farmakologia i toksykologia

Projekt „OPERACJA SUKCES – unikatowy model kształcenia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Medycznego w Łodzi odpowiedzią na potrzeby
gospodarki opartej na wiedzy” współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, w ramach Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki.
KARTA PRZEDMIOTU
1. Nazwa przedmiotu
FARMAKOLOGIA I TOKSYKOLOGIA
2. Numer kodowy
PHA01c
3. Język, w którym prowadzone są zajęcia
polski
4. Typ kursu
obowiązkowy
5. Grupa treści kształcenia
nauki podstawowe
6. Poziom studiów według klasyfikacji bolońskiej
studia magisterskie
7. Rok studiów/semestr
III rok/ semestr 5-6
8. Formuła przedmiotu
wykłady/ seminaria w grupach 24-osobowych
9. Liczba godzin zajęć
135
10. Rodzaj zajęć z uwzględnieniem podziału godzin
wykłady w wymiarze 72 godzin (56 w semestrze 5 i 16 w semestrze 6); seminaria w wymiarze 63
godzin (39 w semestrze 5 i 24 w semestrze 6)
11. Liczba punktów ECTS
12
12. Jednostka dydaktyczna prowadząca przedmiot
Zakład Farmakologii
Katedra Farmakologii i Farmakologii Klinicznej
13. Imię i nazwisko osoby egzaminującej lub zaliczającej przedmiot
Prof. dr hab. med. Jerzy Z. Nowak
14. Osoby prowadzące zajęcia
Prof. dr hab. med. Jerzy Z. Nowak, dr Małgorzata Berezińska, dr Małgorzata Dzielska-Olczak, dr Marta
Jóźwiak-Bębenista, mgr Michał Karbownik, dr Anna Lorenc-Duda, dr Anna Wiktorowska-Owczarek
15. Wymagania wstępne i wymagania równoległe
zaliczenie przedmiotów: chemia z biochemią statyczną, biochemia, fizjologia
16. Zaliczenie przedmiotu jest wymagane przed rozpoczęciem zajęć z
zajęć klinicznych
17. Cele i założenia nauczania przedmiotu
Zapoznanie studentów z:
− poszczególnymi grupami środków leczniczych, głównymi mechanizmami działania leków oraz ich
przemianami w ustroju,
− wpływem procesów chorobowych na metabolizm i eliminację leków,
− podstawowymi zasadami farmakoterapii,
− najważniejszymi działaniami niepożądanymi leków, w tym wynikającymi z ich interakcji,
− problemem lekooporności, w tym lekooporności wielolekowej,
− wskazaniami do badań genetycznych w celu indywidualizacji farmakoterapii,
− podstawowymi kierunkami rozwoju terapii, w szczególności możliwości terapii komórkowej, terapii
genowej i celowanej w określonych chorobach,
− podstawowymi pojęciami z toksykologii ogólnej; grupami leków, których nadużywanie może
prowadzić do zatruć lub uzależnienia; objawami najczęściej występujących zatruć, w tym
alkoholami, narkotykami, substancjami psychoaktywnymi, metalami ciężkimi oraz wybranymi
grupami leków oraz podstawowymi zasadami postępowania diagnostycznego i leczniczego w
zatruciach.
18. Metody dydaktyczne
Wykład (prezentacja multimedialna). Dyskusja. Debata. Analiza przypadków klinicznych. Zapisywanie
leków na receptach. Ćwiczenia komputerowe w zespołach dwuosobowych. Pisemne rozwiązywanie
zadań (obliczenia, tabele, przyporządkowania).
19. Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej
Literatura podstawowa:
− Podręcznik Farmakologii i Terapii Goodmana i Gilmana. pod red. W. Buczko; Wydawnictwo Czelej;
wyd. I, 2010
− Kompedium farmakologii i toksykologii Mutschlera. E.Mutschler, G.Geisslinger, H.K.Kroemer,
P.Ruth, M.Schafer-Korting; MedPharm Polska; wydanie pierwsze polskie, 2008
Literatura uzupełniająca:
− Receptura dla lekarzy, studentów medycyny i stomatologii. pod redakcją P.Nowaka, Z.S. Hermana,
R. Brusa; Katowice, 2005
− Receptura dla studentów medycyny i stomatologii., M. Wielosz; Lublin, Lub. Tow. Nauk. 1998 (lub
wydanie z roku 1992, 1994)
− Farmakologia kliniczna., H.P. Rang, H.M. Dale, J.M. Ritter, pod redakcją M. Wielosza; Lublin;
Wydawnictwo Czelej, 2001
− Kompendium farmakologii i farmakoterapii., A.j Danysz, W. Buczko; Elsevier Urban & Partner, wyd.
V, 2008
− Lippincott’s Illustrated Reviews: Pharmacology., R.A. Harley,Lippincott Williams & Wilkins, 5th
edition, 2012 (4th edition, 2009)
− Pharmindex, Leki Współczesnej Terapii, dostępne lekospisy, vademeca
20. Forma i warunki zaliczenia przedmiotu, w tym zasady dopuszczenia do egzaminu
W ramach zajęć z farmakologii, studenci odbywają zajęcia stanowiące 4 bloki tematyczne. Wiedza
uzyskana na tych zajęciach jest sprawdzana w czasie czterech pisemnych kolokwiów. Warunkiem
zaliczenia zajęć z farmakologii jest: a) obecność na ćwiczeniach i kolokwiach, b) uzyskanie minimalnej
ilości punktów z kolokwiów (55% z 80 punktów, czyli 44 punktów), c) zaliczenie kolokwium z
receptury (piąte kolokwium) na 60% z 20 punktów, czyli 12 punktów. Student może mieć jedną
usprawiedliwioną nieobecność (pozostałe nieobecności muszą być odrobione z inną grupą
ćwiczeniową). Dla studentów nieobecnych na jednym kolokwium z przyczyn usprawiedliwionych
przewiduje się kolokwium dodatkowe. Dla studentów, którzy uzyskali z 4 kolokwiów łącznie 37 – 43
punkty będzie zorganizowane jedno dodatkowe kolokwium, na którym będą mogli zdobyć brakujące
punkty. Pozostali studenci, którzy nie zdobyli 37 punktów, nie zaliczą ćwiczeń, co jest równoznaczne z
powtarzaniem przedmiotu.
Egzamin z farmakologii jest egzaminem testowym (60 pytań wielokrotnego wyboru z jedną
odpowiedzią poprawną); egzamin jest przeprowadzany przez Centralny Ośrodek Egzaminacyjny UM.
21. Treści merytoryczne budujące wiedzę
Ramowe tematy zagadnień omawianych na wykładach:
Temat 1. Farmakologia ogólna. Podstawowe pojęcia związane z lekiem. Drogi podania leków. Postacie
leków. Elementy farmakokinetyki: wchłanianie leków z miejsca podania, dystrybucja, metabolizm i
wydalanie leków. Bariera krew-mózg, bariera łożyskowa i inne. Krążenie wątrobowo-żołądkowe,
krążenie wątrobowo-jelitowe. Prolek. Podstawowe definicje z zakresu farmakokinetyki. Klirens
całkowity oraz wątrobowy i nerkowy; objętość dystrybucji, biologiczny okres półtrwania,
biorównoważność. Mechanizmy działania leków. Klasyfikacja receptorów. Regulacja receptorowa.
Pojęcia związane z wpływem leków na receptor: ligand, agonista, antagonista, częściowy agonista,
odwrotny agonista. Elementy farmakogenetyki, chronofarmakologii. Terapia monitorowana.
Interakcje, ich klasyfikacje. Fazy tworzenia nowego leku. Rola lekarza w monitorowaniu działań
niepożądanych. Pojęcie i rodzaje działań niepożądanych.
Temat 2. Leki wpływające na autonomiczny układ nerwowy. Znaczenie endogennych
neuroprzekaźników. Klasyfikacja receptorów adrenergicznych. Leki alfa, beta-adrenomimetyczne i
adrenolityczne, ich klasyfikacje, wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane i interakcje.
Agoniści i antagoniści receptora muskarynowego oraz cholinomimetyki pośrednie, ich klasyfikacje,
wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane i interakcje. Objawy zatrucia związkami
wpływającymi na układ autonomiczny, sposoby leczenia zatruć tego typu związkami. Środki działające
na złącze nerwowo-mięśniowe oraz na zwoje układu autonomicznego.
Temat 3. Leki działające na ośrodkowy układ nerwowy. Neuroprzekaźniki ośrodkowe. Środki ogólnie
znieczulające: wziewne i dożylne, ich farmakokinetyka i właściwości farmakologiczne. Środki
miejscowo znieczulające, ich klasyfikacje oraz działania niepożądane. Leczenie zatruć tymi środkami.
Zastosowanie środków miejscowo znieczulających w zależności od rodzaju znieczulenia. Leki nasenne i
uspokajające, podziały, zastosowania terapeutyczne poszczególnych grup, ich mechanizmy działania,
działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje. Leki przeciwdepresyjne, ich klasyfikacja,
mechanizmy działania. Farmakoterapia psychoz i manii. Farmakoterapia padaczek. Leczenie chorób
zwyrodnieniowych OUN: leki stosowane w chorobie Parkinsona, chorobie Alzheimera i innych.
Wszystkie grupy analizowane pod kątem mechanizmu działania, wskazań, przeciwwskazań, działań
niepożądanych i interakcji. Objawy i leczenie zatruć powyższymi lekami.
Temat 4. Leczenie bólu. Niesteroidowe leki przeciwzapalne, ich klasyfikacje, mechanizmy działania,
wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane, interakcje. Porównanie paracetamolu z
niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi i opioidowymi lekami przeciwbólowymi. Opioidowe leki
przeciwbólowe – mechanizm działania, wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane i
interakcje. Sposoby zapobiegania działań niepożądanych. Leczenie zatruć poszczególnymi lekami.
Leczenie uzależnienia od opioidów.
Temat 5. Leki wpływające na układ sercowo-naczyniowy. Leki moczopędne. Leki stosowane w
nadciśnieniu tętniczym: diuretyki, leki α1-adrenolityczne, antagoniści kanałów wapniowych, inhibitory
enzymu konwertującego angiotensynę, antagoniści receptora dla angiotensyny II typu 1, leki βadrenolityczne, leki rozszerzające naczynia i inne – wszystkie grupy scharakteryzowane pod katem
mechanizmu działania, działań niepożądanych, przeciwwskazań i interakcji. Leki stosowane w chorobie
niedokrwiennej serca. Leki stosowane w niewydolności serca. Leki antyarytmiczne. Leki stosowane w
hipercholesterolemii oraz w dyslipidemii.
Temat 6. Leki wpływające na krew i układ krwiotwórczy. Czynniki hematopoetyczne: czynniki wzrostu,
minerały, witaminy. Leki wpływające na krzepnięcie krwi. Leki przeciwzakrzepowe, trombolityczne i
przeciwpłytkowe.
Temat 7. Chemioterapia chorób infekcyjnych. Ogólne zasady leczenia przeciwbakteryjnego.
Klasyfikacje, działania niepożądane, przeciwwskazania dla leków przeciwbakteryjnych. Leki
przeciwwirusowe: leki stosowane w infekcji typu A i B, leki stosowane w infekcji HSV, CMV, VZV, leki
przeciwko retrowirusom, ich mechanizmy działania, działania niepożądane, przeciwwskazania i
interakcje. Leki przeciwgrzybicze. Leki przeciwgruźlicze. Chemioterapia zakażeń pasożytniczych.
Temat 8. Leki działające na układ pokarmowy. Farmakoterapia chorób zależnych od działania kwasu
solnego, choroby wrzodowej i choroby refluksowej. Leki przeciwwymiotne. Leki przeciwbiegunkowe i
przeczyszczające. Leki stosowane w chorobach dróg żółciowych i trzustki.
Temat 9. Hormony i antagoniści hormonów. Hormony przysadki i podwzgórzowe hormony
uwalniające. Tarczyca i leki przeciwtarczycowe. Hormony płciowe i wywodzące się z nich leki.
Glikokortykosteroidy.
Temat 10. Farmakoterapia alergii, astmy i POChP. Leki przeciwhistaminowe. Glikokortykosteroidy.
Temat 11. Farmakoterapia cukrzycy. Insulinoterapia z uwzględnieniem rodzajów insulin i działań
niepożądanych. Leki przeciwcukrzycowe, ich podział, mechanizmy działania, działania niepożądane,
przeciwwskazania i interakcje.
Temat 12. Mikroskładniki odżywcze: witaminy i pierwiastki śladowe.
Temat 13. Chemioterapia nowotworów.
Temat 14. Układ immunologiczny i leki wpływające na odporność. Immunomodulatory. Leki
immunosupresyjne.
Temat 15. Elementy toksykologii: ogólne postępowanie w zatruciach (zatrucia lekami, roślinami i
grzybami, tlenkiem węgla, metalami ciężkimi, insektycydami i pestycydami) leczenie odtrutkami.
22. Zagadnienia integrujące wiedzę podstawową i kliniczną na zajęciach z farmakologii i toksykologii
− Zastosowanie leków w poszczególnych jednostkach chorobowych.
− Zdolność dobierania dawki dla określonych pacjentów.
− Dobieranie leków, w celu uniknięcia niepożądanych interakcji dla określonych pacjentów
stosujących już inne leki.
− Związek pomiędzy objawami a zastosowanym lekiem.
− Związek między mechanizmem działania leku a jego efektem klinicznym.
23. Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje
Student po zakończeniu kursu farmakologii i toksykologii powinien:
− wykonywać proste wyliczenia farmakokinetyczne;
− dobierać leki w odpowiednich dawkach w celu korygowania zjawisk patologicznych w ustroju
i w poszczególnych narządach;
− projektować schemat racjonalnej chemioterapii zakażeń, empirycznej i celowanej;
− poprawnie przygotowywać zapisy wszystkich form recepturowych substancji leczniczych;
− posługiwać się informatorami farmaceutycznymi i bazami danych o produktach leczniczych;
− potrafić oszacować niebezpieczeństwo toksykologiczne w określonych grupach wiekowych oraz w
stanach niewydolności wątroby i nerek, a także zapobiegać zatruciom lekami;
− interpretować wyniki badań toksykologicznych.
24. Opis efektów kształcenia na poszczególnych zajęciach seminaryjnych:
1. Farmakologia ogólna i Receptura (4 seminaria)
Wiedza: student rozróżnia pojęcia: substancja czynna, substancja lecznicza, środek leczniczy a
trucizna; zna sposoby wyrażania dawek leku; wie, kiedy przepisać lek gotowy, a kiedy recepturowy;
wymienia nazwy, jakie posiada zarejestrowany lek i umie je scharakteryzować; rozróżnia dawkę
terapeutyczną od toksycznej czy letalnej, a także jednorazową od dobowej; umie wymienić drogi
podawania leków oraz rozróżnić działanie miejscowe od ogólnoustrojowego; zna postacie, w jakich
może występować lek oraz potrafi dopasować postać leku do drogi podania; rozróżnia podanie
parenteralne, enteralne i powierzchniowe; opisuje procesy farmakokinetyczne, którym podlega lek w
organizmie, a jednocześnie wymienia etapy, jakie lek omija w zależności od drogi podania; opisuje
mechanizmy działania leków; wymienia bariery w organizmie przez które może przechodzić lek (przez
błonę komórkową oraz bariery krew-mózg, łożyskowa, do mleka matki) oraz opisuje jakie czynniki
wpływają na pokonywanie barier; opisuje poszczególne etapy: wchłaniania, dystrybucji, metabolizmu
oraz wydalania, a także wymienia czynniki wpływające na poszczególne etapy; wyjaśnia, na czym
polega krążenie wątrobowo-jelitowe, krążenie jelitowo–żołądkowe oraz opisuje jaki to ma wpływ na
działanie leków; opisuje, w jaki sposób organizm broni się przed napływem ksenobiotyków i w jaki
sposób można to modulować; zna pojęcie efektu pierwszego przejścia i ocenia wpływ tego efektu na
biodostępność leku; rozróżnia lek od proleku i potrafi wytłumaczyć zastosowanie proleków; potrafi
wytłumaczyć znaczenie monitorowania leczenia; opisuje pojęcia: interakcje lek – lek, lek – żywność
oraz wyjaśnia wpływ interakcji na efekt działania leków; zna inhibitory i induktory cytochromu P450;
rozróżnia działania niepożądane (5 rodzajów) oraz potrafi ocenić niebezpieczeństwo z nimi związane;
zna podział leków na kategorie A, B, C, D i X wg FDA oraz definiuje pojęcie lekozależność, wymienia
leki powodujące lekozależność i ocenia, co to oznacza dla pacjenta, a także dla otoczenia; zna zasady,
które przyjęto przy zapisywaniu nazw łacińskich leku, postaci leku (zasady potrzebne do zapisania
leków na receptach).
Umiejętności i kompetencje: student posługuje się Pharmindeksem, Indeksem Leków i innymi
spisami leków i na tej podstawie potrafi zapisać każdy lek i każdą postać leku na recepcie z
uwzględnieniem danych pacjenta; potrafi wypełnić druk recepty, zapisać każdy lek gotowy z
uwzględnieniem najważniejszych elementów na recepcie: nazwy, dawki, postaci, ilości oraz
sygnatury, zapisać leki dla dzieci (uwzględnienie wieku dziecka i przeliczania dawki), zapisać leki
należące do wykazu P i N oraz antybiotyki.
Student potrafi zapisać następujące postacie leków (oraz umieć zastosować je w odpowiedniej
sytuacji): proszki dzielone, proszki niedzielone do użytku zewnętrznego, stomatologicznego, tabletki,
kapsułki i inne formy doustne, gotowe, maści recepturowe, maści, żele, kremy, pasty gotowe, czopki
recepturowe, czopki, globulki, wlewki i inne gotowe formy do jam ciała, roztwory do użytku
wewnętrznego (do dawkowania łyżkami, łyżeczkami, kroplami), roztwory do użytku zewnętrznego
gotowe i magistralne (ze szczególnym uwzględnieniem roztworów do płukania jamy ustnej), roztwory
glicerolowe gotowe i magistralne, roztwory spirytusowe do użytku zewnętrznego, zawiesiny, syropy
gotowe do użytku wewnętrznego, postacie do oczu, uszu i nosa, formy wziewne gotowe, iniekcje –
ampułki i fiolki, nalewki i mieszanki prawdziwe (mieszanki nalewek z uwzględnieniem nalewek i ich
kombinacji wykorzystywanych w stomatologii), ziół (szczególnie stosowanych w stomatologii).
Student po zakończeniu ćwiczeń z receptury umie przeliczać:
• dawki wg masy ciała,
• dawki dla dzieci,
• dawkę jednorazową (150 mg/kg m.c.),
• dawkę na łyżkę, łyżeczkę i krople,
• ile gram substancji znajduje się w danej zawartości preparatu,
• stężenie leku w %, ‰ i ppm,
• dawkę jednorazową z dobowej (dawka 150mg/kg m.c./dobę) i odwrotnie.
Student potrafi dobierać postaci leku do drogi podania, stanu pacjenta, ocenić skutki zastosowania
inhibitorów lub induktorów cytochromu P450, ocenić skutki lekozależności.
2. Leki wpływające na układ autonomiczny (3 seminaria)
a. leki układu przywspółczulnego
b. leki układu współczulnego
c. leki spazmolityczne
Wiedza: student dokonuje klasyfikacji receptorów układu autonomicznego i neurotransmiterów;
wyjaśnia pojęcia sympatykomimetyk, sympatykolityk, adrenomimetyk, adrenolityk itp.; dokonuje
podziału leków działających na układ współczulny (sympatykomimetycznych i sympatykolitycznych)
oraz opisuje ich mechanizm działania, farmakokinetykę, wymienia wskazania, przeciwwskazania,
działania niepożądane oraz interakcje; dokonuje podziału leków działających na układ
przywspółczulny (parasympatykomimetyków i parasympatykolityków) oraz opisuje ich mechanizm
działania, farmakokinetykę, wymienia wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane oraz
interakcje; wymienia leki spazmolityczne oraz opisuje ich mechanizm działania, wskazania, działania
niepożądane, przeciwwskazania i ich interakcje.
Umiejętności i kompetencje: student potrafi dobrać odpowiednie leki, drogę podania oraz dawkę
leków stosowanych we wstrząsie anafilaktycznym; rozpoznać lek na podstawie efektów jego
działania i zaklasyfikować go do odpowiedniej grupy leków wpływających na układ autonomiczny;
dokonać oceny działania leku na podstawie informacji dotyczącej wpływu na receptor w układzie
autonomicznym; rozpoznać objawy przedawkowania leków wpływających na układ autonomiczny, a
także podać sposób leczenia przedawkowania tymi lekami i innymi związkami o takim wpływie;
ocenić skutki przedawkowania leków należących do wykazu A, szczególnie atropiny, pilokarpiny,
adrenaliny; wybrać odpowiednie leki i drogi podania do stosowania przewlekłego i doraźnego w
wybranych jednostkach chorobowych; dokonać oceny leków alfa i beta-adrenolitycznych pod
względem ich właściwości i zastosowania; dokonać oceny działania niepożądanego.
Student jest świadomy konieczności i ważności stosowania leków z tej grupy szczególnie w stanach
nagłych, a także zagrożeń wynikających z zatrucia tymi lekami.
3. Leki stosowane w chorobach układu krążenia (3 seminaria)
a. leki stosowane w nadciśnieniu
b. leki stosowane w chorobie niedokrwiennej serca
c. leki stosowane w niewydolności serca
d. ogólne zasady postępowania w zawale serca
e. farmakoterapia chorób krwi i układu krwiotwórczego
Wiedza: student klasyfikuje leki stosowane w nadciśnieniu tętniczym (leki moczopędne, antagoniści
kanału wapniowego, inhibitory konwertazy angiotensyny, antagoniści receptora angiotensyny, betaadrenolityki, alfa-adrenolityki, leki bezpośrednio wpływające na mięśnie gładkie), wymienia działania
niepożądane, przeciwwskazania, interakcje; dokonuje klasyfikacji leków stosowanych w chorobie
niedokrwiennej serca (azotany, molsidomina, leki beta-adrenolityczne, antagoniści kanału
wapniowego, leki obniżające poziom cholesterolu), wymienia działania niepożądane,
przeciwwskazania, interakcje; wymienia leki stosowane w niewydolności serca oraz ich działania
niepożądane, przeciwwskazania i interakcje; wymienia leki stosowane w zawale mięśnia sercowego,
także w bólu zamostkowym, w nagłych wzrostach ciśnienia; wymienia i opisuje leki stosowane w
niedokrwistości z niedoboru żelaza oraz niedokrwistości makrocytarnej; charakteryzuje leki, które są
wykorzystywane w celu zatrzymania krwawienia, zarówno wykazujące działanie miejscowe i
ogólnoustrojowe; charakteryzuje leki hamujące krzepnięcie krwi (inhibitory agregacji płytek krwi, leki
przeciwzakrzepowe bezpośrednie i pośrednie, fibrynolityki).
Umiejętności i kompetencje: student potrafi dobrać leki, dawki oraz postać do zastosowania w
nagłym wzroście ciśnienia tętniczego, bólu zamostkowym; dokonać oceny działań leków stosowanych
w chorobach układu krążenia i ich wpływu na choroby współistniejące; przewidzieć interakcje,
działania niepożądane po lekach stosowanych w chorobach układu krążenia; dobrać dawkę i postać
leków, które hamują krwawienie (stosowane miejscowo jak i ogólnoustrojowo); ocenić zagrożenie
wynikające ze stosowania leków hamujących krzepnięcie krwi i postępować u pacjentów stosujących
takie leki; dobrać dawkę, postać i odpowiedni lek spośród leków hamujących krzepnięcie krwi.
4. Leki wpływające na OUN (2 seminaria)
a. leki nasenne, uspokajające i przeciwlękowe
b. leki cucące
c. leki przeciwdepresyjne
d. neuroleptyki
e. leki przeciwpadaczkowe
Wiedza: student wymienia zioła wykazujące działanie uspokajające; wymienia leki nasenne i
przeciwlękowe, opisuje ich mechanizm działania, farmakologiczny efekt, wskazania,
przeciwwskazania, działania niepożądane oraz interakcje; dokonuje podziału neuroleptyków oraz
leków przeciwdepresyjnych i wymienia ich wskazania i działania niepożądane; wymienia i wskazuje
zastosowanie leków cucących; wymienia leki przeciwpadaczkowe, ze szczególnym uwzględnieniem
leków stosowanych w napadach drgawek i w bólu neuropatycznym, a także wpływających na
farmakokinetykę innych leków; klasyfikuje i wymienia środki zwiotczające mięśnie szkieletowe;
wymienia objawy przedawkowania poszczególnych grup leków; zna skutki przedawkowania leków
działającymi na OUN oraz efekty stosowania ich z alkoholem i innymi związkami wpływającymi
depresyjnie na OUN; wie o stosowaniu leków tej grupy w celach poza medycznych, np. „tabletki
gwałtu” oraz leków psychostymulujących.
Umiejętności i kompetencje: student potrafi dobrać odpowiednie leki stosowane w premedykacji
przed zabiegami z uwzględnieniem różnych potrzeb pacjentów; zastosować leki nasenne,
uspokajające i przeciwlękowe z uwzględnieniem różnych potrzeb pacjentów; dokonać oceny
neuroleptyków, leków przeciwdepresyjnych, przeciwpadaczkowych pod względem działań
niepożądanych; zastosować leki w zasłabnięciach i niedociśnieniu; wybrać leki stosowane w
napadach drgawek; zapisać recepty na leki działające na OUN z uwzględnieniem leków z wykazu P;
wybrać leki miorelaksacyjne. Ma świadomość do czego może prowadzić przedawkowanie leków
działających na OUN oraz efektów stosowania ich z alkoholem i innymi związkami wpływającymi
depresyjnie na OUN; jest świadomy stosowania leków tej grupy w celach pozamedycznych, np.
„tabletki gwałtu” oraz leków psychostymulujących.
5. Leki stosowane w zakażeniach wirusowych, bakteryjnych, grzybiczych, oraz wywołanych przez
pierwotniaki (4 seminaria)
Wiedza: student wymienia leki stosowane w zakażeniach bakteryjnych, grzybiczych, wirusowych i
wywołanych przez pierwotniaki; klasyfikuje leki przeciwdrobnoustrojowe wg efektu działania, punktu
uchwytu, spektrum działania oraz struktury chemicznej; wyjaśnia rodzaje antybiotykoterapii, w tym
zasady terapii konwencjonalnej oraz profilaktyki antybiotykami; wymienia czynniki decydujące o
prawidłowym wyborze antybiotyku (czynniki związane ze specyfiką leku oraz pacjenta) czyli zna
ogólne zasady antybiotykoterapii; klasyfikuje antybiotyki hamujące syntezę ściany komórkowej
(beta-laktamowe, glikopeptydy, daptomycyny) wg ich wskazań, przeciwwskazań i działań
niepożądanych; klasyfikuje antybiotyki hamujące syntezę białka (aminoglikozydy, makrolidy,
linkozamidy, tetracykliny, streptograminy, oksazolidynony, chloramfenikol) wg ich wskazań,
przeciwwskazań i działań niepożądanych; klasyfikuje leki przeciwbakteryjne wpływające na
metabolizm kwasu foliowego (sulfonamidy i trimetoprim, ze szczególnym uwzględnieniem
kotrimoksazolu) wg ich wskazań, przeciwwskazań i działań niepożądanych; klasyfikuje leki
przeciwbakteryjne działające na kwasy nukleinowe (fluorochinolony, metronidazol) wg ich wskazań,
przeciwwskazań i działań niepożądanych; klasyfikuje leki przeciwgruźlicze, wg ich wskazań,
przeciwwskazań i działań niepożądanych; klasyfikuje leki przeciwgrzybicze (szczególnie pochodne
azolowe i polienowe) wg ich wskazań, przeciwwskazań i działań niepożądanych; klasyfikuje leki
przeciwwirusowe wg ich wskazań, przeciwwskazań i działań niepożądanych; wymienia leki stosowane
w toksoplazmozie, rzęsistkowicy i w leczeniu zakażeń wywołanych owsikami; zna skutki
nieprawidłowego stosowania leków przeciwdrobnoustrojowych i dlatego jest świadomy konieczności
przestrzegania zasad właściwego stosowania tego typu leków.
Umiejętności i kompetencje: student potrafi dobrać lek przeciwdrobnoustrojowy w zależności od
drogi podania, miejsca infekcji, rodzaju infekcji ( w tym przede wszystkim wywołanych przez
beztlenowce, paciorkowce, gronkowce (w tym MRSA, VRSA), Clostridium difficile, Haemophilus
influenze, Pseudomonas aeruginosa, E. coli, Salmonella sp., Shigella sp. Mycoplasma pneumoniae,
Chlamydia sp., Borrelia sp., Neisseria sp., Legionella sp., Bordetella sp. Treponema pallidum); dobrać
odpowiedni lek przeciwdrobnoustrojowy dla dziecka, dla kobiety w ciąży, osoby uczulonej na
określone leki oraz w zależności od ciężkości infekcji; zastosować lek w grzybicy jamy ustnej,
przewodu pokarmowego, w przypadku opryszczki; opisać na czym polega terapia antyretrowirusowa
i leczenie wirusowego zapalenia wątroby typu B i C; zapobiegać infekcjom oportunistycznym
(kandydoza, rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego).
6. Leczenie i profilaktyka bólu (2 seminaria)
Wiedza: student wymienia i klasyfikuje środki miejscowo znieczulające; opisuje mechanizm działania
oraz właściwości środków miejscowo znieczulających; wymienia czynniki wpływające na działanie
środków miejscowo znieczulających; opisuje wskazania, przeciwwskazania i działania niepożądane,
objawy przedawkowania i sposoby leczenia przedawkowania po środkach miejscowo znieczulających;
opisuje mechanizm działania, działania niepożądane, wskazania, przeciwwskazania i interakcje
opioidowych i nieopioidowych leków przeciwbólowych; opisuje mechanizm działania, działania
niepożądane, wskazania, przeciwwskazania i interakcje niesteroidowych leków przeciwzapalnych;
wymienia dawki jednorazowe i maksymalne najważniejszych leków przeciwbólowych; określa
kryteria stosowania leków przeciwbólowych na podstawie drabiny analgetycznej; wymienia leki
stosowane w bólu neuropatycznym, w tym bólu nerwu trójdzielnego; wymienia leki stosowane w
migrenach; jest świadomy konieczności zapobiegania i zwalczania bólu, a jednocześnie zna
zagrożenia wynikających z nadmiernego stosowania tego typu leków.
Umiejętności i kompetencje: student potrafi przewidzieć możliwe powikłania, które występują po
stosowaniu środków miejscowo znieczulających (wstrząs anafilaktyczny, przypadkowe wprowadzenie
do naczynia krwionośnego oraz nieskuteczność środka u osób z rozwiniętym procesem zapalnym) i
przygotować się na wypadek ich wystąpienia; zastosować odpowiedni lek przeciwbólowy,
przeciwzapalny, przeciwgorączkowy, w odpowiedniej dawce, postaci u dorosłego i dziecka, u kobiety
w ciąży oraz pacjentów z różnymi chorobami czy stosującymi inne leki; wybrać leki stosowane w
przypadku przedawkowania np. paracetamolu, kwasu acetylosalicylowego, morfiny i innych
opioidów; przepisać na recepcie wszystkie leki przeciwbólowe (uwzględniając różnorodność postaci
tych leków) włącznie z lekami z wykazu N.
7. Leki stosowane w chorobach układu oddechowego (1 seminarium)
a. leki wykrztuśne i sekretolityczne
b. leki przeciwkaszlowe
c. leki przeciwastmatyczne
d. leki przeciwalergiczne
Wiedza: student wymienia i opisuje leki przeciwkaszlowe i wykrztuśne; wymienia i charakteryzuje leki
stosowane w astmie oskrzelowej; dokonuje podziału leków przeciwalergicznych, określa ich
wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane i interakcje; zna konsekwencje rozwoju i napadu
astmy czy alergii i znaczenia leków, które leczą i/lub zapobiegają napadom.
Umiejętności i kompetencje: student potrafi dobrać leki przeciwkaszlowe i wykrztuśne do rodzaj
kaszlu i dla określonego pacjenta; wybrać leki stosowane w astmie oskrzelowej i POChP oraz
wymienić ich drogi podania; wybrać leki i postacie stosowane w napadzie astmy oskrzelowej;
zastosować leki przeciwalergiczne o działaniu miejscowym oraz ogólnoustrojowym dla określonych
pacjentów.
8. Leki stosowane w chorobach układu pokarmowego (1 seminarium)
a. leki przeciwwymiotne
b. leki przeciwbiegunkowe
c. leki przeczyszczające
d. leczenie choroby wrzodowej
Wiedza: student wymienia grupy i leki działające przeciwwymiotnie, opisuje ich wskazania,
przeciwwskazania i działania niepożądane; wymienia i charakteryzuje leki przeciwbiegunkowe oraz
przeczyszczające; wymienia i opisuje leki stosowane w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy
oraz opisać sposoby eradykacji Helicobacter pylori.
Umiejętności i kompetencje: student potrafi dobrać lek przeciwwymiotny w zależności od
patogenezy wymiotów; zastosować lek przeciwbiegunkowy w zależności od rodzaju biegunki oraz
rodzaju pacjenta; zastosować lek przeczyszczający oraz wymienić działania niepożądane związane z
przewlekłym stosowaniem tej grupy leków; wybrać leki stosowane w chorobie wrzodowej żołądka i
dwunastnicy, jak również rozpoznać leki, które sprzyjają rozwojowi tej choroby.
9. Leki przeciwcukrzycowe i glikokortykosteroidy (1 seminarium)
Wiedza: student wymienia i charakteryzuje pod względem mechanizmu działania, wskazań, działań
niepożądanych, przeciwwskazań oraz interakcji grupy leków stosowanych w cukrzycy; wymienia
rodzaje insulin i charakteryzuje terapię insuliną, z uwzględnieniem problemów związanych ze
stosowaniem insuliny; charakteryzuje mechanizm działania, wskazania, przeciwwskazania , działania
niepożądane i interakcje glikokortykosteroidów.
Umiejętności i kompetencje: student potrafi wybrać lek przeciwcukrzycowy; ocenić zagrożenie
wynikające ze stosowania insuliny i leków przeciwcukrzycowych; wybrać, w zależności od wskazań,
lek z grupy glikokortykosterydów, właściwą drogę jego podania oraz sposób dawkowania; ocenić
zagrożenie wynikające ze stosowania glikokortykosteroidów miejscowo oraz ogólnoustrojowo,
doraźnie i przewlekle; przepisać na recepcie glikokortykosteroidy do podania we wstrząsie
anafilaktycznym.
25. Kontynuacja przedmiotu przewidziana na zajęciach z:
przedmiotów klinicznych
26. Zalecane kursy fakultatywne i zajęcia uzupełniające
Zajęcia fakultatywne: Podstawy chronobiologii i chronofarmakoterapii. Od pomysłu do tabletki – jak
powstaje nowy lek? Ziołolecznictwo – zalety i wady.
27. Informacje dodatkowe dostępne są pod adresem
http://csk.umed.lodz.pl/~farm