznych wchodzących w strumień odpadów komunalnych poprzez ich selektywną zbiórkę celem unieszkodliwienia – uzyskanie w roku 2011 poziomu co najmniej 60%, Powiat Jarosławski 62 Powiatowy Program Ochrony Środowiska wydzielenie odpadów wielkogabarytowych ze strumienia odpadów komunalnych poprzez ich selektywną zbiórkę – osiągniecie co najmniej 60% poziomu selektywnej zbiórki odpadów w roku 2011, skierowanie do kompostowania co najmniej 50% odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, wykorzystanie ściekowych odpadów komunalnych w 80% na cele rolnicze i do rekultywacji gruntów zdegradowanych, poprawa efektywności wykorzystania w produkcji rolnej odpadów wytwarzanych w przemyśle rolno-spożywczym, pełne zagospodarowanie odpadów pochodzenia zwierzęcego szczególnego ryzyka (SRM) oraz padłych zwierząt, stworzenie systemu unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych, realizacja inwestycji zaproponowanych w planie gospodarki odpadami tj. wybudowanie Zakładu Zagospodarowania Odpadów w m. Jarosław i w m. Młyny gm. Radymno z wydzieloną częścią na składowanie odpadów zawierających azbest oraz zakończenie eksploatacji składowiska odpadów komunalnych w m. Wólka Pełkińska i przeprowadzenie jego rekultywacji, ograniczenie do minimum zagrożenia zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych (bieżąca likwidacja zanieczyszczenia powierzchni terenu odpadami). 1.3. Ochrona przed hałasem rozpoznanie klimatu akustycznego miasta Jarosławia, a następnie wykonanie map akustycznych, opracowanie programu ograniczenia hałasu na obszarach o intensywnej zabudowie, w oparciu o mapy akustyczne, prowadzenie działań zmierzających do wybudowania obwodnicy dla m. Jarosławia oraz likwidacja złych stanów technicznych nawierzchni, Powiat Jarosławski 63 Powiatowy Program Ochrony Środowiska egzekwowanie ograniczenia uciążliwości hałasowej od zakładów emitujących hałas przemysłowy, budowa ekranów akustycznych przy drogach transportowych, opracowanie map akustycznych i programów ochrony przed hałasem dla obszarów położonych wzdłuż dróg o największym natężeniu ruch w przypadku naruszenia standardów akustycznych, 1.4. Ochrona powierzchni ziemi, rekultywacja terenu rekultywacja terenów zdegradowanych i zdewastowanych, rekultywacja terenów pokopalnianych oraz terenów po zamknięciu składowisk odpadów, zabezpieczenie terenu przed erozją i usuwiskami, rozwój rolnictwa ekologicznego, pomoc w realizacji systemu oceny, standaryzacji i promocji produktów rolnych i żywnościowych, wprowadzenie monitorowania jakości gleb narażonych na zanieczyszczenie (wzdłuż głównych tras komunikacyjnych oraz zakładów przemysłowych), ocena naturalnego potencjału produkcyjnego gleb. 1.5. Ochrona powietrza atmosferycznego, lasów, kopalin, przyrody i krajobrazu, przed polami elektromagnetycznymi likwidacja lub modernizacja starych lokalnych kotłowni (zmiana nośnika energii na bardziej ekologiczny), udoskonalenie procesów spalania, instalacja urządzeń redukujących zanieczyszczenia, wdrażanie dyrektywy zintegrowanych IPPC pozwoleń związaniem środowiskowych z wprowadzeniem opartych o zasadę stosowania najlepszych dostępnych technik (BAT), upowszechnianie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii, upowszechnianie stosowania paliw ekologicznych, Powiat Jarosławski 64 Powiatowy Program Ochrony Środowiska poprawa warunków płynności i przepustowości sieci drogowej, zwiększenie lesistości (pochłanianie CO2), sporządzenie programu zalesiania powiatu wraz z ustaleniem lokalizacji zalesień i zadrzewień w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, opracowywanie uproszczonych planów urządzania lasów niepaństwowych, wzmocnienie nadzoru w stosunku do lasów niepaństwowych, prowadzenie działań na rzecz podnoszenia wiedzy ekologicznej społeczeństwa, wydawanie pozwoleń na emitowanie pól elektromagnetycznych do środowiska dla: - linii i stacji elektromagnetycznych o napięciu znamionowym 110 kV i wyższym, - instalacji radiokomunikacyjnych i radiolokacyjnych, których równoważna moc promieniowania izotopowo jest równa 15 W lub wyższa, emitujące pola elektromagnetyczne od 0,03 MHz do 300 000 MHz, współpraca z Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska w zakresie kontroli oraz analizy okresowych pomiarów pól elektromagnetycznych w środowisku, podejmowanie działań zmierzających do objęcia nowych jednostek ochrony przyrody, utworzenie strefy ekotorowej wzdłuż granicy lasów przy trasie drogi krajowej Nr 4 Jędrzychowice – Korczowa, zachowanie korzystnego wpływu lasów na równowagę przyrodniczą oraz na warunki życia ludzi. Powiat Jarosławski 65 Powiatowy Program Ochrony Środowiska 2. Priorytety krótkookresowe do 2007r. 2.1. Ochrona przed zanieczyszczeniem wód i kształtowanie stosunków wodnych - kontynuacja zadań związanych z budową sieci kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków ujętych w informacji o stanie i zamierzeniach dotyczących realizacji przez gminy przedsięwzięć w zakresie wyposażenia terenów zabudowanych, przeznaczonych pod zabudowę w zbiorcze sieci kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków komunalnych” stanowiących materiał wyjściowy do projektu „Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych”. Zakończenie budowy sieci kanalizacyjnych do końca 2007 r. w gminach: Jarosław, Chłopice, Rokietnica, Pawłosiów, - wybudowanie oczyszczalni ścieków dla m. Radymna oraz modernizacja i rozbudowa istniejących oczyszczalni ścieków do standardów spełniających w pełni wymogi w zakresie oczyszczania ścieków określone rozporządzeniem Ministra Środowiska, - realizacja działań na rzecz ograniczenia spływu zanieczyszczeń azotowych ze źródeł rolniczych – wdrożenie ustawy o nawozach i nawożeniu (Dz. U. Nr 89, poz. 991), - analiza systemu czystości wód powierzchniowych i podziemnych w oparciu o informacje podmiotów korzystających ze środowiska oraz monitoring państwowy, - pełne przestrzeganie nakazów i zakazów określonych dla stref ochronnych dla komunalnych ujęć wód powierzchniowych i podziemnych, - współpraca z Regionalnym Zarządem Gospodarki Wodnej w sprawie wdrażania planów gospodarowania wodami w dorzeczach rzek, Powiat Jarosławski 66 Powiatowy Program Ochrony Środowiska - budowa stacji uzdatniania wody i sieci wodociągowej w gm. Pruchnik celem zaopatrzenia w wodę gospodarstw w trzech miejscowościach, - utrzymanie istniejących stacji uzdatniania wody w odpowiednim stanie technicznym przy pełnym zabezpieczeniu wydajności ujęcia do zapotrzebowania. 2.2. Gospodarka odpadami - podjęcie budowy Zakładu Zagospodarowania Odpadów w m. Jarosław oraz rozbudowy składowiska odpadów w m. Młyny gm. Radymno w tym komory do składowania odpadów niebezpiecznych (wyrobów zawierających azbest), - pełna likwidacja „dzikich składowisk”, - rekultywacja składowisk odpadów komunalnych w m. Jarosław przy ul. Kamiennej, w Rozborzu Okrągłym gm. Pruchnik oraz w m. Rokietnica, - urządzenia zbioru padłych zwierząt (min. 2 na terenie powiatu), - urządzenia składowiska „autozłomów”, - wprowadzanie pełnego zakresu monitoringu składowisk odpadów zgodnie z wymogami, - wprowadzanie systemu segregacji odpadów u źródła ich powstania oraz osiągnięcia poziomu odzysku i recyklingu określonego w rozporządzeniu, - stworzenie systemu informacji o komunalnych osadach ściekowych i ich wykorzystaniu, - propagowanie kompostowanie odpadów biodegradowalnych przez mieszkańców we własnym zakresie - wspieranie działań związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest wraz z informacją nt. bezpiecznego postępowania z wyrobami Powiat Jarosławski 67 Powiatowy Program Ochrony Środowiska zawierającymi azbest oraz sposobów ich usuwania oraz szkodliwością azbestu - wprowadzanie pełnej ewidencji podmiotów wytwarzających odpady wraz z kontrolą ich wykorzystania, unieszkodliwiania w szczególności odpadów niebezpiecznych - inne działania wynikające z Państwowego Planu Gospodarki Odpadami i Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Podkarpackiego 2.3. Ochrona przed hałasem 2.3.1. Hałas drogowy - podjęcie czynności zmierzających do rozpoczęcia budowy obwodnicy dla m. Jarosławia, - polepszenie nawierzchni dróg, - zakładanie pasów zieleni ochronnej, - lokalizacja zabudowy mieszkaniowej poza strefami uciążliwości od dróg, - opracowanie fragmentów map akustycznych przez zarządzających drogami dla dróg o największym natężeniu ruchu. 2.4. Ochrona powierzchni ziemi, rekultywacja terenu - zagospodarowanie gruntów wyłączonych z produkcji rolnej, na których zakończono eksploatację kopaliny, - ochrona gleb przed niewłaściwą agrotechniką, stosowaniem środków ochrony roślin sprzętem bez odpowiednich badań i przeglądów, - rekultywacja gleb zdegradowanych w tym prowadzenie ich zalesień, - wdrażanie programu monitoringu gleb, ze szczególnym uwzględnieniem oddziaływania podmiotów gospodarczych na jakość gruntów (Stacje Paliw, składowiska odpadów itp.), Powiat Jarosławski 68 Powiatowy Program Ochrony Środowiska - wykorzystanie osadów ściekowych do rekultywacji gruntów zdegradowanych, - wspieranie działań zmierzających do prowadzenia rolnictwa ekologicznego. 2.5. Ochrona powietrza atmosferycznego, lasów, kopalin, przyrody i krajobrazu, ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym - modernizacja kotłowni węglowych na kotłownie opalane paliwem zmniejszającym emisję zanieczyszczeń do powietrza, ze szczególnym uwzględnieniem m. Jarosławia, - wspieranie przedsięwzięć dotyczących odnawialnych źródeł energii, - wydanie pozwoleń na emitowanie pól elektromagnetycznych do środowiska dla istniejących instalacji wytwarzających promieniowanie niejonizujące (do 31.12.2005), - prowadzenie monitoringu emisji pól elektromagnetycznych i ocena ich wpływu na środowisko, - opracowanie programu zwiększania lesistości wraz z naniesieniem lokalizacji tych zalesień w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, - pielęgnacja i konserwacja pomników przyrody, - nadzór nad zalesieniem gruntów, - bilansowanie udokumentowanych złóż kopalin z uwzględnieniem istniejącego zagospodarowania oraz sporządzenie mapy występowania złóż kopalin, - współpraca z gminami i podmiotami prowadzącymi eksploatację w celu maksymalnego wykorzystania złóż, - działania zmierzające do zwiększenia problematyki ekologicznej we wszystkich typach szkół, środowiskach lokalnej społeczności, poprawy Powiat Jarosławski 69 Powiatowy Program Ochrony Środowiska komunikacji społecznej w zakresie udostępniania danych o środowisku i ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej. VI. RODZAJ I HARMONOGRAM DZIAŁAŃ PROEKOLOGICZNYCH ORAZ ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROGRAMU Realizacja działań proekologicznych na terenie powiatu będzie uzależniona od stworzenia warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska. Realizacja polityki ekologicznej państwa ma zmierzać w pierwszej kolejności do zmiany materiałochłonności, modelu produkcji wodochłonności i konsumpcji, i energochłonności zmniejszenia gospodarki oraz stosowanie najlepszych dostępnych technik: dobrych praktyk gospodarowania a w dalszej kolejności do realizowania działań typowo ochronnych: ograniczenie gazów odlotowych i ścieków, unieszkodliwianie odpadów. Niniejszy harmonogram opracowano w oparciu o zapisy Programu ochrony środowiska dla Województwa Podkarpackiego które precyzują osiągnięcie celów polityki ekologicznej w formie pakietów zadań inwestycyjnych i pozainwestycyjnych na terenie powiatu jarosławskiego. Przedsięwzięcia ukierunkowane na ochronę gleb i rekultywację terenów zdegradowanych oraz zasobów kopalin Szacunkowe Organ Termin nakłady Zadania odpowiedzialny realizacji w mln. Opracowanie programu powiatowego Starosta, rekultywacji i samorządu jednostki do 2007 0.3 zalesienia zdegradowanych gleb terytorialnego na obszarach użytkowanych Nadleśnictwa rolniczo Powiat Jarosławski 70 Powiatowy Program Ochrony Środowiska Rekultywacja składowisk Starosta, jednostki odpadów i terenów okresowo samorządu wyłączonych z produkcji rolnej terytorialnego, 2004- 2012 1.8 2004- 2012 0.8 właściciele (użytkownicy) Wspieranie rozwoju poszukiwania kopalin - przedsiębiorcy użytecznych Przedsięwzięcia ukierunkowane na poprawę stosunków wodnych i jakości wód Zadania Organ Termin odpowiedzialny realizacji Szacunkowe nakłady w mln. Budowa, rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków oraz budowa jednostki samorządu 2003- 2015 systemów kanalizacji zbiorczej na terytorialnego terenie powiatu /ochrona wód (gminy) 132.9 w tym: 2003- 2005 46.8 w powiecie jarosławskim stanowi 2005- 2010 43.9 odrębne opracowanie/ 2010- 2015 42.2 2004- 2010 10.5 2004- 2010 2.0 2004- 2010 5.0 Modernizacja stacji uzdatniania jednostki samorządu wody i budowa sieci wodnej terytorialnego w gm. Pruchnik m.Kramarówka, Jodłówka, Świebodna w gm. Pruchnik Budowa obiektów małej retencji - przedsiębiorcy rekultywacja wyrobów - jednostki poeksploatacyjnych kopaliny samorządu terytorialnego Ograniczanie zanieczyszczeń azotowych (składowiska obornika Gospodarstwa rolne i zbiorniki na gnojówkę w gospodarstwach rolnych) Powiat Jarosławski 71 Powiatowy Program Ochrony Środowiska Wdrażanie dyrektywy IPPC Starosta 2004- 2010 x Przedsięwzięcia ukierunkowane na: wzbogacenie i racjonalne użytkowanie zasobów leśnych, poprawę jakości powietrza, ponadnormatywnego hałasu, ekologię itp. Szacunk Zadania Organ Termin odpowiedzialny realizacji owe nakłady w mln. Ustalenie lokalizacji zalesień Starosta, Gminy, i zadrzewień w miejscowym planie Nadleśnictwa 2004- 2005 1.8 2004- 2012 5.0 2004- 2012 10.0 2007 0.3 2004- 2012 1.2 praca ciągła 0.5 fundacje praca ciągła 1.9 zagospodarowania przestrzennego Zalesienie gruntów wyłączonych z Właściciele gruntów, użytkowania rolniczego Starosta, gminy, (ok. 2000 ha) Nadleśnictwa, AR i MR Redukcja emisji zanieczyszczeń do powietrza podmioty gospodarcze - gospodarstwa domowe Opracowanie map akustycznych i programu ochrony przed hałasem Zarządy obiektów, dla obszarów położonych wzdłuż Starosta głównych tras komunikacyjnych Budowa ekranów akustycznych i zabezpieczeń przed hałasem w m. Zarządy Dróg Jarosław Wsparcie rolnictwa ekologicznego Działania na rzecz promocji Starosta, Gminy Starosta, i edukacji, udostępnianie danych o instytucje Powiat Jarosławski Szkoły, i 72 Powiatowy Program Ochrony Środowiska środowisku itd. ekologiczne Przedsięwzięcia ukierunkowane na gospodarkę odpadami ujęte zostały w Powiatowym Planie Gospodarki Odpadami. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROGRAMU ORAZ SYSTEM ZARZĄDZANIA PROGRAMEM Nazwa priorytetu Program działania Źródła finansowania 1. Poprawa - środki własne - budowa, rozbudowa stosunków i modernizacja oczyszczalni przedsiębiorstw wodnych i jakości ścieków oraz budowa systemów komunalnych, gmin, wód kanalizacji zbiorczej na terenie FOŚiGW, Funduszy powiatu strukturalnych UE - modernizacja stacji uzdatniania - środki własne wody i budowa sieci przedsiębiorstw wodociągowej (sieć wodna wg komunalnych, gmin, Pruchnik) FOŚiGW, Funduszy strukturalnych UE - budowa obiektów małej retencji – - przedsiębiorcy, gminy rekultywacja wyrobisk poeksploatacyjnych kopalin - ograniczanie zanieczyszczeń azotowych (modernizacja i budowa składowisk obornika - właściciele gospodarstw rolnych - środki UE i zbiorników na gnojówkę) - wdrażanie dyrektywy IPPC - środki powiatu - fundusze akcesyjne Powiat Jarosławski 73 Powiatowy Program Ochrony Środowiska 2. Ochrona gleb, - opracowanie powiatowego rekultywacja programu rekultywacji terenów i zalesienia zdegradowanych zdegradowanych gleb na obszarach oraz zasobów użytkowanych rolniczo kopalin - środki powiatu - budżet państwa - rekultywacja składowisk odpadów - zarządcy składowisk i terenów okresowo wyłączonych odpadów, gminy z produkcji (pod wydobywanie - FOŚiGW kopaliny) - przedsiębiorcy wydobywający kopaliny - wspieranie rozwoju poszukiwania - przedsiębiorcy kopalin użytecznych 3. Wzbogacanie ustalenie lokalizacji zalesień i racjonalne i zadrzewień w miejscowych użytkowanie planach zagospodarowania zasobów leśnych, przestrzennego poprawa jakości - zalesienie gruntów V i VI klasy o - środki powiatu - gminy budżet państwa, powietrza, ponad nachyleniu powyżej 15% , FOŚiGW, Fundusze normatywnego wyłączonych z użytkowania Strukturalne UE, hałasu rolniczego właściciele gospodarstw rolnych - redukcja emisji - przedsiębiorstwa - zanieczyszczeń do powietrza i zakłady, FOŚ i GW - opracowanie map akustycznych i - zarządcy dróg, programu ochrony przed hałasem użytkownicy dla obszarów położonych wzdłuż obiektów głównych tras komunikacyjnych budowa ekranów akustycznych i zabezpieczeń - Powiat Jarosławski przed hałasem - zarządcy dróg, użytkownicy obiektów 74 Powiatowy Program Ochrony Środowiska - wsparcie rolnictwa ekologicznego - budżet Państwa, fundusze strukturalne UE, jednostki samorządu terytorialnego - działania na rzecz promocji, edukacji, udostępniania danych o środowisku itd. - budżet Państwa, środki samorządu erytorialnego, fundusze strukturalne UE VII. WYBRANE ZAGADNIENIA DLA SAMORZĄDÓW TERYTORIALNYCH W OCHRONIE ŚRODOWISKA (POLSKA W UNII EUROPEJSKIEJ) Przepisy ochrony środowiska Unii Europejskiej zostały przeniesione do prawa polskiego wieloma ustawami i rozporządzeniami. Za najważniejsze dla samorządów uznać należy: ustawę Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62/01 poz. 629) ustawę o odpadach ustawę o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. 63/01 poz. 638) ustawę prawo wodne (Dz. U. Nr 238/02poz. 2022) Nowe wymagania z dziedziny ochrony środowiska wymagają zwrócenia szczególnej uwagi na następujące dziedziny: udział społeczny i udzielanie informacji o stanie środowiska i jego ochronie gospodarkę wodno- ściekową gospodarkę odpadami Powiat Jarosławski 75 Powiatowy Program Ochrony Środowiska 1. Dostęp do informacji Udział społeczeństwa w zarządzaniu środowiskiem jak również prawo obywateli do informacji na temat stanu środowiska i jego ochrony mają w Unii Europejskiej długą tradycję. Są one uregulowane m. in. poprzez Dyrektywę 90/313/ EWG w sprawie swobodnego dostępu do informacji o środowisku oraz Dyrektywę 97/11/EW w sprawie sposobów, zasad i warunków wykonywania ocen oddziaływania publicznych i prywatnych przedsięwzięć na środowisko. Przepisy polskie Transpozycja przepisów unijnych została dokonana poprzez włączenie odpowiednich zapisów do ustawy Prawo ochrony środowiska – Dział IV ustawy w art. 19 –30, zaś udział społeczeństwa przez przepisy zawarte w Dziale V w art. 31 –39. Szczegółowe rozporządzenia wykonawcze to: rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 czerwca 2003r. w sprawie określenia wzoru publicznie dostępnego wykazu danych o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie (Dz. U. Nr 110, poz. 1058) rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 25 lutego 2003 r. w sprawie stawek opłat za udostępnienie informacji o środowisku i jego ochronie oraz sposobu uiszczania opłat (dz. U. Nr 50, poz. 435) rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 października 2002r. w sprawie sposobu udostępniania informacji o środowisku (Dz. U. Nr 176, poz. 1453) Wniosek (wymagania): - wszyscy zainteresowani mają prawo dostępu do wszystkich informacji publicznych dotyczących stanu środowiska, planowanych działań podejmowanych na rzecz jego ochrony, jak również planowanych działań, których skutki mogą zagrozić walorom środowiska naturalnego. Powiat Jarosławski 76 Powiatowy Program Ochrony Środowiska 2. Ochrona wód Ochrona wód jest najlepiej rozwiniętym elementem polityki ekologicznej Unii Europejskiej. Problem ochrony wód przed zanieczyszczeniem realizowany jest: poprzez ustalenie dopuszczalnych standardów jakości wód, poprzez ustalenie wymagań normatywnych dla ścieków i zanieczyszczeń odprowadzanych do wód, Standardy jakości wód określone zostały dla: - jakości wód powierzchniowych – Dyrektywa 75/440/ EWG - do kąpieli (celów rekreacyjnych) – Dyrektywa 76/160/EWG - jakości wód niezbędnych do życia ryb – Dyrektywa 78/659/EWG - dla skorupiaków – Dyrektywa 79/923/EWG - jakości wody do picia – Dyrektywa 98/83/EC Normatywy dla ścieków: ograniczenia w odprowadzaniu do wód powierzchniowych substancji uznanych za niebezpieczne (metale ciężkie, detergenty, pestycydy itp.) – Dyrektywa 76/464/EWG jakość oczyszczania ścieków komunalnych – Dyrektywa 91/271/EWG ochrona wód przed azotanami pochodzenia rolniczego – Dyrektywa 91/676/EWG pozostałe przepisy ujęte w tzw. Ramowej Dyrektywie Wodnej – ustalającej warunki, sposoby i częstotliwość pomiaru i analiz zanieczyszczeń, poboru próbek do analiz, metody oznaczania substancji zanieczyszczającej oraz wprowadzających procedury i podawanie do publicznej wiadomości informacji o stanie zanieczyszczeń wód Przepisy polskie: ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 238/02, poz. 2022) Powiat Jarosławski 77 Powiatowy Program Ochrony Środowiska ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i odprowadzaniu ścieków (Dz.U. Nr 72/01 poz. 747) przepisy wykonawcze do ustawy Prawo wodne i niektórych innych ustaw Zadania wynikające z Dyrektywy 91/271/EWG dotyczące oczyszczania ścieków komunalnych. obowiązek budowy systemów kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków we wszystkich agromelioracjach o równoważnej liczbie mieszkańców (RLM) większej od 2000, obowiązek prowadzenia monitoringu zrzutu oczyszczanych ścieków, oraz jakości wód, do których ścieki są wprowadzane. Obowiązek budowy systemów kanalizacji z uwzględnieniem okresów przejściowych: do 31.12.2008 dla aglomeracji powyżej 10.000 RLM do 31.12. 2015 dla aglomeracji od 2000 do 10 000 RLM Zadania wynikające z Dyrektywy 91/676/EWG w sprawie ochrony wód przed zanieczyszczeniami spowodowanymi przez azotany ze źródeł rolniczych ograniczanie ilości stosowanych nawozów azotowych (mineralnych i naturalnych łącznie do 170 kg N w czystym składniku na 1 ha obowiązek posiadania przez rolników prowadzących hodowlę zwierząt szczelnych zbiorników na płynne odchody zwierzęce o pojemności wystarczającej na ich magazynowanie w okresie, gdy substancje nie mogą być wprowadzone na pola uprawne Rozporządzenie wykonawcze wprowadzające zapisy Dyrektywy do prawa polskiego: rozporządzenie Ministra Środowiska z 23 grudnia 2002r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 241/02, poz. 2093 Powiat Jarosławski 78 Powiatowy Program Ochrony Środowiska rozporządzenie Ministra Środowiska z 23 grudnia 2002r. w sprawie szczegółowych wymagań jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. Nr 4/03, poz. 44) 3. Odpady Dyrektywy UE do prawa polskiego wprowadzone zostały: ustawą o odpadach (Dz. U. 62/01, poz. 628 wraz ze zmianą, ustawą z dnia 19.12.2002 (Dz. U. Nr 7/03, poz. 78) ustawą o wprowadzaniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100/01, poz. 1085) ustawą o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. Nr 63/01, poz. 638), ustawą o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. Nr 63/01, poz. 639), rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 6 listopada 2001 r. w sprawie szczegółowych warunków, jaki powinien spełniać przedsiębiorca produkujący w kraju oleje smarowe z udziałem wytwarzanych w kraju olejów bazowych pochodzących z regeneracji, w celu włączenia ich do rzeczywiście uzyskanego poziomu recyklingu (Dz. U. Nr 131/01, poz. 1475), rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 24 czerwca 2002 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystania i przemieszczania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska oraz wykorzystania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane substancji stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska (Dz. U. Nr 96, poz. 860) – z ostatecznym terminem eliminacji PCB do 2010 roku, rozporządzeniem Ministra Środowiska z 1 sierpnia 2002 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych (Dz. U. Nr 134/02, poz. 1140), Powiat Jarosławski 79 Powiatowy Program Ochrony Środowiska rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 czerwca 2001 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych w poszczególnych latach do 31 grudnia 2007 r. i zm. rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 29 maja 2003 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (obowiązuje od 1.01.2004 Dz. U. Nr 104, poz. 982), rozporządzeniem Ministra Środowiska z 9 grudnia 2002 w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowiska odpadów (Dz. U. Nr 220/02, poz. 1858). 4. Ochrona powietrza Przepisy Unii Europejskiej ocena i zarządzanie jakością otaczającego powietrza – Dyrektywa 96/62/WE wymagania wobec stężeń SO2, NO2, NOx, pyłu zawieszonego i ołowiu – Dyrektywa 96/30/WE - dopuszczalnych stężeń tlenku węgla, benzenu – Dyrektywa 2002/3/WE - dopuszczalnych poziomów emisji zanieczyszczeń do pomiaru z dużych instalacji energetycznego spalania – Dyrektywa 2001/80/WE - w sprawie promocji energetycznej ze źródeł odnawialnych – dyrektywa 2001/77/We - usuwanie olejów odpadowych – Dyrektywa 75/439/EWG - spalanie odpadów niebezpiecznych – Dyrektywa 94/67/WE - spalanie odpadów komunalnych – Dyrektywa 89/369/EWG i 89/429/EWG - odprowadzanie do powietrza azbestu – Dyrektywa 87/217/EWG - produkcja dwutlenków tytanu – Dyrektywa 92/112/EWG Regulacje prawne do systemu krajowego dot. ochrony powietrza zostały wprowadzone przez następujące dokumenty: ustawę prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62/01, poz. 627) Powiat Jarosławski 80 Powiatowy Program Ochrony Środowiska ustawę o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 100/01, poz. 1085) ustawę Prawo o miarach (Dz. U. Nr 63/01, poz. 636) Przepisy regulujące emisję gazów i pyłów do powietrza: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 listopada 2001 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. Nr l40, poz.1585) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz. U. Nr 87, poz.796) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 87, poz.798) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 listopada 2002 r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza ( Dz. U. Nr 204, poz.1727) - dot. przekazywania danych przez Wojewodę Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 01, poz.12) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 lutego 2003 r. w sprawie rodzajów wyników pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją instalacji lub urządzenia, przekazywanych właściwym organom ochrony środowiska oraz terminu i sposobów ich prezentacji (Dz. U. Nr 59, poz.529) - dla wszystkich instalacji na które został nałożony obowiązek ich Powiat Jarosławski 81 Powiatowy Program Ochrony Środowiska prowadzenia - w terminie 30 dni od dnia zakończenia kwartału, w którym pomiary zostały wykonane (przy pomiarach okresowych z częstotliwością mniejszą niż miesiąc). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji (Dz. U. Nr 110, poz.1057) § 6. l. Okresowe pomiary emisji do powietrza prowadzi się dla: l) instalacji spalania paliw, nie wymienionych w § 2 i § 3, których eksploatacja wymaga pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza lub pozwolenia zintegrowanego, z wyłączeniem instalacji turbin gazowych na platformach wiertniczych. VIII. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM Program będzie realizowany poprzez szereg instrumentów takich jak: 1) instrumenty prawno- administracyjne 2) instrumenty ekonomiczno- rynkowe 3) instrumenty finansowe 4) instrumenty z zakresu organizacji, marketingu i zarządzania 5) instrumenty informacyjno –edukacyjne Instrumenty i narzędzia realizacji programu – możliwe do zastosowania na terenie powiatu - 87 z instrumentów prawno- administracyjnych: 1) pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii - zintegrowane - na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, - na emitowanie hałasu do środowiska, - wprowadzanie ścieków do wód do ziemi, - na wytwarzanie odpadów, Powiat Jarosławski 82 Powiatowy Program Ochrony Środowiska - na emitowanie pól elektromagnetycznych, 2) zezwolenia na zbiórkę, transport, odzysk i recykling odpadów, 3) zatwierdzanie programów gospodarki odpadami wraz z analizą informacji o sposobie gospodarowania odpadami, 4) prowadzenie rejestrów instalacji oddziaływujących na środowisko a nie wymagających uzyskania pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, 5) wyrażanie opinii o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko 6) wydawanie koncesji na poszukiwanie i eksploatację złóż kopalin 7) wyrażanie zgody na przeznaczenie gruntów rolnych na cele nierolnicze 8) opracowywanie planów i programów branżowych wynikających z przepisów szczególnych: (poprawy zalesień, ochrony środowiska przed hałasem, gospodarki odpadami itp.) Uczestnikami realizacji Programu będą: jednostki administracji rządowej i samorządowej, instytucje finansujące zadania, organizacje pozarządowe zaangażowane w osiągnięcie efektów ekologicznych jednostki realizujące poszczególne cele i działania w Programie jednostki kontrolujące przebieg i efekty realizacji Programu mieszkańcy powiatu jarosławskiego oceniające efekty realizacji Programu Zarządzanie programem wraz z oceną jego wdrażania wymagać będzie współdziałania wszystkich instytucji, dysponującymi instrumentami oddziaływania na podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska, różnych szczebli zarządzania ochroną środowiska. Na realizację programu będą miały wpływ zarówno instytucje szczebla centralnego jak i administracji publicznej szczebla podstawy. Centralny szczebel zarządzania środowiskiem Minister środowiska wykonawczych), – koordynacja stanowienie działań prawa (wydawanie dotycząca aktów transgranicznego oddziaływania na środowisko, gromadzenie informacji o najlepszych Powiat Jarosławski 83 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dostępnych technikach, realizacja działań wynikających z ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz z ustawy o ochronie przyrody Wojewódzki szczebel zarządzania środowiskiem Samorząd Województwa Podkarpackiego – kontrola przestrzegania i stosowania przepisów ochrony środowiska, w zakresie opłat za: wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza, wprowadzanie ścieków do wód i do ziemi, pobór wód, składowanie odpadów, prowadzenie bazy danych dotyczących wytwarzania i gospodarowania odpadami i dokumentów zawierających informacje o środowisku oraz publicznie udostępnionego rejestru rodzajów i ilości substancji faktycznie wprowadzonych do powietrza, nadzór nad realizacją zadań w odniesieniu do regulacji stosunków wodnych oraz planowania przestrzennego. Ponadto posiada instrumenty prawne o charakterze strategicznym w postaci strategii, programów rozwoju, współpracy zagranicznej, koordynacji działań dotyczących środków pomocowych i absorpcji funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Wojewoda Podkarpacki Służby zespolone podległe Wojewodzie posiadają instrumenty prawne umożliwiające reglamentowanie korzystania ze środowiska. Są to instrumenty kontroli, nadzoru, opiniodawcze, informacyjne, decyzyjne. Zadania nałożone na Wojewodę realizowane są za pośrednictwem: Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody, Geologa Wojewódzkiego, Komendy Wojewódzkiej Straży Pożarnej, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska, Wojewódzkiego Inspektoratu Inspektoratu Weterynarii, Inspekcji Handlowej, Wojewódzkiego Wojewódzkiego Inspektoratu Transportu Drogowego, Zarządu Zespołu Parków Krajobrazowych w Przemyślu. Administracja specjalna (niezespolone) Posiada także instrumenty w zakresie kontroli respektowania prawa, monitoringu, nadzoru i administrowania sektorami gospodarczymi ochrony Powiat Jarosławski 84 Powiatowy Program Ochrony Środowiska środowiska są to: Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Krośnie, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie, Wojewódzka Stacja Sanitarno - Epidemiologiczna, Straż Graniczna, Izba Celna. Wymienione wyżej jednostki poprzez realizację swoich zadań statutowych mają wpływ na działania związane z wdrożeniem zadań ujętych Programem oraz stan środowiska na terenie powiatu i ochronę zdrowia mieszkańców przed wpływem czynników szkodliwych i uciążliwych poprzez instrumenty nadzorcze i kontrolujące. Gminny szczebel zarządzania środowiskiem Wójt, Burmistrz - jest organem ochrony środowiska na poziomie gminy, realizującym szereg zadań ujętych powiatowym programem ochrony środowiska. Samorząd gminy realizuje inwestycje w zakresie ochrony środowiska na obszarze swojej działalności a w szczególności zadania związane z gospodarką wodno - ściekową, gospodarką odpadami, ochroną ziemi, ochroną przyrody, itp. Rada Gminy posiada instrumenty zarządzania przestrzenią i środowiskiem, jakim jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego i posiada decydujący wpływ na lokalizację inwestycji mogących pogorszyć stan środowiska. Efekty tego programu będą zależały głównie od zaangażowania samorządów gmin i jej mieszkańców oraz możliwości pozyskania środków na inwestycje proekologiczne. Powiatowy szczebel zarządzania programem (środowiskiem) Starosta realizuje zadania ochrony środowiska na terenie powiatu, za pomocą szeregu instrumentów prawnych takich jak: - decyzje, zezwolenia, koncesje, kontrola i monitoring, nadzór, prowadzenie publicznych rejestrów wymaganych przepisami prawa. Realizuje zadania w zakresie: - ochrony powierzchni ziemi, - ochrony przed hałasem, Powiat Jarosławski 85 Powiatowy Program Ochrony Środowiska - zalesień i nadzoru nad lasami nie stanowiącymi własności Skarbu Państwa, - łowiectwa, - ochrony przyrody, - korzystania z zasobów wodnych, - wytwarzania, składowania i transportu odpadów niebezpiecznych i innych niż niebezpieczne, - procesu inwestycyjnego, związanego z przedsięwzięciami mogącymi znacząco oddziaływać na środowisko, dla których raport może być wymagany. Warunkiem prawidłowego wdrożenia Program jest współdziałanie wszystkich jednostek realizujących zadania związane z ochroną środowiska na wszystkich szczeblach organów administracji publicznej oraz odpowiedniego uczestnictwa mieszkańców powiatu. 1. Instrumenty: narzędzia realizacji programu 1.1. Instrumenty prawno - administracyjne 1. Pozwolenia na wprowadzenie do środowiska substancji lub energii: zintegrowane, na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, na emitowanie hałasu do środowiska, na emitowanie pól elektromagnetycznych, na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, na wytwarzanie odpadów. 2. Zezwolenia na: odzysk, zbiórkę i transport odpadów, przeznaczenie gruntów rolnych na cele nierolnicze oraz na gospodarcze wykorzystanie odpadów, Powiat Jarosławski 86 Powiatowy Program Ochrony Środowiska 3. Plany zagospodarowania przestrzennego oraz studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin i miast uwzględniające między innymi: obiekty i obszary o szczególnych walorach przyrodniczych, obszary zalesień i zadrzewień, istniejące obiekty mogące wpływać niekorzystnie na środowisko, kierunki inwestowania itp. 4. Strategie i programy branżowe 5. Prowadzenie rejestrów: pomników przyrody i użytków ekologicznych, stanowisk dokumentacyjnych oraz zespołów parkowo - krajobrazowych, przetrzymywanych roślin i zwierząt, ich części i produktów pochodnych, podlegających ograniczeniom na podstawie umów międzynarodowych oraz ich uprawa i hodowla, sprzętu do amatorskiego połowu ryb, wydanych kart wędkarskich, instalacji z których emisja nie wymaga pozwolenia, a których emisja wymaga zgłoszenia organowi ochrony środowiska, posiadaczy odpadów zwolnionych z zezwolenia na prowadzenie działalności obowiązku uzyskiwania w zakresie zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, terenów, na których stwierdzono przekroczenie standardów jakości gleby lub ziemi z wyszczególnieniem obszarów, na których obowiązek rekultywacji obciąża starostę. 1.2. Instrumenty finansowe Dla osiągnięcia celów ujętych Programem niezbędne jest zabezpieczenie odpowiednich środków finansowych. Finansowanie odbywać się będzie poprzez: 1) budżety samorządów, 2) celowe fundusze ekologiczne, 3) fundusze strukturalne Unii Europejskiej, Powiat Jarosławski 87 Powiatowy Program Ochrony Środowiska 4) środki własne przedsiębiorców i inwestorów. 1.3. Instrumenty z zakresu organizacji, marketingu i zarządzania. Ustawa Prawo ochrony środowiska, jak również wymagania prawne w zakresie ochrony środowiska obowiązujące w krajach Unii Europejskiej nakładają na podmioty korzystające ze środowiska obowiązek prowadzenia monitoringu i przedkładanie organom ochrony środowiska wyników badań. Podmioty gospodarcze w swojej działalności powinny zwracać uwagę na: oszczędne korzystanie z surowców, zmniejszenie zużycia energii i wody, stosowanie surowców ekologicznych, ograniczenie wytwarzanych odpadów do minimum wraz z ich odzyskiem i recyklingiem, rejestracja emisji wprowadzanych do środowiska. W ramach wzmocnienia nadzoru nad prawidłowym korzystaniem ze środowiska zakłada się: nawiązanie ścisłej współpracy z instytucjami zajmującymi się monitoringiem środowiska (Inspekcją Ochrony Środowiska, Inspekcją Sanitarną, Inspektoratem Weterynarii), wyegzekwowanie obowiązku ewidencjonowania wszystkich odpadów, kontrola realizacji nałożonych zadań ujętych w pozwoleniach i zezwoleniach, koordynacja zagadnień związanych z planowaniem i realizacją programów inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska, ze szczególnym zwróceniem uwagi na gospodarkę wodną i ograniczeniem zanieczyszczeń azotowych. 1.4. Instrumenty informacyjno - edukacyjne Powiat Jarosławski 88 Powiatowy Program Ochrony Środowiska prowadzenie działań w zakresie edukacji ekologicznej we wszystkich placówkach oświatowych, działania informacyjno - edukacyjne wśród mieszkańców powiatu ze szczególnym zwróceniem uwagi na gospodarkę odpadami w tym odpadami niebezpiecznymi, udział społeczeństwa w zarządzaniu oraz w procedurach oceny oddziaływania na środowisko, tworzenie baz danych o środowisku i jego zagrożeniach - powszechny dostęp do informacji o środowisku. IX. PROCEDURY KONTROLI I WERYFIKACJI PROGRAMU 1. Kontrola programu Kontrola wdrażania Programu i ocena jego realizacji prowadzona będzie poprzez: co roczną analizę wykonania zadań ujętych Programem, monitoring środowiska przy użyciu następujących mierników: Ochrona i poprawa jakości środowiska w zakresie ochrony przed zanieczyszczeniem wód i kształtowaniem stosunków wodnych: – jakość wód powierzchniowych i podziemnych, – ilość i jakość oczyszczanych ścieków, roczny pobór wód podziemnych i powierzchniowych, wraz z analizą średniego zużycia wody na głowę mieszkańca, – przyrost sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, – ilość pobranej wody a ilość odprowadzonych ścieków, – wysokość nakładów inwestycyjnych na ochronę wód i modernizacji ujęć wodnych, Powiat Jarosławski 89 Powiatowy Program Ochrony Środowiska – ilość wybudowanych lub zmodernizowanych zbiorników na gnojówkę. w zakresie gospodarki odpadami: – ilość odpadów wysegregowanych do odzysku i recyklingu, – ilość wytworzonych odpadów komunalnych, przemysłowych i niebezpiecznych, – stopień wykorzystania komunalnych odpadów ściekowych na cele rolnicze i do rekultywacji gruntów zdegradowanych, – ilość złomowanych pojazdów samochodowych oraz zdeponowanych na składowisku w Młynach odpadów zawierających azbest, – procentowy udział odpadów wykorzystanych, – stopień rekultywacji składowisk odpadów komunalnych i wyniki monitoringu składowisk, – wydatki na gospodarowanie odpadami, w zakresie ochrony przed hałasem: – realizacja zadań wynikających z ograniczenia uciążliwości związanej z emisją ponadnormatywnego hałasu komunikacyjnego, – liczba stwierdzonych przypadków przekroczonych standardów aku stycznych, – długość wykonanych osłon (pasów zieleni), – środki wydatkowane na eliminację uciążliwości hałasowej. w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego, lasów, kopalin, przyrody i krajobrazu oraz promieniowania elektromagnetycznego: – ilość zmodernizowanych kotłowni, – środki wydatkowane na ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powie trza, – liczba zainstalowanych urządzeń do realizacji zaniczyszczeń, – procent pomników przyrody poddanych konserwacji, – powierzchnia obszarów zalesionych, Powiat Jarosławski 90 Powiatowy Program Ochrony Środowiska – powierzchnia zbiorników wodnych powstałych w wyniku rekultywacji terenów poeksploatacyjnych i zdegradowanych, – spadek ilości terenów zdegradowanych w powiecie, – liczba i wielkość udokumentowanych zasobów nowych złóż kopalin, – kontrola wydobycia kopalin, ilość kopaliny wydobytej w ciągu roku, – udział odnawialnych źródeł energii, – powierzchnia upraw roślin przeznaczonych na biopaliwa, – poziom promieniowania elektromagnetycznego, – liczba dzieci i młodzieży uczestnicząca w różnych formach edukacji ekologicznej, – liczba gospodarstw o charakterze ekologicznym,– udział społeczeń stwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska. 2. Procedura weryfikacji programu Zarząd Powiatu co 2 lata będzie sporządzał raporty z wykonania Programu i przedkładał je Radzie Powiatu. Do oceny wdrażania programu będą wykorzystane mierniki określone w rozdziale „KONTROLA PROGRAMU” oraz wszystkie okoliczności jakie wystąpiły w sferze gospodarczej, przyrodniczej, przestrzennej i społecznej na terenie powiatu. Pierwszy raport z wykonania programu Zarząd Powiatu przedstawi Radzie w I-szym półroczu 2006 roku za okres 2004 - 2005r.; zaś weryfikacja programu nie może być dokonana później jak w roku 2008. Powiat Jarosławski 91 Powiatowy Program Ochrony Środowiska X. CELE I ZADANIA STRATEGICZNE OBSZAR PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ PRIORYTET: Aktywizacja przestrzeni rolniczej CELE STRATEGICZNE 1. Rozbudowa lokalnego rynku rolnego. 2. Stworzenie systemu obsługi przedsiębiorcy. 3. Stymulowanie rozwoju sektora usług. 4. Zmiany świadomościowe społeczeństwa - nauczenie rolników bycia Powiat Jarosławski 92 Powiatowy Program Ochrony Środowiska przedsiębiorcami. KIERUNKI DZIAŁAŃ CEL 1: ROZBUDOWA LOKALNEGO RYNKU ROLNEGO 1. Wyznaczenie w planach zagospodarowania przestrzennego terenów aktywności rolniczej. 2. Ukierunkowanie produkcji do potrzeb rynku. 3. Działania wspierające tworzenie gospodarstw specjalistycznych. CEL 2: STWORZENIE SYSTEMU OBSŁUGI PRZEDSIĘBIORCY 1. Współpraca z organizacjami poza samorządowymi w zakresie przedsiębiorczości i rozwoju lokalnego. 2. Systematyczna analiza rynku i możliwości inwestycyjnych. 3. Upowszechnianie informacji o zasadach podejmowania działalności gospodarczej i o kredytach na jej prowadzenie. 4. Promocja lokalnych produktów wysokiej jakości. CEL 3. STYMULOWANIE ROZWOJU SEKTORA USŁUG 1. Informacja i promocja możliwości wykorzystania lokalnych surowców. 2. Wspieranie tworzenia centrum handlu ze Wschodem. 3. Nagłaśnianie podejmowanych interesujących inicjatyw. 4. Wspieranie rozwoju usług i handlu związanych z obsługą ruchu granicznego i turystycznego. Powiat Jarosławski 93 Powiatowy Program Ochrony Środowiska CEL 4: ZMIANY ŚWIADOMOŚCIOWE SPOŁECZEŃSTWA – NAUCZENIE ROLNIKÓW BYCIA PRZEDSIĘBIORCAMI 1. Promocja nowoczesnych form gospodarowania. 2. Promocja grup producenckich i rozwoju inicjatyw spółdzielczych. 3. Wspieranie doradztwa dla rolników i przedsiębiorców. Szkolenia na temat integracji z Unią Europejską i dostosowania polskiego prawa do potrzeb akcesyjnych – informacje o normach i standardach jakości obowiązujących w Polsce i UE, – kampania informacyjna o środkach i funduszach pomocowych. OBSZAR INFRASTRUKTURA TECHNICZNA PRIORYTET: Wyrównywanie poziomu infrastruktury technicznej CELE STRATEGICZNE 1. Stworzenie nowoczesnego systemu komunikacji. 2. Koordynacja planowania przestrzennego na linii powiat – gmina. 3. Stworzenie systemu promocji przedsiębiorczości w zakresie infrastruktury technicznej. 4. Zachowanie czystości środowiska. Powiat Jarosławski 94 Powiatowy Program Ochrony Środowiska KIERUNKI DZIAŁAŃ CEL 1. STWORZENIE NOWOCZESNEGO SYSTEMU KOMUNIKACJI 1. Usprawnianie funkcjonowania najważniejszych rozwiązań komunikacyjnych. 2. Modernizacja dróg istniejących. 3. Dostosowanie infrastruktury drogowej do potrzeb niepełnosprawnych. 4. Utrzymywanie przejezdności dróg w okresie zimowym przez zakładanie naturalnych ekranów (np. zakrzewianie). CEL 2. KOORDYNACJA PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO NA LINII POWIAT - GMINA 1. Zwiększenie zakresu konsultacji społecznych związanych z decyzjami dotyczącymi gospodarki przestrzennej. 2. Kształtowanie i rozwijanie świadomości oraz wrażliwości mieszkańców na ład przestrzenny w otoczeniu. 3. Wspieranie scaleń gruntów, wymian, sprzedaży przez Agencję Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa w celu poprawienia struktury agrarnej wsi. 4. Systematyczne aktualizowanie ewidencji gruntów w zakresie klasyfikacji użytków. 5. Koordynowanie działań samorządów lokalnych w zakresie gospodarki przestrzennej. CEL 3. STWORZENIE SYSTEMU PROMOCJI PRZEDSIĘBIORCZOŚCI W ZAKRESIE INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ Powiat Jarosławski 95 Powiatowy Program Ochrony Środowiska 1. Promocja ekologicznych rozwiązań i nowych technologii z obszaru infrastruktury. 2. Poszukiwanie nowych rozwiązań komunikacyjnych - np. ścieżki rowerowe. CEL 4. ZACHOWANIE CZYSTOŚCI ŚRODOWISKA 1. Wspólne inicjatywy w zakresie ochrony środowiska - oczyszczalnie ścieków, zakłady utylizacji odpadów. 2. Koordynacja działań z zakresu infrastruktury komunalnej. 3. Wspieranie inwestycji gospodarczych przyjaznych środowisku. 4. Skuteczne egzekwowanie prawa w zakresie ochrony środowiska. 5. Prowadzenie edukacji ekologicznej w szkołach, lokalnych mediach i na imprezach masowych. OBSZAR TURYSTYKA I AGROTURYSTYKA PRIORYTET: Stworzenie optymalnych warunków do rozwoju turystyki CELE STRATEGICZNE 1. Aktywizacja obszarów przygranicznych o charakterze turystycznym. 2. Podnoszenie konkurencyjności turystycznej powiatu. 3. Zagospodarowanie terenów rekreacyjnych i progresywny rozwój turystycznej. 4. Stworzenie nowoczesnego systemu promocyjno – informacyjnego. Powiat Jarosławski 96 bazy Powiatowy Program Ochrony Środowiska KIERUNKI DZIAŁAŃ CEL 1. AKTYWIZACJA OBSZARÓW PRZYGRANICZNYCH O CHARAKTERZE TURYSTYCZNYM 1. Wyznaczenie w planach zagospodarowania przestrzennego terenów aktywności turystycznej. 2. Organizowanie szkoleń, również o charakterze wizyt studialnych. 3. Organizowanie doradztwa w zakresie agroturystyki (analizy marketingowe). 4. Partycypacja w organizacji imprez masowych. 5. Promocja regionalizmu i lokalnej obrzędowości. CEL 2. PODNOSZENIE KONKURENCYJNOŚCI TURYSTYCZNEJ POWIATU 1. Tworzenie atrakcyjnych ofert turystycznych o charakterze regionalnym. 2. Wspieranie tworzenia wzdłuż ciągów komunikacyjnych infrastruktury turystyczno-gastronomicznej. 3. Poszukiwanie inwestorów zdolnych do renowacji i utrzymania obiektów zabytkowych. CEL 3. ZAGOSPODAROWANIE TERENÓW REKREACYJNYCH I PROGRESYWNY ROZWÓJ BAZY TURYSTYCZNEJ 1. Wspieranie tworzenia i promocja sieci gospodarstw agroturystycznych. Powiat Jarosławski 97 Powiatowy Program Ochrony Środowiska 2. Zajęcia z agroturystyki i krajoznawstwa w szkołach średnich. 3. Koordynacja działań podejmowanych na szczeblu gminnym. CEL 4. STWORZENIE NOWOCZESNEGO SYSTEMU PROMOCYJNOINFORMACYJNEGO 1. Opracowanie Programu Promocji Powiatu na lata 2000-2006. 2. Powołanie Centrum Informacji Turystycznej. 3. Program ochrony zabytków. 4. Opracowanie powiatowej strony „www” (Internet). Powiat Jarosławski 98 Powiatowy Program Ochrony Środowiska OBSZAR INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA PRIORYTET: Integracja wewnętrzna społeczności lokalnej CELE STRATEGICZNE 1. Zmiana świadomości społeczeństwa – świadomość rynkowa. 2. Podnoszenie dostępności do usług społecznych. 3. Wspieranie lokalnych inicjatyw społecznych. 4. Nowoczesny system bezpieczeństwa mieszkańców. KIERUNKI DZIAŁAŃ CEL 1. ZMIANA ŚWIADOMOŚCI SPOŁECZEŃSTWA - ŚWIADOMOŚĆ RYNKOWA 1. Ułatwianie zdobywania kwalifikacji zawodowych oraz możliwości przekwalifikowania się w zależności od potrzeb rynku pracy. 2. Nauka przedsiębiorczości - edukacja w zakresie akceptacji zmian. 3. Prowadzenie akcji uświadamiającej społeczeństwo o prawach konsumenta i użytkownika. 4. Rozwijanie różnych form udziału mieszkańców w zarządzaniu powiatem. Powiat Jarosławski 99 Powiatowy Program Ochrony Środowiska CEL 2. PODNOSZENIE DOSTĘPNOŚCI DO USŁUG SPOŁECZNYCH 1. Rozwój nowoczesnych usług medycznych i opieki społecznej. 2. Opracowanie powiatowego programu rozwiązywania problemów społecznych. 3. Opracowanie programu promocji zdrowia. 4. Monitorowanie potrzeb rodzin wymagających pomocy społecznej. 5. Przystosowywanie obiektów użyteczności publicznej dla osób niepełnosprawnych. 6. Ułatwianie dostępu do placówek podstawowej opieki medycznej i ich wspieranie szczególnie na terenach wiejskich. CEL 3. WSPIERANIE LOKALNYCH INICJATYW SPOŁECZNYCH 1. Kreowanie i promowanie lokalnych indywidualności. 2. Wspieranie działalności organizacji pozarządowych. 3. Promowanie pozytywnych wzorców zachowań społecznych. 4. Integracja społeczna w zakresie przeciwdziałania patologiom społecznym. CEL 4. NOWOCZESNY SYSTEM BEZPIECZEŃSTWA MIESZKAŃCÓW 1. Systematyczne zwiększanie środków na poprawę bezpieczeństwa mieszkańców – policja, straże, inspekcje. 2. Wczesne ostrzeganie mieszkańców przed klęskami żywiołowymi i ekologicznymi. 3. Systematyczne doposażenie w nowoczesny specjalistyczny sprzęt do prowadzenia akcji ratowniczych. Powiat Jarosławski 100 Powiatowy Program Ochrony Środowiska OBSZAR EDUKACJA PRIORYTET: Dostosowywanie kierunków kształcenia do planowanych kierunków rozwoju CELE STRATEGICZNE 1. Ewolucja struktur i kierunków kształcenia. 2. Wyrównywanie poziomu kształcenia we wszystkich szkołach. 3. Edukacja w zakresie komunikacji międzyludzkiej. KIERUNKI DZIAŁAŃ CEL 1. EWOLUCJA STRUKTUR I KIERUNKÓW KSZTAŁCENIA 1. System wychowawczy z elementami regionalizmu. 2. Wdrażanie nowych zawodów i specjalizacji – klasy o profilu turystycznohotelarskim i rolniczym. 3. Tworzenie systemu szkoleń dla dorosłych. 4. Systemy dokształcania nauczycieli. Powiat Jarosławski 101 Powiatowy Program Ochrony Środowiska CEL 2. WYRÓWNYWANIE POZIOMU KSZTAŁCENIA WE WSZYSTKICH SZKOŁACH 1. Nowoczesne systemy komputerowe w szkołach. 2. Poprawa warunków materialnych szkół. 3. Organizacja zajęć pozalekcyjnych. CEL 3. EDUKACJA W ZAKRESIE KOMUNIKACJI MIĘDZYLUDZKIEJ 1. Kreowanie i wspieranie młodzieży wybitnie uzdolnionej. 2. Wymiana młodzieży z obszarów przygranicznych. 3. Tworzenie warunków umożliwiających kształcenie uczniów szkół ponad podstawowych zza wschodniej granicy. 4. Zwiększenie integracji oraz uaktywnienie mieszkańców powiatu - organizowanie cyklicznych imprez kulturalnych prezentujących dorobek regionu. 5. Wspieranie rozwoju czytelnictwa i stałego uzupełniania zasobów bibliotek publicznych w nowości wydawnicze, a czytelni w prasę codzienną i specjalistyczną. 6. Utworzenie Powiatowego Centrum Informacji Europejskiej. Powiat Jarosławski 102
