Kształtowanie postaw etycznych dziecka

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Kształtowanie postaw etycznych
u dziecka
Beata Szynalska-Skarżyńska
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
11 maja 2015 r.
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
CZYM JEST ETYKA?
• Etyka, zgodnie z europejską tradycją, jest
dziedziną filozofii.
• Niemal każdy filozof, który budował pewną wizję
świata i sposobów jego poznawania, odnosił się
do kwestii „tego jak być powinno”, do kwestii
wartości, norm lub po prostu dawał
współczesnym wskazówki jak żyć, by życie miało
sens, było szczęśliwe, udane, owocne etc…
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
• Niezależnie od tego z jak dużą ilością
etycznych systemów, rad i kodeksów będziemy
mieli do czynienia, decyzję podejmujemy
zawsze sami i to zawsze my jesteśmy za nią
moralnie odpowiedzialni.
Dzieci uczą się od najwcześniejszych lat
postępowania etycznego od swoich rodziców
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
Postawy etyczne (moralne) dzieci kształtowane
są w wyniku oddziaływań wychowawczych.
Wychowanie moralne to proces polegający na kształtowaniu
w jednostce takich postaw, zachowań, wartości i norm, które
są uznawane i uważane za słuszne w danym środowisku
społecznym.
Przedmiotem wychowania moralnego są wszelkie
przekazywane zasady i normy zachowań, które w sposób
względnie trwały wpływają na moralne zachowania człowieka
w różnych sytuacjach społecznych.
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
ETYKA OPISOWA
MORALNOŚĆ
ETYKA „W PRAKTYCE”
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
Piętrowa budowa mózgu wg Paula MacLean’a
Mózg:
•ssaków
pierwotnych”
•ludzki
•gadzi
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
Mózg w stanie agresji, stresu, zdenerwowania
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
• Na jakim poziomie funkcjonuję?
• Poziomy i stadia rozwoju
moralnego według L. Kohlberga
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
Prekonwencjonalny
Pierwszy, najniższy poziom.
Na tym poziomie ludzie reagują
na pojęcie dobra i zła tylko wtedy,
gdy te pojęcia wiążą się z osobistymi
konsekwencjami, takimi jak kara
fizyczna i nagroda.
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
Konwencjonalny
Na tym poziomie wartość moralna polega na
utrzymaniu konwencjonalnego porządku i
spełnianiu oczekiwań osób,
z których opinią muszę się liczyć
(w przypadku dzieci rodzice czy nauczyciele).
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
Pryncypialny
Charakteryzuje się tym, że dana osoba
postępuje zgodnie z uznanymi przez siebie
zasadami moralnymi, niezależnie od interesu
innych, (rodziców, szkoły). Znajdująca się na
tym szczeblu osoba stara się dobrze wykonać
swoje obowiązki wobec organizacji, ale także
„obowiązki obywatelskie”, kwestionować
rozwiązania, które uważa za etyczne
wątpliwie lub nieetyczne, kierując się etyką
przekonań i etyką odpowiedzialności.
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
Postawa, która tworzy się na
pryncypialnym poziomie rozwoju
moralnego jest dziś bardzo pożądana
i powinna być kreowana przez rodziców
i nauczycieli.
Jest ona konieczna, jeśli nie chcemy
dopuścić do tego, by etyka straciła
zupełnie swe właściwości regulacyjne.
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
• Poważne zagrożenie właściwego rozwoju
moralnego ….
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
ANOMIA
Anomia nie polega na braku wartości
i normatywnych przekonań o tym,
co słuszne i wartościowe, lecz na istnieniu
obok nich innych przekonań (usprawiedliwień),
które „neutralizują” oddziaływanie
tych pierwszych na zachowanie ludzi.
anomia = demoralizacja
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
Anomia osobista ( psychologiczna )
•
ma źródło w przekonaniach,
poglądach, postawach zwanych
usprawiedliwieniami
a) uogólnionymi
b) sytuacyjnymi
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
Czy nie lepiej byłoby,
zamiast tępić zło, szerzyć dobro?
Antoine de Saint-Exupery
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
Jak stworzyć dziecku sytuacje
stymulujące rozwój zdolności osądu,
oceny, decyzji
• Samodzielne mierzenie się z codziennymi dylematami
etycznymi (bez wyręczania, natrętnego pouczania,
paternalizmu i maternalizmu „ja wiem, co dla ciebie
najlepsze...“
• Poczucie, że jest problem/dylemat
• Zrozumienie, na czym on polega?
• Przemyślenie ZA i PRZECIW aż do wyczerpania
argumentów
• Samodzielne rozumowanie
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
• Obserwacja i doświadczenie tego, jak rozumują inni
• Odpowiedzialność za własne osądy i ich zmianę
• Rezygnacja z karania za samodzielne budowanie sądów,
ocen i decyzji, by dziecko nie bało się samodzielności,
nie nauczyło udawać dla świętego spokoju – pod
presją!
• Rozmawiać bez presji, wymuszania i perswazji jak
równy z równym o przykładowych dylematach
(rozmowa o bardzo osobistych dylematach wymaga
taktu, zaufania, szacunku dla uczuć dziecka)
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
Reasumując:
• Dziecko stawia przed rodzicami
i nauczycielami wysokie wymagania,
przekazanie wiedzy stanowi tylko jedno
z ogniw łańcucha edukacyjnego.
Prawdziwe wyzwanie to kształtowanie
osobowości młodych ludzi. Zaszczepienie
w nich szacunku dla drugiego człowieka,
akceptowania i przestrzegania uznawanych
wartości, prawidłowego wartościowania,
rozróżniania dobra i zła.
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
I na koniec refleksja…
• „Jest pewna odmiana chińskiego bambusa, którego
nasionka sadzi się do ziemi i przez pierwszy rok
podlewa, nawozi – ale nic nie wyrasta. W drugim roku
trzeba podlewać, nawozić i dalej nic…
W trzecim i czwartym roku dalej podlewa się i nawozi,
ale nic nie wyrasta. W piątym roku dalej nic się nie
dzieje, mimo, że nawozi się ją i podlewa jak
w poprzednich latach. I nagle, w szóstym roku
w przeciągu dwóch tygodni roślina osiąga wielkość
kilkunastu metrów. Wręcz rośnie w oczach. Możnaby
się zastanowić, co nasiona robią tak długo w ziemi?
Otóż przez te sześć lat bambus buduje olbrzymi system
korzeni, sięgający kilkudziesięciu metrów w głąb!”
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL