1 Akcje (shares, stocks) Akcja to papier wartościowy, emitowany w

Akcje (shares, stocks)
Akcja to papier wartościowy, emitowany w serii przez przedsiębiorstwo będące spółką akcyjną (joint-stock company), w którym
emitent stwierdza, że nabywca akcji staje się współwłaścicielem spółki i - zgodnie z normami prawa obowiązującymi w Polsce uzyskuje uprawnienia:
1. o charakterze majątkowym oraz
2. o charakterze korporacyjnym.
Uprawnienia o charakterze majątkowym:
1. prawo do udziału w zysku rocznym spółki (prawo do dywidendy),
2. prawo poboru akcji nowej emisji,
3. prawo do udziału w tzw. kwocie likwidacyjnej.
Uprawnienia o charakterze korporacyjnym:
1. prawo uczestniczenia w Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy (WZA) (AGM),
2. prawo głosu,
3. prawo do informacji,
4. bierne prawo wyborcze do organów spółki,
5. prawo do zaskarżania uchwał WZA,
6. prawo do wytaczania powództwa na rzecz spółki o naprawienie szkody.
2 znaczenia prawa do dywidendy:
1. prawo do udziału w zysku spółki (może być przeniesione z przeniesieniem akcji),
2. prawo do uchwalonej przez WZA dywidendy lub do przyszłych dywidend (może być przedmiotem obrotu).
Prawo poboru to ustawowe prawo pierwszeństwa objęcia przez dotychczasowych akcjonariuszy akcji nowych emisji w stosunku do liczby posiadan ych
akcji;jest prawem zbywalnym.
Wyłączenie prawa poboru;
Wykonanie prawa poboru (zapisy na akcje).
Prawo do udziału w kwocie likwidacyjnej wyraża się w roszczeniu akcjonariusza o przeniesienie na niego odpowiedniej części majątku spółki,
powstające w toku postępowania likwidacyjnego, jeżeli po zaspokojeniu wierzycieli pozostała jeszcze jakaś część majątku spółki, która może być
rozdysponowana pomiędzy akcjonariuszy.
1
Rodzaje akcji
Ze względu na uprzywilejowanie akcje dzielimy na:
akcje zwykłe (common stocks) , czyli nieuprzywilejowane (1 akcja zwykła = 1 głos na WZA),
akcje uprzywilejowane (preffered stocks), w przypadku których, według norm prawa w Polsce, właściciel akcji może być
uprzywilejowany co do:
dywidendy
podziału majątku polikwidacyjnego spółki
głosu (na WZA).
Uprzywilejowanie co do dywidendy: akcje posiadają pierwszeństwo w wypłacie dywidendy, która ma status dywidendy
uprzywilejowanej - maksymalnie do wysokości dywidendy przypadającej na akcje zwykłe plus kwota nie przekraczająca stopy dyskonta
weksli NBP).
Uprzywilejowanie co do głosu: na 1 akcję może maksymalnie przypadać 2 głosy na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.
Uprzywilejowanie co do podziału majątku polikwidacyjnego spółki: akcje posiadają pierwszeństwo zaspokojenia, czyli pierwszeństwo
do spłaty według ceny emisyjnej, lub prawo podwyższenia udziału przy podziale majątku analogiczne do podwyższenia udziału w
zysku.
Prawo do akcji
Papier wartościowy, z którego wynika uprawnienie do otrzymania, nie mających formy dokumentu, akcji nowej emisji spółki publicznej,
powstające z chwilą dokonania przydziału tych akcji i wygasające z chwilą zarejestrowania akcji w depozycie papierów wartościowych
albo z dniem uprawomocnienia się postanowienia sądu rejestrowego odmawiającego wpisu podwyższenia kapitału zakładowego do
rejestru przedsiębiorców.
Kwit depozytowy
Papier wartościowy wystawiony przez instytucję finansową z siedzibą na terytorium państwa –należącego do EOG lub OECD, w którym
inkorporowane jest prawo do zamiany tego p.w. na określone p.w. we wskazanej w warunkach emisji proporcji, przejście na właśc iciela
tego p.w. praw majątkowych stanowiących pożytki z p.w. lub ich równowartości oraz, w przypadku akcji, możliwość wydania przez
właściciela tego p.w. jego emitentowi wiążącej dyspozycji co do sposobu głosowania na WZA.
2
Spółka akcyjna
Spółka akcyjna jest podmiotem gospodarczym, której akcje (tytuły własności) mogą być kupowane i posiadane przez akcjonariuszy.
Każdy akcjonariusz posiada akcje firmy proporcjonalnie do potwierdzonej liczby posiadanych akcji. Pozwala to na nierówny podz iał
własności przedsiębiorstwa ponieważ niektórzy akcjonariusze posiadają większy udział spółki niż inni. Akcje mogą zmieniać właściciela
bez żadnych skutków dla dalszego istnienia spółki.
We współczesnych systemach prawnych spółka akcyjna jest synonimem z posiadaniem osobowości prawnej (legal personality) i
ograniczoną odpowiedzialnością (limited liability). To pierwsze oznacza, że spółka zawiera umowy, występuje przed sądem, płac i
podatki itd. we własnym imieniu. To drugie oznacza, że akcjonariusz odpowiada za zobowiązania spółki jedynie do wysokości swojego
wkładu. Spółką zarządza zarząd (board of directors) wybierany na WZA (AGM). Spółki akcyjne dzielą się na publiczne (public, publicly
traded), których akcje są przedmiotem obrotu na giełdzie (lub rregulowanym rynku pozagiełdowym) i prywatne (private). Te pierwsze
podlegają różnorakim regulacjom mającym zabezpieczać interesy ich akcjonariuszy.
Historia.
Przykłady podobnych podmiotów gospodarczych znane były co najmniej od średniowiecza. Nowoczesna historia spółki akcyjnej
zaczyna się w roku 1602 kiedy to holenderska Kompania Wschodnioindyjska wyemitowała akcje, które były przedmiotem obrotu na
giełdzie w Amsterdamie. Wynalazek ten zwiększył zdolność spółek akcyjnych, do pozyskiwania kapitału od inwe storów, ponieważ
mogły one teraz łatwo zbywać swoje akcje szerokiemu gronu nabywców. Pomysł ten szybko rozpowszechnił się. Początkowo
finansowano w ten sposób podboje kolonialne (szczególnie w Wielkiej Brytani). Sukcesy spółek doprowadziły do pierwszej hossy
giełdowej i pierwszego dużego krachu giełdowago (South See Bouble, W.Brytania 1720-1721). Isaac Newton stracił wtedy 20000
funtów na inwestycjach w akcje
3
Podstawowe modele wyceny akcji.
Model zdyskontowanych dywidend (Dyvidend Doscount Method – DDM).
n
Di
P = å (1+r
+ (1+rPn )n
)i
i=1
gdzie Di dywidenda uzyskana pod koniec i – tego roku, Pn – cena sprzedaży, a r jest odpowiednią stopą dyskontową.
Model Gordona
dywidenda rośnie każdego roku wg stopy :
jest wartością ostatnio wypłaconej dywidendy,
W szczególności dla
mamy
, gdzie
(model stałej dywidendy).
Gdy spółka nie płaci (jeszcze) dywidend za
jedną akcję.
w powyższych wzorach przyjmuje się przepływy gotówkowe netto w roku
przypadające na
4
Rynki finansowe (financial markets)
Rynek to jeden z wielu rodzajów systemów, instytucji, procedur, stosunków społecznych i
infrastruktury, w którym strony angażują się w wymianę.
Rynek finansowy – rynek, na którym przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe
Instrument finansowy – kontrakt pomiędzy dwoma stronami regulujący zależność finansową, w jakiej
obie strony pozostają
Papier wartościowy to szczególnego rodzaju instrument finansowy, będący dokumentem
stwierdzającym istnienie określonego prawa majątkowego (najczęściej wierzytelności lub udziału w
spółce) w taki sposób, że posiadanie dokumentu staje się niezbędną przesłanką realizacji prawa (tzw.
legitymacja formalna)
5
Art. 2. 1. Instrumentami finansowymi w rozumieniu ustawy)(o obrocie instrumentami finanasowymi_ są:
1) papiery wartościowe;
2) niebędące papierami wartościowymi:
a) tytuły uczestnictwa w instytucjach wspólnego inwestowania,
b) instrumenty rynku pieniężnego,
c) opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward na stopę procentową,
inne instrumenty pochodne, których instrumentem bazowym jest papier
wartościowy, waluta, stopa procentowa, wskaźnik rentowności lub inny
instrument pochodny, indeks finansowy lub wskaźnik finansowy, które są
wykonywane przez dostawę lub rozliczenie pieniężne,
d) opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward na stopę procentową
oraz inne instrumenty pochodne, których instrumentem bazowym jest towar
i które są wykonywane przez rozliczenie pieniężne lub mogą być wykonane
przez rozliczenie pieniężne według wyboru jednej ze stron,
e) opcje, kontrakty terminowe, swapy oraz inne instrumenty pochodne,
których instrumentem bazowym jest towar i które są wykonywane przez
dostawę, pod warunkiem, że są dopuszczone do obrotu na rynku
regulowanym lub w alternatywnym systemie obrotu,
f) niedopuszczone do obrotu na rynku regulowanym ani w alternatywnym
systemie obrotu opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward oraz
inne instrumenty pochodne, których instrumentem bazowym jest towar,
które mogą być wykonane przez dostawę, które nie są przeznaczone do
celów handlowych i wykazują właściwości innych pochodnych
instrumentów finansowych,
g) instrumenty pochodne dotyczące przenoszenia ryzyka kredytowego,
h) kontrakty na różnicę,
i) opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward dotyczące stóp procentowych oraz inne instrumenty pochodne odnoszące się do zmian
klimatycznych, stawek frachtowych, uprawnień do emisji oraz stawek inflacji lub innych oficjalnych danych statystycznych, które są wykonywane
przez rozliczenie pieniężne albo mogą być wykonane przez rozliczenie pieniężne według wyboru jednej ze stron, a także wszelkiego rodzaju inne
instrumenty pochodne odnoszące się do aktywów, praw, zobowiązań, indeksów oraz innych wskaźników, które wykazują właściwości innych
pochodnych instrumentów finansowych.
6
Rynek finansowy dzieli się na:
• rynek walutowy
• rynek pieniężny
• rynek kapitałowy
• rynek instrumentów pochodnych (derywatów)
W zależności od kryteriów rynek kapitałowy dzieli się
Kryterium emisji:
rynek pierwotny
rynek wtórny
Kryterium regulacji
regulowany (szereg regulacji zapewniających ochronę inwestorów)
giełdowy
regulowany pozagiełdowy (OTC)
nieregulowany
7
Giełda papierów wartościowych (stock exchange) - rynek regulowany, na którym dokonuje się transakcji kupnasprzedaży instrumentów finansowych dopuszczonych do obrotu; przede wszystkim zbywalnych papierów
wartościowych (np. akcji, obligacji) oraz instrumentów pochodnych (np. kontraktów terminowych i opcji)
Cele giełd papierów wartościowych:
Pozyskiwanie kapitału na rozwój firm
Mobilizacja oszczędności
Ułatwianie rozwoju firm (np. przez przejęcia)
Dzystrybucja zysków
Utrzymewanie ładu korporacyjnego (corporate governance)
Wycena firm
Zapewnienie jednakowego dostępu do informacji dla uczestników rynku
Przywatyzacja państwwowych przedsiębiorstw
8
Transakcje giełdowe.
Stronami transakcji giełdowych są członkowie giełdy. W większości są to przedsiębiorstwa maklerskie, które zawierają te transakcje na
rachunek swoich klientów.
Ze względy na sposób ustalania ceny rynki giełdowa dzielą się na:
a) rynki kierowane ceną (price driven market, quote driven market, dealer driven market).
Transakcje nie są zawierane bezpośrednio między sprzedającym a kupującym, Każda ze stron zawiera transakcję z maklerem specja listą
(market maker), który ma obowiązek podawać w każdej chwili cenę sprzedaży (ask) i cenę kupna (bid) papieru wartościowego. Różnica
to “bid-ask spread”
b) rynki kierowane zleceniami (order driven market). Kupujący i sprzedający przeyłają na giełdę zlecenia kupna lub sprzedaży
zawierające ilość papierów oraz maksymalną (dla kupna) i minimalną (dla sprzedaży) akceptowaną cenę (limit). Giełda ustala kurs
transakcyjny jako cenę równowagi popytu i podaży. Wszystkie zlecenia kupna z limitem ceny wyższym od kursu równowagi oraz
wszyskie zlecenia sprzedaży z limitem ceny niższym od kursu równowagi są realizowane całkowicie. Zlecenia z limitem równym
kursowi równowagi są realizowane całkowicie lub częściowo lub wogóle nie. Kurs przy którym wolumen obrotu (liczba papierów
zmieniających właściciela) jest największy jest takim kursem
9
Przykład
Liczba zleceń
kupna
realizowanych
przy danej
cenie
20
65
88
143
159
159
181
181
Liczba zleceń
kupna z
danym
limitem
20
45
23
55
16
0
22
Kurs
PKC
110
105
100
95
90
85
PKC
Liczba
zleceń
sprzedaży
12
34
52
66
22
6
20
Liczba zleceń
sprzedaży
realizowanych
przy danej cenie
212
212
200
166
114
48
26
20
Możliwy
wolumen
obrotu
20
65
88
143
114
48
26
20
10
Nie zawsze wyznaczanie kursu jest ta jednoznaczne:
Liczba zleceń
kupna
realizowanych
przy danej cenie
15
60
83
138
154
154
176
176
Liczba
zleceń
kupna z
danym
limitem
15
45
23
55
16
0
22
0
Kurs
PKC
110
105
100
95
90
85
PKC
Liczba zleceń
Liczba
sprzedaży
zleceń
realizowanych
sprzedaży przy danej cenie
0
236
12
236
34
224
52
190
66
138
22
72
6
50
44
44
Możliwy
wolumen
obrotu
15
60
83
138
138
72
50
44
Na GPW obowiązują następujące zasady wyznaczania kursu:
§ 147 ust. 2. Z zastrzeżeniem § 147 ust. 2, kurs jednolity określany jest przy zastosowaniu kolejno następujących zasad: 1)
maksymalizacji wolumenu obrotu, 2) minimalizacji różnicy między liczbą instrumentów finansowych w zleceniach sprzedaży i
zleceniach kupna możliwych do zrealizowania po określonym kursie, 3) minimalizacji różnicy między kursem określanym a kursem
odniesienia.
11
Po realizacji zleceń z pierwszego przykładu tabela zleceń wygląda następująco:
Liczba zleceń
kupna
realizowanych
przy danej
cenie
0
0
0
0
16
16
38
38
Liczba
zleceń
kupna z
danym
limitem
0
0
0
0
16
0
22
Kurs
PKC
110
105
100
95
90
85
PKC
Liczba zleceń
sprzedaży
Liczba
realizowanych
zleceń
przy danej
sprzedaży cenie
75
12
75
34
63
29
29
0
0
0
0
0
0
0
0
Możliwy
wolumen
obrotu
0
0
0
0
0
0
0
0
W trakcie notowań ciągłych każde nowe zlecenie „wchodzi” na tabelę zleceń i (jeśli jest to możliwe) jest natychmiast realizowane.
12