Projekt „OPERACJA SUKCES – unikatowy model kształcenia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Medycznego w Łodzi odpowiedzią na potrzeby gospodarki opartej na wiedzy” współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu FARMAKOLOGIA I TOKSYKOLOGIA 2. Numer kodowy PHA01c 3. Język, w którym prowadzone są zajęcia polski 4. Typ kursu obowiązkowy 5. Grupa treści kształcenia nauki podstawowe 6. Poziom studiów według klasyfikacji bolońskiej studia magisterskie 7. Rok studiów/semestr III rok/ semestr 5-6 8. Formuła przedmiotu wykłady/ seminaria w grupach 24-osobowych 9. Liczba godzin zajęć 135 10. Rodzaj zajęć z uwzględnieniem podziału godzin wykłady w wymiarze 72 godzin (56 w semestrze 5 i 16 w semestrze 6); seminaria w wymiarze 63 godzin (39 w semestrze 5 i 24 w semestrze 6) 11. Liczba punktów ECTS 12 12. Jednostka dydaktyczna prowadząca przedmiot Zakład Farmakologii Katedra Farmakologii i Farmakologii Klinicznej 13. Imię i nazwisko osoby egzaminującej lub zaliczającej przedmiot Prof. dr hab. med. Jerzy Z. Nowak 14. Osoby prowadzące zajęcia Prof. dr hab. med. Jerzy Z. Nowak, dr Małgorzata Berezińska, dr Małgorzata Dzielska-Olczak, dr Marta Jóźwiak-Bębenista, mgr Michał Karbownik, dr Anna Lorenc-Duda, dr Anna Wiktorowska-Owczarek 15. Wymagania wstępne i wymagania równoległe zaliczenie przedmiotów: chemia z biochemią statyczną, biochemia, fizjologia 16. Zaliczenie przedmiotu jest wymagane przed rozpoczęciem zajęć z zajęć klinicznych 17. Cele i założenia nauczania przedmiotu Zapoznanie studentów z: − poszczególnymi grupami środków leczniczych, głównymi mechanizmami działania leków oraz ich przemianami w ustroju, − wpływem procesów chorobowych na metabolizm i eliminację leków, − podstawowymi zasadami farmakoterapii, − najważniejszymi działaniami niepożądanymi leków, w tym wynikającymi z ich interakcji, − problemem lekooporności, w tym lekooporności wielolekowej, − wskazaniami do badań genetycznych w celu indywidualizacji farmakoterapii, − podstawowymi kierunkami rozwoju terapii, w szczególności możliwości terapii komórkowej, terapii genowej i celowanej w określonych chorobach, − podstawowymi pojęciami z toksykologii ogólnej; grupami leków, których nadużywanie może prowadzić do zatruć lub uzależnienia; objawami najczęściej występujących zatruć, w tym alkoholami, narkotykami, substancjami psychoaktywnymi, metalami ciężkimi oraz wybranymi grupami leków oraz podstawowymi zasadami postępowania diagnostycznego i leczniczego w zatruciach. 18. Metody dydaktyczne Wykład (prezentacja multimedialna). Dyskusja. Debata. Analiza przypadków klinicznych. Zapisywanie leków na receptach. Ćwiczenia komputerowe w zespołach dwuosobowych. Pisemne rozwiązywanie zadań (obliczenia, tabele, przyporządkowania). 19. Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej Literatura podstawowa: − Podręcznik Farmakologii i Terapii Goodmana i Gilmana. pod red. W. Buczko; Wydawnictwo Czelej; wyd. I, 2010 − Kompedium farmakologii i toksykologii Mutschlera. E.Mutschler, G.Geisslinger, H.K.Kroemer, P.Ruth, M.Schafer-Korting; MedPharm Polska; wydanie pierwsze polskie, 2008 Literatura uzupełniająca: − Receptura dla lekarzy, studentów medycyny i stomatologii. pod redakcją P.Nowaka, Z.S. Hermana, R. Brusa; Katowice, 2005 − Receptura dla studentów medycyny i stomatologii., M. Wielosz; Lublin, Lub. Tow. Nauk. 1998 (lub wydanie z roku 1992, 1994) − Farmakologia kliniczna., H.P. Rang, H.M. Dale, J.M. Ritter, pod redakcją M. Wielosza; Lublin; Wydawnictwo Czelej, 2001 − Kompendium farmakologii i farmakoterapii., A.j Danysz, W. Buczko; Elsevier Urban & Partner, wyd. V, 2008 − Lippincott’s Illustrated Reviews: Pharmacology., R.A. Harley,Lippincott Williams & Wilkins, 5th edition, 2012 (4th edition, 2009) − Pharmindex, Leki Współczesnej Terapii, dostępne lekospisy, vademeca 20. Forma i warunki zaliczenia przedmiotu, w tym zasady dopuszczenia do egzaminu W ramach zajęć z farmakologii, studenci odbywają zajęcia stanowiące 4 bloki tematyczne. Wiedza uzyskana na tych zajęciach jest sprawdzana w czasie czterech pisemnych kolokwiów. Warunkiem zaliczenia zajęć z farmakologii jest: a) obecność na ćwiczeniach i kolokwiach, b) uzyskanie minimalnej ilości punktów z kolokwiów (55% z 80 punktów, czyli 44 punktów), c) zaliczenie kolokwium z receptury (piąte kolokwium) na 60% z 20 punktów, czyli 12 punktów. Student może mieć jedną usprawiedliwioną nieobecność (pozostałe nieobecności muszą być odrobione z inną grupą ćwiczeniową). Dla studentów nieobecnych na jednym kolokwium z przyczyn usprawiedliwionych przewiduje się kolokwium dodatkowe. Dla studentów, którzy uzyskali z 4 kolokwiów łącznie 37 – 43 punkty będzie zorganizowane jedno dodatkowe kolokwium, na którym będą mogli zdobyć brakujące punkty. Pozostali studenci, którzy nie zdobyli 37 punktów, nie zaliczą ćwiczeń, co jest równoznaczne z powtarzaniem przedmiotu. Egzamin z farmakologii jest egzaminem testowym (60 pytań wielokrotnego wyboru z jedną odpowiedzią poprawną); egzamin jest przeprowadzany przez Centralny Ośrodek Egzaminacyjny UM. 21. Treści merytoryczne budujące wiedzę Ramowe tematy zagadnień omawianych na wykładach: Temat 1. Farmakologia ogólna. Podstawowe pojęcia związane z lekiem. Drogi podania leków. Postacie leków. Elementy farmakokinetyki: wchłanianie leków z miejsca podania, dystrybucja, metabolizm i wydalanie leków. Bariera krew-mózg, bariera łożyskowa i inne. Krążenie wątrobowo-żołądkowe, krążenie wątrobowo-jelitowe. Prolek. Podstawowe definicje z zakresu farmakokinetyki. Klirens całkowity oraz wątrobowy i nerkowy; objętość dystrybucji, biologiczny okres półtrwania, biorównoważność. Mechanizmy działania leków. Klasyfikacja receptorów. Regulacja receptorowa. Pojęcia związane z wpływem leków na receptor: ligand, agonista, antagonista, częściowy agonista, odwrotny agonista. Elementy farmakogenetyki, chronofarmakologii. Terapia monitorowana. Interakcje, ich klasyfikacje. Fazy tworzenia nowego leku. Rola lekarza w monitorowaniu działań niepożądanych. Pojęcie i rodzaje działań niepożądanych. Temat 2. Leki wpływające na autonomiczny układ nerwowy. Znaczenie endogennych neuroprzekaźników. Klasyfikacja receptorów adrenergicznych. Leki alfa, beta-adrenomimetyczne i adrenolityczne, ich klasyfikacje, wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane i interakcje. Agoniści i antagoniści receptora muskarynowego oraz cholinomimetyki pośrednie, ich klasyfikacje, wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane i interakcje. Objawy zatrucia związkami wpływającymi na układ autonomiczny, sposoby leczenia zatruć tego typu związkami. Środki działające na złącze nerwowo-mięśniowe oraz na zwoje układu autonomicznego. Temat 3. Leki działające na ośrodkowy układ nerwowy. Neuroprzekaźniki ośrodkowe. Środki ogólnie znieczulające: wziewne i dożylne, ich farmakokinetyka i właściwości farmakologiczne. Środki miejscowo znieczulające, ich klasyfikacje oraz działania niepożądane. Leczenie zatruć tymi środkami. Zastosowanie środków miejscowo znieczulających w zależności od rodzaju znieczulenia. Leki nasenne i uspokajające, podziały, zastosowania terapeutyczne poszczególnych grup, ich mechanizmy działania, działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje. Leki przeciwdepresyjne, ich klasyfikacja, mechanizmy działania. Farmakoterapia psychoz i manii. Farmakoterapia padaczek. Leczenie chorób zwyrodnieniowych OUN: leki stosowane w chorobie Parkinsona, chorobie Alzheimera i innych. Wszystkie grupy analizowane pod kątem mechanizmu działania, wskazań, przeciwwskazań, działań niepożądanych i interakcji. Objawy i leczenie zatruć powyższymi lekami. Temat 4. Leczenie bólu. Niesteroidowe leki przeciwzapalne, ich klasyfikacje, mechanizmy działania, wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane, interakcje. Porównanie paracetamolu z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi i opioidowymi lekami przeciwbólowymi. Opioidowe leki przeciwbólowe – mechanizm działania, wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane i interakcje. Sposoby zapobiegania działań niepożądanych. Leczenie zatruć poszczególnymi lekami. Leczenie uzależnienia od opioidów. Temat 5. Leki wpływające na układ sercowo-naczyniowy. Leki moczopędne. Leki stosowane w nadciśnieniu tętniczym: diuretyki, leki α1-adrenolityczne, antagoniści kanałów wapniowych, inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę, antagoniści receptora dla angiotensyny II typu 1, leki βadrenolityczne, leki rozszerzające naczynia i inne – wszystkie grupy scharakteryzowane pod katem mechanizmu działania, działań niepożądanych, przeciwwskazań i interakcji. Leki stosowane w chorobie niedokrwiennej serca. Leki stosowane w niewydolności serca. Leki antyarytmiczne. Leki stosowane w hipercholesterolemii oraz w dyslipidemii. Temat 6. Leki wpływające na krew i układ krwiotwórczy. Czynniki hematopoetyczne: czynniki wzrostu, minerały, witaminy. Leki wpływające na krzepnięcie krwi. Leki przeciwzakrzepowe, trombolityczne i przeciwpłytkowe. Temat 7. Chemioterapia chorób infekcyjnych. Ogólne zasady leczenia przeciwbakteryjnego. Klasyfikacje, działania niepożądane, przeciwwskazania dla leków przeciwbakteryjnych. Leki przeciwwirusowe: leki stosowane w infekcji typu A i B, leki stosowane w infekcji HSV, CMV, VZV, leki przeciwko retrowirusom, ich mechanizmy działania, działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje. Leki przeciwgrzybicze. Leki przeciwgruźlicze. Chemioterapia zakażeń pasożytniczych. Temat 8. Leki działające na układ pokarmowy. Farmakoterapia chorób zależnych od działania kwasu solnego, choroby wrzodowej i choroby refluksowej. Leki przeciwwymiotne. Leki przeciwbiegunkowe i przeczyszczające. Leki stosowane w chorobach dróg żółciowych i trzustki. Temat 9. Hormony i antagoniści hormonów. Hormony przysadki i podwzgórzowe hormony uwalniające. Tarczyca i leki przeciwtarczycowe. Hormony płciowe i wywodzące się z nich leki. Glikokortykosteroidy. Temat 10. Farmakoterapia alergii, astmy i POChP. Leki przeciwhistaminowe. Glikokortykosteroidy. Temat 11. Farmakoterapia cukrzycy. Insulinoterapia z uwzględnieniem rodzajów insulin i działań niepożądanych. Leki przeciwcukrzycowe, ich podział, mechanizmy działania, działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje. Temat 12. Mikroskładniki odżywcze: witaminy i pierwiastki śladowe. Temat 13. Chemioterapia nowotworów. Temat 14. Układ immunologiczny i leki wpływające na odporność. Immunomodulatory. Leki immunosupresyjne. Temat 15. Elementy toksykologii: ogólne postępowanie w zatruciach (zatrucia lekami, roślinami i grzybami, tlenkiem węgla, metalami ciężkimi, insektycydami i pestycydami) leczenie odtrutkami. 22. Zagadnienia integrujące wiedzę podstawową i kliniczną na zajęciach z farmakologii i toksykologii − Zastosowanie leków w poszczególnych jednostkach chorobowych. − Zdolność dobierania dawki dla określonych pacjentów. − Dobieranie leków, w celu uniknięcia niepożądanych interakcji dla określonych pacjentów stosujących już inne leki. − Związek pomiędzy objawami a zastosowanym lekiem. − Związek między mechanizmem działania leku a jego efektem klinicznym. 23. Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje Student po zakończeniu kursu farmakologii i toksykologii powinien: − wykonywać proste wyliczenia farmakokinetyczne; − dobierać leki w odpowiednich dawkach w celu korygowania zjawisk patologicznych w ustroju i w poszczególnych narządach; − projektować schemat racjonalnej chemioterapii zakażeń, empirycznej i celowanej; − poprawnie przygotowywać zapisy wszystkich form recepturowych substancji leczniczych; − posługiwać się informatorami farmaceutycznymi i bazami danych o produktach leczniczych; − potrafić oszacować niebezpieczeństwo toksykologiczne w określonych grupach wiekowych oraz w stanach niewydolności wątroby i nerek, a także zapobiegać zatruciom lekami; − interpretować wyniki badań toksykologicznych. 24. Opis efektów kształcenia na poszczególnych zajęciach seminaryjnych: 1. Farmakologia ogólna i Receptura (4 seminaria) Wiedza: student rozróżnia pojęcia: substancja czynna, substancja lecznicza, środek leczniczy a trucizna; zna sposoby wyrażania dawek leku; wie, kiedy przepisać lek gotowy, a kiedy recepturowy; wymienia nazwy, jakie posiada zarejestrowany lek i umie je scharakteryzować; rozróżnia dawkę terapeutyczną od toksycznej czy letalnej, a także jednorazową od dobowej; umie wymienić drogi podawania leków oraz rozróżnić działanie miejscowe od ogólnoustrojowego; zna postacie, w jakich może występować lek oraz potrafi dopasować postać leku do drogi podania; rozróżnia podanie parenteralne, enteralne i powierzchniowe; opisuje procesy farmakokinetyczne, którym podlega lek w organizmie, a jednocześnie wymienia etapy, jakie lek omija w zależności od drogi podania; opisuje mechanizmy działania leków; wymienia bariery w organizmie przez które może przechodzić lek (przez błonę komórkową oraz bariery krew-mózg, łożyskowa, do mleka matki) oraz opisuje jakie czynniki wpływają na pokonywanie barier; opisuje poszczególne etapy: wchłaniania, dystrybucji, metabolizmu oraz wydalania, a także wymienia czynniki wpływające na poszczególne etapy; wyjaśnia, na czym polega krążenie wątrobowo-jelitowe, krążenie jelitowo–żołądkowe oraz opisuje jaki to ma wpływ na działanie leków; opisuje, w jaki sposób organizm broni się przed napływem ksenobiotyków i w jaki sposób można to modulować; zna pojęcie efektu pierwszego przejścia i ocenia wpływ tego efektu na biodostępność leku; rozróżnia lek od proleku i potrafi wytłumaczyć zastosowanie proleków; potrafi wytłumaczyć znaczenie monitorowania leczenia; opisuje pojęcia: interakcje lek – lek, lek – żywność oraz wyjaśnia wpływ interakcji na efekt działania leków; zna inhibitory i induktory cytochromu P450; rozróżnia działania niepożądane (5 rodzajów) oraz potrafi ocenić niebezpieczeństwo z nimi związane; zna podział leków na kategorie A, B, C, D i X wg FDA oraz definiuje pojęcie lekozależność, wymienia leki powodujące lekozależność i ocenia, co to oznacza dla pacjenta, a także dla otoczenia; zna zasady, które przyjęto przy zapisywaniu nazw łacińskich leku, postaci leku (zasady potrzebne do zapisania leków na receptach). Umiejętności i kompetencje: student posługuje się Pharmindeksem, Indeksem Leków i innymi spisami leków i na tej podstawie potrafi zapisać każdy lek i każdą postać leku na recepcie z uwzględnieniem danych pacjenta; potrafi wypełnić druk recepty, zapisać każdy lek gotowy z uwzględnieniem najważniejszych elementów na recepcie: nazwy, dawki, postaci, ilości oraz sygnatury, zapisać leki dla dzieci (uwzględnienie wieku dziecka i przeliczania dawki), zapisać leki należące do wykazu P i N oraz antybiotyki. Student potrafi zapisać następujące postacie leków (oraz umieć zastosować je w odpowiedniej sytuacji): proszki dzielone, proszki niedzielone do użytku zewnętrznego, stomatologicznego, tabletki, kapsułki i inne formy doustne, gotowe, maści recepturowe, maści, żele, kremy, pasty gotowe, czopki recepturowe, czopki, globulki, wlewki i inne gotowe formy do jam ciała, roztwory do użytku wewnętrznego (do dawkowania łyżkami, łyżeczkami, kroplami), roztwory do użytku zewnętrznego gotowe i magistralne (ze szczególnym uwzględnieniem roztworów do płukania jamy ustnej), roztwory glicerolowe gotowe i magistralne, roztwory spirytusowe do użytku zewnętrznego, zawiesiny, syropy gotowe do użytku wewnętrznego, postacie do oczu, uszu i nosa, formy wziewne gotowe, iniekcje – ampułki i fiolki, nalewki i mieszanki prawdziwe (mieszanki nalewek z uwzględnieniem nalewek i ich kombinacji wykorzystywanych w stomatologii), ziół (szczególnie stosowanych w stomatologii). Student po zakończeniu ćwiczeń z receptury umie przeliczać: • dawki wg masy ciała, • dawki dla dzieci, • dawkę jednorazową (150 mg/kg m.c.), • dawkę na łyżkę, łyżeczkę i krople, • ile gram substancji znajduje się w danej zawartości preparatu, • stężenie leku w %, ‰ i ppm, • dawkę jednorazową z dobowej (dawka 150mg/kg m.c./dobę) i odwrotnie. Student potrafi dobierać postaci leku do drogi podania, stanu pacjenta, ocenić skutki zastosowania inhibitorów lub induktorów cytochromu P450, ocenić skutki lekozależności. 2. Leki wpływające na układ autonomiczny (3 seminaria) a. leki układu przywspółczulnego b. leki układu współczulnego c. leki spazmolityczne Wiedza: student dokonuje klasyfikacji receptorów układu autonomicznego i neurotransmiterów; wyjaśnia pojęcia sympatykomimetyk, sympatykolityk, adrenomimetyk, adrenolityk itp.; dokonuje podziału leków działających na układ współczulny (sympatykomimetycznych i sympatykolitycznych) oraz opisuje ich mechanizm działania, farmakokinetykę, wymienia wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane oraz interakcje; dokonuje podziału leków działających na układ przywspółczulny (parasympatykomimetyków i parasympatykolityków) oraz opisuje ich mechanizm działania, farmakokinetykę, wymienia wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane oraz interakcje; wymienia leki spazmolityczne oraz opisuje ich mechanizm działania, wskazania, działania niepożądane, przeciwwskazania i ich interakcje. Umiejętności i kompetencje: student potrafi dobrać odpowiednie leki, drogę podania oraz dawkę leków stosowanych we wstrząsie anafilaktycznym; rozpoznać lek na podstawie efektów jego działania i zaklasyfikować go do odpowiedniej grupy leków wpływających na układ autonomiczny; dokonać oceny działania leku na podstawie informacji dotyczącej wpływu na receptor w układzie autonomicznym; rozpoznać objawy przedawkowania leków wpływających na układ autonomiczny, a także podać sposób leczenia przedawkowania tymi lekami i innymi związkami o takim wpływie; ocenić skutki przedawkowania leków należących do wykazu A, szczególnie atropiny, pilokarpiny, adrenaliny; wybrać odpowiednie leki i drogi podania do stosowania przewlekłego i doraźnego w wybranych jednostkach chorobowych; dokonać oceny leków alfa i beta-adrenolitycznych pod względem ich właściwości i zastosowania; dokonać oceny działania niepożądanego. Student jest świadomy konieczności i ważności stosowania leków z tej grupy szczególnie w stanach nagłych, a także zagrożeń wynikających z zatrucia tymi lekami. 3. Leki stosowane w chorobach układu krążenia (3 seminaria) a. leki stosowane w nadciśnieniu b. leki stosowane w chorobie niedokrwiennej serca c. leki stosowane w niewydolności serca d. ogólne zasady postępowania w zawale serca e. farmakoterapia chorób krwi i układu krwiotwórczego Wiedza: student klasyfikuje leki stosowane w nadciśnieniu tętniczym (leki moczopędne, antagoniści kanału wapniowego, inhibitory konwertazy angiotensyny, antagoniści receptora angiotensyny, betaadrenolityki, alfa-adrenolityki, leki bezpośrednio wpływające na mięśnie gładkie), wymienia działania niepożądane, przeciwwskazania, interakcje; dokonuje klasyfikacji leków stosowanych w chorobie niedokrwiennej serca (azotany, molsidomina, leki beta-adrenolityczne, antagoniści kanału wapniowego, leki obniżające poziom cholesterolu), wymienia działania niepożądane, przeciwwskazania, interakcje; wymienia leki stosowane w niewydolności serca oraz ich działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje; wymienia leki stosowane w zawale mięśnia sercowego, także w bólu zamostkowym, w nagłych wzrostach ciśnienia; wymienia i opisuje leki stosowane w niedokrwistości z niedoboru żelaza oraz niedokrwistości makrocytarnej; charakteryzuje leki, które są wykorzystywane w celu zatrzymania krwawienia, zarówno wykazujące działanie miejscowe i ogólnoustrojowe; charakteryzuje leki hamujące krzepnięcie krwi (inhibitory agregacji płytek krwi, leki przeciwzakrzepowe bezpośrednie i pośrednie, fibrynolityki). Umiejętności i kompetencje: student potrafi dobrać leki, dawki oraz postać do zastosowania w nagłym wzroście ciśnienia tętniczego, bólu zamostkowym; dokonać oceny działań leków stosowanych w chorobach układu krążenia i ich wpływu na choroby współistniejące; przewidzieć interakcje, działania niepożądane po lekach stosowanych w chorobach układu krążenia; dobrać dawkę i postać leków, które hamują krwawienie (stosowane miejscowo jak i ogólnoustrojowo); ocenić zagrożenie wynikające ze stosowania leków hamujących krzepnięcie krwi i postępować u pacjentów stosujących takie leki; dobrać dawkę, postać i odpowiedni lek spośród leków hamujących krzepnięcie krwi. 4. Leki wpływające na OUN (2 seminaria) a. leki nasenne, uspokajające i przeciwlękowe b. leki cucące c. leki przeciwdepresyjne d. neuroleptyki e. leki przeciwpadaczkowe Wiedza: student wymienia zioła wykazujące działanie uspokajające; wymienia leki nasenne i przeciwlękowe, opisuje ich mechanizm działania, farmakologiczny efekt, wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane oraz interakcje; dokonuje podziału neuroleptyków oraz leków przeciwdepresyjnych i wymienia ich wskazania i działania niepożądane; wymienia i wskazuje zastosowanie leków cucących; wymienia leki przeciwpadaczkowe, ze szczególnym uwzględnieniem leków stosowanych w napadach drgawek i w bólu neuropatycznym, a także wpływających na farmakokinetykę innych leków; klasyfikuje i wymienia środki zwiotczające mięśnie szkieletowe; wymienia objawy przedawkowania poszczególnych grup leków; zna skutki przedawkowania leków działającymi na OUN oraz efekty stosowania ich z alkoholem i innymi związkami wpływającymi depresyjnie na OUN; wie o stosowaniu leków tej grupy w celach poza medycznych, np. „tabletki gwałtu” oraz leków psychostymulujących. Umiejętności i kompetencje: student potrafi dobrać odpowiednie leki stosowane w premedykacji przed zabiegami z uwzględnieniem różnych potrzeb pacjentów; zastosować leki nasenne, uspokajające i przeciwlękowe z uwzględnieniem różnych potrzeb pacjentów; dokonać oceny neuroleptyków, leków przeciwdepresyjnych, przeciwpadaczkowych pod względem działań niepożądanych; zastosować leki w zasłabnięciach i niedociśnieniu; wybrać leki stosowane w napadach drgawek; zapisać recepty na leki działające na OUN z uwzględnieniem leków z wykazu P; wybrać leki miorelaksacyjne. Ma świadomość do czego może prowadzić przedawkowanie leków działających na OUN oraz efektów stosowania ich z alkoholem i innymi związkami wpływającymi depresyjnie na OUN; jest świadomy stosowania leków tej grupy w celach pozamedycznych, np. „tabletki gwałtu” oraz leków psychostymulujących. 5. Leki stosowane w zakażeniach wirusowych, bakteryjnych, grzybiczych, oraz wywołanych przez pierwotniaki (4 seminaria) Wiedza: student wymienia leki stosowane w zakażeniach bakteryjnych, grzybiczych, wirusowych i wywołanych przez pierwotniaki; klasyfikuje leki przeciwdrobnoustrojowe wg efektu działania, punktu uchwytu, spektrum działania oraz struktury chemicznej; wyjaśnia rodzaje antybiotykoterapii, w tym zasady terapii konwencjonalnej oraz profilaktyki antybiotykami; wymienia czynniki decydujące o prawidłowym wyborze antybiotyku (czynniki związane ze specyfiką leku oraz pacjenta) czyli zna ogólne zasady antybiotykoterapii; klasyfikuje antybiotyki hamujące syntezę ściany komórkowej (beta-laktamowe, glikopeptydy, daptomycyny) wg ich wskazań, przeciwwskazań i działań niepożądanych; klasyfikuje antybiotyki hamujące syntezę białka (aminoglikozydy, makrolidy, linkozamidy, tetracykliny, streptograminy, oksazolidynony, chloramfenikol) wg ich wskazań, przeciwwskazań i działań niepożądanych; klasyfikuje leki przeciwbakteryjne wpływające na metabolizm kwasu foliowego (sulfonamidy i trimetoprim, ze szczególnym uwzględnieniem kotrimoksazolu) wg ich wskazań, przeciwwskazań i działań niepożądanych; klasyfikuje leki przeciwbakteryjne działające na kwasy nukleinowe (fluorochinolony, metronidazol) wg ich wskazań, przeciwwskazań i działań niepożądanych; klasyfikuje leki przeciwgruźlicze, wg ich wskazań, przeciwwskazań i działań niepożądanych; klasyfikuje leki przeciwgrzybicze (szczególnie pochodne azolowe i polienowe) wg ich wskazań, przeciwwskazań i działań niepożądanych; klasyfikuje leki przeciwwirusowe wg ich wskazań, przeciwwskazań i działań niepożądanych; wymienia leki stosowane w toksoplazmozie, rzęsistkowicy i w leczeniu zakażeń wywołanych owsikami; zna skutki nieprawidłowego stosowania leków przeciwdrobnoustrojowych i dlatego jest świadomy konieczności przestrzegania zasad właściwego stosowania tego typu leków. Umiejętności i kompetencje: student potrafi dobrać lek przeciwdrobnoustrojowy w zależności od drogi podania, miejsca infekcji, rodzaju infekcji ( w tym przede wszystkim wywołanych przez beztlenowce, paciorkowce, gronkowce (w tym MRSA, VRSA), Clostridium difficile, Haemophilus influenze, Pseudomonas aeruginosa, E. coli, Salmonella sp., Shigella sp. Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia sp., Borrelia sp., Neisseria sp., Legionella sp., Bordetella sp. Treponema pallidum); dobrać odpowiedni lek przeciwdrobnoustrojowy dla dziecka, dla kobiety w ciąży, osoby uczulonej na określone leki oraz w zależności od ciężkości infekcji; zastosować lek w grzybicy jamy ustnej, przewodu pokarmowego, w przypadku opryszczki; opisać na czym polega terapia antyretrowirusowa i leczenie wirusowego zapalenia wątroby typu B i C; zapobiegać infekcjom oportunistycznym (kandydoza, rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego). 6. Leczenie i profilaktyka bólu (2 seminaria) Wiedza: student wymienia i klasyfikuje środki miejscowo znieczulające; opisuje mechanizm działania oraz właściwości środków miejscowo znieczulających; wymienia czynniki wpływające na działanie środków miejscowo znieczulających; opisuje wskazania, przeciwwskazania i działania niepożądane, objawy przedawkowania i sposoby leczenia przedawkowania po środkach miejscowo znieczulających; opisuje mechanizm działania, działania niepożądane, wskazania, przeciwwskazania i interakcje opioidowych i nieopioidowych leków przeciwbólowych; opisuje mechanizm działania, działania niepożądane, wskazania, przeciwwskazania i interakcje niesteroidowych leków przeciwzapalnych; wymienia dawki jednorazowe i maksymalne najważniejszych leków przeciwbólowych; określa kryteria stosowania leków przeciwbólowych na podstawie drabiny analgetycznej; wymienia leki stosowane w bólu neuropatycznym, w tym bólu nerwu trójdzielnego; wymienia leki stosowane w migrenach; jest świadomy konieczności zapobiegania i zwalczania bólu, a jednocześnie zna zagrożenia wynikających z nadmiernego stosowania tego typu leków. Umiejętności i kompetencje: student potrafi przewidzieć możliwe powikłania, które występują po stosowaniu środków miejscowo znieczulających (wstrząs anafilaktyczny, przypadkowe wprowadzenie do naczynia krwionośnego oraz nieskuteczność środka u osób z rozwiniętym procesem zapalnym) i przygotować się na wypadek ich wystąpienia; zastosować odpowiedni lek przeciwbólowy, przeciwzapalny, przeciwgorączkowy, w odpowiedniej dawce, postaci u dorosłego i dziecka, u kobiety w ciąży oraz pacjentów z różnymi chorobami czy stosującymi inne leki; wybrać leki stosowane w przypadku przedawkowania np. paracetamolu, kwasu acetylosalicylowego, morfiny i innych opioidów; przepisać na recepcie wszystkie leki przeciwbólowe (uwzględniając różnorodność postaci tych leków) włącznie z lekami z wykazu N. 7. Leki stosowane w chorobach układu oddechowego (1 seminarium) a. leki wykrztuśne i sekretolityczne b. leki przeciwkaszlowe c. leki przeciwastmatyczne d. leki przeciwalergiczne Wiedza: student wymienia i opisuje leki przeciwkaszlowe i wykrztuśne; wymienia i charakteryzuje leki stosowane w astmie oskrzelowej; dokonuje podziału leków przeciwalergicznych, określa ich wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane i interakcje; zna konsekwencje rozwoju i napadu astmy czy alergii i znaczenia leków, które leczą i/lub zapobiegają napadom. Umiejętności i kompetencje: student potrafi dobrać leki przeciwkaszlowe i wykrztuśne do rodzaj kaszlu i dla określonego pacjenta; wybrać leki stosowane w astmie oskrzelowej i POChP oraz wymienić ich drogi podania; wybrać leki i postacie stosowane w napadzie astmy oskrzelowej; zastosować leki przeciwalergiczne o działaniu miejscowym oraz ogólnoustrojowym dla określonych pacjentów. 8. Leki stosowane w chorobach układu pokarmowego (1 seminarium) a. leki przeciwwymiotne b. leki przeciwbiegunkowe c. leki przeczyszczające d. leczenie choroby wrzodowej Wiedza: student wymienia grupy i leki działające przeciwwymiotnie, opisuje ich wskazania, przeciwwskazania i działania niepożądane; wymienia i charakteryzuje leki przeciwbiegunkowe oraz przeczyszczające; wymienia i opisuje leki stosowane w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy oraz opisać sposoby eradykacji Helicobacter pylori. Umiejętności i kompetencje: student potrafi dobrać lek przeciwwymiotny w zależności od patogenezy wymiotów; zastosować lek przeciwbiegunkowy w zależności od rodzaju biegunki oraz rodzaju pacjenta; zastosować lek przeczyszczający oraz wymienić działania niepożądane związane z przewlekłym stosowaniem tej grupy leków; wybrać leki stosowane w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, jak również rozpoznać leki, które sprzyjają rozwojowi tej choroby. 9. Leki przeciwcukrzycowe i glikokortykosteroidy (1 seminarium) Wiedza: student wymienia i charakteryzuje pod względem mechanizmu działania, wskazań, działań niepożądanych, przeciwwskazań oraz interakcji grupy leków stosowanych w cukrzycy; wymienia rodzaje insulin i charakteryzuje terapię insuliną, z uwzględnieniem problemów związanych ze stosowaniem insuliny; charakteryzuje mechanizm działania, wskazania, przeciwwskazania , działania niepożądane i interakcje glikokortykosteroidów. Umiejętności i kompetencje: student potrafi wybrać lek przeciwcukrzycowy; ocenić zagrożenie wynikające ze stosowania insuliny i leków przeciwcukrzycowych; wybrać, w zależności od wskazań, lek z grupy glikokortykosterydów, właściwą drogę jego podania oraz sposób dawkowania; ocenić zagrożenie wynikające ze stosowania glikokortykosteroidów miejscowo oraz ogólnoustrojowo, doraźnie i przewlekle; przepisać na recepcie glikokortykosteroidy do podania we wstrząsie anafilaktycznym. 25. Kontynuacja przedmiotu przewidziana na zajęciach z: przedmiotów klinicznych 26. Zalecane kursy fakultatywne i zajęcia uzupełniające Zajęcia fakultatywne: Podstawy chronobiologii i chronofarmakoterapii. Od pomysłu do tabletki – jak powstaje nowy lek? Ziołolecznictwo – zalety i wady. 27. Informacje dodatkowe dostępne są pod adresem http://csk.umed.lodz.pl/~farm
