Tytuł studium: Interdyscyplinarne Studia Antropologiczne (ISA

Tytuł studium:
Interdyscyplinarne Studia Antropologiczne (ISA)
Tematyka studium:
Studia będą prowadzone w systemie modułowym, obejmującym antropologię
fizyczną (biologiczną), archeologię, językoznawstwo i etnologię (antropologię kulturową).
Celem studiów jest przekazanie aktualnego stanu wiedzy na temat zróżnicowania
biologicznego i kulturowego człowieka oraz przedstawienie najnowszej metodyki badań i
kierunków rozwoju współczesnej antropologii. Szczególny nacisk zostanie położony na
wykształcenie szerokiego, interdyscyplinarnego podejścia w badaniach nad człowiekiem, w
odniesieniu zarówno do populacji współczesnych, jak i historycznych i pradziejowych.
Człowiek, jego kultura i społeczeństwo stały się w historycznym rozwoju nauk
przedmiotem badań różnych dyscyplin szczegółowych, zajmujących się oddzielnie aspektami
natury ludzkiej, w rzeczywistości ściśle ze sobą powiązanymi. Postępująca specjalizacja
utrudnia międzydyscyplinarny przepływ wiedzy o człowieku, często tracąc z horyzontu z
jednej strony biologiczne podłoże zjawisk społecznych i kulturowych, z drugiej – zwrotne
oddziaływanie kultury na procesy biologiczne w obrębie naszego gatunku. Interdyscyplinarne
Studia Antropologiczne nawiązują do holistycznego ujęcia antropologii funkcjonującego w
krajach anglosaskich.
Kandydaci:
Studia są adresowane zarówno do absolwentów kierunków uniwersyteckich w
zakresie dyscyplin tworzących moduły ISA (biologia, filologia, etnologia oraz archeologia),
stanowiąc poszerzenie zakresu dotychczasowego profilu kształcenia o systemowe podejście
w badaniach nad człowiekiem, jak i do absolwentów innych kierunków zainteresowanych
rozszerzeniem wiedzy i podniesieniem kwalifikacji zawodowych (dziennikarze naukowi,
pracownicy służb socjalnych i policji, biegli sądowi, specjaliści z zakresu public relations,
archeolodzy odpowiedzialni za badania obiektów sepulkralnych).
Czas trwania:
Zajęcia odbywać się będą przez 2 semestry – co dwa tygodnie dwa bloki zajęć po 6
godzin lekcyjnych (łącznie 12 godzin lekcyjnych).
Liczba miejsc:
30
Koszty uczestnictwa:
2160 PLN
Kierownik studium:
Dr Wiesław Lorkiewicz (Katedra Antropologii UŁ)
Osoba do kontaktu:
Dr Wiesław Lorkiewicz
Tel.: 42 635 44 55
e-mail: [email protected]
Dane teleadresowe:
Katedra Antropologii UŁ
ul. Banacha 12/16
90-237 Łódź
Tel.: 42 635 44 55, Fax: 42 635 44 13
e-mail: [email protected]
Szczegółowa problematyka studium:
Zajęcia z antropologii biologicznej:
 Stan prawny w zakresie badań ludzkich szczątków kostnych pozyskiwanych podczas
badań archeologicznych w Polsce i w innych krajach europejskich.
 Archeogenetyka: podstawy teoretyczne, możliwości i wyniki badań starożytnego DNA
(aDNA).
 "Chemia kości": rekonstrukcja diety dawnych populacji ludzkich oraz procesów
migracyjnych w oparciu o badania mikro- i makroelementów oraz stałych izotopów.
 Zróżnicowanie międzypopulacyjne współczesnych populacji ludzkich i jego historia.
Znaczenie adaptacyjne różnic międzypopulacyjnych w obrębie naszego gatunku.
Procesy mikroewolucyjne w populacjach ludzkich. Mechanizmy rasogenezy. Realność
istnienia ras ludzkich w świetle badań morfologicznych, genetycznych. Zróżnicowanie
międzypopulacyjne człowieka a współczesna medycyna.
 Paleomikrobiologia i paleoepidemiologia: historia epidemii; możliwości identyfikacji i
badań mikroorganizmów chorobotwórczych w materiale archeologicznym.
 Rekonstrukcja zasiedlenia Europy i procesów migracyjnych w oparciu o dane
antropologiczne i genetyczne.
 Podstawy paleopatologii: klasyfikacja zmian chorobowych obserwowanych na
szkielecie, rozpoznawanie niektórych zmian chorobowych najczęściej spotykanych w
badaniach populacji szkieletowych (zmiany rozwojowe, degeneracyjne,
nowotworowe, infekcje, urazy), historia niektórych chorób zakaźnych (trąd, gruźlica,
kiła).
 Pochodzenie człowieka: przegląd aktualnych znalezisk związanych z ewolucją
człowiekowatych; kontrowersje wokół teorii ewolucji i jej stosowania do wyjaśnienia
pochodzenia człowieka; przyszłość ewolucyjna ludzkości.
 Metodyka badań i eksploracji pochówków ludzkich, ze szczególnym zwróceniem
uwagi na pochówki ciałopalne oraz specyfikę badań grobów masowych.
 Odtwarzanie cech człowieka na podstawie badań szkieletu (płeć, wiek, cechy budowy
ciała, zmiany chorobowe), rekonstrukcja stresu funkcjonalnego (odtwarzanie
specyficznych typów aktywności fizycznej związanych z wykonywaną pracą i zajęciami
ludzi w przeszłości).
 Paleodemografia: metody rekonstrukcji i wyniki badań zjawisk demograficznych w


populacjach pradziejowych i historycznych (podstawowe pojęcia z zakresu demografii,
konstrukcja tablic wymieralności).
Metody określania profilów zdrowotnych dawnych populacji na podstawie badań
szkieletów ludzkich; analiza stanu zdrowotności populacji ludzkich w perspektywie
historycznej - Global Health Project.
Współczesne metody badań etnogenetycznych.
Zajęcia z archeologii:
 Megality: kamienie milowe w rozwoju społeczeństw neolitycznych Europy (celem
zajęć jest próba ukazania szerokiego wachlarza problemów: od „atlantyckiej” genezy
megalitów, poprzez prezentację ich najwcześniejszych form, procesów
rozprzestrzeniania się megalitów, ich zróżnicowania chronologicznego, prezentację
form postmegalitycznych, aż do kwestii związanych z ich znaczeniem kulturowym.
Szczególny nacisk położony zostanie na kwestię procesów megalityzacji szeroko
rozumianej Europy Środkowej).
 Kult zmarłych i wierzenia barbarzyńskiej Europy (przedmiotem zajęć jest analiza
obrządku pogrzebowego - sposób składania zmarłego, zróżnicowanie wyposażenia
grobów, rodzaj darów - od okresu przedrzymskiego do okresu wędrówek ludów;
scharakteryzowane zostaną też miejsca depozytowo-ofiarne, w których składano
ofiary bogom).
 Od kremacji do inhumacji. Religia – społeczeństwo – państwo (przedmiotem zajęć są
zagadnienia dotyczące przemian obrzędowości pogrzebowej w efekcie zachodzących
na terenie Słowiańszczyzny przeobrażeń społecznych, politycznych i religijnych we
wczesnym średniowieczu).
 Wstęp do archeologii (celem zajęć jest omówienie zakresu badań archeologii, miejsca
jej wśród nauk historycznych, specyfiki stosowanych metod badawczych oraz historii
kształtowania się koncepcji i kierunków badawczych w archeologii).
Zajęcia z lingwistyki:
 Język i językoznawstwo (podstawowe terminy, pojęcia i definicje), cechy i funkcje
języka, poziomy opisu języka (od fonów i fonemów do zdań i tekstów) i dziedziny
językoznawstwa (od fonetyki i fonologii do gramatyki tekstu).
 Badanie znaków (wprowadzenie do semiotyki); badanie słów i słownictwa (wybrane
zagadnienia z zakresu słowotwórstwa, leksykologii, leksykografii i etymologii); badanie
zdań i struktur (wybrane zagadnienia z zakresu składni); badanie znaczeń (wybrane
zagadnienia z zakresu semantyki, problem ‘znaczenia’); badanie użyć (wybrane
zagadnienia z zakresu pragmatyki); badanie tekstów (wybrane zagadnienia z zakresu
gramatyki tekstu i analizy dyskursu).
 Różnorodność języków, kontakty językowe, rozwój języków (wybrane zagadnienia z
zakresu typologii i gramatyki historycznej).
 Język, myśl, rzeczywistość (współczesne spojrzenie na hipotezę Sapira-Whorfa;
uniwersalizm, relatywizm, determinizm).
 Mowa i pismo (pierwotność mowy, badanie mowy, gramatyka języka mówionego,
powstanie i rozwój pisma, systemy pisma).
 Wybrane szkoły językoznawcze i paradygmaty naukowe (strukturalizm, funkcjonalizm,
generatywizm, kognitywizm); językoznawstwo i dyscypliny pokrewne (wybrane
zagadnienia z zakresu socjolingwistyki, psycholingwistyki, etnolingwistyki).




Filozoficzne pytania o naturę języka (wybrane zagadnienia z zakresu filozofii języka,
filozofii lingwistycznej, filozoficznych i logicznych podstaw języka).
Kody komunikacyjne i wprowadzenie do językoznawstwa kognitywnego.
Podstawowe zagadnienia językoznawstwa komputerowego i korpusowego.
Lingwistyczne i pedagogiczne aspekty dysleksji
Zajęcia z antropologii kulturowej:
 Antropologiczne teorie kultury (podstawowy słownik antropologii kulturowej;
omówienie wybranych koncepcji kultury, ze szczególnym uwzględnieniem relacji
pomiędzy człowiekiem, uczestnikiem kultury a typem kultury; wskazanie zależności
pomiędzy wzorami kultury a zachowaniami ludzkimi; problem jedności natury
ludzkiej z perspektywy antropologii kulturowej; relacja jednostka – wspólnota; kultura
jako przestrzeń realizacji potrzeb ludzkich; kultura jako forma komunikacji).
 Metody badania kultury (antropologia kulturowa jako nauka empiryczna; przegląd
podstawowych metod i narzędzi badań antropologicznych; techniki badań
terenowych; sposoby opracowania i interpretacji materiału terenowego).
 Wybrane zagadnienia z etnologii pozaeuropejskiej (człowiek a ekosystem:
eksploatacja środowiska naturalnego, typy gospodarowania, materialna sfera kultury;
zróżnicowanie etniczne i językowe świata; współczesne procesy etniczne i
etnogenetyczne).