Charakterystyczne cechy wieku przedszkolnego

Charakterystyczne cechy wieku
przedszkolnego
Dziecko w czasie okresu przedszkolnego pokonuje wiele etapów rozwoju, lecz pewne cechy
charakterystyczne dla tego wieku warto przedstawić w sposób analityczny co pozwoli lepiej
zrozumieć dziecko, jego potrzeby, reakcje i odpowiedzieć na potrzeby.
Dziecko jest doskonałym obserwatorem. Wszystko co widzi i słyszy przyjmuje wprost i
rejestruje w pamięci. Nie mając innych doświadczeń przyjmuje bezkrytycznie to co do niego
dociera. Jeśli informacje są nieprawdziwe lub fałszywe zapamiętuje i one stają się
rzeczywistością. Dziecko gromadzi te obrazy, doświadczenia porównuje z wcześniej
zapamiętanymi i przeżywając odczuwa emocje. W ten sposób rozwija swój umysł w
obszarach poznawczym oraz emocji czyli uczuć, pragnień a także inteligencji i współżycia
społecznego. Dziecko nie rodzi się ukształtowane, ono musi dopiero wszystko poznać i
doświadczyć oraz się wszystkiego nauczyć. Zadaniem rodziców i wychowawców jest mu w
tym pomóc traktują dziecko zawsze bardzo serio. Pamiętamy bowiem, że to co doświadczy,
usłyszy, zobaczy na swój sposób zapamięta i to będzie stanowiło podstawę oceny nowych
sytuacji i aktualnych przeżyć.
Dziecko charakteryzuje bardzo delikatna struktura osobowościowa. Mimo starań
rodziców aby dzieci miały zawsze pozytywne odczucia nawet niedostrzeżone sytuacje
powodują, że bardzo łatwo utrwala się w dziecku poczucie mniejszej wartości. Nawet
konflikty między rodzicami mogą powodować, że dziecko winą za zaistniałe sytuacje obarcza
siebie. Dziecko samoistnie chcąc pozbyć się poczucia, że nie jest w porządku, rozwija
mechanizm kompensacji np. poprzez próby dominacji albo agresję. Aby nie pogłębiać tych
odczuć rodzic winien poznać psychikę małego dziecka w wieku koziołka.
Pewność siebie jest u małych dzieci naturalna, nawet jeśli ma pokonać duże trudności czy
ponosi kolejne porażki. Aż do wieku mniej więcej siedmiu lat dzieci przejawiają wielką wiarę
w sukces i własne możliwości pomimo słabych lub wręcz nieudanych wyników w realizacji
poprzednich prób osiągnięcia celu czy własnego pragnienia. Mimo trudności dzieci prawie
zawsze uważają, że uda się im wykonać zadanie. Dzieci do siódmego roku życia
bezkrytycznie odnoszą się do własnych możliwości, nie rozróżniają bowiem chęci i wysiłku
od umiejętności. Dopiero w szkole podstawowej rozwój poznawczy sprawia, że ocena
własnych możliwości staje się bardziej realistyczna. Dzieci zaczynają rozumieć co mogą
osiągnąć, a czego nie. Dopiero wtedy zauważają, że jedne są sprawniejsze czy bardziej
zdolne, a inne mniej. Dlatego współzawodnictwo i ocenianie dzieci w wieku przedszkolnym
może przynosić więcej strat niż pożytku, ponieważ dzieci nie rozumiejąc różnic przeżywają
stresy hamujące ich rozwój.
Zabawa jest podstawową formą działania dziecka w całym okresie wieku
przedszkolnego. Podejmowana jest przez dziecko ponieważ wypływa z jego osobistych
potrzeb i zainteresowań. Dziecko samoistnie i naturalnie kontynuuje w formie zabawy
umiejętności, doświadczenia, przeżycia. Nowoczesna pedagogika wykorzystuje więc zabawę
do realizacji celów edukacyjnych i wychowawczych ponieważ wywołuje największe
zainteresowanie u dziecka, i jest podstawą stawianych mu zadań i oczekiwania wysiłku woli.
Trzeba jednak mocno podkreślić, że taka zabawa przynosi oczekiwane rezultaty jeśli jest
atrakcyjna i dziecko rozumie jej sens. Zatem ta forma edukacji preferuje stosowanie w
maksymalnym stopniu dobrowolnego wyboru dziecka i zakłada rezygnację z przymusu.
Trzeba jednak zaznaczyć, że powyższe preferencje są zasadą warunkową ponieważ należy
zauważać delikatną linię oddzielającą prawo do dokonywania wyborów od konieczności
podporządkowania się dziecka np. wymogom bezpieczeństwa, czy zasad społecznych.
Dzieci powodowane naturalną potrzebą próbują stale poszerzać granice dla nich
określone. Poprzez ciągłe próby ich przekraczania poznają otaczający je świat, czego się od
nich oczekuje, co się stanie jeśli posuną się zbyt daleko. Wprowadzane przez rodziców
granice winny być zmieniane dynamicznie, lecz winny być bardzo konsekwentnie
egzekwowane ponieważ są granicami bezpieczeństwa, określają zachowania społeczne.
Pozwalają jednak dzieciom poznawać świat, siebie i uczą odpowiedzialności.
Doświadczenia emocjonalne dziecka
Większość współczesnych autorytetów stwierdza, że decydujący wpływ na aktualne
zachowanie człowieka mają jego doświadczenia z kilku pierwszych lat dzieciństwa.
Wszystkie emocje, przeżycia i zdarzenia są w pamięci dziecka przechowywane i wywierają
wpływ na zachowanie w późniejszym wieku, a także człowieka dorosłego. Proces
gromadzenia informacji w mózgu można porównać od nagrywania dźwięku i obrazu na dysku
komputera. Nowe doświadczenia człowieka są w naturalny sposób natychmiast
klasyfikowane i porównywane z zapisami wcześniejszych podobnych doświadczeń. W ten
sposób przeszłość wpływa na teraźniejszość. W szczególności okres przedszkolny kiedy
dziecko po raz pierwszy spotyka się ogromnym spektrum zjawisk i uczestniczy w sposób
aktywny w nowych dla niego sytuacjach codziennego życia będzie miało wpływ na to co
zdarzy się później, ponieważ doświadczenia te zostały bardzo mocno utrwalone w pamięci.
Czyż nie jest tak że pewne przyzwyczajenia, obawy, leki, a nawet fobie zostały zakodowane
w naszej pamięci w okresie przedszkolnym?
Każde dziecko przeżywa w kilku pierwszych latach życia wiele pozytywnych emocji:
radości manipulowania przedmiotami, przyjemności jedzenia, snu, głaskania i przytulania
przez rodziców, radości odkrywania nowych rzeczy, zdobywania nowych doświadczeń,
zaspokajania ciekawości. Te pozytywne przeżycia i te pozytywne emocje sprawiają, że w
obrazie własnym powstają takie cechy jak aprobata siebie, zaufanie do siebie, przekonanie o
własnej wartości, że jest się w porządku.
Charakterystycznym dla dziecka w kilku pierwszych latach życia jest spontaniczność w
reakcjach i zachowaniach, i z tego wynikające potrzeby, które „nie chcą” czekać.
Oprócz pozytywnych emocji pojawiają się też: poczucie bezradności, poczucie winy.
Charakterystyczne dla dziecka są też silne, gwałtowne, ale krótkotrwałe emocje: radości,
euforii, szczęścia, smutku, przygnębienia, rozpaczy, złości, wściekłości.
Wstyd i poczucie winy. Wstyd definiuje się jako formę skrajnego zakłopotania, pojawiającą
się u dzieci, które czują, że ich działania były niezgodne z oczekiwaniami innych ludzi.
Sytuacje, w których dziecko doznało wstydu, pozostają na długo w pamięci, znacznie dłużej
niż zdarzenie związane z tymi emocjami. Skrajne emocje winy lub wstydu silnie wpływają na
zachowanie dziecka, a także powodują długofalowe zmiany jego osobowości.
Część tkwiących w dziecku tendencji należy pielęgnować w całym okresie rozwoju.
Należy tu wymienić: wrażliwość, ciekawość, spontaniczność reagowania, radość
towarzysząca zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Mimo jednak wielu
pozytywnych zdarzeń w życiu dziecka i mimo wielu pozytywnych uczuć, jakie ono przeżywa,
u większości dzieci biorą górę frustracje, przykrości, negatywne emocje i one formują ujemny
obraz dziecka, który wyraża się w samoocenie, że nie jest ono w porządku.
Ponieważ dziecko ciągle „robi coś nie tak” naraża się na dezaprobatę i wówczas może
budzić się w nim przekonanie, że jest mniej wartościowe. Aby przezwyciężyć własne
poczucie mniejszej wartości, aby pozbyć się poczucia, że nie jest się w porządku, małe
dziecko rozwija mechanizm kompensacji polegający na wykazaniu innym, że „jest się
lepszym”, że „moje jest lepsze”. Niezrozumienie tych zachowań spowoduje utrwalanie się
negatywnych odczuć w następstwie zachowania powodujące strofowanie lub karanie,
napędzając spiralę nagannych zachowań i pogłębiającego się poczucia mniejszej wartości.
Dzieci zaczynają kłamać gdy tylko nauczą się mówić, a nawet czasem wcześniej. Nie
rozumieją one jednak, że kłamstwo nie jest rzeczą dobrą. Choć kłamstwo jest zrozumiałe
z rozwojowego punktu widzenia, może stać się problemem, gdy przechodzi w nawyk lub
dotyczy spraw istotnych dla dziecka. Wraz z wiekiem dzieci zaczynają rozróżniać i
stopniować rodzaje kłamstw, pewne z nich uznając za gorsze. Dzieci przedszkolne najczęściej
uciekają się do kłamstwa, aby coś dostać, uniknąć kary, albo uzyskać podziw rówieśników,
jednocześnie nie tolerują oszustwa u innych.
Badania wykazują, że dzieci które oszukują i kłamią chronicznie, pochodzą bardzo często z
domów, w których rodzice bardzo często uciekają się do kłamstwa.
Większości nakazów i zakazów uczy się dziecko kiedy jeszcze nie umie mówić i nie
potrafi zdać sobie z nich sprawy. Ten cały system ograniczeń obejmujących najrozmaitsze
dziedziny życia jest często prawdziwym balastem, który także upośledza działania człowieka.
Duży procent tych nakazów i zakazów stanowi wartościowy zrąb etycznych i społecznych
zachowań człowieka, ale dziecko przyjmuje też wiele „reguł” postępowania, nastawień,
uprzedzeń, które tworzą fałszywy obraz świata i ludzi. Wiele lat później w naszych
codziennych zachowaniach przejawia się zachowawcza tendencja działania, przede
wszystkim wtedy, kiedy ulegamy uprzedzeniom, stosujemy się bezwzględnie do pewnych
reguł, jesteśmy dla ludzi nietolerancyjni.
Tworzenie tej warstwy osobowości zaczyna się już pod koniec pierwszego roku życia.
Kiedy dziecko staje się starsze, zaczyna „sprawdzać” słuszność nakazów i zakazów, jakimi
bombardują rodzice. Jeżeli doświadczenia potwierdzają większość nakazów i zakazów
rodziców, a potem nauczycieli, dziecko włącza je do swojego „dorosłego” życia. Także jeżeli
jego własne doświadczenia są pomyślne, to udaje mu się działać skutecznie, doznawać uczuć
przyjemnych, wzmacnia się jego osobowość i dojrzewa.
Rodzice, przedszkole starają się przekazywać dzieciom niezbędny zasób wiedzy,
rozwijać w dziecku inteligencję poznawczą. Ostatnio zauważono potrzebę, a nawet
konieczność rozwijania inteligencji emocjonalnej i społecznych umiejętności dzieci. Praktyka
bowiem dowodzi, że po ich opanowaniu ma dziecko szansę lepiej radzić sobie ze stresem i
trudnościami w złożonych strukturach społecznych, który niosą współczesne czasy.
Wszystkie opisane zachowania postawy i tendencje są normalne i naturalne i
charakteryzują strukturę osobowości DZIECKA.
CZWARTY ROK ŻYCIA





w tym wieku dziecko przechodzi okres
kolejnego załamania dopiero osiągniętej
stabilizacji. Objawia się to w zaburzeniu
koordynacji wzrokowo-ruchowej - maluch
może się teraz częściej potykać, wywracać
się, mieć dużo mniejszą pewność w
układaniu klocków, przewracać różne
przedmioty itp.; po krótkim czasie
sprawność ruchowa dziecka poprawia się,
trudno jest je wtedy utrzymać w jednym
miejscu, potrzebuje znacznie więcej
aktywności
rozmowa sprawia dziecku większe
trudności, może się chwilami jąkać,
zacinać lub powtarzać słowa
czterolatek potrafi tworzyć w wyobraźni
całe światy, "przebywać" w nich długimi
godzinami, bawiąc się i rozmawiając na
głos z wyimaginowanymi postaciami i
przyjaciółmi
w wyniku silnego rozwoju wyobraźni
dziecko może chwilami zatracać poczucie
rzeczywistości i opowiadać zupełnie
niestworzone historie, twierdząc
jednocześnie, że są prawdziwe
pogarsza się zachowanie dziecka w
stosunku do innych ludzi, staje się ono
krzykliwe, przeciwstawia się poleceniom
rodziców, z premedytacją przeklina w
miejscach publicznych, może uciekać z
przedszkola lub samodzielnie oddalać się
od domu
rady dla rodziców:
w tym wieku u dzieci
pojawiają się
czasami tak zwane
manieryzmy, czyli
powtarzające się,
nieuzasadnione
zachowania. Mogą
one przyjmować
najróżniejszą
postać, jak mruganie
powiekami,
oblizywanie się,
poprawianie
ubranka,
powtarzanie
określonych słów lub
gestów. Zachowania
te mogą być dla
rodziców
niepokojące lub
denerwujące. Jeżeli
jednak nie utrzymują
się zbyt długo, są
zupełnie
nieszkodliwe i mijają
samoistnie, dlatego
nie należy zwracać
na nie specjalnej
uwagi i nie starać się
na siłę odzwyczajać
od nich dziecka.