19. Mówię wychowawczyni, że mam kłopoty w klasie, szkole.

Scenariusz spotkania z rodzicami w klasie Va na temat „Jak wspierać dzieci
w rozwoju emocjonalnym i uczyć dobrych relacji międzyludzkich”.
Wstęp. Wszystko, co dzieje się wokół człowieka, wpływa na jego emocje. One zaś regulują
nasze zachowania i nastawienie wobec innych ludzi. Warto zauważyć, że emocji uczymy się
od niemowlęctwa (jeśli nie w życiu płodowym), więc w najbliższej rodzinie, później w nieco
szerszym otoczeniu (przedszkole, podwórko, szkoła, grupa rówieśnicza itp.).
1. Emocje jako sterowniki w życiu dzieci; zadowolenie, radość, życzliwość, przygnębienie,
złość, agresja
- kiedy pomagają, a kiedy stanowią przeszkodę w nawiązywaniu i podtrzymywaniu
dobrych relacji koleżeńskich (podanie przykładów różnych sytuacji szkolnych - kiedy i które
dzieci czują się dobrze w grupie rówieśniczej (gdy są akceptowane, nie czują się odrzucone
z powodu wyglądu, ubrania, pochodzenia, mniejszych uzdolnień....).
2. Emocje jako reakcja na "coś" lub "kogoś" - rola wychowania w rodzinie i właściwych
wzorców społecznych (na podwórku, w szkole, w innych miejscach).
3. Kiedy emocje niszczą (wrogie nastawienie), a kiedy budują (przyjaźń, życzliwość, chęć
bycia w grupie)?
4. Klasa jako zespół rówieśniczy- spostrzeżenia wychowawcy (omówienie wyników
przeprowadzonej ankiety, mającej na celu rozpoznanie relacji interpersonalnych w klasie,
podanie przykładów pozytywnych i negatywnych zachowań dzieci z klasy - anonimowo).
5. Wnioski:
- tylko 4-5% reakcji emocjonalnych jest odruchowych (nie mamy nad nimi władzy), a całą
resztę (95%) możemy kontrolować (i trzeba tego uczyć);
- należy zapewnić dzieciom poczucie bezpieczeństwa (w rodzinie, w grupie rówieśniczej
itp.), agresja bierze się z braku poczucia bezpieczeństwa i niskiej samooceny);
- trzeba (również w domu!) analizować różne zachowania dzieci (dobre i złe), nie ukrywać
i nie omijać sytuacji wychowawczych (wszak rodzice są pierwszymi i głównymi
wychowawcami, klasowy wychowawca tylko ich wspiera!)
6. Zachęcenie rodziców do rozmowy i podawania własnych przykładów zachowań dzieci.
Rozdanie materiałów do zapoznania się w domu „Dekalog dla rodziców i wychowawców”
z zapowiedzią, że kolejne spotkanie będzie poświęcone dyskusji nad zapisami „dekalogu”.
W załącznikach:
1. Ankieta do rozpoznania relacji interpersonalnych w klasie.
2. Materiały wykorzystane do pedagogizacji „Relacje interpersonalne w klasie”.
3. Dekalog dla rodziców i wychowawców.
Opracowała: Danuta Truszkowska
Załącznik 1.
ANKIETA
Przeczytaj uważnie pytania i w odpowiedzi (przy każdym z nich) wpisz nazwiska kolegów
i koleżanek tylko ze swojej klasy, ale nie uwzględniaj siebie. Staraj się nie pominąć żadnego
wiersza. Dziękuję.
1. To jest ktoś , kogo bardzo lubisz.
……………………………………………………………………………………………………………………………
2. To jest ktoś, kto najbardziej angażuje się w życie klasy.
……………………………………………………………………………………………………………………………
3. To jest ktoś, kto prawie zawsze jest we wszystkim na „nie”
…………………………………………………………………………………………………………………………..
4. To jest ktoś, kto chętnie pomaga innym.
……………………………………………………………………………………………………………………………
5. To jest ktoś, kto często jest smutny.
…………………………………………………………………………………………………………………………..
6. To jest ktoś, kto często zaczepia innych.
……………………………………………………………………………………………………………………………
7. To jest ktoś, kto jest pewny siebie i na innych patrzy z góry.
…………………………………………………………………………………………………………………………..
8. To jest ktoś, kto jest bardzo nieśmiały.
……………………………………………………………………………………………………………………………
9. To jest ktoś, kto zwykle przeszkadza w prowadzeniu lekcji.
……………………………………………………………………………………………………………………………
10. To jest ktoś, kto używa brzydkich słów.
……………………………………………………………………………………………………………………………
11. To jest ktoś najbardziej organizacyjny w klasie.
……………………………………………………………………………………………………………………………
12. To jest ktoś, kto najbardziej wyśmiewa się z innych.
……………………………………………………………………………………………………………………………
13.To jest ktoś, kto żyje ze wszystkimi w zgodzie i ma w klasie dużo przyjaciół.
……………………………………………………………………………………………………………………………
14. To jest ktoś, kto zawsze staje w obronie pokrzywdzonego.
……………………………………………………………………………………………………………………………
15. To jest ktoś, komu wszyscy dokuczają.
……………………………………………………………………………………………………………………………
16. To jest ktoś, komu dzieje się krzywda.
……………………………………………………………………………………………………………………………
17. Masz dwa bilety do kina. Kogo z klasy zaprosisz?
……………………………………………………………………………………………………………………………..
18. Czuję się w klasie (podkreśl właściwą odpowiedź)
a) bardzo dobrze
b) dobrze
19. Mówię wychowawczyni, że mam kłopoty w klasie, szkole.
a) tak
b) nie
c) źle
Dlaczego nie mówię?
……………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
20. Największy problem w klasie, to:
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Załącznik 2. Relacje interpersonalne w klasie szkolnej
Każda struktura grupowa klasy szkolnej, będąca układem określonych pozycji, jakie
zajmują w niej poszczególni uczniowie, jest jednocześnie wyrazem panujących wśród nich
stosunków interpersonalnych, nazywanych również stosunkami społecznymi lub
międzyludzkimi.
Stosunki interpersonalne są możliwie trwałymi i unormowanymi wzajemnymi
oddziaływaniami na siebie co najmniej dwóch uczniów. Są one regulowane (normowane)
w dużej części przez normy grupowe. Wyrażają istniejące między nimi powiązania i
zależności. Stanowią dynamiczny czynnik w strukturze społecznej danej klasy szkolnej.
Pokonując trudności szkolne i wchodząc w grupę, dziecko kształtuje sobie w niej
określoną pozycję. Pozycje tworzą strukturę społeczną klasy, czyli "wzajemny układ
stosunków pomiędzy poszczególnymi uczniami badanej grupy."
Ten "układ miejsc" w grupie może powstawać ze względu na różne kryteria, np.:
-osiągnięcia w nauce
-osiągnięcia sportowe
- przywództwo w grupie
- cechy charakteru (koleżeńskość, serdeczność, życzliwość).
Miejsce, jakie zajmuje dziecko wśród swoich kolegów ma bardzo duże znaczenie dla
jego samopoczucia w szkole i wyników nauczania.
Ze względu na powiązanie poszczególnych osób z resztą grupy można wyróżnić dwie
kategorie osób:
1. Uczniowie akceptowani - popularni, stojący na szczycie hierarchii grupy,
2. Uczniowie nieakceptowani - niepopularni, którzy z różnych powodów otrzymują niewielką
ilość wyborów lub nie otrzymują ich w ogóle w badaniach socjometrycznych.
Gdy dzieci tworzące grupę poznają się między sobą, mają tendencję do formułowania
opinii o pozostałych członkach grupy. Opinia ta jest względnie stała, utrzymuje się długo
i stosunkowo trudno ją zmienić.
Jeśli ktoś zdobył popularność, pozostaje popularny. Przypadkowe porażki i sukcesy nie
mają większego wpływu na wskaźnik uznania społecznego.
Dzieci akceptowane są to osoby cieszące się uznaniem. W stosunku do nich występują
silne postawy pozytywne. Dziecko ma największe szanse zaspokajania podstawowych
potrzeb psychicznych w grupie, prawidłowego rozwoju społecznego oraz uzyskania
satysfakcjonujących wyników w nauce. Dziecko takie jest zazwyczaj dobrze przystosowane
do wymogów szkoły. Grupa klasowa jest dla niego terenem sukcesów, zapewnia poczucie
bezpieczeństwa, satysfakcji z przebywania w gronie przyjaznych i życzliwych ludzi. Dzieci
akceptowane są atrakcyjnymi partnerami w różnorodnych interakcjach na terenie szkoły,
znajdują się w centrum życia klasy. W wielu sprawach mają decydujący głos. Przebywanie
w grupie ma dla nich walor wysoce nagradzający. Sytuacja psychologiczna tych dzieci jest
zdecydowanie korzystna.
W klasie szkolnej, a nierzadko też w niewielkich grupach i paczkach rówieśniczych,
specjalną rolę odgrywa postać przywódcy. Przywódców typu nieformalnego w grupach
o większej liczebności wybierają uczniowie spośród popularnych jej członków, obdarzonych
zaufaniem grupy. Oprócz tego w klasie może istnieć przywództwo o charakterze formalnym,
gdy nauczyciel wyznacza określonego ucznia lub kilka osób do pewnych funkcji
porządkowych, organizacyjnych itp. Przywódców w grupach starszych dzieci i dorastającej
młodzieży cechuje zwykle wysoki poziom uspołecznienia i przystosowania się do grupy oraz
zdolności organizacyjne i zmysł pedagogiczny.
David Fontana mówi o istnieniu w klasie szkolnej gwiazd i samotników. Gwiazda może
na przykład pławić się w blasku chwały znanego brata lub siostry, albo rodzica lub krewnego
o lokalnym lub narodowym prestiżu. Samotnik może wyróżniać się w klasie z powodu
wyjątkowej zdolności do nauki czy odmiennego statusu społeczno-ekonomicznego, z powodu
społecznej agresji, wyjątkowej nieśmiałości lub z racji innych problemów osobowościowych,
które mogą wymagać szczególnej opieki i doradztwa. Gwiazdy niekoniecznie muszą być
klasowymi liderami (chociaż często nimi są) i że wraz z samotnikami i podgrupami cieszą się
zmiennym szczęściem w swojej społeczności.
Zawsze na jednym biegunie klasy znajdują się osoby akceptowane, na drugim
nieakceptowane.
Problem tych drugich można rozpatrywać z punktu widzenia:
1. społecznego
2. psychologicznego 3. pedagogicznego
4. subiektywnego
Pod każdym wymienionym względem sytuacja nieakceptacji jest dla ucznia niekorzystna.
Na czym polegają trudności dzieci nieakceptowanych?
Przede wszystkim na utrudnionych pozytywnych kontaktach interpersonalnych.
Kłopoty w nawiązywaniu interakcji blokują aktywność jednostki, a stanowi ona podstawę
rozwoju społecznego. Dzieci te funkcjonują na marginesie życia klasy, nie podejmują działań
na rzecz grupy, często są określane jako bierne społecznie. W badaniach socjometrycznych
nie uzyskują wyborów pozytywnych lecz dużą ilość wyborów negatywnych. Członkowie
grupy nie okazują takim jednostkom sympatii czy zainteresowania, traktują je obojętnie.
Z punktu widzenia psychologicznego sytuacja dziecka nieakceptowanego jest o tyle
niekorzystna, że nie ma ono możliwości zebrania doświadczeń społecznych, nie przechodzi
niezbędnego treningu w sytuacjach kontaktów z innymi. Dzieci te nie są pożądanymi
partnerami interakcji. Psychologiczna sytuacja dziecka odrzuconego w klasie szkolnej jest
trudna. Przebywanie w grupie jest dla niego źródłem negatywnych przeżyć. Wpływać to
może na takie ważne aspekty funkcjonowania dziecka, jak stosunek do szkoły, motywacja
do nauki, ocena samego siebie.
Rodzice i nauczyciele nie mogą zmienić faktu, iż w każdej klasie szkolnej istnieją
dzieci akceptowane i nieakceptowane, gwiazdy i samotnicy, ale zawsze mogą starać się
tworzyć lepszą atmosferę wychowawczą, co z pewnością sprzyjać będzie uzyskiwaniu
wyższych osiągnięć w nauce. To dlatego tak ważna jest współpraca rodziców ze szkołą!
Załącznik 3.
DEKALOG DLA RODZICÓW I WYCHOWAWCÓW
! Nie upokarzaj dziecka, bo ono, tak jak Ty, ma silne poczucie własnej godności.
! Staraj się nie stosować takich metod, których sam w dzieciństwie nie
akceptowałeś.
! Pozwalaj dziecku dokonać wyboru w miarę możliwości jak najczęściej.
! Jeżeli zachowałeś się wobec dziecka niewłaściwie, przeproś go
i wytłumacz się. Nie bój się utraty autorytetu, dziecko i tak wie, kiedy popełniasz
błędy.
! Nigdy nie mów źle o dziecku, w szczególności w obecności innych osób.
! Nie mów „zrobisz to, bo ja tak chcę” – jeżeli musisz czegoś zabronić, zawsze to
uzasadnij.
! Jeśli wydajesz polecenia dziecku, staraj się nie stać nad nim i mówić
„z góry swego autorytetu”.
! Nie musisz być za wszelką cenę konsekwentny, nie musisz być w zgodzie
z innym dorosłym przeciwko dziecku, jeżeli wiesz, że on nie miał racji.
! Gdy nie wiesz, jak postąpić, pomyśl, jak Ty poczułbyś się, będąc dzieckiem.
! Staraj się być czasem adwokatem własnego dziecka.
Na podstawie: E. Czyż: Dziecko i jego prawa. Warszawa (1992)