Czy religia sprzyja globalizacji?
advertisement
Krzysztof Mądel SJ Zasada subsydiarności, gospodarowanie majątkiem gminy w systemie ekonomicznym samorządu terytorialnego „Holding komunalny szansą na rozwój gmin” Zakopane 22 marca 2004 Pomocniczość Konstytucja RP, 1997: ► „Ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla państwa oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot...” Preambuła, Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dn. 2 kwietnia 1997, Dz. U. 1997 nr 78 poz. 483. Pomocniczość Traktat o Unii Europejskiej, zwany Traktatem z Maastricht, 1992, nazywa integrację europejską ► „nowym etapem w procesie tworzenia ściślejszego związku między narodami Europy, w którym decyzje są podejmowane (w sposób możliwie najbardziej otwarty – poprawka z Amsterdamu, 1997) na szczeblu jak najbliższym obywatelowi” (Artykuł A). Traktat o Wspólnocie Europejskiej, zwany Amsterdamskim, 1997, postanawia w, iż ► „w zakresie, który nie podlega wyłącznej kompetencji Wspólnoty, Wspólnota podejmuje działania, zgodnie z zasadą subsydiarności, tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele proponowanych działań nie mogą być skutecznie zrealizowane w odpowiedni sposób przez państwa członkowskie, natomiast z uwagi na skalę lub skutki tych działań, mogą być lepiej zrealizowane przez Wspólnotę. Żadne działanie Wspólnoty nie wykracza poza to, co jest konieczne do zrealizowania celów określonych w niniejszym traktacie” (Artykuł 3B). Pomocniczość Pius XII, Encyklika „Quadragesimo anno”, 1931: ► „Jednostkom nie wolno wydzierać i przenosić na społeczeństwo tego, co one same mogą wykonać z własnej inicjatywy i własnymi siłami; podobnie niesprawiedliwością, szkodą społeczną i zakłóceniem porządku jest zabierać mniejszym i niższym społecznościom te zadania, które one same mogą spełnić, i przekazywać je społecznościom większym i wyższym” (par. 79). ► pomocniczość, subsydiaryzm – łac. subsidium, pomoc Pius XI, Encyklika Quadragesimo anno, oryg. łac. w: Acta Apostolicae Sedis, vol. 23 (1931) ss. 177–228. Tę samą definicję w dosłownym brzmieniu cytuje Jan XXIII w encyklice Mater et Magistra, AAS 53 (1961) ss. 401-464, par. 53. Pomocniczość Leon XIII, Encyklika „Rerum novarum”, 1891: ► „Chcieć, żeby władza świecka przenikała swym rządem aż do wnętrza domu, jest błędem wielkim i zgubnym. Z pewnością jeśli jakaś rodzina znajdzie się w wielkich trudnościach i bez rady, że sama z nich się wyzwolić nie może, jest rzeczą słuszną, by jej w tych ostatecznościach państwo udzieliło pomocy; rodziny bowiem są cząstkami państwa. Tak samo, kiedy w obrębie czterech ścian domu przyjdzie do poważnego podeptania praw wzajemnych, niech wówczas władza państwowa odda każdemu, co mu się należy; będzie to nie pochłanianiem praw obywatelskich, ale ich obroną i wykonywaniem słusznej, a powinnej opieki.” ► „Tu jednak winni się wstrzymać kierownicy państw; natura nie pozwala przekraczać tych granic. Władza ojcowska jest tego rodzaju, iż ani zniknąć nie może, ani być pochłoniętą przez państwo; to samo i wspólne z życiem ludzkim ma źródło” (par. 11). Pomocniczość Jan Paweł II, Encyklika „Centesimus annus”, 1991: państwo może kształtować właściwą kulturę pracy oraz umożliwiać pracownikom pełniejszy udział w życiu przedsiębiorstwa w dwojaki sposób : ► „Pośrednio i zgodnie z zasadą pomocniczości, stwarzając warunki sprzyjające swobodnej działalności gospodarczej, która mogłaby zaofiarować wiele miejsc pracy i źródeł zamożności.” ► „Bezpośrednio i zgodnie z zasadą solidarności, ustalając w obronie słabszego pewne ograniczenia autonomii tych, którzy ustalają warunki pracy; a w każdym przypadku zapewniając minimum środków utrzymania pracownikowi bezrobotnemu” (par. 15) Pomocniczość Jan Paweł II, Przemówienie do Burmistrza i Rady Komunalnej Rzymu, 17 stycznia 1985: ► „Miasto nie jest celem samym w sobie, lecz jego celem ma być człowiek, do którego miasto winno dostosowywać swe struktury i kryteria, według których ma się rządzić. Jeśli władze publiczne tracą sprzed oczu tę prawdę, działają jak maszyna, która się kręci bezużytecznie, z ryzykiem wyrządzenia szkody.” Sprawiedliwość Arystoteles, Etyka Nikomachejska, IV p.n.e.: ► „Sprawiedliwość polega na oddaniu każdemu tego, co mu się należy.” ► „Wszyscy chcą nazywać sprawiedliwością tę trwałą dyspozycję, dzięki której zdolni są dokonywać czynów sprawiedliwych, dzięki której postępują sprawiedliwie i pragną tego, co sprawiedliwe.” ► „Sprawiedliwość jest identyczna z doskonałością etyczną w pełnym tego słowa znaczeniu.” ► „W sprawiedliwości wyróżniamy to, co zgodne z prawem, i to, co słuszne.” Sprawiedliwość Arystoteles, Etyka Nikomachejska: ► sprawiedliwość wymienna ► sprawiedliwość dystrybutywna ► sprawiedliwość polityczna Sprawiedliwość John Rawls, Theory of Justice, 1971: ► „Sprawiedliwość jako bezstronność” (justice as fairness) Pierwsza zasada ► Każda osoba ma takie samo jak inni prawo do możliwie szerokiego systemu podstawowych swobód, porównywalnego z systemami innych osób. Druga zasada ► Nierówności społeczne i ekonomiczne winny być tak zarządzane, aby (1) przy zachowaniu zasady oszczędności największe korzyści przypadały osobom najgorzej usytuowanym, zaś (2) urzędy i stanowiska były dostępne dla wszystkich osób na takich samych warunkach. Sprawiedliwość jako konstytucja społeczna sprawiedliwość wymienna obywatele personalizm i solidaryzm, prawa człowieka Sprawiedliwość jako konstytucja społeczna aspekt instytucjonalny dobro wspólne sprawiedliwość wymienna obywatele aspekt osobowy Sprawiedliwość jako konstytucja społeczna dobro wspólne sprawiedliwość legalna polityczna społeczna sprawiedliwość dystrybutywna sprawiedliwość wymienna obywatele Sprawiedliwość jako konstytucja społeczna dobro wspólne subsydiaryzm sprawiedliwość legalna polityczna społeczna sprawiedliwość dystrybutywna sprawiedliwość wymienna obywatele personalizm i solidaryzm, prawa człowieka Pomocniczość dobro wspólne dobro wspólne dobro wspólne instytucje państwowe, porządek prawny, kultura narodowa... samorząd terytorialny i zawodowy, kultura regionu... stowarzyszenia i ruchy obywatelskie, kultura lokalna, obyczaje... Pomocniczość w sensie „republikańskim” kształt i zakres kompetencji państwa zależy od woli obywateli dobro wspólne dobro wspólne w sensie „papieskim” państwo winno pomóc obywatelom, ilekroć ci nie są w stanie zaradzić własnym potrzebom dobro wspólne w sensie „jakobińskim” państwu nie wolno zbytnio ingerować w życie obywateli w sensie „liberalnym” obywatele sami realizują swoje cele, rolę państwa ograniczają do minimum Pomocniczość Podstawowe założenia polskiej reformy administracyjnej, 1999: 1) Zasada unitarności i nadrzędności interesów państwa 2) Zasada domniemania kompetencji i przysługiwania samorządowi ważnej części zadań państwowych 3) Zasada pomocniczości (subsydiarności) 4) Zasada solidarności społecznej Punkty 2) i 3) są tożsame, punkt 4) jest komplementarny z zasadą pomocniczości. Por. Mieczysław Janowski, Podstawowe założenia reformy ustrojowej w Polsce, Zasada unitarności i nadrzędności interesów państwa, w: Jerzy Szczęsny (red.), Podstawowe wartości i założenia reformy ustrojowej w Polsce, Seria: „Reforma Administracji Publicznej. Materiały szkoleniowe”, zeszyt 1, Warszawa 1998, ss. 15-23, 14. Ustawa Prawo energetyczne, 10 kwietnia 1997 „Celem ustawy jest tworzenie warunków zrównoważonego rozwoju kraju, zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, oszczędnego i racjonalnego użytkowania paliw i energii, rozwoju konkurencji, przeciwdziałania negatywnym skutkom naturalnych monopoli, uwzględnienia wymogów ochrony środowiska, zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych oraz ochrony interesów odbiorców i minimalizacji kosztów” (art. 1. 2.). Restrukturyzacja PGNiG „Celem wprowadzanych zmian na rynku gazu jest powstanie konkurencji w zakresie pozyskiwania i obrotu gazem oraz opracowanie skutecznych mechanizmów regulacji działalności sieciowej (przesył i dystrybucja). (...) Program restrukturyzacji i prywatyzacji PGNiG S.A. przewiduje rozdzielenie działalności (ang. unbundling) mającej – z racji korzyści skali – charakter monopolu naturalnego (przesył, magazynowanie) od działalności konkurencyjnych (produkcja, obrót). Wymagane jest podjęcie działań zmierzających do ustanowienia operatora systemu przesyłowego, opracowania i wdrożenia kodeksów sieci (przesyłowej i sieci dystrybucji), wydzielenie usług magazynowych. Pozwoli to na zaistnienie w momencie akcesji do Unii prawnych warunków do pojawienia się konkurencji w obrocie gazem, nawet jeśli pojawi się konieczność czasowego ograniczenia dostępu do sieci ze względu na zobowiązania wynikające z zawartych umów długoterminowych (zawierających klauzurę take or pay)” (s. 63). Andrzej Sanderski, Piotr Seklecki, Stan obecny i przyszłość sektora gazowego w UE – wnioski dla Polski, „Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki” 3 listopada 2003 n. 6 (32) ss. 58-64. Kodeks sieci „Kodeks sieci (...) stanowi podstawę kontraktów zawieranych pomiędzy Operatorem systemu a Użytkownikami systemu. Powinien m.in. określać: ► minimalne wymagania, jakie muszą spełniać przyszli użytkownicy systemu, ► zasady rezerwowania mocy przesyłowych, ► zasady nominowania ilości gazu do transportu, ► zasady komercyjnego i finansowego bilansowania systemu, ► zasady fakturowania i płatności, ► zasady alokacji mocy pomiędzy Użytkowników systemu w przypadku ograniczenia zdolności przesyłowych, ► zasady pomiaru i jakości gazu, ► zasady postępowania Operatora w sytuacjach awaryjnych”. Andrzej Sanderski, Piotr Seklecki, Stan obecny i przyszłość sektora gazowego w UE – wnioski dla Polski, „Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki” 3 listopada 2003 n. 6 (32) ss. 58-64. Publiczne, prywatne, spółdzielcze... Ceny detaliczne energii elektrycznej w USA, USD/kWh, 1997 10 8 8,9 6,8 7,9 7,5 6,4 7 6 4,6 4,7 4,1 4 2 0 Odbiorcy indywidualni Zakłady publiczne Usługi i handel Zakłady prywatne Kazimierz Głowacki, Struktura własności a ceny energii. Przykład USA, EDI Consulting, Kraków 2000, s. 17. Przemysł Spółdzielnie energetyczne Sieć czy „internet”? Building the energy internet, The Economist, Mar 11th 2004 Usługi, przemysł, rolnictwo, kopalnictwo Pastures new A radical shift USA employment, % of total Developing countries' exports, % of total 100 100 Manufacturing Services 80 80 60 60 40 40 Manufacturing Minerals 20 20 Agriculture and mining 0 1810 1900 1999 Toiling from there to here, The Economist Dec 25th 1999. Agriculture 0 1965 70 75 80 85 90 95 2000 Source: World Bank Some win, some lose, The Economist Dec 5th 2001. http://madel.opoka.net
