opis przedmiotu - Instytut Filologii Plskiej Kulturoznawstwa

Ryszard Strzelecki
Sylabusy na rok akad. 2013/2014
OPIS PRZEDMIOTU
Nazwa przedmiotu
Kod przedmiotu
Wydział
Instytut/Katedra
Kierunek
Antropologia kultury
14.71/p, 1, II
Wydział Humanistyczny
Instytut Filologii Polskiej i Kulturoznawstwa
Kulturoznawstwo
Specjalność/specjalizacja
Poziom kształcenia:
Profil:
Forma studiów
Rok/semestr
studia pierwszego stopnia
Ogólno akademicki
Stacjonarne
I
2
Tytuł i/lub stopień
naukowy/tytuł
zawodowy, imię i
nazwisko koordynatora
przedmiotu
dr hab. Ryszard Strzelecki, prof. ndzw.
Liczba godzin
dydaktycznych i formy
zajęć
45
Język wykładowy
Ogółem 4 pkt.:
(konwersatorium):
- 1.5 pkt. – samodzielna lektura prac naukowych z antropologii, i ich
opracowanie
- 1 pkt. – praca w ramach konwersatorium – referaty, dyskusja,
protokoły,prezentacje
- 0.5 pkt. – przygotowanie do kolokwium zaliczeniowego
- 1 pkt – przygotowanie do egzaminu
zaliczenie, egzamin
przedmiot z zakresu nauk podstawowych
język polski
Przedmioty
wprowadzające i
wymagania wstępne
Przedmioty i treści nauczania w semestrze pierwszym I roku studiów, w
szczególności ukończenie kursu Teorii kultury (kolejność tych
przedmiotów w procesie dydaktycznym nie może być odwrócona)
Liczba punktów ECTS
Rygory
Typ przedmiotu
Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z zagadnieniami antropologii
kultury od społeczeństwa pierwotnego do współczesności.
Efekty kształcenia
Wiedza:
Student zna problematykę nauk o człowieku, główne dziedziny refleksji
antropologicznej, idee antropologii kulturowej - jej powstania, rozwoju,
zakresu i rangi w myśli współczesnej, przedstawia antropogenezę, fazy
rozwoju kultury ludzkiej, główne problemy klasycznej refleksji
antropologicznej i antropologii współczesności W01
Określa miejsce antropologii kulturowej pośród nauk humanistycznych i
społecznych oraz jej rolę w analizie zjawisk współczesności W02
Umiejętności:
Student ocenia koncepcje antropologiczne, porównuje ich walory poznawcze,
i efektywność w analizie zjawisk kulturowych. Dobiera założenia i
procedury metodologiczne do wskazanych celów poznawczych U01
Analizuje tekst naukowy, streszcza i recenzuje, posługuje się formą ustną i
pisaną U02
Korzysta z antropologii w rozpoznawaniu tendencji kulturowych, w
analizie i interpretacji zjawisk oraz obiektów (m.in. rytuałów, form
przemocy, ciała, pokrewieństwa i płci, relacji międzyludzkich) w kontekście
społecznym i historycznym w porównaniu z innymi kierunkami badań U03
Kompetencje społeczne:
Student korzysta z dorobku myśli antropologicznej w determinacji
kluczowych problemów kultury współczesnej i podejmowania właściwych
celów poznawczych K01;
uwzględnia wiedzę antropologiczną w identyfikacji zjawisk i wartości
kulturowych w obrębie europejskiego dziedzictwa K02
.....................................................
data
.........................................................................................................................................
podpis prowadzącego przedmiot/ koordynatora przedmiotu*
Tab. Opis sposobu sprawdzania efektów kształcenia dla przedmiotu z odniesieniem do form
zajęć i sprawdzianów
Efekty kształcenia a forma zajęć
Efekty kształcenia dla **
kierunku
Ocenianie efektów kształcenia
Forma zajęć
przedmiotu
Sposoby
oceniania***
K_W05
W01
Ć
prace domowe
K_W02
W02
Ć
Kolokwium
K_U02
U01
Ć
Projekt
K_U12
U02
Ć
Egzamin
K_U05, K_U09
K_K05
K_K08
U03
K01
K02
Ć
Ć
Ć
Efekty
kształcenia dla
przedmiotu
W01, W02, U01,
U02, U03, K01,
K02
W01, W02, U01,
K01, K02
.
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU
Nazwa przedmiotu
Wydział
Instytut/Katedra
Kierunek
Rok akademicki: (2012/2013) Semestr: (zimowy)
Antropologia kultury
Wydział Humanistyczny
Instytut Filologii Polskiej
Kulturoznawstwo
Specjalność/specjalizacja
Opisywana forma zajęć
Konwersatorium
Liczba godzin
dydaktycznych
45
Tytuł i/lub stopień
naukowy/tytuł
Dr hab. Ryszard Strzelecki, prof. ndzw
zawodowy, imię i
nazwisko prowadzącego
daną formę zajęć
Treści programowe realizowane podczas zajęć
Antropologia – zespół nauk o człowieku. Antropologia społeczna a antropologia kulturowa, antropologia
filozoficzna, antropologia współczesności, systematyka człowieka i mechanizmy uczłowieczenia, cechy
typowo ludzkie i ich ewolucyjne powstanie, przemysły i kultury paleolityczne, sztuka kultury magdaleńskiej,
neolit, kultury neolityczne. Problematyka przemocy i jej źródła, konc. R. Girarda (idea potwornego
sobowtóra, przemoc a religia i chrześcijaństwo – J. Bolewski, przemoc w konc. E. Fromma. Pokrewieństwo i
powinowactwo w badaniach antropologicznych. Problematyka płci we współczesnej antropologii,
zagadnienie matriarchatu i patriarchatu w myśli współczesnej, płeć kulturowa, konstruktywizm płci, ciało i
tożsamość. Problematyka gospodarki, porządku społecznego, zagadnienia daru i wymiany. Antropologia
przestrzeni i czasu. Koncepcje rytuału (W. Burkerta, R. Schechnera, G. Batesona, R. Rappaporta); rytuały w
kulturze współczesnej (J. Maisonneuve, E. Rothebuhler), rytuały przejścia (A. van Gennep, proces rytualny,
communitas (V. Turnera). Pojęcie osoby w antropologii (M. Mauss), osobowość podstawowa (Kardiner),
problem świadomości, teoria bytu osobowego (A. M. Krąpiec).
Metody dydaktyczne
Metody i kryteria
oceniania
Analiza tekstów naukowych, referowanie i komentowanie opracowań,
dyskusja, krytyczna ocena i analiza wypowiedzi uczestników, syntetyczne
opracowanie zagadnień konwersatoryjnych, elementy wykładu
Warunki zaliczenia konwersatorium: obecność, aktywność na zajęciach,
referaty, gromadzenie punktów zaliczeniowych, dwa lub trzy kolokwia
pisemne. Obowiązuje znajomość podstawowych pojęć, zagadnień, tezy i
kontekstów omawianych opracowań; Obowiązuje znajomość wybranych
części podręcznikami E. Nowickiej: Świat człowieka – świat kultury, wyd.
nowe, Warszawa 2006. Zestaw artykułów i treści podręcznikowych jest
udostępniany na początku zajęć w formie pliku lub wydruku: Program
konwersatorium z antropologii kultury. Przygotowanie do zajęć winno
uwzględniać wskazania zawarte w instrukcji: Zagadnienia do egzaminu z
antropologii kultury/ zagadnienia szczegółowe 1-57 (instrukcja jest
udostępniana studentom na początku zajęć). Podstawą zaliczenia
przedmiotu jest egzamin pisemny, którego zakres obejmuje problematykę
konwersatorium (obowiązujący na zajęciach zestaw lektur oraz
odpowiednie rozdziały z podręcznika)
Egzamin:
Przedmiot kończy się egzaminem na podstawie wykładu, wybranych
wiadomości z konwersatorium i lektury opracowań (zakres wymagań jest
określony w zestawie zagadnień egzaminacyjnych, zamieszczonym na
stronie ZTLiWoSz)
Student podaje informacje z zakresu całości materiału egzaminacyjnego.
Zna podstawowe pojęcia, problemy, działy antropologii. Posiada
wymagana wiedzę z kanonu tekstów konwersatoryjnych, zna tematykę
wymaganą w Zagadnieniach do egzaminu z antropologii. Ocena zależna
od stopnia opanowania materiału. Ponadto: wyższą ocenę zapewnia ujęcie
kluczowych tematy antropologii z różnych punktów widzenia (w oparciu o
teksty przewidziane na zajęcia konwersatoryjne) bądź gdy student
posługuje się aprobowaną przez siebie orientację badań antropologicznych
(np. w odniesieniu do konc. człowieka, przemocy, rytuału, osobowości …)
i uzasadnia wybór.
Rygor
Literatura podstawowa
Zaliczenie, egzamin
Barbara Olszewska-Dyoniziak: Antropologiczna koncepcja człowieka
[w:} Zarys antropologii kulturowej, wyd. II, Zielona Góra 2000, s. 23-42.
A Posen-Zieliński hasło: Antropologia kulturowa, [w:] Słownik
etnologiczny. Terminy ogólne, PWN Warszawa-Poznań 1987, s. 27-32.
Alan Barnard, Wizje antropologii [w tegoż aut.:] Antropologia, PIW
Warszawa 2006, s. 31-45.
Ewa Nowicka, Świat człowieka – świat kultury, wyd. nowe, PWN
Warszawa 2006.
Antologia tekstów klasycznej antropologii, red. E. Nowicka, M. NowackaGrajper, PWN, Warszawa 2007.
Mały słownik antropologiczny, Warszawa 1976.
Diamond Jared M. Trzeci szympans : ewolucja i przyszłość zwierzęcia
zwanego człowiekiem przeł. [z ang.] i wstępem opatrzył January Weiner,
Warszawa : PIW, 1996
Wierciński Andrzej, Magia i religia. Szkice z antropologii religii, Kraków
1995 Z tego II: O odrębności taksonomicznej, naturze i istocie
gatunkowej człowieka s. 23-36.
Z. Bukowski, K. Dąbrowski, Świt kultury europejskiej, Warszawa 1972,
s. 1-35: Łowcy niedźwiedzi jaskiniowych; Mieszkanie pod mamucimi
kośćmi; wielka galeria sztuki pierwotnej Lascaux.
Jacek Lejman, Człowiek jako zwierzę terytorialne, [w:] Przestrzeń w
nauce współczesnej, Lublin 1999, s. 81-109.
Szafrański Włodzimierz, Tęsknota tryglodytów za nieśmiertelnością, w:
Zwyczaje, obrzędy i symbole religijne, Warszawa 1978. (z tego fragmenty
dot. Lascaux oraz poglądów Andre Leroi-Gourhana)
Hensel Witold, Stanisław Tabaczyński, Rewolucja neolityczna i jej
znaczenie dla rozwoju kultury europejskiej, Ossolineum Wrocław 1978 [z
tego:] I. Proces formowania się najstarszych społeczeństw neolitycznych
s. 24-84 oraz II Kierunki rozwojowe osadnictwa neolitycznego na tle
środowiska naturalnego dorzeczy Renu, Łaby, Odry i Wisły s. 86-120.
Jacek Lejman, Przemoc w świecie zwierząt. Wstęp do analizy ludzkiej
agresywności, [w:] Przemoc i filozofia, Wydawnictwo UMCS Lublin
2004. Lubelskie odczyty filozoficzne nr 8, s. 37-66.
Erich Fromm, Antropologia, [w:] Anatomia ludzkiej destruktywności,
Rebis Poznań 1999 s. 146-181 (ewentualnie do 202)
Girad Rene, Początki kultury, „Znak”, Kraków 2006. 1. Rozdział IV. :
Człowiek „zwierzę symboliczne” s. 141-181. (ważny kontekst Lorenz a
„kozioł ofiarny”)
Bronisław Malinowski, Małżeństwo, pokrewieństwo, w: Antropologia
kultury. Zagadnienia i wybór tekstów, Warszawa 2005 s. 303-334.
Henrietta L. Moore, Co się stało kobietom i meżczyznom? [w:] Płeć
kulturowa i inne kryzysy w antropologii w Badanie Kultury Elementy
teorii antropologicznej Kontynuacje, PWN Warszawa 2004 s. 402-419.
Signe Howell, Marit Melhuus, Studia nad pokrewieństwem, osobą ludzką
czy nad płcią kulturową? [w:] Badanie kultury. Elementy teorii
antropologicznej, PWN Warszawa 2003, s. 340-353.
Maisonneuve Jean, Rytuały dawne i współczesne, Gdańsk 1995.
Burkert Walter, Stwarzanie świętości, Kraków 2006, rozdział II:
Ucieczka i ofiarowanie s. 57-85.
Rothenbuhler Eric W., Komunikacja rytualna. Od rozmowy codziennej do
ceremonii medialnej, Kraków 2003 1. Cztery częściowo trafne koncepcje
s. 55-64, 2. Definicje -23-45.
Mauss Marcel, Pojęcie osoby, pojecie „ja”, [w:] Antropologia kultury.
Zagadnienia i wybór tekstów, Warszawa 2005 s. 253-260; pełny tekst pod
tytułem: Pojecie osoby [w:] Marcel Mauss, Socjologia i antropologia,
Warszawa 1973 s. 489-525.
Kardiner Abraham, Osobowość podstawowa, [w:] Antropologia kultury.
Zagadnienia i wybór tekstów, Warszawa 2005 s. 274-280.
Robert Foley, Zanim człowiek stał się człowiekiem, PIW Warszawa 2001,
s. 106-117 (ujęcie popularne)
Morin Edgar, Zagubiony paradygmat - natura ludzka, przeł. [z fr.] Roman
Zimand ; przedmową opatrzył Bogdan Suchodolski, Warszawa :
Państwowy Instytut Wydawniczy 1977. Część druga: Uczłowieczenie
(antropo-socjo-geneza) s. 81-129.
Sedlak Włodzimierz, Homo electronicus, PIW Warszawa 1980. Z tego:
Ewolucyjne wyselekcjonowanie człowieka 37-47; Zakręt ewolucji
człowieka i Człowiek przyspiesza swój rozwój gatunkowy 79-99.
Girard Rene, Sacrum i przemoc część pierwsza, Poznań 1993 lub inne
wydanie Od mimetycznego pożądania do upiornego sobowtóra s. 197-231.
Girard Rene, Sacrum i przemoc część druga, Poznań 1993 lub inne
wydanie. Wnioski s. 209-225.
Kociuba Maciej, Geneza rytuału w kontekście antropologii Rene Girarda,
[w:] Rytuał. Przeszłość i teraźniejszość, red. Marian Filipiak, Maciej
Rajewski, Lublin 2006 s. 71-97.
Erich Fromm, Dzisiejsze znaczenie matriarchatu, w tegoż aut.: Miłość,
płeć, matriarchat, Rebis Poznań 1997 s. 92-98 oraz w tegoż aut.: Kres
Psychoanalizy, Rebis Poznań 1995 (pod tytułem: Współczesność i
matriarchat s. 123-130) [R]
Alan Barnard, Antropologia, Warszawa 2006, rozdz.: Feminizm w
antropologii s. 198-2004.
Katarzyna Bojarska, Krytyka pojęcia orientacji seksualnej w świetle
społecznego konstruktywizmu i teorii queer,[ w:] Tabu seksuologii.
Wątpliwości, trudne tematy, dylematy w seksuologii i edukacji seksualnej,
Warszawa 2008 s. 11-29. [R]
Rajewski Maciej, Badania rytuału w antropologii brytyjskiej, [w:] Rytuał.
Przeszłość i teraźniejszość, red. Marian Filipiak, Maciej Rajewski, Lublin
2006 s. 39-69. [R]
Richard Schechner, Przyszłość rytuału, [w tegoż aut.:] Przyszłość rytuału,
Warszawa 2000 s. 221-255.
Arnold van Gennep, Obrzędy przejścia, Antropologia widowisk.
Zagadnienia i wybór tekstów, Warszawa 2005 s. 115-121.
Krąpiec Mieczysław, Ja – człowiek. Zarys antropologii filozoficznej,
Lublin 19791. Rozdział XI: osoba jaźnią natury rozumnej – fragm.: Pole
świadomości ludzkiej s. 368-372; Teoria bytu osobowego s. 380-388 w
tym wydaniu.
Literatura uzupełniająca
(w tym portale
internetowe)
Victor Tuner, Proces rytualny, [w:] tamże, s. 121-138 oraz Victora
Turnera analiza symboli rytualnych : symbol jako kategoria analizy
antropologicznej / Grzegorz Wiński, Roczniki Nauk Społecznych, 2002
z. 1 s. 71-91
Kowalska Jolanta, Czy potrzebne są nam obrzędy przejścia, [w:] Czas
zmiany, czas trwania, Warszawa 2003.
Fromm Erich, Charakter a proces społeczny, [w:] Antropologia kultury.
Zagadnienia i wybór tekstów, Warszawa 2005 s. 289-296.
Burkert Walter, Stwarzanie świętości. Ślady biologii we wczesnych
wierzeniach religijnych, wyd. Domini S.C., Kraków 2006. 1. Wzajemność
daru s. 175-207. (socjobiologia)
Francis Fukuyama, Koniec człowieka: konsekwencje rewolucji
biotechnologicznej, przeł. B. Pietrzyk, Wyd. Znak, Kraków 2006
Clifford Geertz, Zastane światło: antropologiczne refleksje na tematy
filozoficzne, przeł. Z. Pucek, Wyd. Universitas, Kraków 2003
Zygmunt Krzak, Matriarchat i patriarchat, Warszawa 2007.
Jerzy Wasilewski, Tabu, Warszawa 2010.
Yves Winkin, Antropologia komunikacji. Od teorii do badań terenowych,
Wydawnictwo UW, Warszawa 2007.
Jean Clottes, Dawid Lewis-Wiliams, Prehistoryczni szamani. Trans i
magia w zdobionych grotach, Wydawnictwo UW, Warszawa 2009.
Jacek Lejman, Ewolucja ludzkiej samowiedzy gatunkowej. Dzieje prób
zdefiniowania relacji człowiek – zwierzę, Wydawnictwo UMCS, Lublin
2008.
Victor Turner, Las symboli. Aspekty rytuałów u ludu Ndembu, Nomos,
Kraków 2006.
Roy A. Rapaport, Rytuał i religia w rozwoju ludzkości, Nomoc, Kraków
2007.
Mary Douglas, Czystość i zmaza, PIW, Warszawa 2007.
Mary Douglas, Symbole naturalne. Rozważania o kosmologii,
Wydawnictwo UJ, Kraków 2004. Clifford Geertz, Wiedza lokalna. Dalsze
eseje z zakresu antropologii interpretattywnej, Wydawnictwo UJ, Kraków
2005.
Michel Maffesoli, Czas plemion. Schyłek indywidualizmu w
społeczeństwa ponowoczesnych, PWN, Warszawa 2008.
.....................................................
data
......................................................................................................................................
podpis prowadzącego daną formę zajęć
.....................................................
data
......................................................................................................................................
podpis koordynatora przedmiotu