Are You suprised ?
advertisement
EGZAMIN Z MIKROEKONOMII 1. Ekonomia pozytywna i normatywna. Ekonomia – zajmuje się problemem jak najlepiej zagospodarować zasoby, które są ograniczone dla zaspokojenia nieograniczonych potrzeb. Ekonomia pozytywna – koncentruje się na wyprawowaniu najbardziej uniwersalnych narzędzi analizy ekonomicznej w celu możliwie bezstronnego uogólniania procesów gospodarczych i mechanizmów ekonomicznych, zajmuje się definiowaniem pojęć i określaniem zależności między nimi, stroni od sądów wartościujących. Ekonomia normatywna – koncentruje się na formułowaniu systemu poglądów wartościujących i stara się odpowiedzieć na pytanie jak powinno być. Ocena zjawisk jest tu uzależniona od celu badań oraz subiektywnego podejścia analityka do ocenianych procesów i zjawisk. 2. Mikroekonomia i makroekonomia Mikroekonomia – zajmuje się badaniem gospodarki przez pryzmat przedsiębiorców i konsumentów, z punktu widzenia maksymalizacji ich korzyści, często zakłada ekstremalne warunki gospodarowania, ale dzięki temu przyczynia się do wypracowania precyzyjnych narzędzi służących do analizy zachowania producentów i konsumentów. Makroekonomia – bada zachowanie gospodarki jako całości, zajmuje się wielkimi agregatami np.: dochód narodowy, wydatki na konsumpcję, rozmiary zatrudnienia i bezrobocia. 3. Pojęcie cechy i rodzaje praw ekonomicznych. Prawo ekonomiczne – są to związki występujące pomiędzy badanymi zjawiskami o charakterze względnie stałym i zasadniczym np.: prawo popytu i podaży. Cechy praw ekonomicznych: - obiektywny charakter – działa niezależnie od woli i świadomości człowieka (w sposób konieczny) - stochastyczny charakter – oznacza to że prawa dotyczące zjawisk masowych nie mają charakteru powszechnego (działają na zasadzie prawdopodobieństwa a nie pewności) - historyczny – działanie praw jest określone historycznie, każde prawo działa w ściśle określonych warunkach i przy pewnych założeniach, przestaje działać gdy te warunki się zmieniają. Rodzaje praw: - przyczynowe – gdy po jednym zjawisku stale następuje inne zjawisko (przyczyna – skutek) - współistniejące – gdy dwa lub więcej zjawisk stale występuje łącznie - funkcjonalne – gdy istnieje związek między ilościowo wymiernymi zjawiskami które dają się opisać za pomocą funkcji matematycznej. 4. Pojęcie, cechy i powstawanie potrzeb. Potrzeba- stan braku fizycznego i duchowego wymagania ludzkiego organizmu, wynikające z uczestnictwa człowieka w życiu gospodarczym i społecznym. W miarę rozwoju ludzkości rośnie ich ilość i jakość. Cechy potrzeb: - nieograniczoność – oznacza to że nie można sobie wyobrazić stanu żeby wszystkie potrzeby były zaspokojone - autodynamizm – każda zaspokojona potrzeba rodzi następną. 5. Rodzaje potrzeb Podział potrzeb a) według ich genezy - pierwotne- instynktowne, wrodzone 1 - wtórne- wyuczone, społeczne, psychologiczne b) ze względu na zakres zbiorowości - indywidualne - zbiorowe c) ze względu na niezbędność zaspokajania - niższego rzędu - wyższego rzędu b) według rodzaju - biologiczne - psychologiczne - socjologiczne 6. Dobra i usługi jako środki zaspokajania potrzeb. Dobro- produkt o charakterze przedmiotu, rzecz służąca zaspokajaniu ludzkich potrzeb. Podział dóbr: - wolne – takie dobra które występują w przyrodzie w ilości nieograniczonej i każdy może z nich korzystać (woda, powietrze) - ekonomiczne – to dobra powstające poprzez pozyskiwanie z przyrody drogą wydobycia, przerobienia lub przekształcenia ich cech fizycznych i chemicznych - konsumpcyjne produkcyjne (np.: maszyny, urządzenia, półprodukty) - substytucyjne nawzajem się zastępują (masło – margaryna) komplementarne nawzajem się uzupełniają (samochód i benzyna) - prywatne- dobra które są kupowane lub wytwarzane i wykorzystywane przez pojedyncze osoby lub członków małych dobrowolnie tworzonych grup (rodzina) publiczne- dobra które są kupowane lub wytwarzane i wykorzystywane przez duże grupy ludzi lub rząd - - zaspokajające jednorazowo potrzebę wielokrotnego użytku Usługa- produkt nie mający charakteru materialnego (formy przedmiotu), często o charakterze abstrakcyjnym. Rodzaje usług: - produkcyjne – są to usłygi dotyczące obsługi dóbr np.: dóbr już nabytych (naprawa) lub tych które mają być nabyte (transport) - nieprodukcyjne – dotyczące obsługi osób (służba zdrowia) 7. Krzywa możliwości produkcyjnych. Krzywa możliwości produkcyjnych – graficzne przedstawienie różnych kombinacji dóbr, które mogą być wytwarzane gdy wszystkie zasoby są w pełni efektywnie wykorzystane w danym okresie. Założenia: - stałość zasobów (praca, kapitał ziemia) - stałość technologii - produkcja dwóch dóbr lub dwóch grup dóbr - stałość zasobów 2 - pełne wykorzystanie zasobów maksymalna produkcja Y X Krzywa możliwości produkcyjnych która przybiera formę linii prostej wskazuje że ilość dobra z którego trzeba zrezygnować w zamian za konkretną ilość drugiego dobra pozostaje stała w miarę wzrostu produkcji. Wypukła krzywa wskazuje że gdy wzrasta produkcja trzeba rezygnować z coraz to większej ilości drugiego dobra. Przesunięcia krzywej: - wzrost ekstensywny – w wyniku zwiększenia areału - wzrost intensywny – w wyniku wprowadzenia nowych technologii. 8. Zasady racjonalnego gospodarowania. Gospodarowanie – to działanie w sferze produkcji i podziału mające na celu zaspokojenie potrzeb lub stworzenie do tego odpowiednich warunków. Oznacza dokonywanie wyboru przy wielu celach i ograniczonych środkach. Racjonalność gospodarowania Jego istotą jest dokonywanie najbardziej korzystnych (optymalnych) wyborów przy podejmowaniu decyzji w zakresie celów społeczno-gospodarczych oraz środków i metod (sposobów) realizacji tych celów. Bardzo duże znaczenie mają tu kryteria wyborów. Zasada racjonalnego gospodarowania: - zasada największego efektu przy danym nakładzie środków - zasada najmniejszego nakładu środków do osiągnięcia danego efektu 9. Proces produkcji i podstawowe czynniki produkcji. Produkcja- zorganizowana (świadoma i celowa) działalność z udziałem czynników wytwórczych, podejmowana w celu wytworzenia określonych dóbr lub usług. Podstawowym czynnikami produkcji są zasoby: a) ludzkie- praca, energia, wiedza zatrudnionych ludzi b) naturalne- ziemia oraz wszystkie zawarte w niej bogactwa naturalne, drogi, lasy, wody c) kapitałowe- kapitał rzeczowy – budynki, maszyny, urządzenia, transport, kapitał finansowy- pieniądze Czynniki są względem siebie substytucyjne i komplementarne 3 K A B L A – metoda kapitałochłonna i praco oszczędna (koparka a łopata) B – metoda pracochłonna i kapitałooszczędna Technologia produkcji wyznacza ilość i rodzaj zasobów koniecznych do wyprodukowania danego produktu. Wyznacza również proporcje w jakich zasoby te powinny być ze sobą połączone. Gospodarstwo domowe- podmiot gospodarczy pełniący funkcje zarówno konsumpcyjne jak i produkcyjne (polegające na zdobywaniu dochodu) Procesy dokonujące się w gospodarstwie domowym: a) aktywizacja własnych zasobów pracy b) organizacja i realizacja procesów konsumpcji c) przygotowanie nowego pokolenia do pracy Funkcje społeczne realizowane przez gospodarstwo domowe: 1) prokreacyjna 2) wychowawcza 3) opiekuńcza 4) ekspresyjna- tworzenie szczególnych więzi uczuciowych 5) rekreacyjna Przedsiębiorstwo- podstawowy podmiot gospodarczy, są to ludzie dysponujący określonymi środkami (ziemia, lokale biurowe, maszyny, budynki) niezbędnymi do regularnego prowadzenia działalności gospodarczej w sferze produkcji, obrotu towarowego czy usług. 10.Schemat obiegu towarów i pieniądza w gospodarce. Konsumenci Dostarczają zasoby Kupują dobra i usługi Strumień płatności pieniężnychczynsze, płace, procenty Strumień dóbr i usług Strumień zasobów Producenci Łączą zasoby, tworzą dobra i usługi 4 Strumień płatności pieniężnych 11.Formacje przedkapitalistyczne. - - - Wspólnota pierwotna – wspólne własność środków produkcji i wspólna praca, produkty pracy są własnością wspólną jako całości i podlegają podziałowi w określony sposób. Produkcja ma charakter naturalny tzn. wytworzone produkty są przeznaczone do bezpośredniego zaspokajania potrzeb wytwórców. Niski poziom rozwoju sił wytwórczych (człowiek + materialne warunki pracy narzędzia).W miarę pojawiania się urządzeń zaczęła się pojawiać nadwyżka ponad własne potrzeby, miała ona jednak charakter przypadkowy. Posiadanie nadwyżki nie jest wystarczającym warunkiem rozwoju wymiany. Konieczna jest prywatna własność i dobrowolność wymiany. Ewentualna wymiana miała charakter naturalny i oparta była na naturalnym podziale pracy. Produkcja nie miała charakteru produkcji towarowej, nie była przeznaczona na sprzedaż. Początki produkcji towarowej pojawiły się dopiero u schyłku wspólnoty pierwotnej, gdy wystąpiła prywatna własność. Niewolnictwo – prywatny właściciel widział możliwości bogacenia się dzięki wzrostowi produkcji i wymiany, do tego konieczne jest zatrudnienie większej siły roboczej. Ze względu na trudności w jej znalezieniu stosowano przymus pracy, początkowo w stosunku do jeńców wojennych którzy przekształcili się w niewolników. Zastosowanie niewolniczej siły roboczej było warunkiem dalszego wzrostu produkcji. Produkcja miała jednak głównie charakter naturalny a wymiana była sporadyczna. Pierwszy wielki podział pracy spowodował wyodrębnienie się rzemiosła i handlu oraz rozwój rynków towarowych. Pojawiła się produkcja towarowa na większą skalę. Feudalizm – powolny rozwój sił wytwórczych, dalszy rozwój rzemiosła, wzrost towarowości produkcji, wywłaszczenie chłopów spowodowało pojawienie się wolnej siły roboczej co było warunkiem dalszego wzrostu produkcji za której zatrudnienie pracodawca musiał płacić. 12.Przesłanki powstania produkcji kapitalistycznej - własność prywatna technologia społeczny podział pracy (specjalizacja pracy) pojawienie się pieniądza poszerzenie rynków zbytu. 13.Pierwotna akumulacja kapitału i jej źródła Akumulacja kapitału polega na gromadzeniu części zysku w celu powiększenia posiadanego kapitału. Pierwotna akumulacja kapitału to pierwotne nagromadzenie kapitału. Była ona punktem wyjścia do rozwoju produkcji na wielką skalę. Źródła pierwotnej akumulacji kapitału: - rugi chłopów z ziemi - odkrycia geograficzne - system kolonialny - wojny - korsarstwo - protekcjonizm celny - pożyczki państwa na budowę manufaktur - system podatkowy 5 14.Techniczno organizacyjne stadia rozwoju kapitalizmu. - - - - system nakładczy – początkowo rzemieślnik pracował na własny rachunek z czasem jednak stał się uzależniony od kupca który dostarczał surowce, ponosił nakłady na produkcję, dostarczał zamówień i organizował sprzedaż, ponieważ angażował własne zasoby produkt pracy przestał być własnością rzemieślnika a stał się własnością kupca. Oddzielenie środków produkcji od wytwórcy nie jest całkowite. Rzemieślnik wykorzystuje własne narzędzia i wykonuje pracę sam, ewentualnie z członkami rodziny. Udział kupca prowadzi do wzrostu produkcji. Kooperacja prosta – następuje zgromadzenie siły roboczej w jednym pomieszczeniu, co zwiększa łatwość kontrolowania przebiegu pracy i pozwala na zmniejszenie kosztów transportu. Pracownik nie jest właścicielem środków produkcji. Pojawia się najemna siła robocza. Pracownicy wykonują czynności jednorodne bez podziału pracy, wytwarzają produkt od początku do końca. Następuje wzrost wydajności i skali produkcji. Kooperacja złożona (manufaktura) – oznacza zakład pracy, w którym produkcja odbywa się na postawie podziału pracy ręcznej między pracownikami. Pracownik wykonuje tylko cześć procesu produkcji, nawet tylko jedną operację. Pojawia się techniczny podział pracy, czyli podział procesu na funkcje, które są wykonywane przez odrębnych pracowników. Umożliwia to wzrost skali produkcji dzięki specjalizacji. Pracownicy nie są właścicielami środków produkcji występuje najemna siła robocza. Wzrost wydajności pracy umożliwia obniżkę kosztów i wzrost konkurencyjności wobec rzemiosła. Fabryka – następuje zatrudnianie najemnej siły roboczej, występuje podział pracy i specjalizacja, rozpoczęto mechanizację pracy, czyli zastępowanie pracy człowieka pracą maszyn, prowadzi to do dalszego wzrostu wydajności pracy i skracania jej czasu, następuje wzrost niepodzielności środków produkcji. Mechanizacja umożliwia, co prawda wzrost wydajności, ale stwarza konieczność podnoszenia kwalifikacji, powoduje trudności w organizowaniu i zarządzaniu produkcją i rodzi konieczność sukcesywnej wymiany parku maszynowego, który ulega zużyciu Dalsze przemiany doprowadziły do: zastosowania nowych surowców (węgiel ruda) zastosowania nowych źródeł energii upowszechniania maszyn, automatyzacji produkcji zmian w przemyśle ciężkim. 15.Rodzaje przedsiębiorstw i kryteria wyboru przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo to zespół kapitałów i siły roboczej zorganizowany tak aby prowadzić do pomnażania kapitału – osiągania zysku Kryteria wyboru przedsiębiorstwa: - odpowiedzialność i ryzyko - możliwości produkcji - system podatkowy - koszty założycielskie - elastyczność zarządzania Formy przedsiębiorstw: - przedsiębiorstwa prywatne – obejmują przedsiębiorstwo jednoosobowego właściciela i spółki 6 przedsiębiorstwo publiczno prawne (spółdzielnie – są to przedsiębiorstwa zrzeszające udziałowców na zasadach dobrowolności np.: kredytowe, mieszkaniowe, przetwórstwa, państwowe – powołane przez państwo lub przejęte w wyniku nacjonalizacji, samorządowe – komunalne – oddane w zarząd samorządom lokalnym, zwykle świadczą usługi na rzecz ludności zamieszkałej na danym terenie np.: elektrownie, gazownie, wodociągi) Przedsiębiorstwo jednoosobowego właściciela – jest jeden właściciel który organizuje pracę i zarządza przedsiębiorstwem, ponosi ona także osobistą odpowiedzialność za zobowiązania przedsiębiorstwa, zaletą tej formy jest łatwość założenia i duża elastyczność, wadą duże ryzyko, odpowiedzialność osobista za zobowiązania i trudności w pozyskiwaniu kapitału. Spółka – to przedsiębiorstwo wielo osobowe działające na zasadzie współdziałania kilku osób w celu osiągnięcia określonych korzyści. Przyczyny powstawania spółek: - rosnące zapotrzebowanie na kapitał - wzrost konkurencyjności na rynku i konieczność walki o klienta - koncentracja produkcji i kapitału w coraz większych przedsiębiorstwach - produkcja n rynek masowego odbiorcy powoduje konieczność badania tego rynku i oddziaływania na niego, na co stać tylko duże przedsiębiorstwa - wzrost niepewności działania i ryzyka prowadzonej działalności - 16.Cechy spółki osobowej (cywilnej) - istnienie i stosunki wewnętrzne oparte sa na umowie minimum 2 osób trwałość składu osobowego obowiązek współdziałania wspólników dla osiągnięcia celu obowiązek prowadzenia przez wspólników spraw spółki i dokonywania jej kontroli równość praw i obowiązków brak osobowości prawnej trwałość kapitałów gdyż majątek pochodzi z wkładów współwłasność majątku osobista odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki 17.Cechy spółki kapitałowej. - - np.: akcyjna i z. o.o istnienie oparte na statucie może być jednoosobowa nie ma wymogu trwałości składu osobowego wspólnicy nie mają obowiązku współdziałania i prowadzenia spraw spółki i jej kontroli w tym celu powoływane sa specjalne organy tj. zarząd , rada nadzorcza i komisja rewizyjna prawa i obowiązki wspólników nie są równe lecz proporcjonalne do wniesionych udziałów lub liczby i rodzaju posiadanych akcji posiada osobowość prawną kapitał ma charakter zmienny majątek spółki jest wyodrębniony od majątku wspólników za zobowiązania odpowiada spółka wyodrębnionym majątkiem, zaś wspólnicy ryzykują tylko do wysokości wniesionego wkładu 18.Spółka jawna i cicha + spółka jawna: - jest to spółka prawa handlowego, jej celem jest prowadzenie działalności zarobkowej w większym rozmiarze, we wspólnym imieniu i na zasadzie pełnej osobistej odpowiedzialności wspólników. Nie ma osobowości prawnej, może zaciągać zobowiązania i nabywać praw, pozywać i być pozwaną. Za 7 zobowiązania odpowiada sama spółka i równocześnie każdy ze wspólników. Nie posiada organów zarządzających. Umowa spółki pod rygorem nieważności powinna być zawarta na piśmie. Podlega wpisowi do rejestru handlowego, a jej istnienie liczy się od momentu rozpoczęcia działalności. Udział w zyskach i stratach jest nie zależny od wniesionych kapitałów. W spółce obowiązuje zakaz działań konkurencyjnych. Rozwiązanie spółki może nastąpić z przyczyn przewidzianych w umowie, w skutek ogłoszenia upadłości, w wyniku wspólnej uchwały wspólników albo w skutek śmierci jednego z wspólników lub wypowiedzenia umowy. + spółka cicha - polega na tym że na podstawie umowy wspólnik cichy uczestniczy wkładem majątkowym w prowadzeniu przedsiębiorstwa przez inną osobę, nie istnieje na zewnątrz. Wspólnik cichy wnosi wkład, czerpie korzyści i nie odpowiada za zobowiązania. Nie ma żadnych praw do majątku spółki, maksymalne ryzyko które ponosi to wniesiony wkład przy czym umowa może stanowić że nie partycypuje on w stratach. 19.Spółka komandytowa. Aby założyć potrzebne są dwa rodzaje wspólników – komandytariusz i komplementariusz. Komplementariusz wnosi wkład, uczestniczy w prowadzeniu spółki, podejmuje decyzje, ma prawo reprezentowania spółki na zewnątrz i odpowiada za zobowiązania całym majątkiem osobistym. Komandytariusz wnosi wkład, nie może prowadzić spraw spółki ani reprezentować jej na zewnątrz, ma prawo do ograniczonej kontroli, odpowiada za zobowiązania do wysokości sumy komandytowej zapisanej w umowie 20.Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Jest to spółka kapitałowa ale ma pewne pierwiastki spółki osobowej. Te pierwiastki to: - prawo do indywidualnej kontroli - możliwość wyłączenia wspólnika na wniosek pozostałych - ograniczenie zbywalności udziałów (udziały są imienne) - występuje osobista odpowiedzialność w przypadku: za zobowiązania zaciągnięte przed zarejestrowaniem spółki odpowiadają osobiście i solidarnie wspólnicy którzy działali w jej imieniu, w przypadku zbycia udziałów sprzedawca i nabywca odpowiadają solidarnie wobec spółki za świadczenia zalegające ze zbytego udziału, członkowie zarządu odpowiadają majątkiem osobistym gdy składają nieprawdziwe oświadczenia o wniesieniu udziałów lub fałszywe oświadczenia o podniesieniu kapitału udziałowego. Spółka powstaje poprzez rozprowadzenie udziałów w celu zebrania kapitału zakładowego. Minimalny kapitał wynosi 50000 zł. Za zobowiązania odpowiada spółka wyodrębnionym majątkiem. Warunkiem powstania jest podpisanie umowy, zebranie kapitału zakładowego, ustanowienie władz, dokonanie wpisu do rejestru. Spółka posiada osobowość prawną. Skład osobowy może się zmieniać przy czym przyjęcie nowego wspólnika wymaga zgody pozostałych. Udziałowcy mają prawo do udziału w zyskach i kontroli działalności. Udziały uprzywilejowane mogą dawać prawo do maksymalnie 3 głosów na udział. Sprawy spółki prowadzi zarząd który reprezentuje ją na zewnątrz. Do celów kontrolnych powoływana jest rada nadzorcza. Prawa i obowiązki udziałowców zależą od wniesionych udziałów. Spółka podlega rozwiązaniu z przyczyn przewidzianych w umowie, w wyniku wspólnej uchwały udziałowców albo w skutek ogłoszenia upadłości. 21.Spółka akcyjna. Typowa spółka kapitałowa, warunkiem założenia jest zawarcie umowy i sporządzenie statutu, zebranie kapitału akcyjnego, powołanie pierwszych organów, złożenie do depozytu sądowego kaucji w wysokości 1/20 kapitału akcyjnego na zabezpieczenie roszczeń w stosunku do 8 założycieli z tytułu uchybień przy zawiązywaniu spółki oraz złożenia wniosku o wpis do rejestru. Minimalny kapitał wynosi 500000 zł. Kapitał może być wniesiony przez założycieli (zawiązanie łączne)lub może być zebrany w drodze publicznej subskrypcji akcji (zawiązanie sukcesywne). Akcje na okaziciela nie mogą być wydawane przed dokonaniem pełnej wpłaty (poniżej wartości nominalnej) Spółka ma osobowość prawną, skład osobowy jest zmienny. Za zobowiązania odpowiada spółka wyodrębnionym majątkiem. Członkostwo w spółce wyraża się w korzystaniu z praw z tytułu posiadania akcji tzn. Prawa do dywidendy, prawa do głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, prawo do udziału w majątku spółki po jej likwidacji i prawo poboru akcji z nowych emisji. Sprawy spółki prowadzi zarząd, który reprezentuje ją także na zewnątrz. Najważniejszym organem jest walne zgromadzenie akcjonariuszy. Do celów kontrolnych powoływana jest rada nadzorcza. Prawa i obowiązki wspólników nie są równe, zależą od ilości i rodzaju posiadanych akcji. Spółka może być rozwiązana z przyczyn przewidzianych w statucie, w wyniku uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy albo w skutek ogłoszenia upadłości. 22. Pojęcie i rodzaje akcji. Akcja - jest to papier wartościowy potwierdzający udział w majątku spółki akcyjnej. Rodzaje akcji: - imienne – imiennie podany właściciel, są one rejestrowane w księdze akcyjnej, ich sprzedaż wiąże się z koniecznością zgłoszenia tego faktu w spółce i dokonania zmian w księdze akcyjnej. Zbywalność tych akcji może być ograniczona w statucie który może uzależniać sprzedaż od zgody spółki, albo może wprowadzać prawo pierwokupu dla dotychczasowych akcjonariuszy. Akcje te mogą być wydawane przed dokonaniem pełnej wpłaty. - na okaziciela – wystawione na okaziciela każdy kto je ma jest prawnym ich posiadaczem - zwykłe – akcje dające zwykłe prawa: dywidenda, 1 głos na akcję, udział w majątku po likwidacji, poboru akcji z nowej emisji. O podziale zysku decyduje walne zgromadzenie akcjonariuszy - uprzywilejowane – rozszerzają prawa jakie daje akcja zwykła, są to akcje zwykle imienne. Dają prawo do 2 głosów na jedną akcję, przyznają prawo do wyższej dywidendy (do 150%), lub np.: stałej dywidendy. Dają prawo do pierwszeństwa do udziałów w majątku spółki po likwidacji. - Gotówkowe – wydawane w zamian za wkłady pieniężne - Aportowe – wydawana w zamian za wkłady rzeczowe - Świadectwa użytkowe – są wydawane w zamian za akcje umorzone w sytuacji podjęcia decyzji o zmniejszeniu kapitału akcyjnego. Dają prawo do dywidendy, najczęściej dają też prawo do głosu. - Nieme – akcje które nie dają prawa do głosu w zamian dają prawo do uprzywilejowanej dywidendy i dywidendy te nie są ograniczone. Kontrolny pakiet akcji – jest to taka liczba akcji która daje przewagę w głosowaniu na walnym zebraniu akcjonariuszy. 23.Związki przedsiębiorstw poziome, pionowe i nieograniczone. Więź pionowa – oznacza łączenie się dwóch lub kilku przedsiębiorstw które wykonują różne fazy tego samego procesu technologicznego w jedną firmę – koncern samochodowy przyłącza wytwórnię opon, koncern metalurgiczny Więź pozioma – polega na łączeniu się kilku lub kilkunastu przedsiębiorstw należących do tego samego rynku. Związek może być ukierunkowany na zbyt lub zaopatrzenie. Więź nieograniczona – tzn. Więź pozioma i pionowa np.: konglomerat który powstaje w wyniku połączenia firm z różnych dziedzin przemysłu, jest to tzw. Monopol między 9 gałęziowy. Następuje tu ograniczone ryzyko które przy wytwarzaniu jednorodnych produktów zwiększa się. 24.Związki przedsiębiorstw o charakterze kooperacji i koncentracji. Więź oparta na kooperacji – oznacza że łączą się przedsiębiorstwa na zasadzie współpracy dla realizacji określonych celów. Jest to związek o charakterze czasowym, a przedsiębiorstwa nie tracą niezależności, jest to związek nietrwały ponieważ umowę można zerwać. Więź oparta na koncentracji – polega na tym że przedsiębiorstwa łączą się w sposób trwały i zwykle tracą samodzielność. Może to polegać na tym że: duże firmy przyłączają podwykonawców którym narzucają profil produkcji i technologię, jedne przedsiębiorstwa zdobywają kontrolne pakiety akcji lub większość udziałów w innych, przedsiębiorstwa zdobywają kontrolę nad innymi poprzez wybiegi prawne np.: emisja akcji bez prawa głosu, lub koalicja głosujących. 25.Kartel, koncern, konglomerat. Kartel –jest to umowa co do ceny i podziału rynków zbytu. Niezależne przedsiębiorstw zobowiązują się we własnym interesie nie konkurować ze sobą, ale działać wspólnie w celu maksymalizacji zysku. Umowa dotyczy zwykle stabilizacji ceny na wysokim poziomie i ograniczenia wielkości produkcji, albo podziału rynku zbytu w celu ograniczenia konkurencji. Są to przedsiębiorstwa niezależne organizacyjnie i technicznie z tej samej gałęzi przemysłu. Oparte na kooperacji więzi poziomej. Koncern – jest to forma w której koncentracja kapitału oparta jest na więzi produkcyjnej. Pozwala na uniezależnienie się od konkurencji. Przedsiębiorstwa są bardzo silnie powiązane własnościowo, często tracą nawet formalną niezależność. Związek oparty na więzi pionowej i koncentracji. Konglomerat – występuje gdy z istniejącym już monopolem łączą się własnościowo przedsiębiorstwa z innych gałęzi. Oparty na więzi nieograniczonej co sprawia że ryzyko rozkłada się na więcej sfer działania. Rozwój odbywa się przez dywersyfikację produkcji co wymaga wzrostu liczby różniących się produktów finalnych w wymagających często innych metod wytwarzania a także metod sprzedaży bądź wymaga wkroczenia do nowych dziedzin wytwarzania. Przyczyna rozwoju jest ograniczana, chłonność rynku i granice lokat inwestycyjnych w gałęzi macierzystej. 26.(27) Towar i jego cechy, wartość towaru i paradoks wartości Towar jest to produkt pracy ludzkiej przeznaczony na sprzedaż. Cechy towaru: - wartość użytkowa – zdolność towaru do zaspokajania potrzeb jest wynikiem posiadanych cech fizyczno chemicznych nadanych przez przyrodę lub będących wynikiem działalności produkcyjnej człowieka. Jest to warunek niezbędny wprowadzenia do wymiany. Nie jest stała wczasie oraz jest zmienna geograficznie. o użyteczność subiektywna – oceniana przez każdego z nas zależy od potrzeb odczuwanych przez konsumenta o użyteczność obiektywna – z punktu widzenia producent, producent ma odpowiedzieć czy jego produkt ma wartość użytkową więc czy się sprzeda - wartość wymienna – stosunek ilościowy w jakim towary są wymieniane między sobą. Wartość wymienna wyrażona w pieniądzu to cena, pozwala ona na porównywanie towarów. o wymienna subiektywna – ustalona w wyniku negocjacji między sprzedawcą a nabywcą o wymienna obiektywna – wnika z porównania wielkości popytu i podaży. 10 Im większa wartość użytkowa tym większa wartość wymienna. Paradoks wartości (Smitha) – diamentu i wody, muszą być inne przyczyny które determinują wartość wymienną niż wartość użytkowa, jest to mianowicie ilość występowania (rzadkość występowania). 28.Podstawowe systemy pieniężne. Pieniądz – jest to powszechny ekwiwalent towarów w którym wyraża się wartość wszystkich innych towarów. Geneza pieniądza – powstawanie nadwyżek produkcyjnych ponad własne potrzeby jest jednym z warunków rozwoju produkcji towarowej i wymiany. Początkowo wymiana ma charakter bezpośredni, w miarę rozwoju sił wytwórczych pojawia się pośrednik w wymianie czyli pieniądz a wymiana przybiera charakter towarowo pieniężny. Systemy pieniężne: - bimetalizm – funkcję pieniądza pełnią jednocześnie dwa metale – złoto i srebro - monometalizm – funkcję pieniądza pełni jeden metal – złoto 29.Funkcje pieniądza. - - - - f. miernika wartości – polega na tym że pieniądz mierzy i wyraża wartość wszystkich towarów. Wartość wyrażona w pieniądzu to cena, pieniądz pełni tę funkcję idealnie tzn. nie trzeba go posiadać aby wyrazić wartość f. środka cyrkulacji – (pośrednika wymiany) – polega na tym że pieniądz pośredniczy w wymianie towarowej i pozwala rozerwać akt kupna sprzedaży na dwa osobne akty. Pieniądz pełni tę funkcję realnie tzn. że trzeba go posiadać aby nabyć towary lub usługi f. środka płatniczego – pieniądz zwania od zobowiązań np.: spłata kredytów, zapłata zobowiązań podatkowych. Ta funkcja też jest pełniona realnie. F. tezauryzacji – (gromadzenia oszczędności) – pieniądz odłożony przekształca się w oszczędności. Oszczędności w takiej formie łatwo przechowywać i uruchomić. W tej funkcji pieniądz występuje realnie i powinien mieć względnie stałą siłę nabywczą. F. pieniądza światowego – polega na tym że jest spełniona przez jednostki pieniężne które pełnią wszystkie pozostałe funkcje w obrotach międzynarodowych. 30.Ilość pieniądza niezbędna w obiegu, a inflacja i deflacja. J (T K B) Z S T – sum cen towarów i usług przeznaczonych w danym okresie do sprzedaży K- wartość towarów i usług sprzedanych w danym okresie na kredyt. Pomniejsza T ponieważ sprzedawca nie uzyskuje pieniędzy za dobra i usługi, powstaje tylko zobowiązanie B – wartość transakcji barterowych. Pomniejsza T gdyż nie występuje tu zapłata w pieniądzu Z – suma zobowiązań przypadających do zapłaty w danym okresie. Zapotrzebowanie na pieniądz. S – szybkość obiegu pieniądza która ma wpływ na ilość pieniądza niezbędnego w obiegu. Im szybciej pieniądz krąży tym mniej potrzeba go w obiegu i odwrotnie. Nadwyżka pieniądza w obiegu powoduje spodek jego wartości i wówczas mamy doczynienia z inflacją, niedobór powoduje trudności w realizacji zakupów i wywiązywania się ze zobowiązań i wówczas mamy doczynienia z deflacją, niedobór ten można łatwo usunąć dodrukowując pieniądze. 11 31.Rodzaje inflacji. Inflacja to trwały wzrost ogólnego poziomu cen przy uwzględnieniu zmian jakościowych towarów w pewnym okresie czasu. Powoduje spadek siły nabywczej pieniądza tzn. ze za określoną sumę pieniędzy można nabyć coraz mniej pieniędzy. Na inflacji zyskują: - rząd - kredytobiorcy - importerzy - przedsiębiorstwa - pracownicy sfery budżetowej (indeksowanie) Rodzaje: - pełzająca – do 10% w skali roku - galopująca 10 – 15 % miesięcznie - Megainflacja – 15 – 50 % miesięcznie - Hiperinflacja – powyżej 50 % na miesiąc. 32.Inflacja jawna i ukryta Inflacja jawna – występuje w warunkach wzrostu poziomu cen i jest widoczna. Jej skutki: - spadek roli ceny jako parametru wyboru - wzrost niepewności i ryzyka podejmowanych decyzji - ograniczenie horyzontu działania do krótkiego okresu gdyż przyszłość trudno przewidzieć - spadek zainteresowania inwestycjami - niekorzystna redystrybucja dochodów Inflacja ukryta – ceny są stabilne ale narastają trudności z zakupem pożądanych dóbr oraz ich jakość się pogarsza. Jej skutki: - spadek stopy życiowej - czarny rynek - spadek motywacyjności płac i efektywności zarządzania - cena nie jest właściwym parametrem wyboru. 33.Inflacja popytowa i kosztowa Inflacja popytowa – jest wynikiem nadmiaru popytu kreowanego w stosunku do możliwości podażowych gospodarki. Występuje gdy planowane wydatki rosną szybciej niż wielkość produkcji. Inflacja kosztowa – przyczyną wzrostu cen jest wzrost kosztów wytwarzania. Może się wówczas pojawić spirala inflacyjna np.: spirala płac i cen Metody walki z inflacją: - Ograniczanie popytu (podniesienie podatków, popieranie oszczędzania, obligacje skarbowe, drogie kredyty) - Zwiększenie podaży (ograniczanie eksportu, powiększanie importu, ograniczanie inwestycji, preferencje podatkowe dotyczące produkcji) 34.Pojęcie i rodzaje popytu. Popyt – zapotrzebowanie na towary zgłaszane przez konsumentów. Kryteria podziału popytu: - przedmiot zaspokajania: popyt na towary i popyt na usługi - według przeznaczenia przedmiotu zaspokajania: popyt konsumpcyjny i produkcyjny - według stopnia zaspokojenia popytu: popyt zaspokojony i popyt niezaspokojony Popyt potencjalny – co bym kupił gdybym miał pieniądze Popyt efektywny – to ten który jest zrealizowany 12 35.Czynniki kształtujące popyt. Przesunięcia krzywej popytu. Determinanty popytu: - potrzeby - cena - dochód - ceny dóbr komplementarnych i substytucyjnych - liczba i struktura ludności - poziom zamożności, stan posiadania dóbr - czynniki społeczne np.: zwyczaje, tradycje - bezpośrednie zachowanie administracyjne państwa. Przesunięcia krzywej popytu. Cena DD2 DD DD1 Popyt 1. Zmiana ceny dobra powoduje zmiany wielkości popytu wzdłuż danej krzywej popytu 2. Krzywa popytu przesuwa się tylko w rezultacie zmian czynników niecenowych (np. dochody – gdy wzrastają przemieszczamy się na krzywą DD2 gdy spadają przechodzimy na krzywą DD1) 36.Cena a popyt – reakcja normalna. W przypadku reakcji normalnej działa prawo popytu które mówi że– wraz ze wzrostem ceny produktu zmniejsza się ceteris paribus popyt na ten produkt, natomiast wraz ze spadkiem ceny popyt wzrasta. Cena p1 Popyt 37.Cena a popyt – reakcja nietypowa Reakcje nietypowe popytu – cena rośnie i popyt rośnie, popyt maleje i cena maleje. Paradoks Giffena – dotyczy badań grupy ludzi o najniższych dochodach i ich reakcji na zmianę ceny dóbr podstawowych (np.: chleb). Okazało się ze pomimo wzrostu ceny chleba popyt również wzrósł. Dobra Giffena – dobra charakteryzujące się znacznym stopniem podrzędności, negatywny efekt dochodowy przewyższa efekt substytucji – wzrostowi (spadkowi) ceny towarzyszy wzrost (spadek) popytu. Paradoks Veblena – dotyczy dóbr luksusowych i najbogatszych grup połecznych. Wykazano że wzrostowi cen luksusowych samochodów towarzyszy wzrost popytu, gdyż najbogatsi chcą pokazać swój statut majątkowy poprzez posiadanie dóbr luksusowych. 13 Efekt spekulacji – podobnie jak w dwóch poprzednich cena rośnie i popyt rośnie, gdyż podmioty przewidują że tendencja wzrostowa się utrzyma i cena będzie jeszcze wyższa (chcą zrobić zapas) Efekt owczego pędu (naśladownictwa) – pojawia się wówczas gdy konsumenci kupują dobra nawet po wyższych cenach dlatego że inni je kupują. Efekt snobizmu – występuje gdy niektórzy konsumenci ograniczają nabywanie pewnych dóbr tylko dlatego że inni je kupują. 38.Dochody a popyt – prawo Engla. Prawo Engla – wraz ze wzrostem dochodów udział dochodów wydawanych na żywność spada. Wydatki żywnościowe rosną wolniej niż dochody co powoduje spadek ich udziału w dochodach. W miarę wzrostu dochodu konsument wydaje relatywnie coraz mniej na dobra podstawowe i więcej na dobra wyższego rzędu Krzywe Engla przy stałych cenach wyrażają zależność popytu od dochodu przy danej cenie. Przy wzroście dochodów następuje nasycenie zapotrzebowania i przyrost popytu jest coraz wolniejszy. Popyt D1 P1 St P2 ru D m2 P3 ie ń D3 za so m1 Dochód bó Przy stałej cenie p1 popyt rośnie wraz ze wzrostem dochodu wzdłuż prostej p1 im wyższa jest w cena tym popyt przy danym poziomie dochodu mniejszy Krzywe Engla przy stałym dochodach pokazują zależność popytu od zmian cen. Popyt m3 m2 D2 D3 m3 Cena Przy stałym dochodzie m1 popyt zmniejsza się wraz ze wzrostem ceny wzdłuż krzywej m1, im wyższy dochód tym popyt przy danej cenie jest wyższy. 14 39.Podaż a cena – reakcja normalna Reakcja normalna – wraz ze wzrostem ceny wielkość podaży rośnie, a wraz ze spadkiem ceny wielkość podaży maleje ceteris paribus. S S S2 S1 P2 P2 p 40.Podaż a cena – reakcja nietypowa 1. Podaż sztywna – brak reakcji podaży na zmianę ceny S p 2. Podaż nieelastyczna – wzrost ceny powoduje spadek podaży, oraz spadek ceny powoduje wzrost podaży, np.: wzrost ceny powoduje że wzrastają koszty wytwarzania produktów (drobni producenci rolni) S S S2 S1 P2 P2 p 3. Zmiana wielkości podaży oznacza poruszanie się po jednej krzywej podaży. Zmianę wielkości podaży wywołuje więc zmiana ceny danego dobra ceteris paribus. Jeżeli przyjmiemy że cena jest stała zmiana jakiegokolwiek czynnika powoduj wzrost lub spadek S2 podaży czyli przesunięcie całej krzywej podaży. S S1 S S2 S S1 S S P1 const S1 – spadek podaży S2 – wzrost podaży 15 p 41.Prawo popytu i podaży – cena równowagi. Prawo popytu – wraz ze wzrostem ceny popyt na dane dobro maleje, oraz wraz ze spadkiem ceny popyt rośnie, ceteris paribus. Prawo podaży - wraz ze wzrostem ceny wielkość podaży rośnie, a wraz ze spadkiem ceny wielkość podaży maleje ceteris paribus. Cena równowagi – jest wyznaczana w punkcie przecięcia się (zrównania) krzywych popytu i podaży na dane dobro. D D, S S S=D p – cena równowagi p 42.Model pajęczyny – oscylacja przytłumiona Cykle specjalne polegają na tym że na zmianę ceny popyt reaguje od razu a podaż z opóźnieniem. Dotyczy to np.: produkcji rolnej ze względu na cykl uprawy, lub produkcji przemysłowej gdy cykl produkcji trwa np.: kilka lat (przemysł okrętowy, samolotowy) D, S D2 D2 D1 S1 B D3, S2 S3 D1=S1 A p 16 p2 p1 p 43.Model pajęczyny – oscylacja eksplodująca. Krzywa popytu powinna być łagodnie nachylona a podaży stromo. D,S S S2,d3 d2 d1=S1 D1 D S3 p3 p1 P2 p 44.Elastyczność cenowa popytu. Elastyczność popytu jest to miara procentowej (względnej) zmiany popytu w stosunku do procentowej (względnej) zmiany czynnika wpływającego na popyt. Elastyczność cenowa popytu –mierzy procentową relację popytu na dane dobro na zmianę ceny tego dobra. Ep D p D1 D p1 p D p : : *100% : * 100% D p D p D p p tg=p/D p D D 17 Nachylenie – zmiany absolutne Elastyczność – zmiany względne To nie to samo Stosując podany wzór na elastyczność cenową popytu współczynnik elastyczności w większości przypadków wyjdzie ujemny, dodatni pojawi się tylko w przypadku wyjątków od prawa popytu. Aby uniknąć ujemnych współczynników wzór mnożymy przez „-1” wówczas: a) Ep > 0 – działa prawo popytu b) Ep < 0 – wyjątki od prawa popytu I Popyt proporcjonalny (neutralny) Ep = 1 np.: lepsze gatunki żywności, dobra trwałego użytku. D 3 3 p Np.: Jeżeli cena rośnie o 1 % wielkość popytu spada o 1 % - wielkość popytu zmienia się o tyle samo procent co cena. II Popyt nieelastyczny – 0 < Ep < 1 dotyczy np.: artykuły żywnościowe, niektóre dobra użytkowe, bez dóbr luksusowych i podstawowych Popyt zmienia się wolniej niż cena: D p III Popyt elastyczny - Ep > 1 – dotyczy towarów luksusowych. Popyt zmienia się szybciej niż cena. D p IV Popyt sztywny – absolutnie nie elastyczny Ep = 0, popyt nie reaguje na zmianę ceny. D Dotyczy dóbr niezbędnych oraz tych które nie mają substytutów np.: sól i trumny. p 18 V Popyt nieelastyczny –1 < Ep < 0 np.: lekarstwa D p VI Popyt elastyczny – Ep < -1 D p 45.Wpływ elastyczności cenowej popytu na dochody sprzedawcy. Popyt efektywny = faktyczna sprzedaż (wielkość sprzedaży)*cena= przychód ze sprzedaży TR = d*p Ep = 1 p d TR - const TR – maleją szybciej Ep > 1 p d TR - rosną szybciej TR – rosną wolno powoli 0< Ep <1 p d TR - maleją wolno powoli const TR – rosną Ep =0 p d const TR – maleją TR – rosną Ep <0 p d TR - maleją 46.Elastyczność dochodowa popytu. Stosunek względnej (%) zmiany popytu do względnej (%) zmiany dochodu Em d m d m : *100% : *100% d m d m Jeżeli: Em > 0 - wzrost dochodów powoduje wzrost popytu, a spadek dochodów spadek popytu Em < 0 – wzrost dochodów powoduje spadek popytu i na odwrót. Elastyczność dochodowa będzie zazwyczaj dodatnia odnosi się ona do dochodu o określonej wysokości i ulega zmianie w miarę zmiany poziomu dochodów. W skutek wzrostu dochodów towary luksusowe mogą stać się towarami pierwszej potrzeby. W przypadku dóbr 19 elementarnych, podstawowych i najtańszych wraz ze wzrostem dochodów popyt na te dobra ulega względnemu lub absolutnemu zmniejszeniu u wówczas współczynnik Em będzie ujemny. 47.Elastyczność krzyżowa popytu . Elastyczność krzyżowa (mieszana) popytu – jest to reakcja względnej (procentowej) zmiany popytu na dane dobro do względnej (procentowej) zmiany ceny innego dobra. p y d x p y d x : * 100% : *100% dx py dx py Elastyczność mieszana może być dodatnia gdy dobra x i y to substytuty np.: jeśli rośnie cena masła rośnie popyt na margarynę. Jeżeli współczynnik jest ujemny dobra x i y są dobrami komplementarnymi np.: wzrost ceny benzyny powoduje spadek popytu na samochody i odwrotnie. E xy 48.Użyteczność całkowita i krańcowa. I i II prawo Gossena Użyteczność – jest sumą zadowoleń jaką osiąga indywidualny konsument z konsumowania lub posiadania danego dobra. Ma charakter subiektywny i ze swej natury jest kategorią abstrakcyjną. Użyteczność całkowita CCTU konsumpcja Suma użyteczności konsumowanej ilości konsumpcja produktu lub usługi Użyteczność marginalna MU Wyraża zadowolenie konsumenta ze zwiększenia (zmniejszenia) konsumpcji danego dobra o kolejną, dodatkową jednostkę. UM=UC/Qi jest to zmiana użyteczności całkowitej związana ze zwiększeniem (zmniejszeniem) konsumpcji o kolejną dodatkową jednostkę. Między ilością konsumowanego dobra a użytecznością, czyli miarą zadowolenia z konsumpcji, następują następujące zależności: - Użyteczność całkowita konsumpcji danego dobra rośnie (spada) wraz ze wzrostem (spadkiem) ilości konsumowanego dobra - Użyteczność marginalna zmniejsza się (rośnie) wraz ze wzrostem (spadkiem) ilości konsumowanego dobra. 20 Prawo malejącej użyteczności marginalnej (I prawo Gossena) Zadowolenie z pierwszej konsumowanej jednostki dobra jest znacznie większe aniżeli z kolejnej, drugiej jednostki. W rezultacie przyrosty zadowolenia z konsumpcji mierzone jako użyteczność marginalna zmniejszają się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra. Zależność ta jest odwracalna. Prawo ekwimarginalizmu – (II prawo Gossena) - służy optymalizacji konsumpcji z punktu widzenia maksymalizacji użyteczności - konsument osiąga stan równowagi tj. osiąga maksimum użyteczności ogólnej przy zrównaniu użyteczności krańcowej pieniędzy poświęcanych na zakup różnych przedmiotów. Konsument maksymalizuje użyteczność jeżeli stojąc w obliczu wyboru pomiędzy różnymi koszykami dóbr, przy danym dochodzie i przy danych cenach, wybierze taki koszyk przy którym każda złotówka wydana na ostatnią jednostkę każdego dobra przyniesie jednakowy przyrost zadowolenia, czyli taki koszyk dla którego użyteczności krańcowe wszystkich dóbr są sobie równe. Jeżeli użyteczności krańcowe dóbr będą różne konsument nadal dokonuje realokacji dochodu, dopóki użyteczność jednego dobra jest wyższa niż innego opłaca się substytucja. Wyrównanie użyteczności krańcowych dóbr jako warunek równowagi ma sens jeśli ceny tych dóbr są takie same. 49.Ścieżka cen – pojęcie, równanie i zmiany położenia. Ścieżka cen (linia budżetowa) – obrazuje kombinację dóbr X i Y które mogą być nabyte przy danych dochodach i danych cenach obu dóbr. Założeniem jest wydawanie całych dochodów na zakupy dóbr. m – dochód m = xpx + ypy p m Równanie - y x * x py py Równoległe przesuwanie linii budżetowej powoduje: - zmiana dochodu przy stałych cenach - zmiany cen obu dóbr proporcjonalnie przy stałym dochodzie p Zmianę nachylenia linii budżetowej powoduje zmiana cen względnych (stosunek x ) py m py tg = - m px 21 px py 50. Punkt równowagi konsumenta. Punktem równowagi jest punkt styczności krzywej obojętności i linii budżetowej ( punkt R) m py R YR m px XR W punkcie R: px MSS = p - krańcowa stopa substytucji y px MUX = - jeśli spełniony jest ten stosunek to jesteśmy w punkcie równowagi. py MUY 51.Efekt substytucyjny i dochodowy spadku ceny dobra X (dobro normalne). Efekt substytucyjny i dochodowy spadku ceny dobra X – zmiana ceny pociąga za sobą dwa efekty: - po pierwsze efekt substytucyjny który polega na tym że jeśli cena dobra X spada staje się ono względnie tańsze w stosunku do dobra Y i konsument jest skłonny kupować więcej dobra Y - po drugie efekt dochodowy który polega na tym że jeśli cena dobra X spada rosną dochody realne konsumenta co powoduje że może on nabyć zarówno więcej dobra X jak i Y. Założenia: m – const. py – const. px – spada Dobro X jest dobrem normalnym: Y I 0 I1 a a` E0 y0 y1 y` E1 E` x0 x` c x1 e` e 22 X Początek: linia budżetowa ac, krzywa obojętności I0 punkt równowagi E0 (x0,y0) m – const. py – const. Przesunięcie linii budżetowej ac ae, co powoduje zmianę punktu px – spada równowagi E0 E1(x1,y1) Działają jednocześnie oba efekty x y E0 E` - to przesunięcie oznacza efekt substytucyjny E` E1 – to przesunięcie oznacza efekt dochodowy (a`e` ae) (E` E1) X Y - efekt dochodowy 52. Efekt substytucyjny i dochodowy spadku ceny dobra X (dobro niższego rzędu) I1 I0 Y a a` y1 E1 E0 y0 E` y` x0 x1 x` c e` e X ac, I0, E0 (x0,y0) – punkt wyjścia 53. Efekt substytucyjny i dochodowy spadku ceny dobra X (dobro Giffena). I 1 Y a E1 y1 a` y0 E0 y` E` I0 x0 x1 x` c e` e X 23
