Kompendium farmakologii i toksykologii Mutschlera / Ernst Mutschler

Kompendium farmakologii i toksykologii Mutschlera / Ernst Mutschler
[et al.] ; red. wyd. 2 pol. Włodzimierz Buczko. - wyd. 2. – Wrocław, 2011
Spis treści
A.
Część ogólna
1
1.
2.
2.1.
2.1.1.
2.2.
2.2.1.
2.2.2.
2.2.3.
2.3.
2.3.1.
2.3.2.
2.3.3.
2.4.
2.4.1.
2.4.1.1.
2.4.1.2.
2.4.1.3.
2.4.2.
2.4.2.1.
2.4.2.2.
2.4.2.3.
2.4.2.4.
2.4.2.5.
2.4.3.
2.4.4.
2.4.5.
2.4.6.
2.4.7.
2.5.
2.5.1.
2.5.2.
2.5.3.
2.6.
2.6.1.
2.6.2.
2.6.3.
2.6.4.
2.6.5.
2.6.6.
2.6.7.
2.7.
2.7.1.
2.7.2.
2.8.
Definicje
З
Farmakokinetyka
5
Podawanie
5
Drogi i sposoby podania
6
Wchłanianie
6
Bariery, przez które następuje wchłanianie
6
Mechanizmy wchłaniania
6
Wchłanianie leków
7
Dystrybucja
9
Kompartmenty
9
Wiązanie z białkami
9
Specyficzne procesy dystrybucji i obszary dystrybucji
10
Biotransformacja
10
Reakcje I fazy
11
Reakcje utleniania
11
Redukcja
12
Biohydroliza
12
Reakcje II fazy
12
Sprzęganie z aktywowanym kwasem glukuronowym
13
Sprzęganie z kwasem siarkowym
13
Sprzęganie z glicyną
13
Powstawanie pochodnych kwasu merkapturowego
13
Acetylacja i metylacja
13
Efekt pierwszego przejścia
14
Indukcja enzymatyczna
14
Hamowanie aktywności enzymatycznej
15
Bioinaktywacja i bioaktywacja
15
Wpływ wieku na biotransformację
15
Wydalanie
16
Wydalanie nerkowe
16
Wydalanie z Ŝółcią i jelitowe
16
Wydalanie drogą oddechową
17
Parametry farmakokinetyczne; podstawy obliczeń farmakokinetycznych17
Modele farmakokinetyczne
19
Kinetyka po podaniu doŜylnym (i.v.)
20
Kinetyka po jednorazowym podaniu doustnym
21
Farmakokinetyka przy podaniu wielokrotnym
22
Kinetyka nieliniowa
22
Modyfikacja zaleŜnych od czasu zmian stęŜeń leku w osoczu
23
Monitorowanie leczenia
23
Farmakokinetyka w szczególnych przypadkach
23
Zmiany farmakokinetyki w stanach patologicznych
23
Farmakokinetyka u osób w podeszłym wieku
24
Farmakokinetyka substancji chiralnych
25
3.
3.1.
3.1.1.
3.1.2.
3.1.2.1.
3.1.2.2.
3.1.2.3.
3.1.2.4.
3.1.3.
3.1.4.
3.1.5.
3.1.5.1.
3.1.5.2.
Farmakodynamika
Interakcja lek-receptor
Receptory zewnątrz- i wewnątrzkomórkowe
Receptory związane z błoną
Receptory związane z białkiem G
Receptory jonotropowe
Receptory kinaz białkowych
Transportery
Desensytyzacja receptora, regulacja w dół (down-regulation)
Dysfunkcje receptorów
Agoniści, antagoniści
Pełni i częściowi agoniści
Antagoniści
26
26
26
27
27
29
31
34
34
36
36
37
37
4.
4.1.
39
4.3.1.
4.3.2.
4.3.3.
4.4.
4.5.
5.
5.1.
5.2.
5.2.1.
5.2.2.
5.2.3.
5.2.4.
5.3.
5.4.
5.5.
Działania niepoŜądane leków
Specyficzne dla substancji leczniczych, zaleŜne od dawki,
działania niepoŜądane leków
Reakcje alergiczne
Reakcje nadwraŜliwości z udziałem przeciwciał
Reakcje nadwraŜliwości z udziałem limfocytów T
Szczególne postacie alergii
Reakcje pseudoalergiczne
Zapobieganie reakcjom alergicznym
Działania niepoŜądane leków w czasie rozwoju embrionalnego i
płodowego oraz w okresie postnatalnym i w okresie karmienia
Działanie teratogenne
Pozostałe działania niepoŜądane w okresie ciąŜy
Działania niepoŜądane w okresie postnatalnym i w czasie karmienia
LekozaleŜność
Wpływ na zdolność do prowadzenia pojazdów mechanicznych
Interakcje leków
Interakcje farmakodynamiczne
Interakcje farmakokinetyczne
Interakcje przy wchłanianiu leków
Interakcje w zakresie dystrybucji
Interakcje w zakresie biotransformacji
Interakcje w zakresie wydalania leku
Interakcje pomiędzy lekami a produktami spoŜywczymi
Interakcje farmaceutyczne
Unikanie interakcji
6.
Farmakogenetyka
49
7.
7.1.
7.2.
7.3.
Terapia genowa i antysensowna, klonowanie terapeutyczne
Terapia genowa
Terapia antysensowna
Klonowanie terapeutyczne
52
52
53
53
8.
8.1.
Preparaty złoŜone
Przykłady racjonalnych
preparatów złoŜonych
Przykłady nieracjonalnych preparatów złoŜonych
54
4.2.
4.2.1.
4.2.2.
4.2.3.
4.2.4.
4.2.5.
4.3.
8.2.
39
39
40
40
41
41
41
41
42
42
42
43
43
44
44
45
45
46
46
47
47
48
48
54
55
9.
9.1.
9.2.
9.2.1.
9.3.
9.4.
9.5.
9.6.
Poszukiwanie i badanie nowych leków
Badania przedkliniczne
Badania kliniczne
Rodzaje badań klinicznych
Działanie placebo
Evidence-based medicine
Suplement I: Leki roślinne (fitofarmaceutyki)
Suplement II: Homeopatia
B.
Część szczegółowa
1.
1.1.
1.1.1.
1.1.1.1.
1.1.1.2.
1.1.1.3.
1.1.2.
1.1.2.1.
1.1.2.2.
1.1.3.
1.1.3.1.
1.1.3.2.
1.1.3.3.
Leki wpływające na układ nerwowy
67
Leki wpływające na sferę psychiczną (leki psychotropowe)
67
Podstawy psychopatologii
67
Schizofrenia
68
Zaburzenia afektywne
68
Zaburzenia nerwicowe (nerwice) i zaburzenia adaptacyjne
69
Leki neuroleptyczne (neuroleptyki)
70
„Klasyczne" neuroleptyki
72
Tak zwane neuroleptyki atypowe
74
Leki przeciwdepresyjne
77
Trójcykliczne leki przeciwdepresyjne
78
Czterocykliczne leki przeciwdepresyjne
79
Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny/noradrenaliny
(SNRI = serotonin/ noradrenalin reuptake inhibitors)
80
Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
(SSRI = selective serotonin reuptake inhibitors)
80
Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny
(NRI = noradrenalin reuptake inhibitors)
81
Inhibitory monoaminooksydazy (MAO-I = monoaminoxidase inhibitors) 81
Inne leki przeciwdepresyjne
82
Sole litu
82
Leki uspokajające
83
Benzodiazepiny
85
Buspiron
86
Leki psychostymulujące (psychoanaleptyki)
86
Kofeina
86
Amfetamina i jej pochodne („aminy analeptyczne")
87
Modafinil
88
Leki przeciw otyłości
88
Leki zmniejszające łaknienie (anorexigenica)
88
Orlistat
88
Substancje psychomimetyczne (psychodysleptyczne, halucynogenne) 89
Dodatek: leki stosowane w terapii zaburzeń otępiennych
(„leki przeciwotępienne")
90
Leki wpływające na sen (leki nasenne, hipnotyczne)
92
Benzodiazepiny i ich pochodne
93
Zaleplon, Zolpidem, zopiklon
93
Leki przeciwhistaminowe blokujące receptory H1
94
Inne syntetyczne leki o działaniu nasennym
94
Leki nasenne pochodzenia roślinnego
94
Analeptyki
94
1.1.3.4.
1.1.3.5.
1.1.3.6.
1.1.3.7.
1.1.4.
1.1.5.
1.1.5.1.
1.1.5.2.
1.1.6.
1.1.6.1.
1.1.6.2.
1.1.6.3.
1.1.7.
1.1.7.1.
1.1.7.2.
1.1.8.
1.1.9.
1.2.
1.2.1.
1.2.2.
1.2.3.
1.2.4.
1.2.5.
1.3.
56
57
58
60
61
61
62
62
1.4.
1.4.1.
1.4.1.1.
1.4.1.2.
1.4.1.3.
1.4.2.
1.4.2.1.
1.4.2.2.
1.4.3.
1.4.4.
1.4.4.1.
1.4.4.2.
1.4.4.3.
1.4.5.
1.4.5.1.
1.4.5.2.
1.4.5.3.
1.4.5.4.
1.4.5.5.
1.4.5.6.
1.4.6.
1.4.6.1.
1.4.6.2.
1.4.7.
1.4.7.1.
1.4.7.2.
1.4.7.3.
1.5.
1.5.1.
1.5.2.
1.6.
1.6.1.
1.6.1.1.
1.6.1.2.
1.6.1.3.
1.6.2.
1.6.2.1.
1.6.2.2.
1.6.2.3.
1.6.2.4.
1.6.2.5.
1.6.2.6.
1.6.3.
1.6.3.1.
1.6.3.2.
1.6.3.3.
1.7.
1.7.1.
1.7.2.
1.7.2.1.
Leki przeciwbólowe (analgetyki)
Patofizjologia bólu
Powstawanie bólu i jego przetwarzanie
Endogenny system hamowania bólu
Wpływ leków na odczuwanie bólu
Opioidowe leki przeciwbólowe
Farmakologiczny podział opioidowych leków przeciwbólowych
Cechy charakterystyczne waŜniejszych leków opioidowych
Dodatek: leki przeciwkaszlowe (antitussive)
Nieopioidowe leki przeciwbólowe
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)
Przeciwgorączkowe leki przeciwbólowe niebędące pochodnymi kwasów
Przeciwbólowe leki złoŜone
Terapia chorób reumatycznych
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)
Glukokortykosteroidy
Tak zwane leki podstawowe (induktory remisji, leki modyfikujące
przebieg choroby; DMARD = disease modifying antirheumatic drugs)
Inne substancje stosowane w terapii choroby reumatycznej
Leki przeciwreumatyczne do stosowania miejscowego
ZróŜnicowane stosowanie leków przeciwreumatycznych w zapalnych
chorobach reumatycznych
Terapia dny moczanowej
Terapia ostrego napadu dny
Terapia okresu bezobjawowego dny oraz dny przewlekłej
Terapia migreny
Terapia ostrego ataku migreny
Profilaktyka migreny
Terapia bólów neuropatycznych
Środki znieczulające miejscowo
Środki do znieczulenia miejscowego typu estrowego
Środki do znieczulenia miejscowego typu amidów kwasowych
Środki do znieczulenia ogólnego (anestetyki)
Anestetyki wziewne
Podtlenek azotu (N2O, gaz rozweselający)
Halogenowany eter
Halogenowane węglowodory
Anestetyki doŜylne
Barbiturany N-metylowane i tiobarbiturany
Etomidat
Propofol
Ketamina
Benzodiazepiny (i antagoniści benzodiazepin)
Opioidy
Szczególne postacie anestezji
Neuroleptoanalgezja i neuroleptoanestezja
Anestezja zrównowaŜona
Całkowita anestezja doŜylna
Środki zwiotczające mięśnie szkieletowe (miorelaksacyjne)
Podstawy anatomiczne i fizjologiczne
Środki zwiotczające mięśnie działające obwodowo
Stabilizujące (niedepolaryzujące) środki zwiotczające mięśnie
94
95
95
96
96
98
99
101
103
104
104
109
111
111
111
112
112
117
117
118
118
119
120
121
122
123
124
124
127
128
128
130
131
132
132
133
133
134
135
135
136
136
137
137
138
138
138
138
138
140
1.7.2.2.
1.7.3.
1.7.4.
1.7.4.1.
1.7.4.2.
1.8.
1.8.1.
1.8.2.
1.8.2.1.
Depolaryzujące środki zwiotczające mięśnie
Środki zwiotczające mięśnie działające ośrodkowo
Inne substancje o działaniu zwiotczającym mięśnie
Dantrolen
Toksyna botulinowa
Leki przeciwpadaczkowe
Kliniczny podział padaczek
Leki przeciwpadaczkowe (przeciwdrgawkowe)
Leki przeciwpadaczkowe działające głównie
na napięciowozaleŜne kanały sodowe
1.8.2.2. Leki przeciwpadaczkowe nasilające głównie działanie GABA
1.8.2.3. Leki przeciwpadaczkowe o innym mechanizmie działania
1.8.2.4. Hormony
1.8.2.5. Terapia stanu padaczkowego
1.9.
Leki stosowane w chorobie Parkinsona
1.9.1.
Lewodopa (L-DOPA), preparaty złoŜone z lewodopy i inhibitora
dekarboksylazy
1.9.2.
Entakapon
1.9.3.
Selegiline
1.9.4.
Agoniści receptorów dopaminergicznych
1.9.4.1. Pochodne ergoliny
1.9.4.2. Inni agoniści receptorów dopaminergicznych
1.9.5.
Amantadyna
1.9.6.
Ośrodkowo działające leki przeciwcholinergiczne
1.9.7.
Budypina
1.9.8.
Dodatek: tiapryd
1.10.
Leki przeciwwymiotne
1.11.
Substancje wpływające na zwoje układu
1.12.3.
Agoniści receptorów adrenergicznych (bezpośrednie leki
adrenomimetyczne)
1.12.3.1. Agoniści receptorów α-adrenergicznych
141
142
142
142
143
143
143
144
1.12.3.2. Agoniści receptorów α-i β-adrenergicznych
164
1.12.3.3. Agoniści receptorów β-adrenergicznych
1.12.4.
Leki o pośrednim działaniu sympatykomimetycznym
(leki adrenomimetyczne)
1.12.5.
Antagoniści receptorów adrenergicznych
(leki sympatykolityczne, adrenolityczne)
1.12.5.1. Antagoniści receptorów α-adrenergicznych
164
145
148
149
151
151
151
152
153
153
155
155
155
156
156
156
157
157
163
165
166
166
1.12.5.2. Antagoniści receptorów β-adrenergicznych (leki β-adrenolityczne,
1.12.6.
1.12.6.1.
1.12.6.2.
1.13.
1.13.1.
1.13.2.
1.13.2.1.
1.13.2.2.
1.13.3.
β-blokery)
Leki hamujące układ współczulny (antisympathotonica)
Ośrodkowo działający agoniści receptorów α2-adrenergicznych
/receptorów imidazolinowych
Rezerpina
Substancje wpływające na układ przywspółczulny
Agoniści receptorów cholinergicznych M (muskarynowych)
Inhibitory cholinoesterazy (pośrednie leki cholinomimetyczne =
parasympathomimetica)
Pochodne kwasu karbaminowego
Pochodne kwasu fosforowego
Antagoniści receptorów cholinergicznych M (parasympatykolityki)
167
171
171
172
172
174
175
175
175
175
1.13.3.1. Alkaloidy belladonny (pokrzyku wilczej jagody) i pokrewne aminy
trzeciorzędowe
176
1.13.3.2. Czwartorzędowe pochodne atropiny i skopolaminy
177
1.13.3.3. Leki parasympatykolityczne o róŜnej budowie chemicznej
177
1.13.4.
Muskulotropowe i neurotropowo- -muskulotropowe leki spazmolityczne 178
2.
2.1.
2.1.1.
2.1.2.
2.2.
2.2.1.
2.2.1.1.
2.2.1.2.
2.2.1.3.
2.2.1.4.
2.2.1.5.
2.2.1.6.
Hormony i leki stosowane w leczeniu układu hormonalnego
Hormony podwzgórza
Zastosowanie hormonów przysadki w diagnostyce
Terapeutyczne zastosowanie hormonów podwzgórza i ich analogów
Przysadka
Hormony przysadki gruczołowej (hormony przysadki mózgowej)
Tyreotropina (hormon tyreotropowy, TSH)
Kortykotropina (ACTH = hormon adrenokortykotropowy)
Melanotropina
Gonadotropina
Prolaktyna (LTH = hormon laktotropowy)
Somatotropina (hormon wzrostu, STH = hormon somatotropowy,
GH = hormon wzrostu)
2.2.1.7. Zaburzenia czynności przysadki gruczołowej
2.2.2.
Hormonytylnego płata przysadki
2.2.2.1. Adiuretyna (ADH = hormon antydiuretyczny, wazopresyna) i analogi
2.2.2.2. Oksytocyna
2.3.
Tarczyca
2.3.1.
L-tyroksyna i trijodotyronina
2.3.2.
Zaburzenia czynności tarczycy
2.3.2.1. Wole
2.3.2.2. Niedoczynność tarczycy
2.3.2.3. Hipertyreoza
2.3.3.
Profilaktyka i terapia zaburzeń czynności tarczycy
2.3.4.
Leczenie hipotyreozy
2.3.5.
Leczenie hipertyreozy
2.3.5.1. Tyreostatyki
2.3.5.2. Terapia endokrynnych stanów patologicznych oczodołu
2.3.5.3. Terapia przełomu tyreotoksycznego
2.4.
Hormony tarczycy, przytarczyc i nerek wpływające na homeostazę
wapniową
2.4.1.
Paratyryna (parathormon, PTH = hormon paratyreotropowy)
2.4.2.
Zaburzenia czynności gruczołów przytarczycznych
2.4.3.
Kalcytonina (tyreokalcytonina)
2.4.4.
Profilaktyka i leczenie osteoporozy
2.4.4.1. Profilaktyka osteoporozy
2.4.4.2. Leczenie osteoporozy
2.4.4.2.1. Fluorek (fluorki)
2.4.4.2.2. Bisfosfoniany
2.4.4.2.3. Ranelat strontu
2.5.
„Hormony grasicy" (czynniki grasicze)
2.6.
Hormony trzustki i środki przeciwcukrzycowe
2.6.1.
Insulina
2.6.2.
Glukagon
2.6.3.
Cukrzyca (diabetes mellitus)
2.6.4.
Leczenie cukrzycy
179
181
181
182
182
182
183
183
183
183
184
185
186
186
187
188
188
188
190
190
191
192
192
193
193
193
195
195
195
195
196
197
197
198
198
198
199
200
200
200
200
202
203
205
2.6.4.1.
2.6.4.2.
2.6.4.3.
2.6.4.4.
2.6.4.5.
2.6.4.6.
2.7.
2.7.1.
2.7.2.
2.7.3.
2.8.
2.8.1.
2.8.2.
2.8.3.
2.8.4.
2.8.5.
2.8.6.
2.8.7.
2.8.8.
2.8.9.
2.8.10.
2.8.10.1.
2.8.10.2.
2.8.11.
2.8.12.
2.8.13.
2.8.14.
Terapia insulinami
Inhibitory α-glukozydazy
Metformina
Insulinotropowe leki przeciwcukrzycowe
Leki uwraŜliwiające na działanie insuliny (glitazony)
Profilaktyka i leczenie powikłań cukrzycy
Hormony kory nadnerczy
Glukokortykosteroidy
Mineralokortykoidy
Hormony rdzenia nadnerczy
Hormony płciowe
Cykl miesiączkowy
Hormonalna regulacja ciąŜy, porodu i laktacji
Estrogeny (hormony pęcherzykowe)
Selektywne modulatory receptorów estrogenowych (SERM)
Antyestrogeny
Gestageny (hormony ciałka Ŝółtego, hormony ciąŜowe)
Antygestageny
Hormonalne środki antykoncepcyjne
Hormonalna terapia zastępcza w okresie pomenopauzalnym
Substancje działające na macicę
Środki obkurczające mięśnie macicy
Substancje działające osłabiająco na macicę (tokolityki)
Androgeny
Środki anaboliczne
Antagoniści receptorów androgenów (antyandrogeny)
Inhibitory 5a-reduktazy
205
207
208
209
210
211
211
212
215
216
216
217
218
218
219
219
220
221
221
222
222
222
223
224
224
225
225
3.
3.1.
3.1.1.
3.1.2.
3.2.
3.2.1.
3.2.2.
3.2.3.
3.3.
226
226
228
230
230
232
232
232
3.3.1.
3.3.1.1.
3.3.1.2.
3.3.1.3.
3.3.2.
3.3.2.1.
3.3.2.2.
3.4.
3.5.
Mediatory (autakoidy, hormony parakrynne)
Histamina
Leki przeciwhistaminowe blokujące receptory H1
Leki przeciwhistaminowe blokujące receptory H2
Serotonina
Triptany i alkaloidy sporyszu
Antagoniści 5-HT2
Selektywni antagoniści 5-HT3
Eikozanoidy (prostaglandyny, tromboksan A2, prostacykliny,
leukotrieny)
Metabolizm kwasu arachidonowego szlakiem cyklooksygenazy
Prostaglandyny
Prostacyklina i pochodne
Tromboksan A2
Metabolity kwasu arachidonowego szlakiem lipooksygenazy
Antagoniści receptorów leukotrienowych
Inhibitory lipooksygenazy
Czynnik aktywujący płytki (PAF)
Kininy
232
232
233
234
235
235
237
237
237
237
4.
4.1.
4.1.1.
4.1.2.
Leki działające na krew i układ krąŜenia
Krew
Metabolizm Ŝelaza
Leki stosowane w leczeniu niedokrwistości
239
239
239
239
4.1.2.1.
4.1.2.2.
Niedokrwistość z niedoboru Ŝelaza
Niedokrwistość z niedoboru erytropoetyny
(niedokrwistość nerkopochodna)
4.1.2.3. Niedokrwistości makrocytarne
4.1.3.
Płyny osoczozastępcze
4.1.3.1. Homologiczne preparaty osocza
4.1.3.2. Pozaustrojowe koloidy osoczozastępcze
4.1.4.
Leki wpływające na układ krzepnięcia (hemostazę)
4.1.4.1. Leki zwiększające krzepliwość
4.1.4.2. Środki hamujące czynność płytek krwi (inhibitory agregacji płytek),
inhibitory cyklooksygenazy
4.1.4.3. Leki przeciwzakrzepowe (antykoagulanty)
4.1.4.4. Leki fibrynolityczne działające pośrednio (trombolityki)
4.1.4.5. Leki hamujące fibrynolizę
4.1.5.
Leki obniŜające stęŜenie lipidów we krwi
4.1.5.1. Fibraty
4.1.5.2. Kwas nikotynowy i jego analogi
4.1.5.3. Inhibitoryreduktazy
hydroksymetyloglutarylo-CoA, statyny (inhibitory reduktazy
hydroksymetyloglutarylo-CoA, inhibitory CSE = inhibitory enzymu
syntetyzującego cholesterol)
4.1.5.4. Leki hamujące wchłanianie cholesterolu
4.1.5.5. śywice anionowymienne
4.1.5.6. Pozostałe leki
4.2.
Leki wpływające na czynność serca
4.2.1.
Patofizjologia i leczenie niewydolności serca
4.2.2.
Leki stosowane w terapii niewydolności serca
4.2.2.1. Leki moczopędne (diuretyki)
4.2.2.2. Inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę (inhibitory АСЕ)
4.2.2.3. Leki blokujące receptory dla angiotensyny II (blokery receptora AT1)
4.2.2.4. Antagoniści aldosteronu
4.2.2.5. Leki blokujące receptory (β-adrenergiczne (β-blokery)
4.2.2.6. Glikozydy nasercowe
4.2.2.7. Aminy katechoiowe
4.2.2.8. Inhibitory fosfodiesterazy
4.2.2.9. Azotany
4.2.2.10. Leczenie zaburzeń rytmu w przebiegu niewydolności serca
4.2.2.11. Etapy leczenia przewlekłej niewydolności serca
4.2.3.
Zaburzenia rytmu serca; leki przeciwarytmiczne
4.2.3.1. Leki stosowane w zaburzeniach rytmu z wolną czynnością serca
4.2.3.2. Leki stosowane do leczenia zaburzeń rytmu z tachykardią i
dodatkowych pobudzeń przedwczesnych
4.2.4.
Choroba niedokrwienna serca, leki stosowane w chorobie
niedokrwiennej serca (leki przeciwdławicowe)
4.2.4.1. Azotany („nitraty")
4.2.4.2. Molsidomina
4.2.4.3. Leki blokujące receptory p-adrenergiczne
4.2.4.4. Leki blokujące kanał wapniowy (antagoniści wapnia)
4.2.4.5. Leki hamujące agregację płytek krwi
4.2.5.
Leczenie zawału mięśnia sercowego
4.3.
Leki wpływające na układ naczyniowy i krąŜenie
4.3.1.
Nadciśnienie tętnicze, leki przeciwnadciśnieniowe
239
240
241
243
244
244
245
245
247
249
253
254
255
255
256
257
258
258
258
259
259
261
261
261
262
262
262
262
266
266
266
266
267
267
268
268
272
274
276
277
277
280
280
281
281
4.3.1.1.
4.3.1.2.
4.3.1.3.
4.3.1.4.
Leki wpływające na układ współczulny
Leki moczopędne
Leki blokujące kanał wapniowy
Inhibitory enzymu konwertującego
(ACEI = inhibitory konwertazy angiotensyny)
4.3.1.5. Antagoniści receptora angiotensyny II (blokery AT1, sartany)
4.3.1.6. Leki bezpośrednio działające na mięśnie gładkie i rozszerzające
naczynia krwionośne
4.3.1.7. Schemat leczenia nadciśnienia tętniczego
4.3.1.8. Leczenie stanów nagłych w nadciśnieniu tętniczym
4.3.1.9. Leczenie nadciśnienia tętniczego u kobiet w ciąŜy
4.3.1.10. Leczenie nadciśnienia u chorych na cukrzycę
4.3.2.
Antagoniści endoteliny
4.3.3.
Leczenie niedociśnienia tętniczego (hipotonii)
4.3.4.
Leczenie wstrząsu
4.3.5.
Leczenie zaburzeń tętniczego przepływu krwi
4.3.5.1. Zaburzenia obwodowego przepływu krwi
4.3.5.2. Zaburzenia krąŜenia mózgowego
4.3.6.
Leki stosowane w chorobach Ŝył
4.3.7.
Leczenie zaburzeń wzwodu
5.
5.1.
5.1.1.
5.1.2.
5.1.3.
5.1.4.
5.1.5.
5.2.
5.3.
5.4.
5.5.
5.6.
5.7.
5.8.
6.
6.1.
6.1.1.
6.1.2.
6.1.3.
6.1.4.
6.1.5.
6.1.6.
6.1.7.
6.1.8.
6.2.
6.3.
6.4.
6.4.1.
6.4.2.
6.4.2.1.
Leki działające na układ oddechowy
Leczenie astmy oskrzelowej
Leki działające przeciwzapalnie
Leki rozszerzające oskrzela
Preparaty złoŜone
Schemat leczenia astmy oskrzelowej
Leczenie stanu astmatycznego
Leczenie przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP)
Leczenie alergicznego nieŜytu nosa
Leki wykrztuśne
Leki przeciwkaszlowe
Surfaktant
Leczenie infekcji wirusem RSV
Leczenie mukowiscydozy
Leki działające na przewód pokarmowy
Leczenie choroby wrzodowej
Inhibitory pompy protonowej (IPP)
Leki przeciwhistaminowe (blokery H2, antagoniści receptorów H2)
Leki zobojętniające
Sukralfat
Pochodne prostaglandyny E
Parasympatykolityki
Związki bizmutu
Eradykacja Helicobacter pylori
Leczenie zapalenia Ŝołądka (gastritis)
Leczenie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i choroby
Leśniowskiego-Crohna
Leczenie chorób czynnościowych jelit
Leczenie zespołu jelita nadwraŜliwego
Leczenie zaparć
Środki pęczniejące
283
283
284
284
285
286
287
288
288
288
288
289
289
291
291
292
293
294
296
296
297
300
302
302
303
303
304
304
305
305
305
305
307
307
307
309
310
310
311
311
311
311
312
312
313
313
314
314
6.4.2.2.
6.4.2.3.
6.4.2.4.
6.4.2.5.
6.4.3.
6.4.4.
6.5.
6.6.
6.6.1.
6.6.2.
6.7.
6.7.1.
6.7.2.
6.8.
6.9.
Leki przeczyszczające osmotycznie czynne
Środki przeczyszczające hamujące resorpcję i odwadniające
Środki działające poślizgowe
Substancje działające na odruch defekacji
Leczenie biegunki
Leczenie choroby uchyłkowej jelit
Leczenie substytucyjne enzymami trawiennymi
Substancje wpływające na perystaltykę Ŝołądka i jelit
Leki pobudzające perystaltykę Ŝołądka i jelit (prokinetyki)
Leki hamujące perystaltykę Ŝołądka i jelit
Leki działające na wątrobę
Leczenie wirusowych zapaleń wątroby
Leczenie innych chorób wątroby
Leki Ŝółciopędne. Środki rozpuszczające kamienie Ŝółciowe
Leczenie chorób trzustki
7.
Gospodarka wodno-elektrolitowa i kwasowo-zasadowa; leki
wpływające na układ moczowo-płciowy
Gospodarka wodna
Zaburzenia gospodarki wodnej
Gospodarka elektrolitowa
Zaburzenia gospodarki elektrolitowej
Lecznicze zastosowanie soli potasu, wapnia i magnezu
Preparaty potasu
Preparaty wapnia
Preparaty magnezu
Gospodarka kwasowo-zasadowa
Terapia zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowozasadowej za pomocą płynów
Patogenetyczne mechanizmy obrzęku
Leki moczopędne
Tiazydy (dwutlenki dihydrobenzotiadiazyny) i pochodne
Diuretyki pętlowe
Diuretyki oszczędzające potas
Antagoniści aldosteronu
Pochodne cykloamidyny
Inhibitory anhydrazy węglanowej
Diuretyki osmotyczne
Antydiuretyki
Leki w terapii łagodnego przerostu stercza
Leczenie nietrzymania moczu spowodowanego przeciąŜeniem
lub wzmoŜonym parciem
7.1.
7.1.1.
7.2.
7.2.1.
7.2.2.
7.2.2.1.
7.2.2.2.
7.2.2.3.
7.3.
7.4.
7.5.
7.6.
7.6.1.
7.6.2.
7.6.3.
7.6.3.1.
7.6.3.2.
7.6.4.
7.6.5.
7.7.
7.8.
7.9.
315
315
316
316
316
318
318
318
318
319
319
319
322
322
323
324
324
324
325
325
326
326
326
327
327
327
329
330
333
334
335
335
335
336
336
336
337
338
8.
8.1.
8.1.1.
Leki stosowane w leczeniu chorób oczu
Leki stosowane w jaskrze (przeciwjaskrowe)
Blokery receptorów β-adrenergicznych
339
339
340
8.1.2.
8.1.3.
8.1.4.
8.1.5.
8.1.6.
α2-Sympatykomimetyki
Parasympatykomimetyki (miotyki)
Inhibitoryanhydrazy węglanowej
Pochodne prostaglandyn
Diuretyki osmotyczne
340
341
341
341
342
8.2.
8.3.
8.4.
8.5.
8.6.
8.7.
8.8.
8.9.
8.10.
Mydriatyki (leki rozszerzające źrenicę)
Leki okulistyczne o działaniu miejscowo znieczulającym
Leki okulistyczne stosowane w zakaŜeniach
Steroidy (glukokortykosteroidy) lub niesteroidowe leki
przeciwzapalne stosowane w okulistyce
Pozostałe leki przeciwalergiczne stosowane w okulistyce
Leki zwęŜające naczynia stosowane w okulistyce
Dekspantenol
Leki tworzące warstwę ochronną na powierzchni rogówki i spojówki
Werteporfina
343
343
343
343
343
344
9.
9.1.
9.2.
9.2.1.
9.3.
9.3.1.
9.3.2.
9.4.
9.5.
9.5.1.
9.5.2.
9.5.3.
9.5.4.
9.5.5.
9.5.6.
9.5.7.
9.5.8.
9.6.
9.7.
Leki dermatologiczne
Substancje pomocnicze, formy recepturowe
Leki przeciwzakaźne w zewnętrznej terapii dermatologicznej
Leki przeciwpasoŜytnicze
Leki przeciwzapalne
Glukokortykosteroidy
Inne substancje przeciwzapalne
Przeciwświądowe środki farmakologiczne
Środki farmakologiczne w leczeniu zaburzeń rogowacenia
Ditranol (antralina)
Psoraleny
Preparaty dziegciowe i sulfonowane oleje łupkowe
Analogi witaminy D3
Leki immunosupresyjne
Retinoidy
Nadtlenekbenzoilu
Leki przeciwzakaźne w terapii trądziku
Keratolityczne i Ŝrące środki farmakologiczne
Substancje chroniące przed promieniowaniem świetlnym
345
345
346
346
346
346
347
347
347
347
347
348
348
348
348
350
350
350
350
10.
Witaminy, pierwiastki śladowe
10.1.
Witaminy
10.1.1.
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach
10.1.1.1. Witamina A (akseroftol, retinol) i jej pochodne
10.1.1.2. Witamina D (cholekalcyferol) i jej pochodne
10.1.1.3. Witamina E (tokoferol, tokoretinole)
10.1.1.4. Witamina K
10.1.1.5. Dodatek: niezbędne kwasy tłuszczowe
10.1.2.
Witaminy rozpuszczalne w wodzie
10.1.2.1. WitaminaB1 (aneuryna, tiamina)
10.1.2.2. Witamina B2 (ryboflawina)
10.1.2.3. WitaminaB6(pirydoksyna)
10.1.2.4. Amid kwasu nikotynowego (nikotynamid, niacyna)
10.1.2.5. Kwas foliowy
10.1.2.6. Kwas pantotenowy i dekspantenol
10.1.2.7. Biotyna (witamina H)
10.1.2.8. Witamina B12
10.1.2.9. Witamina C (kwas askorbinowy, witamina przeciwszkorbutowa)
10.1.2.10.Dodatek:kwas tioktanowy (kwas α-liponowy)
10.2.
Pierwiastki śladowe
10.3.
Dodatek: tzw. leki geriatryczne
342
342
342
352
352
354
354
355
357
358
358
359
359
360
360
361
361
361
362
362
362
363
363
364
11.
11.1.
11.1.1.
11.1.1.1.
11.1.1.2.
11.1.1.3.
11.1.2.
11.1.2.1.
11.1.2.2.
11.1.2.3.
11.1.2.4.
11.1.2.5.
11.1.2.6.
11.1.2.7.
11.1.2.8.
11.1.3.
11.1.3.1.
11.1.3.2.
11.1.3.3.
11.1.3.4.
11.2.
11.3.
11.3.1.
11.3.1.1.
11.3.1.2.
11.3.1.3.
11.3.2.
11.3.3.
11.4.
11.4.1.
11.4.1.1.
11.4.1.2.
11.4.1.3.
11.4.2.
11.4.3.
11.4.4.
11.4.5.
11.5.
11.5.1.
11.5.2.
11.5.3.
11.6.
11.7.
11.7.1.
11.7.2.
11.8.
11.8.1.
11.8.1.1.
Profilaktyka i leczenie chorób zakaźnych
Środki odkaŜające
Nieorganiczne środki odkaŜające
Środki utleniające
Halogeny
Związki metali cięŜkich
Organiczne środki odkaŜające
Aldehydy
Alkohole
Fenole
Tlenek etylenu
Związki heterocykliczne zawierające azot
Czwartorzędowe związki amonowe (mydła inwertowane)
Chlorheksydyna
Preparaty złoŜone
Środki owadobójcze
Węglowodory chlorowane
Piretryny i piretroidy
Estry kwasu fosforowego (fosforany alkilu, związki fosforoorganiczne)
i estry kwasu tiofosforowego
Estry kwasu karbaminowego (karbaminiany)
Podstawowe mechanizmy działania leków przeciw zakaŜeniom
(infekcjom)
Leki przeciwbakteryjne wpływające na syntezę ściany komórkowej
Antybiotyki β-laktamowe
Penicyliny
Cefalosporyny
Karbapenemy
Glikopeptydy
Inne leki przeciwzakaŜeniowe wpływające na syntezę
ściany komórkowej
Środki przeciwbakteryjne hamujące syntezę białek
Aminoglikozydy
Streptomycyna
Grupaneomycyny
Grupa kanamycyny-gentamycyny
Tetracykliny
Makrolidy
Chloramfenikol
Inne związki hamujące syntezę białek
Leki przeciwbakteryjne działające na kwasy nukleinowe
Fluorochinolony i ich analogi (inhibitory gyrazy)
Antagoniści kwasu foliowego
Pochodne nitroimidazolu
Antybiotyki polipeptydowe
Leki stosowane w leczeniu mikobakterioz
Leki przeciwgruźlicze
Chemioterapia trądu
Leki przeciwgrzybicze
Inhibitory biosyntezy ergosterolu
Pochodne azolowe działające przeciwgrzybiczo
365
365
366
366
367
367
368
368
368
368
369
369
369
370
370
370
370
371
371
373
373
376
377
378
380
381
382
382
383
383
384
384
384
385
385
386
386
387
387
388
390
391
391
391
394
394
394
394
11.8.1.2.
11.8.2.
11.8.3.
11.8.4.
11.8.5.
11.8.6.
11.8.7.
11.9.
11.9.1.
11.9.2.
Inhibitory epoksydazy skwalenowej
Polienowe leki przeciwgrzybicze
Gryzeofulwina
Flucytozyna
Echinokandyny
Cyklopiroksolamina
Pentamidyna
Chemioterapia chorób wirusowych
Punkty uchwytu i mechanizmy działania leków wirusostatycznych
Leki wirusostatyczne działające hamująco na wirusy grypy
(środki przeciwgrypowe)
11.9.3.
Środki przeciwko wirusom Herpes
11.9.4.
Leki wirusostatyczne hamujące wirusowe DNA i RNA
11.9.5.
Leki działające przeciwretrowirusowo
11.9.5.1. Enfuwirtyd
11.9.5.2. Nukleozydowe (NRTI) i nukleotydowe analogi (NTRTI)
11.9.5.3. Nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy
(nienukleozydy, NNRTI)
11.9.5.4. Inhibitory proteazy HIV
11.9.5.5. Schematy leczenia AIDS
11.10.
Chemioterapia chorób wywołanych przez pierwotniaki
11.10.1. Zimnica i leki przeciw zimnicze
11.10.1.1. Inhibitory hemopolimerazy
11.10.1.2. Inhibitory syntezy kwasu nukleinowego
11.10.1.3. Prymachina
11.10.2. Toksoplazmoza
11.10.3. Triehomoniazy
11.10.4. Amebioza
11.11.
Leki przeciw robaczycom
12.
12.1.
12.1.1.
12.1.2.
12.1.3.
12.2.
12.2.1.
12.2.2.
12.2.3.
12.2.4.
12.2.5.
12.2.6.
12.3.
12.3.1.
12.3.2.
12.4.
12.5.
12.5.1.
12.5.2.
12.6.
12.6.1.
12.6.2.
Chemioterapia
Antymetabolity
Antagoniści kwasu foliowego
Antagoniści zasad purynowych
Antagoniści zasad pirymidynowych
Cytostatyki alkilujące
Pochodne iperytu azotowego
Pochodne etylenoiminy (aziridyny)
Busulfan i treosulfan
Pochodne nitrozomocznika
Kompleksy platyny
Inne cytostatyki alkilujące
Inhibitory topoizomerazy
Inhibitory topoizomerazy I
Inhibitory topoizomerazy II
Inhibitory kinazy tyrozynowej
Inhibitorymitozy
Alkaloidy barwinka (Vinca)
Taksany
Antybiotyki działające cytostatycznie
Aktinomycyny
Antracykliny
395
396
396
397
397
397
397
397
398
400
400
402
402
403
403
403
404
404
405
405
408
409
409
409
410
410
410
413
414
414
415
416
416
416
417
417
417
418
418
418
419
419
419
420
420
421
421
421
12.6.3.
12.6.4.
12.6.5.
12.7.
12.7.1.
12.7.2.
12.7.2.1.
12.7.2.2.
12.7.3.
12.7.4.
12.7.5.
12.8.
12.9.
12.10.
12.11.
Mitoksantron i amsakryna
Bleomycyna
Mitomycyna
Hormony i antagoniści hormonów
Hormony podwzgórza
Estrogeny i antyestrogeny
Estrogeny
Antyestrogeny
Gestageny
Antyandrogeny
Glukokortykosteroidy
Przeciwciała
Cytokiny
Inne cytostatyki
Izotopy radioaktywne
421
421
422
422
422
422
422
422
424
424
424
425
425
426
427
13.
13.1.
13.2.
13.2.1.
13.2.1.1.
13.2.1.2.
13.2.2.
13.3.
13.3.1.
13.3.2.
13.4.
13.4.1.
13.4.2.
13.4.3.
13.4.4.
13.4.5.
Substancje wpływające na układ immunologiczny
Przegląd procesów immunologicznych
Uodpornienie
Uodpornienie czynne (szczepienia)
Szczepienia obowiązkowe
Szczepienia zalecane
Bierna immunizacja (profilaktyka) i terapia surowicami
Immunomodulatory
Cytokiny
Immunomodulatory pozaustrojowe
Leki immunosupresyjne
Cyklosporyna, takrolimus, sirolimus, everolimus
Glukokortykosteroidy
Cytostatyki
Przeciwciała monoklonalne i poliklonalne
Leczenie stwardnienia rozsianego (SM)
429
429
430
430
431
432
433
434
434
437
437
438
440
440
441
442
14.
14.1.
14.1.1.
14.1.2.
14.2.
14.3.
14.4.
Środki kontrastowe
Rentgenowskie środki kontrastowe
Siarczan baru
Rentgenowskie środki kontrastowe zawierające jod
Środki kontrastowe uŜywane w tomografii rezonansu
magnetycznego (MRT)
Środki kontrastowe uŜywane w sonografii
Pozytronowa tomografia emisyjna (PET)
С.
Zatrucia
1.
Działy toksykologii
452
2.
2.1.
2.1.1.
2.1.2.
2.1.3.
2.2.
Ogólne postępowanie w zatruciach
Przywrócenie funkcji Ŝyciowych
Oddychanie
Układ krąŜenia
Gospodarka elektrolitowa, wodna i kwasowo-zasadowa
Leczenie drgawek
454
454
454
455
455
455
443
443
443
444
445
445
2.3.
2.5.1.
2.5.2.
2.5.3.
2.5.4.
2.5.5.
2.5.6.
2.6.
Postępowanie w celu zmniejszenia resorpcji substancji trującej
(pierwotne usunięcie trucizny)
Adsorbenty
Wywoływanie wymiotów
Płukanie Ŝołądka
OpróŜnianie jelit (płukanie jelit)
Zastosowanie odtrutek działających miejscowo
Leczenie odtrutkami
Postępowanie w celu przyspieszenia eliminacji substancji trującej
(wtórne usunięcie trucizny)
Hemodializa
Hemoperfuzja
Dializa otrzewnowa
Dializa wymuszona
Przerwanie krąŜenia wątrobowego
Transfuzja wymienna
Postępowanie w zatruciach zewnętrznych (miejscowa dekontaminacja)
3.
3.1.
3.1.1.
3.1.2.
3.1.3.
3.1.4.
3.1.5.
3.1.6.
3.1.7.
3.1.8.
3.1.9.
3.1.10.
3.1.11.
3.2.
3.3.
3.4.
3.5.
3.5.1.
3.5.2.
3.5.3.
3.5.3.1.
3.5.3.2.
3.5.3.3.
3.6.
3.6.1.
3.6.2.
3.6.3.
3.6.4.
3.6.5.
3.6.6.
3.6.7.
3.6.8.
3.6.9.
3.6.10.
Zatrucia specjalne
Metale i metaloidy
Ołów
Rtęć
Kadm
Tal
Arsen
Chrom
Selen
Mangan
śelazo
Nikiel
Izotopy radioaktywne
Kwasy
Ługi
Mydła i detergenty (tenzydy)
Rozpuszczalniki organiczne
Węglowodory
Węglowodory halogenowane
Alkohole
Metanol
Etanol
Glikole
Trucizny oddechowe (substancje w postaci gazu)
Tlen i ozon
Chlor
Tlenki azotu (gazy nitrozowe)
Dwutlenek siarki
Fosgen
Izocyjaniany
Gazy łzawiące
Tlenek węgla
Dwutlenek węgla
Kwas pruski (kwas cyjanowodorowy) i cyjanki
2.3.1.
2.3.2.
2.3.3.
2.3.4.
2.3.5.
2.4.
2.5.
455
456
456
456
457
457
457
459
459
460
460
460
460
460
461
462
462
462
463
463
464
464
464
465
465
465
465
465
466
466
467
467
467
468
469
469
469
471
471
472
472
472
472
473
473
473
473
474
474
3.6.11.
3.7.
Siarkowodór
Substancje tworzące Ŝelazihemoglobinę
(środki methemoglobinotwórcze)
3.8.
Rośliny trujące (trucizny roślinne)
3.8.1.
Alkaloidy
3.8.1.1. Akonityna
3.8.1.2. Alkaloidy belladonny i opium
3.8.1.3. Kolchicyna
3.8.1.4. Cytyzyna
3.8.1.5. Koniina
3.8.1.6. Dym tytoniowy i nikotyna
3.8.1.7. Alkaloidy pirolizydynowe
3.8.1.8. Strychnina
3.8.1.9. Taksyna
3.8.2.
Glikozydy nasercowe
3.8.3.
Białka
3.8.4.
Kwas szczawiowy
3.9.
Grzyby trujące, toksyny grzybów
3.9.1.
Muchomor sromotnikowy (Amanita phalloides),
muchomor jadowity (Amanita virosa),
muchomor wiosenny (Amanita verna)
3.9.2.
Piestrzenica kasztanowata (Gyromitra esculenta)
3.9.3.
Zasłonak rudy (rodzaj Cortinarius)
3.9.4.
Borowik szatański (Boletus satanas), gołąbek wymiotny
(Russulaemetica), mleczaj wełnianka (Lactariustorminosus)
3.9.5.
Strzępiak ziemistoblaszkowy (rodzaj Inocybe)
3.9.6.
Muchomor czerwony (Amanita muscaria),
muchomor plamisty (Amanitapantherina)
3.10.
Trucizny pochodzenia zwierzęcego
3.10.1.
Trucizny węŜy
3.10.2.
Trucizny owadów
3.10.2.1. Trucizny błonkoskrzydłych
3.11.
Insektycydy
3.12.
Rodentycydy
3.13.
Herbicydy (środki chwastobójcze)
3.13.1.
Halogenowane kwasy fenoksykarboksylowe
3.13.2.
Związki dipirydyniowe
3.14.
Zatrucia Ŝywności
3.14.1.
Enterotoksyny
3.14.2.
Toksyna botulinowa
3.15.
Chemiczna karcynogeneza
3.15.1.
Węglowodory aromatyczne
3.15.2.
Aminy aromatyczne
3.15.3.
Związki N-nitrozowe
3.15.4.
Substancje alkilujące
3.15.5.
Karcynogenne substancje naturalne
3.15.6.
Nieorganiczne substancje pobudzające powstawanie raka
3.16.
Leki
Dodatek
oprac. BPK
475
475
475
476
476
476
476
476
476
477
478
478
478
478
478
479
479
479
479
479
480
480
480
480
480
480
480
481
481
481
481
482
482
482
482
483
483
484
484
485
485
485
485